Chodzi o obowiązujące od 1 stycznia 2019 r. regulacje ordynacji podatkowej, implementujące przepisy UE, które nakładają na doradców obowiązek zgłaszania skarbówce schematów podatkowych. Krajowa Rada Doradców Podatkowych jeszcze w 2019 r. zaskarżyła je do Trybunału Konstytucyjnego, argumentując, że są wadliwe i naruszają tajemnicę doradcy podatkowego.. Prawnicy podkreślali też, że polskie przepisy mają szerszy zakres niż dyrektywa UE.
Trybunał kwestionuje naruszenie tajemnicy zawodowej
Trybunał Konstytucyjny zakwestionował we wtorek przepisy, które nakładają na doradców podatkowych, objętych tajemnicą zawodową, obowiązek przekazywania informacji o schemacie podatkowym oraz nie określają dostatecznie przesłanek i trybu wyłączenia lub zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Za niezgodny z Konstytucją uznał też przepis, który zobowiązuje promotora, będącego doradcą podatkowym, do przekazania szefowi Krajowej Administracji Skarbowej informacji o schemacie podatkowym innym niż transgraniczny, który został wdrożony przed wejściem w życie ustawy z 23 października 2018 r.
Trybunał uznał, że nałożenie na objętych tajemnicą zawodową doradców podatkowych obowiązku informacyjnego nie spełnia kryterium proporcjonalności. Zaznaczył też, że zgodnie z art. 217 Konstytucji podatnik powinien móc określić swoje obowiązki na podstawie ustawy, a nie objaśnień, interpretacji czy dokumentów o charakterze informacyjnym.
- Kwestionowane przepisy nie spełniają sformułowanej w art. 2 Konstytucji zasady określoności prawa i uniemożliwiają doradcom podatkowych działanie na podstawie art. 17 Konstytucji, czyli w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony – uzasadniał sędzia sprawozdawca Rafał Wojciechowski.
Wyrok odnosi się do doradców podatkowych, bo skargę złożyła KRDP.
- Wyrok oznacza, że jeśli ustawodawca zdecyduje się na modyfikację zakresu tajemnicy zawodowej, szczególnie istotne jest, by przepisy zawierające takie regulacje spełniały najwyższe standardy wynikające z zasady poprawnej legislacji. Przepisy modyfikujące instytucję tajemnicy zawodowej muszą być analizowane pod względem proporcjonalności naruszenia przez nie praw i wartości konstytucyjnie chronionych. W stanie prawnym, który zaistnieje po niniejszym wyroku, jedyną drogę do pozyskania przez państwo informacji o schematach podatkowych, sporządzonych przez doradców podatkowych, będzie przekazanie przez doradców podatkowych informacji o schemacie podatkowym korzystającym, którzy są obciążeni obowiązkiem zgłoszenia – zaznaczył sędzia Wojciechowski.
Trybunał umorzył natomiast postępowanie w pozostałym zakresie skargi złożonej przez Krajową Radę Doradców Podatkowych. Jak podkreśla KRDP, oznacza to, że przepisy dotyczące raportowania schematów podatkowych nie zostały całkowicie wyeliminowane z polskiego prawa podatkowego i obowiązek raportowania wciąż obejmuje polskich podatników.
Trzeba poprawić jakość przepisów
- Wyrok Trybunału nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, że tajemnica zawodowa doradcy podatkowego jest nienaruszalna, a klienci mogą powierzać swoje poufne informacje doradcom podatkowym w zaufaniu, że nie zostaną nikomu ujawnione. Dzisiejsze orzeczenie ucina też jakiekolwiek spekulacje co do tego, czy klient może zwolnić doradcę podatkowego z tajemnicy zawodowej. Z orzeczenia Trybunału wynika wyraźnie, że klient nie jest dysponentem tajemnicy zawodowej doradcy podatkowego i nie ma możliwości uwolnić doradcy podatkowego od tego obowiązku. W najbliższym czasie pozostaje nam oczekiwać na reakcję ustawodawcy. Ta na pewno jest konieczna – z jednej strony co do zrównania tajemnicy zawodowej doradców podatkowych, adwokatów i radców prawnych (dzisiejszy wyrok z przyczyn formalnych dotyczył tylko tajemnicy doradcy podatkowego, gdyż KRDP nie dysponowała legitymacją w szerszym zakresie), z drugiej – wyeliminowania niekonstytucyjnych regulacji z ustawy, by ugruntować skutki dzisiejszego wyroku - komentuje dr Bartosz Kubista, doradca podatkowy i adwokat reprezentujący KRDP przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Również Agnieszka Wnuk, doradczyni podatkowa, partnerka w Quidea zwraca uwagę na konieczność poprawy jakości przepisów.
