Coraz więcej sporów o odliczenie VAT od samochodów w gminach

Samorządy mogą odliczyć 50 proc. VAT od wydatków na samochody osobowe wykorzystywane do działalności mieszanej (opodatkowanej VAT i niepodlegającej opodatkowaniu) – wynika z orzeczeń WSA. Tymczasem organy podatkowe wciąż uważają, że trzeba stosować podwójne ograniczenie: zarówno tzw. prewspółczynnik, jak i odliczenie 50 proc. VAT, co w praktyce oznacza możliwość odliczenia kilku procent podatku. Spór musi rozstrzygnąć NSA.

Fiskus wciąż ogranicza wysokość odliczenia VAT przez jednostki sektora finansów publicznych, jak np. samorządy, organizacje, związki, niektóre spółki i stowarzyszenia. W tej sprawie zapadają jednak korzystne dla sektora finansów publicznych orzeczenia wojewódzkich sądów administracyjnych. 

- Należy mieć nadzieję, że Naczelny Sąd Administracyjny podtrzyma korzystne dla podatników, nieprawomocne jeszcze orzeczenia WSA. Oznaczałoby to możliwość wyższych odliczeń oraz odzyskania nadpłaconego podatku. Dotychczas jednostki sektora finansów publicznych stosują, zgodnie ze stanowiskiem organów podatkowych, podwójne limity odliczenia VAT: zarówno prewspółczynnik (który niekiedy jest bardzo niski), jak też odliczenie 50 proc. VAT. W praktyce oznacza to zwykle możliwość odliczenia jedynie kilku procent VAT od wydatków związanych z wykorzystaniem samochodów. Z wyroków wynika natomiast, że jednostki mogą pominąć prewspółczynnik i odliczać połowę VAT od wydatków samochodowych – mówi Joanna Rudzka, doradca podatkowy, pełnomocnik w pierwszej sprawie.

Czytaj również: Jednoosobowa firma nie odliczy 100 proc. VAT od samochodu - fiskus się nie zgadza

Ile procent podatku może odliczyć gmina

Przełomem był wyrok WSA w Warszawie z 24 czerwca 2022 (sygn. III SA/Wa 2905/21). Dotyczył jednostki sektora finansów publicznych (związku reprezentującego prawa hodowców), która wykorzystuje samochody osobowe do działalności gospodarczej (opodatkowanej VAT) i statutowej (poza VAT). Pracownicy jednostki wykonują zadania na terenie całej Polski, co oznacza częste podróże służbowe. Pracodawca udostępnia im samochody do celów działalności gospodarczej oraz do celów statutowych, ale wykluczone jest wykorzystanie aut do celów prywatnych pracownika. Sposób wykorzystywania pojazdów dodatkowo potwierdzony jest ewidencją przebiegu pojazdu.

Zobacz w LEX: Użytek prywatny samochodu a prawo do odliczenia - procedura krok po kroku >

Jednostka otrzymała niekorzystną interpretację podatkowa, w której dyrektor KIS stwierdził, że przy odliczaniu VAT musi zastosować tzw. prewspółczynnik (art. 86 ust. 2a-2h ustawy o VAT) oraz dodatkowo pomniejszyć wynik o 50 proc. Fiskus uzasadniał, że skoro jednostka ponosi wydatki związane z pojazdami samochodowymi, które dotyczą zarówno działalności gospodarczej, jak i do celów (działalność statutowa), to przysługuje jej prawo do częściowego odliczenia podatku na zasadach określonych w art. 86 ust. 2a-2h ustawy o podatku od towarów. Dodatkowo musi zastosować inne ograniczenie - odliczenie 50 proc. - wynikające z faktu, że używa samochodów nie tylko do działalności gospodarczej. 

Fiskus zwrócił też uwagę na kwestię wykorzystania samochodów na cele prywatne pracowników. Argumentował, że na potencjalne wykorzystanie auta do celów prywatnych wskazuje możliwość parkowania go pod domem pracownika. W żaden sposób nie zmienia tego wprowadzona przez pracodawcę polityka użytkowania pojazdów oraz regulamin i umowy. Samo prowadzenie ewidencji przebiegu nie wyklucza użycia pojazdów do celów prywatnych.

