Rok 2022 w prawie pracy to rok zaskoczeń, z którym musieli sobie poradzić pracodawcy, ale z drugiej strony od momentu wybuchu pandemii do zarządzania „awaryjnymi sytuacjami” przedsiębiorstwa są gotowe bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Ten rok zapowiada się pod znakiem dużych zmian w prawie pracy. Przedsiębiorców i pracowników czeka rewolucja. Zmienią się m.in. zasady pracy zdalnej, kontroli trzeźwości pracownika czy wdrożenie tzw. dyrektywy work-life balance.

Rząd chce, by ochronie podlegał zgłaszający naruszenie prawa pod warunkiem, że dotyczy to interesu publicznego i stanowi informację o naruszeniu prawa. To istotna zmiana ograniczająca ochronę sygnalistów, którzy teraz nie będą chronieni, gdy będzie chodziło o naruszenia prawa godzące w interes przedsiębiorstwa. Nawet ci, którzy uważają, że zmiana ma charakter doprecyzowujący, mówią o niefortunnym sformułowaniu przepisu.

Zwiększenie dotacji na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) o dodatkowe ponad 400 mln zł rocznie i podniesienie wysokości dofinansowania dla pracodawców wypłacanego z PFRON, przewiduje ustawa, którą w czwartek bez poprawek przyjął Senat. Wzrosnąć ma także dofinansowanie niepełnosprawnych, którzy zaliczani są do znacznego stopnia niepełnosprawności z 1950 zł do 2400 zł.

Orientacja seksualna nie może być podstawą odmowy zawarcia umowy z osobą prowadzącą działalność na własny rachunek – orzekł w czwartek Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. I przypomniał, że dyrektywa o równym traktowaniu w zakresie zatrudnienia i pracy, obejmująca szeroki wachlarz działalności zawodowych, ustanawia ogólne ramy walki z dyskryminacją ze względu między innymi na orientację seksualną.

Nie wszystkie branże ze względu na charakter działalności są w stanie wprowadzić pracę zdalną lub hybrydową. Pracodawcy działający w tych sektorach muszą zatem poszukiwać atrakcyjnych benefitów pracowniczych, które mogłyby zrównoważyć tę niedogodność. Jednym z nich może być czterodniowy tydzień pracy, na który - zgodnie z danymi raportu ADP - zdecydowałby się co czwarty Polak (25,71 proc.).

W Senacie od dłuższego czasu trwają prace nad przepisami ustawy, które pozwolą pracować osobom pobierającym świadczenie pielęgnacyjne. Resort rodziny i polityki społecznej niezmiennie argumentuje, że do tego konieczna jest reforma orzecznictwa o niepełnosprawności, a opiekunowie wciąż pozostają w klinczu.

Czy wybierając pracownika do zwolnienia, pracodawca ma obowiązek kierować się jego sytuacją osobistą? Zdaniem Sądu Najwyższego, wybór może być uznany za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, gdy sytuacja osobista pracownika jest znacznie gorsza niż pozostałych osób objętych redukcją. Według prawników pogląd SN może prowadzić do skutków społecznie szkodliwych i sprzecznych z zasadą sprawiedliwości.

Celem wprowadzenia dobrowolnego ZUS dla prowadzących działalność gospodarczą jest pobudzenie przedsiębiorczości i zbudowanie przewagi konkurencyjnej Polski w UE w obszarze warunków prowadzenia biznesu. Aby móc przejść przez kryzys chroniąc firmy, które borykają się z trudnościami, oraz tworzyć warunki do zakładania firm w Polsce, konieczne jest obniżenie obciążeń nakładanych na przedsiębiorców.

Ministerstwo Finansów przypomina, że płatnicy mają obowiązek wpisywać prawidłowy numer PESEL/NIP podatnika w przesyłanych do urzędów skarbowych formularzach PIT-11 i PIT-40A/11A za 2022 roku. Wypełnione dokumenty trzeba wysyłać drogą elektroniczną na aktualnych wersjach formularzy.

Termin implementacji przez Polskę unijnej dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów upłynął 2 sierpnia 2022 r. Według RPO, w pracach nad przepisami ważne jest m.in. skorelowanie okresu, w którym rodzic uprawniony jest do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku z długością nieprzenoszalnej części urlopu rodzicielskiego.

