Spółki kapitałowe wchodzą w różne porozumienia z uczelniami publicznymi. Ponoszą także wydatki związane z utworzeniem uczelni publicznych czy z organizowaniem uroczystości otwarcia uczelni. Podkreślenia jednak wymaga, że takie porozumienia nie zobowiązują tych spółek do ponoszenia kosztów, gdyż nie są i nie mogą być one założycielami uczelni. Spółki te decydują się na ponoszenie tych wydatków w ramach tzw. polityki społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Ponadto takie spółki liczą, że w przyszłości absolwenci uczelni staną się ich pracownikami.
Powstaje zatem pytanie, czy takim spółkom przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z otrzymanych faktur a dokumentujących wydatki poniesione w związku z utworzeniem uczelni publicznej. Przyjrzyjmy się temu na przykładzie spółki (podatnika VAT czynnego) wykonującego wyłącznie działalność opodatkowaną VAT, w której obowiązuje polityka CSR.
Sprawdź również książkę: VAT. Komentarz 2025 [PRZEDSPRZEDAŻ] >>
Warunki odliczenia VAT
Ustawodawca zapewnił podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy o VAT. Ten ostatni przepis określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Istota problemu sprowadza się do ustaleni, czy spółkom (założycielom niepublicznych uczelni) przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z otrzymanych faktur dokumentujących wydatki poniesione w związku utworzeniem uczelni publicznej.
Prawo do odliczenia powinno być realizowane natychmiast po powstaniu podatku naliczonego. Zatem decydujące znaczenie dla oceny istnienia prawa do odliczenia będzie miał zamierzony (deklarowany) związek podatku naliczonego z czynnościami opodatkowanymi. Związek ten może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.
O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością podatnika można mówić, gdy nabywane towary służą, np. dalszej odsprzedaży (towary handlowe) lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy. Bezpośrednio wiążą się z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika. Natomiast o pośrednim związku nabywanych towarów i usług z działalnością przedsiębiorcy można mówić, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa – mają pośredni związek z działalnością gospodarczą, a tym samym z osiąganym przez podatnika obrotem opodatkowanym. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają chociażby pośredni związek z działalnością podmiotu, istnieć musi związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług, a powstaniem obrotu. O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczynia się do generowania przez podmiot obrotu.
Zobacz w LEX: Rozliczenie VAT od komputerów przenośnych >
Pytanie o wydatki CSR
Zatem niezbędnym warunkiem odliczenia VAT jest istnienie związku pomiędzy zakupami a konkretną transakcją opodatkowaną. Prawo do odliczenia podatku naliczonego powinno przysługiwać podatnikowi w takim zakresie, w jakim działalność podatnika daje to prawo. Nie wystarczy subiektywne przekonanie o wpływie poniesionego wydatku na osiągnięcie przyszłych obrotów. Nawet jeśli, w ocenie podatnika, działania podejmowane są w ramach przyjętej strategii biznesowej można przypisać do społecznej odpowiedzialność biznesu (CSR), to należy mieć również na uwadze, że każdy wydatek powinien być rozpatrywany indywidualnie. Nie wszystkie bowiem wydatki ponoszone w ramach CSR zdefiniowanej jako koncepcja zarządzania przedsiębiorstwem polegająca na świadomym, zrównoważonym działaniu zorientowanym nie tylko na zysk finansowy i aspekty ekonomiczne, ale także uwzględniającym potrzeby i wymagania szeroko pojętych interesów społecznych i ekologicznych w otoczeniu firmy uprawniają podatnika do odliczenia podatku naliczonego. Prawo to jest bowiem uzależnione od okoliczności konkretnego przypadku, a w szczególności charakteru poniesionego wydatku i profilu prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej.
W analizowanym przypadku organy podatkowe mogą nie dostrzec związku (nawet pośredniego) pomiędzy wydatkami ponoszonymi przez spółkę na otwarcie uczelni publicznej a działalnością opodatkowana spółki. Związek w postaci zapewnienia w przyszłości wykształconych kadr (poprzez zatrudnienie przez spółkę absolwentów) jest odległy (co najmniej lat), a przede wszystkim niepewny (brak jakiejkolwiek gwarancji, iż absolwenci uczelni faktycznie staną się pracownikami spółki). Zaznaczyć należy, że spółka nie może utworzyć uczelni publicznej. Nie zmieniają tego zawarte z nową uczelnią publiczną porozumienia. Porozumienie o współpracy nie obejmują kosztów „utworzenia” uczelni, które nie leżą w interesie spółki. W takim przypadku trudno jest dopatrywać się związku pomiędzy wydatkami na utworzenie uczelni publicznej i organizacja uroczystości jej otwarcia.
Zatem należy się liczyć, że organy podatkowe uznają, że takie spółki nie mają prawa do odliczenia VAT od wydatków poniesionych w związku z utworzeniem uczelni publicznej (por. interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 5 sierpnia 2024 r., 0111-KDIB3-2.4012.206.2024.4.SR).
Marcin Szymankiewicz, doradca podatkowy
Czytaj również: Kiedy usługi medycyny estetycznej są zwolnione z VAT