Z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług, co do zasady, podlegają opodatkowaniu VAT, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji, usługa podlega opodatkowaniu VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.
Kiedy usługa jest odpłatna
Należy wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć TSUE. I tak, przykładowo w wyroku z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 (Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise) TSUE uznał, że określoną czynność można uznać za wykonaną odpłatnie, jeśli istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto gdy odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miała być opodatkowana VAT.
Z kolei, TSUE w wyroku 3 marca 1994 r., sprawa C-16/93 ( R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden) rozpatrywał sprawę, w której uliczny grajkiem prezentował swoją twórczość. Grajek ustawiał przed sobą puszkę, do której przechodnie mogli wrzucać datki. TSUE, wskazując na brak bezpośredniego związku między graniem muzyki a zapłatą oraz na dobrowolność datków, uznał, iż datki nie podlegają opodatkowaniu VAT, bowiem w tym wyroku TSUE stwierdził, że czynność podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy.
Zatem przesłanką uznania danego zdarzenia za opodatkowane VAT świadczenie usługi za wynagrodzeniem jest istnienie stosunku prawnego pomiędzy świadczącym usługę i jej beneficjentem, z którego wynika świadczenie wzajemne, w postaci wynagrodzenia płatnego przez beneficjenta usługi na rzecz usługodawcy.
Cena promocyjna: 267.3 zł
|Cena regularna: 297 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 297 zł
Nie trzeba używać kasy fiskalnej
Należy uznać, że dobrowolne „datki” otrzymywane za występy artystów ulicznych (np. muzyków, aktorów, mimów itd.) nie podlegają VAT stanowią przejaw dobrowolnej zapłaty za występ artystyczny. „Wynagrodzenie” to jest uznaniowym, dobrowolnym świadczeniem pieniężnym, którego nie można rozpatrywać w kategoriach kwoty należnej za wykonaną usługę. Artysta uliczny jako występujący nie żąda zapłaty za swoje usługi, obserwujący (przechodnie) wrzucają ją jako dowolną, określoną przez siebie kwotę za występ. Brak datku nie pozbawia możliwości skorzystania z obejrzenia występu artystycznego. Zatem, w sytuacji gdy przypadkowi przechodnie (którzy mogą ale nie muszą), wrzucają dobrowolną kwotę za występ, to należy wskazać, że nie wystąpi bezpośredni związek między występem artysty ulicznego i zapłatą. Tym samym otrzymane datki nie stanowią wynagrodzenia za występy uliczne. W konsekwencji otrzymane przez artystę ulicznego datki nie podlegają opodatkowaniu VAT.
Skoro przedmiotowe „datki” nie podlegają VAT. Nie stanowią bowiem odpłatności za wykonane usługi, to nie podlegają ewidencjonowaniu na kasie fiskalnej.
Należy tutaj wskazać, że stosownie bowiem do art. 111 ust. 1 ustawy o VAT, podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących. Z kolei, w myśl art. 2 pkt 22 ustawy o VAT, przez sprzedaż rozumie się przez to odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.
Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 13 kwietnia 2022 r., 0114-KDIP1-3.4012.31.2022.4.KP).
Marcin Szymankiewicz, doradca podatkowy
Czytaj również: Nie można odliczyć VAT z faktury pro forma