Pracodawca może wypowiedzieć umowę o zarządzanie pracowniczym planem kapitałowym dopiero wtedy, gdy zawarł taką umowę z inną instytucją finansową. Termin rozwiązania wcześniejszej umowy trzeba skorelować z terminem rozpoczęcia obowiązywania nowej umowy w taki sposób, aby zmiana instytucji nie wpłynęła na ciągłość wpłat do PPK.

Nie do końca jednoznaczne przepisy powodują, że sporną pozostaje kwestia, kto ma zapłacić wynagrodzenie dla kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej ustanowionego z urzędu, gdy poddany kurateli nie ma majątku ani dochodów. Ministerstwo Sprawiedliwości uważa, że luki w prawie nie ma, odrębne stanowisko zajmuje resort rodziny, a gminy zostają z problemem same.

Nie formalny status pracodawcy decyduje o prawie do świadczenia przedemerytalnego, lecz utrata miejsca pracy z przyczyn leżących po jego stronie - orzekł Sąd Okręgowy w Łodzi przyznając świadczenie pracownikowi pozbawionemu pracy. Sąd uchylił tym samym decyzję ZUS odmawiającą tego świadczenia uznając, że płatnik składek nie zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej.

Od poniedziałku, 9 stycznia 2023 roku, jest dostępna legitymacja emeryta w wersji elektronicznej. mLegitymację można ściągnąć po wcześniejszym zalogowaniu się do bezpłatnej aplikacji mObywatel. Jeżeli legitymacja emeryta i rencisty nie jest widoczna w dokumentach, które można dodać – należy zaktualizować aplikację mObywatel. Osoby, które będą chciały mieć legitymację tradycyjną, będą musiały złożyć do ZUS wniosek na formularzu ERL.

Media informowały o zarzutach mobbingu wobec dyrektora Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze”. Zaniepokojenie RPO wzbudziła informacja, że niezanonimizowane skargi pracowników miały być przekazywane dyrekcji zespołu. W odpowiedzi Urząd Marszałkowski poinformował, od 2015 r. wpłynęło pięć skarg od członków zespołu. Wszystkie rozpatrywano zgodnie z wewnętrznymi zasadami urzędu oraz przepisami prawa.

Mniej niż 1 proc. osób wchodzących na rynek pracy zapisuje się do OFE. W praktyce liczba nowych członków jest mniejsza niż tych umierających przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Prowadzi to do spadku wartości aktywów OFE i marginalizacji ich znaczenia w systemie emerytalnym oraz na rynkach finansowych - przyznaje rząd w najnowszym przeglądzie OFE. Te ostatnie inwestują m.in. w takie spółki jak Kruk, Inter Cars, Comarch, Enel-Med, Amica Wronki, Budimex, PKP Cargo, CCC czy Wirtualna Polska. 

Według związków zawodowych, nowelizacja kodeksu pracy jest potrzebna, jednakże wymaga poprawek. Ustalanie zasad pracy zdalnej powinno odbywać się w porozumieniu ze związkami zawodowymi na poziomie zakładowym lub ogólnopolskim. Koszty pracy zdalnej powinny być jasno określone, a wprowadzenie katalogu kosztów mogłoby pomóc uniknąć nadużyć - uważają związkowcy.

Prokuratura wszczęła śledztwo w kierunku nieumyślnego spowodowania śmierci i naruszenia zasad bezpieczeństwa i higieny pracy po tym, gdy 36-letni pracownik kopalni zginął pod ziemią w kopalni w Bogdance. Do zdarzenia doszło w nocy z piątku na sobotę podczas wymijania się dwóch kolejek podwieszanych na głębokości 990 m.

Praca w dniu wolnym, wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy - przy stałych dniach pracy poniedziałek-piątek, gdy jest to właśnie sobota - powinna być co do zasady zrekompensowana dniem wolnym, udzielonym w terminie uzgodnionym z pracownikiem. Ta forma rozliczenia obejmuje również pracowników samorządowych.

Resort rodziny i polityki społecznej uważa, że za altruistyczną postawę się nie płaci - krwiodawstwo w swojej idei jest honorowe i dobrowolne. Wymiar świadczeń emerytalnych jest ściśle związany z wysokością składek odprowadzanych do systemu ubezpieczeń społecznych przez pracownika w całym okresie jego aktywności zawodowej oraz z długością okresu ich opłacania. Zdaniem prawników, propozycja dodatku wypacza system.

