Zwolnienie z długu i rozliczenie powstałych w ten sposób świadczeń wciąż budzi wiele wątpliwości. Przykładem może być sprawa czytelnika, który 12 maja 2020 r. przekazał synowi grunt w drodze umowy darowizny. Jednak w tym czasie czytelnik był zadłużony i toczyło się przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne w administracji prowadzone przez wierzyciela. W styczniu 2024 r. wyrokiem sądu okręgowego umowa darowizny nieruchomości została uznana za bezskuteczną. Wierzyciel przystąpił do egzekucji administracyjnej, dokonując zajęcia nieruchomości oraz przystępując do opisu i oszacowania nieruchomości. W toku postępowania egzekucyjnego syn czytelnika poinformował wierzyciela o zamiarze zbycia działki oraz złożył wniosek o zajęcie wierzytelności z tytułu zapłaty ceny sprzedaży nieruchomości do wysokości zadłużenia czytelnika (tj. ojca). 26 listopada 2024 r. syn czytelnika sprzedał nieruchomość, przy czym część ceny sprzedaży została uiszczona przez kontrahentów na rachunek bankowy wierzyciela, na poczet zadłużenia ojca. Czy po stronie czytelnika (ojca) powstanie przychód, który będzie opodatkowany podatkiem PIT?
Kto uzyskuje przychód i z jakiego źródła
Należy tutaj wskazać, że ustawa o PIT dokonuje specyfikacji źródeł przychodów. I tak, odrębnym źródłem przychodów jest m.in. określone w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy o PIT odpłatne zbycie nieruchomości przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie. Jednak w przypadku czytelnika nie można mówić o powstaniu przychodu z tego źródła, gdyż to jego syn dokonuje odpłatnego zbycia przedmiotowej nieruchomości.
Od 12 maja 2020 r., czyli od zawarcia umowy darowizny tej nieruchomości, jej właścicielem jest syn czytelnika. Należy tutaj wskazać, że wyrok sądu okręgowego uznający darowiznę za bezskuteczną nie przywrócił czytelnikowi prawa własności. Umowa darowizny zawarta przez czytelnika i jego syna pozostaje ważna, a jedynie jest bezskuteczna i to tylko w stosunku do wierzyciela uprawnionego z tzw. „skargi pauliańskiej”.
Tzw. „skarga pauliańska” stanowi wyjątek od zasady prawa zobowiązaniowego, że stosunek obligacyjny powstaje pomiędzy jego stronami, gdyż uwzględnienie skargi pauliańskiej powoduje, że wierzyciel będzie mógł dochodzić swoich roszczeń nie bezpośrednio od dłużnika, a od osoby trzeciej – z którą dłużnik dokonał czynności krzywdzącej dla wierzyciela, a czynność prawna dłużnika utraci moc w stosunku do wierzyciela występującego ze skargą paulińską.
Aby wierzyciel mógł skorzystać z ze skargi pauliańskiej, muszą być łącznie spełnione następujące przesłanki:
- istnienie wierzytelności,
- dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba ta uzyskała korzyść majątkową,
- pokrzywdzenie wierzycieli,
- działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,
- wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.
W przypadku zaistnienia wszystkich przesłanek z art. 527 Kodeksu cywilnego, dochodzi do uznania przez sąd czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, który czynność zaskarżył. Skutek uwzględnienia skargi pauliańskiej polega zaś na tym, że wierzyciel uzyskuje uprawnienie do zaspokojenia swojej wierzytelności z przedmiotów, które w wyniku zaskarżonej czynności wyszły z majątku dłużnika i znajdują się w majątku osoby trzeciej. Z kolei realizacja tego uprawnienia może zostać dokonana w trybie egzekucji z majątku osoby trzeciej, co wynika wprost z art. 532 Kodeksu cywilnego.
Zobacz w LEX: Czynności zaskarżalne skargą pauliańską > >
Cena promocyjna: 16.89 zł
|Cena regularna: 169 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 169 zł
Zwolnienie z długu to przychód z nieodpłatnego świadczenia
W analizowanej sprawie należy uznać, że spłata zadłużenia czytelnika wobec wierzyciela z majątku syna oznacza otrzymanie przez czytelnika (dłużnika) przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.
Jednak zastosowanie znajdzie tu art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT, na podstawie którego wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b ustawy o PIT, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Zwolnienie nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT, tj. działalności wykonywanej osobiście (art. 21 ust. 20 ustawy o PIT). Do I grupy podatkowej w rozumieniu o podatku od spadków i darowizn zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów (art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
W analizowanej sprawie należy uznać, że wartość otrzymanego przez czytelnika od syna nieodpłatnego świadczenia w postaci spłaty przez niego długu ojca (czytelnika) stanowi dla czytelnika przychód z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o PIT, który jednak korzysta ze zwolnienia z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT.
Zaprezentowane stanowisko potwierdza praktyka organów podatkowych (interpretacja indywidualna dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej z 11 lipca 2024 r., 0113-KDIPT2-3.4011.262.2020.12.KKA).
Autor: Marcin Szymankiewicz, doradca podatkowy
Czytaj w LEX: Czynności zaskarżalne skargą pauliańską w praktyce > >
