Izba przedstawiła w czwartek wyniki kontroli "Zmiany podatkowe w ramach Polskiego Ładu oraz tarcz antyinflacyjnych", która objęła kwestie ogłoszonego w maju 2021 r. programu Polski Ład. Celem reformy było zmniejszenie nierówności społecznych, stworzenie lepszych warunków do życia dla wszystkich obywateli oraz zwiększenie wpływów do systemu zdrowia. Wprowadzone zmiany w największym stopniu dotyczyły podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, czyli ponad 25 mln osób. 

- Minister finansów nierzetelnie przygotował projekt ustawy Polski Ład, która wprowadzała gruntowną reformę podatkową. Nie analizowano, czy i jak utrzymanie w niezmienionej postaci niektórych zasad obliczania i poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych wpłynie na ich wysokość - stwierdziła Izba.

Dotyczyło to zasad składania oświadczeń PIT-2, zasady uwzględniania 1/12 kwoty zmniejszającej podatek przy obliczaniu i poborze zaliczek na podatek tylko przez jednego płatnika, a także braku możliwości uwzględniania 1/12 kwoty zmniejszającej podatek przy obliczaniu i poborze zaliczek na podatek przez niektórych płatników, zwłaszcza tych, którzy wypłacali świadczenia z tytułu umowy zlecenia w ramach działalności wykonywanej osobiście.  

- Brak tych analiz pozbawił ministra finansów ważnych informacji, których wykorzystanie mogło przyczynić się do opracowania innych niż przyjęto założeń reformy, np. dotyczących ulgi dla klasy średniej czy zasad obliczania zaliczek - ocenia NIK.

Izba negatywnie oceniła też przebieg procesu legislacyjnego. Do Ministerstwa Finansów wpłynęło 97 opinii liczących ponad 900 stron. Jednak blisko 60 proc. z nich wpłynęło w ostatnim dniu terminu lub po tym dniu, więc Ministerstwo Finansów dysponowało co najwyżej siedmioma dniami na ich analizę. Nie wystąpiono z wnioskiem do Prezesa Rządowego Centrum Legislacji o skierowanie projektu ustawy do zaopiniowania przez Radę Legislacyjną.  

- Dla zobrazowania powstałego w systemie podatkowym chaosu i niepewności podatników warto zwrócić uwagę, na zwiększone zainteresowanie podatników usługami Krajowej Informacji Skarbowej, która udzieliła w zakresie Polskiego Ładu: 11 tys. odpowiedzi do końca 2021 r., ale w I półroczu 2022 r. już ponad 50 tys. (w II poł. 2022 r. udzielono 6 tys. odpowiedzi) - informuje NIK.

Izba negatywnie ocenia też fakt, że ustawa Polski Ład weszła w życie już po 38 dniach od jej ogłoszenia.

-Biorąc pod uwagę stopień skomplikowania i rozległość wprowadzonych przez nią zmian, powinna posiadać dłuższe vacatio legis. Projekt przewidywał bowiem nowelizację 22 ustaw i liczył wraz z uzasadnieniem ponad 500 stron. Zmiany objęły wiele obszarów różnych ustaw podatkowych, zwłaszcza ustaw o podatkach dochodowych. 

- W ocenie NIK dłuższe vacatio legis umożliwiłoby właściwe przygotowanie się podatników i płatników, ale również służb skarbowych do stosowania wprowadzanych przepisów od dnia ich wejścia w życie - ocenia NIK.

Przepisy o uldze dla klasy średniej uchylono zaledwie po pół roku ich obowiązywania. Ulga dla klasy średniej była rozwiązaniem nieskutecznym, w dodatku skomplikowała system podatkowy. 

Polski Ład wprowadził też szereg regulacji mających wadliwą konstrukcję, co NIK również oceniła negatywnie. Dwie z nich – abolicję podatkową i ukrytą dywidendę – uchylono zanim weszły w życie lub możliwe było ich zastosowanie. Trzecia – ulga na zabytki w zakresie zakupu zabytku nieruchomego, została uchylona po roku obowiązywania, zaś czwarta – minimalny podatek dochodowy, uległa znaczącym modyfikacjom. 

Czytaj również: Kontrola NIK wykazała nieprawidłowości w IT Ministerstwa Finansów >>

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.