PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 114,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,
uwzględniając opinię Europejskiego Banku Centralnego(1),
uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego(2),
stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą(3),
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) W opublikowanym dnia 25 lutego 2009 r. raporcie końcowym grupy wysokiego szczebla pod przewodnictwem Jacquesa de Larosière'a z upoważnienia Komisji stwierdzono, że należy wzmocnić ramy nadzorcze sektora finansowego w Unii Europejskiej, aby zmniejszyć groźbę wystąpienia w przyszłości kryzysów finansowych i ograniczyć ich skutki. Zalecono w nim również daleko idące reformy struktury nadzoru. Ta grupa ekspertów wyraziła również opinię, że potrzebne jest utworzenie europejskiego systemu urzędów nadzoru finansowego (ESNF), złożonego z trzech europejskich urzędów nadzoru odpowiedzialnych, odpowiednio, za sektor bankowości, sektor ubezpieczeń i pracowniczych programów emerytalnych oraz sektor giełd i papierów wartościowych, a także zaleciła ustanowienie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego.
(2) W swoim komunikacie z dnia 4 marca 2009 r. zatytułowanym "Realizacja europejskiego planu naprawy" Komisja zaproponowała przedłożenie projektu ustawodawczego w sprawie utworzenia ESNF, natomiast w komunikacie z dnia 27 maja 2009 r. zatytułowanym "Europejski nadzór finansowy" przedstawiła więcej szczegółów na temat możliwej struktury takich nowych ram nadzorczych, podkreślając specyfikę nadzoru nad agencjami ratingowymi.
(3) W konkluzjach z dnia 19 czerwca 2009 r. Rada Europejska zaleciła utworzenie ESNF złożonego z sieci krajowych urzędów nadzoru finansowego współpracujących z trzema nowymi europejskimi urzędami nadzoru. ESNF powinien mieć na celu podniesienie jakości i spójności nadzoru krajowego, wzmocnienie nadzoru nad grupami transgranicznymi dzięki ustanowieniu kolegiów organów nadzorczych oraz opracowanie jednolitego zbioru przepisów UE obowiązującego wszystkich uczestników rynków finansowych na rynku wewnętrznym. Rada Europejska podkreśliła, że Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych powinien mieć uprawnienia nadzorcze w odniesieniu do agencji ratingowych. Komisja powinna ponadto zachować uprawnienia do egzekwowania postanowień traktatów, a w szczególności rozdziału 1 tytułu VII Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w odniesieniu do wspólnych reguł w dziedzinie konkurencji zgodnie z przepisami wykonawczymi do tych reguł.
(4) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1095/2010(4) ustanowiło Europejski Urząd Nadzoru (Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych) (zwany dalej "Urzędem").
(5) Należy jasno określić kompetencje Urzędu, tak by uczestnicy rynków finansowych mogli zidentyfikować organ właściwy dla działalności agencji ratingowych. Urząd powinien posiadać wyłączną odpowiedzialność na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1060/2009(5) w kwestiach związanych z rejestracją agencji ratingowych i bieżącym nadzorem nad zarejestrowanymi agencjami ratingowymi.
(6) Urząd powinien posiadać wyłączne kompetencje odnośnie do rejestracji agencji ratingowych w Unii i nadzoru nad nimi. W przypadku przekazania przez Urząd konkretnych zadań właściwym organom, Urząd powinien zachować odpowiedzialność prawną za te zadania. Szefowie i inny personel właściwych organów krajowych powinni uczestniczyć - w charakterze członków organów Urzędu, takich jak jego Rada Organów Nadzoru lub jego wewnętrzne panele - w procesie decyzyjnym w ramach Urzędu zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 1095/2010. Urząd powinien mieć wyłączne uprawnienia w zakresie zawierania umów o wymianie informacji z organami nadzorczymi państw trzecich. W zakresie, w jakim właściwe organy krajowe uczestniczą w procesie decyzyjnym w ramach Urzędu lub gdy wykonują zadania w imieniu Urzędu, powinny one podlegać takim porozumieniom o współpracy.
(7) Przejrzystość informacji na temat ocenionego instrumentu finansowego udzielonych przez emitenta wyznaczonej agencji ratingowej może mieć znaczną wartość dodaną dla funkcjonowania rynku i ochrony konsumenta. Należy zatem rozważyć, jak najlepiej rozszerzyć wymóg przejrzystości informacji dotyczący ratingów wszystkich instrumentów finansowych. Po pierwsze, ujawnienie tej informacji innym zarejestrowanym bądź certyfikowanym agencjom ratingowym najprawdopodobniej zwiększy konkurencję pomiędzy agencjami ratingowymi, ponieważ może to doprowadzić w szczególności do wzrostu liczby niezamówionych ratingów. Wystawianie takich niezamówionych ratingów powinno zachęcać do wykorzystywania więcej niż jednego ratingu dla danego instrumentu finansowego. Może to również pomóc w uniknięciu ewentualnych konfliktów interesów, występujących zwłaszcza w ramach modelu emitent płaci, a także powinno przyczynić się do podniesienia jakości ratingów. Po drugie, ujawnienie tej informacji całemu rynkowi może również zwiększyć zdolność inwestorów do prowadzenia własnych analiz ryzyka, opierając należytą staranność na tych dodatkowych informacjach. Takie ujawnienie informacji może prowadzić też do zmniejszenia zależności od ratingów kredytowych wydawanych przez agencje ratingowe. Aby osiągnąć te podstawowe cele, Komisja powinna rozważyć te kwestie głębiej, analizując bardziej szczegółowo odpowiedni zakres tego obowiązku ujawniania, przy uwzględnieniu oddziaływania na lokalne rynki sekurytyzacji, ściślejszego dialogu z zainteresowanymi stronami, monitorowania rynku i rozwoju sytuacji regulacyjnej oraz doświadczenia zdobytego przez inne jurysdykcje. W świetle tej oceny Komisja powinna złożyć stosowne wnioski legislacyjne. Ocena i wnioski Komisji powinny pozwolić na określenie nowych wymogów w zakresie przejrzystości w sposób najbardziej odpowiadający interesowi publicznemu i jak najspójniejszy z zasadą ochrony inwestorów.
