Zdarza się, że wynagrodzenie pracownika zostanie ukształtowane w sposób dyskryminujący i pracownik wystąpi z powództwem wobec pracodawcy na podstawie art. 18(3d) kodeksu pracy o wypłatę stosownego odszkodowania oraz ustalenie miesięcznego wynagrodzenia w sposób niedyskryminujący. Niektórzy pracodawcy w takiej sytuacji zawierają z pracownikiem ugodę sądową, na podstawie której m.in. pracodawca wypłaca odszkodowanie za dyskryminujące ukształtowanie wynagrodzenia pracownika oraz zobowiązuje się ustalić wynagrodzenie w sposób niedyskryminujący. Pojawia się w takim przypadku pytanie, czy pracodawca, jako płatnik, powinien pobrać zaliczkę na  PIT od kwoty odszkodowania za dyskryminujące ukształtowanie wynagrodzenia pracownika wypłaconego na podstawie ugody sądowej?

 

Które odszkodowania są zwolnione z podatku

Istota problemu w analizowanej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy pracodawca, jako płatnik, powinien pobrać zaliczkę na PIT od kwoty odszkodowania za dyskryminujące ukształtowanie wynagrodzenia pracownika wypłaconego na podstawie ugody sądowej.

Odszkodowanie stanowi zawsze przychód, gdyż otrzymujący je powiększa w ten sposób swój majątek. Odszkodowanie w żadnym wypadku nie ma charakteru restytucyjnego, bowiem niczego nie przywraca, a jedynie wynagradza stratę lub krzywdę. Warunkiem otrzymania każdego odszkodowania jest zdarzenie, w wyniku którego dana osoba doznała określonego uszczerbku. Nikt nie otrzyma odszkodowania, jeśli wcześniej nie zaszła przesłanka powodująca możliwość ubiegania się o nie.

Jednakże ustawodawca ze względów celowościowych wprowadził w zakresie niektórych odszkodowań zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych, które wynikają m.in. z treści art. 21 ust. 1 pkt 3 i pkt 3b ustawy o PIT.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, z wyjątkiem:

  • a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
  • b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
  • c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
  • d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
  • e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
  • f) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c ustawy o PIT,
  • g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Oznacza to, że zwolnienie nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a tylko te, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań.

Natomiast, w przypadku gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania nie wynikają wprost z odrębnych ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych odrębnych ustaw, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowanie takie korzysta ze zwolnienia od PIT, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a) i b) ustawy o PIT.

Czytaj w LEX: Konsekwencje naruszenia zasad równego traktowania i niedyskryminowania w zatrudnieniu > >

 

[E-book] Przekształcanie spółek osobowych w spółki kapitałowe ze wzorami dokumentów
-10%
[E-book] Przekształcanie spółek osobowych w spółki kapitałowe ze wzorami dokumentów

Katarzyna Siwiec

Sprawdź  

Cena promocyjna: 121.5 zł

|

Cena regularna: 135 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 94.5 zł


Kiedy powstaje szkoda

W ustawie o PIT ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania czy zadośćuczynienia. Odwołując się do prawa cywilnego, stwierdzić należy, że świadczenie odszkodowawcze to najogólniej świadczenie mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Szkodą jest uszczerbek, jakiego doznał poszkodowany wbrew jego woli we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Uszczerbek niemajątkowy jest określany terminem „krzywda”. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie negatywne przeżycia człowieka wyrażające się zarówno w cierpieniu fizycznym, jak i psychicznym, wywołane czynem niedozwolonym. Do naprawienia krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”, natomiast „odszkodowanie” wiąże się z naprawieniem uszczerbku majątkowego.

W kodeksie cywilnym świadczenie odszkodowawcze wynika głównie z tytułu odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i następne) lub odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i następne), a więc jest następstwem czynu niedozwolonego lub niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania.

Kwestie zasad i podstawy do wypłaty odszkodowania z tytułu naruszenia zasad równego traktowania w zatrudnieniu reguluje kodeks pracy. Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.

W przypadku gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania nie wynikają wprost z odrębnych ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych odrębnych ustaw, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas należy rozważyć czy do odszkodowania z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu może być zastosowane zwolnienie na mocy art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT.

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

  • a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
  • b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Przepisy art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT dokonują podziału odszkodowania na odszkodowanie za rzeczywiste straty (damnum emergens) i odszkodowanie za utracone korzyści (lucrum cessans).

Za stratę uważa się każde pogorszenie się sytuacji majątkowej (zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów) poszkodowanego, w wyniku czego poszkodowany staje się uboższy niż był przed doznaniem szkody. Chodzi w tym przypadku o rzeczywisty uszczerbek w majątku należącym do poszkodowanego spowodowany zniszczeniem, utratą lub uszkodzeniem określonych składników majątkowych albo obniżeniem ich wartości, a także powstanie nowych zobowiązań albo ich zwiększenie. Z kolei szkoda związana z utraconymi korzyściami (lucrum cessans) polega na tym, że majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym połączona jest czyjaś odpowiedzialność. Szkodą jest więc to, co nie weszło do majątku poszkodowanego na skutek zdarzenia wyrządzającego szkodę.

Czytaj także w LEX: Odszkodowanie z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Uwagi na tle wyroku SN z 9.05.2019 r., III PK 50/18 > >

 

Zwolnione z PIT są odszkodowania za straty

Należy wskazać, że zakres zwolnienia określony w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie (zadośćuczynienie) z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie (zadośćuczynienie) z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie (zadośćuczynienie) z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem PIT.

W analizowanym przypadku nie można uznać, że odszkodowanie z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu przyznane pracownikowi na podstawie ugody sądowej wiązało się z rzeczywistym uszczerbkiem w majątku należącym do pracownika. Natomiast majątek ten niewątpliwie nie wzrósł tak, jakby się stało, gdyby nie nastąpiło nierówne traktowanie pracownika w zatrudnieniu. Zatem mamy tu  do czynienia z odszkodowaniem dotyczącym utraconych korzyści, które nie może korzystać ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT.

Podsumowując, wypłacona przez pracodawcę kwota tytułem ugody sądowej nie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b ustawy o PIT. Zatem na pracodawcy ciążą obowiązki płatnika w zakresie poboru PIT od przedmiotowego odszkodowania za dyskryminujące ukształtowanie wynagrodzenia pracownika wypłaconego na podstawie ugody sądowej.

Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 11 lipca 2024 r., 0114-KDIP3-2.4011.478.2024.1.JK2).

Marcin Szymankiewicz, doradca podatkowy

Czytaj również: KIS wyjaśnia, jak uzyskać interpretację na temat podatku od sprzedaży nieruchomości

Zobacz także w LEX: Zwolnienie z opodatkowania odszkodowań otrzymanych na skutek mediacji > >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.