Zobacz w LEX: Wysokość VAT przy świadczeniu usług stołówkowych przez publiczne szkoły i przedszkola >

Sądy po stronie podatników

Jednostka złożyła skargę do WSA w Warszawie, który uchylił interpretację. Sąd orzekł, iż art. 86a ustawy o VAT stanowi lex specialis do art. 86 ust. 2a. To oznacza, że jednostka pomniejszy odliczenie VAT od wydatków związanych z samochodami o 50 proc. ale musi dodatkowo pomniejszać odliczenia o wysokość prewspółczynnika VAT. O zastosowaniu art. 86a przesądza już bowiem sam fakt, iż jednostka używa samochodów zarówno do działalności gospodarczej jak i do zadań statutowych (nie stanowiących czynności opodatkowanych). Nie ma już natomiast znaczenia prowadzenie ewidencji dla celów VAT, czy miejsce parkowania samochodów. 

Czytaj w LEX: Ewidencja przebiegu pojazdu na potrzeby VAT na przykładach >

WSA w Warszawie uzasadniał, że proponowane przez organ interpretacyjny łączne zastosowanie tych przepisów, przez przemnożenie wynikających z nich proporcji, jest niezasadne dlatego, że obie te konstrukcje odnoszą się użytku mieszanego samochodów osobowych.

- Ustawodawca uznał za adekwatny do tego celu sposób wyznaczenia proporcji określony w każdym z tych przepisów z osobna. Ich łączne zastosowanie daje rezultat nieodpowiadający woli ustawodawcy – podatnik może odliczyć podatek naliczony w wartości niższej niż zamierzona (tj. niż wartość wynikająca z zamysłu ustawodawcy) - orzekł WSA.

Podobnie orzekł WSA w Krakowie w wyroku z 9 lutego 2023 r. (sygn. I SA/Kr 1382/22) w sprawie samochodów wykorzystywanych przez gminną jednostkę organizacyjną zajmującą się m.in. zarządem dróg publicznych oraz WSA w Łodzi w wyroku z 21 marca 2023 r. (sygn. I SA/Łd 76/23) w sprawie gminy wykorzystującej samochody do realizacji zadań własnych i zleconych. Sądy orzekły, że art. 86a ustawy o VAT jest regulacją szczególną, dotyczącą wszystkich przypadków, gdy samochód nie jest wykorzystywany wyłącznie do celów działalności gospodarczej. Nie ma przy tym podstaw, by stosować jednocześnie przepisy dotyczące prewspółczynnika VAT i dodatkowo proporcję w wysokości 50 proc.

Czytaj w LEX: Gminne parkingi a podatek VAT >

Profiskalne podejście

Przypomnijmy, że przepisy ustawy o VAT przewidują różne ograniczenia w odliczeniu VAT od wydatków, które są wykorzystywane na cele mieszane, nie tylko do działalności gospodarczej. Co do zasady, w przypadku jednostek sektora finansów publicznych, ponoszących wydatki na cele działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, kwotę podatku naliczonego ustala się na podstawie prewspółczynnika VAT. Sposób jego ustalenia określa rozporządzenie Ministra Finansów z 17 grudnia 2015 r., zawierające wzory stosowane dla poszczególnych jednostek organizacyjnych sektora. Jednak w praktyce zastosowanie i wyliczenie prewspółczynnika budzi wiele wątpliwości.

Inne ograniczenie wynika z art. 86a ust. 1 ustawy o VAT, który przewiduje szczególną regulację dotyczącą samochodów. Kwotę odliczenia stanowi co do zasady 50 proc. kwoty podatku wynikającej z faktury otrzymanej przez podatnika. Przepis ten odnosi się do wszystkich podatników, w tym do sektora publicznego. 

- Organy podatkowe od początku prezentują profiskalne podejście do zastosowania przez gminy i inne jednostki tzw. prewspółczynnika. Należy mieć nadzieję, że spory będą miały pozytywny dla podatników finał przed NSA. Na ten moment, w przypadku gdy dana jednostka ma dużą flotę, warto rozważyć wystąpienie z wnioskiem o interpretację, która zapewne okaże się niekorzystna i zaskarżenie jej do sadu. Warto jednak zwrócić uwagę podatników, że organy podatkowe prezentują też bardzo profiskalne podejście w stosunku do przedsiębiorców użytkujących VAT w działalności gospodarczej i ograniczają możliwość 100-procentowego odliczenia VAT - mówi Agata Malicka, współwłaścicileka biura rachunkowego. 

Czytaj również: Rower elektryczny w kosztach firmy - fiskus się zgadza

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.