Obecnie w Ministerstwie Edukacji i Nauki nie są prowadzone prace nad nowelizacją Karty nauczyciela dotyczącą przepisów o tzw. emeryturach nauczycielskich - poinformowała we wtorek rzecznik prasowa resortu. Natomiast w czwartek minister Przemysław Czarnek poinformował, że projekt w tej sprawie gotowy będzie jeszcze w styczniu.

Kontrole i działania prewencyjne dla sektora budowlanego, kontrole zagrożeń środowiska pracy chemicznymi czynnikami oraz wzmożony nadzór nad zakładami pracy – to priorytety Państwowej Inspekcji Pracy na 2023 rok. PIP planuje 60 tys. kontroli, a różnymi formami działań prewencyjnych chce objąć co najmniej 35 tys. podmiotów, m.in. pracodawców i przedsiębiorców, pracowników, rolników indywidualnych, uczniów i studentów.

Jednostki samorządu terytorialnego oszczędzają na ogrzewaniu szkół - takie skargi wpłynęły do posłów, którzy postanowili interweniować w resorcie edukacji. Ten przypomina, że temperatura w klasach szkolnych musi wynosić co najmniej 18 stopni, a kwestię tę mogą kontrolować organy nadzoru pedagogicznego.

Za celowe i pożądane Rada Ministrów uznała zmiany w systemie ograniczeń egzekucji – nie tylko z punktu widzenia wierzycieli i zwiększenia efektywności egzekucji, także z perspektywy zasad równości i sprawiedliwości społecznej. Mimo to projekt Komisji do Spraw Petycji, który zmienia kwoty wolne od potrąceń w egzekucji z wynagrodzenia za pracę, rachunku bankowego i rachunku SKOK, nie jest przedmiotem prac legislacyjnych.

Kolegium Związków Zawodowych ORLEN-ENERGA zwróciło się do RPO o interwencję w sprawie naruszenia praw reprezentowanych przez nie pracowników. Władze spółki utworzyły nową funkcję – rzecznika ds. etyki, który ma stać na straży przestrzegania kodeksu etyki spółki. W zasadach wyboru i funkcjonowania rzeczników jest wymóg, by wybrani kandydaci zawiesili członkostwo partyjne lub związkowe, składając jednocześnie oświadczenie o bezstronności.

Od stycznia 2023 roku obowiązują nowe zasady składania PIT-2 i innych formularzy-oświadczeń służących rozliczaniu zaliczek na PIT przez pracodawców. Z tematem po raz pierwszy muszą się zapoznać zatrudnieni na umowach o dzieło i zleceniach. Według nowych zasad, w niektórych sytuacjach druki muszą wypełnić również oni. Duże zmiany dotyczą jednak także pracowników. Piszemy o nich również w Tax Alert.

Od 1 stycznia 2023 r. wyłączony został obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne finansowanej z budżetu państwa za określone grupy ubezpieczonych – przypomina Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że płatnicy składek za te grupy ubezpieczonych nie powinni składać za styczeń 2023 r. i kolejne miesiące raportów ZUS RCA za wskazane osoby, jeśli podlegają one wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu trafiła skarga dotycząca nierównego i dyskryminującego traktowania kobiet-emerytek z rocznika '53. Chodzi o naruszenie szeroko rozumianego prawa własności i dyskryminację - nierówne traktowanie w obrębie jednego rocznika z uwagi na datę złożenia wniosku o emeryturę powszechną. Prawnicy potwierdzają: ustawodawca źle zmienił przepisy po wyroku TK.

W ostatnich latach mimo licznych turbulencji w gospodarce, polski rynek pracy był w dobrej kondycji. Poziom zatrudnienia, stopa bezrobocia i dynamika wzrostu płac pozytywnie zaskakiwały. W kolejny rok weszliśmy z najniższym w UE po Czechach bezrobociem i zdecydowaną poprawą jakości pracy i wynagrodzeń. Mimo że 2023 rok nie będzie już tak dobry, jest szansa, że kondycja rynku pracy nie pogorszy się drastycznie – pisze prof. Jacek Męcina.