- Cieszy nas, że Trybunał stanął na straży tajemnicy zawodowej doradców podatkowych. To rozstrzygnięcie, mimo wątpliwości prawnych, ma duże znaczenie i niewątpliwie zwiększy komfort wykonywania zawodu przez doradców podatkowych. Jednak od strony praktycznej samorząd zawodowy doradców podatkowych wypracował już wcześniej stanowisko, zgodnie z którym klient nie może zwolnić doradcy z tajemnicy, może to zrobić jedynie sąd. Szkoda natomiast, że Trybunał umorzył sprawę w pozostałym zakresie. Należy mieć nadzieję, że w uzasadnieniu pisemnym Trybunał w jakiś sposób odniesie się do jakości przepisów o raportowaniu schematów podatkowych, które zostały zredagowane w sposób wyjątkowo niechlujny. Warto aby ustawodawca, zmieniając przepisy w wyniku orzeczenia poprawił ich jakość i wyeliminował przynajmniej najpoważniejsze problemy – mówi Agnieszka Wnuk.
Skarga KRDP czekała na rozpatrzenie od 2019 r.
Skarga Krajowej Rady Doradców Podatkowych czekała na rozpatrzenie od 2019 r.
Wcześniej Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 8 grudnia 2022 r. (sygn. C-694/20) orzekł nieważność przepisów w zakresie, w jakim nakładają na objętego tajemnicą zawodową adwokata obowiązek bezzwłocznego powiadomienia każdego innego pośrednika (który nie jest jego klientem) o ciążących na nim obowiązkach w zakresie raportowania schematów podatkowych.
Jak argumentował podczas wtorkowej rozprawy przed Trybunałem dr Bartosz Kubista, ochrona tajemnicy zawodowej stanowi fundament zawodu zaufania publicznego, który funkcjonuje w interesie publicznym. Ingerencja w fundamentalną dla doradców zasadę ochronę tajemnicy zawodowej może mieć miejsce tylko w szczególnie uzasadnianych przypadkach. Cel wprowadzenia tych przepisów, czyli walka z unikaniem opodatkowania, może być realizowana na inne sposoby.
W opinii KRDP przepisy dotyczące raportowania MDR są tak nieprecyzyjne, że wielu podatników nie wie, czy spełnia kryteria podlegające raportowaniu. W praktyce prowadzi to do tak absurdalnych zachowań, jak np. raportowanie korzystanie z przewidzianych w przepisach ulg podatkowych czy zawarcie umowy leasingu.
Przypomnijmy, że obowiązek raportowania schematów podatkowych (MDR) został wprowadzony do polskiego porządku prawnego 1 stycznia 2019 r., a więc najwcześniej spośród wszystkich krajów obowiązanych do implementacji tzw. Dyrektywy DAC6. Przepisy od początku były szeroko krytykowane za brak precyzji, a jednocześnie zbyt daleko idącą represyjność.
Trybunał orzekł we wtorek w składzie: sędzia TK Bartłomiej Sochański (przewodniczący), sędzia TK Rafał Wojciechowski (sprawozdawca), sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sędzia TK Justyn Piskorski oraz prezes TK Julia Przyłębska. Sejm wnioskował o wyłączenie sędziego Justyna Piskorskiego, ale Trybunał oddalił wniosek.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