(8) Ze względu na to, że ratingi kredytowe wykorzystywane są w całej Unii, tradycyjny podział na macierzyste właściwe organy i inne właściwe organy, a także stosowanie koordynacji przez kolegia nadzorcze nie są najodpowiedniejsze w kontekście nadzoru nad agencjami ratingowymi. Wraz z ustanowieniem Urzędu zachowanie takiej struktury nie jest już konieczne. Należy zatem usprawnić proces rejestracji i odpowiednio skrócić terminy.
(9) Urząd powinien być odpowiedzialny za rejestrację agencji ratingowych i sprawowanie nad nimi bieżącego nadzoru, nie powinien być jednak odpowiedzialny za nadzór nad użytkownikami ratingów kredytowych. Właściwe organy wyznaczone na mocy odpowiednich przepisów sektorowych do celów nadzorowania instytucji kredytowych, przedsiębiorstw inwestycyjnych, zakładów ubezpieczeń prowadzących działalność w dziedzinie ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie, zakładów ubezpieczeń na życie, zakładów reasekuracji, przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS), instytucji pracowniczych programów emerytalnych i alternatywnych funduszy inwestycyjnych powinny zatem pozostać odpowiedzialne za nadzór nad wykorzystywaniem ratingów kredytowych przez te instytucje finansowe i inne podmioty, które są nadzorowane na szczeblu krajowym w kontekście i do celów stosowania innych dyrektyw w sprawie usług finansowych, oraz nad wykorzystywaniem ratingów kredytowych w prospektach emisyjnych.
(10) Istnieje potrzeba skutecznego instrumentu ustanawiającego zharmonizowane regulacyjne standardy techniczne, tak aby ułatwić stosowanie rozporządzenia (WE) nr 1060/2009 na co dzień i aby zapewnić równe szanse i odpowiednią ochronę inwestorów i konsumentów w całej Unii. Ze względu na to, że Urząd charakteryzuje wysoki poziom wiedzy specjalistycznej, efektywne i właściwe jest powierzenie mu opracowywania projektów regulacyjnych standardów technicznych.
(11) W dziedzinie agencji ratingowych Urząd powinien przedłożyć Komisji projekty standardów technicznych dotyczących informacji, jakie agencja ratingowa musi przedstawić w swoim wniosku o rejestrację, informacji, których agencja ratingowa musi udzielić we wniosku o certyfikację i na potrzeby dokonania oceny jej znaczenia systemowego dla stabilności finansowej lub integralności rynków finansowych, a także dotyczących prezentacji informacji, w tym struktury, formatu, metody i okresu sprawozdawczości, ujawnianych przez agencje ratingowe, dotyczących oceny zgodności metodyki dotyczącej ratingu kredytowego z wymogami określonymi w rozporządzeniu (WE) nr 1060/2009, jak również treści i formatu okresowych sprawozdań zawierających dane na temat ratingów, których Urząd może zażądać od agencji ratingowych na potrzeby bieżącego nadzoru. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 1095/2010 Komisja powinna zatwierdzić te regulacyjne projekty standardów technicznych w celu nadania im wiążącej mocy prawnej. Przy opracowywaniu projektów regulacyjnych standardów technicznych Urząd powinien rozważyć aktualizację wytycznych już wydanych przez Komitet Europejskich Organów Nadzoru nad Papierami Wartościowymi w odniesieniu do treści rozporządzenia (WE) nr 1060/2009 oraz, jeżeli okaże się to potrzebne i konieczne, zaktualizować je.
(12) W dziedzinach nieobjętych regulacyjnymi standardami technicznymi Urząd powinien mieć uprawnienia do wydawania i aktualizowania niewiążących wytycznych w kwestiach związanych ze stosowaniem rozporządzenia (WE) nr 1060/2009.
(13) Aby skutecznie wykonywać swoje obowiązki Urząd powinien mieć prawo do zwracania się ze zwykłym wnioskiem lub na podstawie decyzji o przekazanie wszelkich koniecznych informacji przez agencje ratingowe, osoby prowadzące działalność w zakresie ratingu kredytowego, oceniane podmioty i powiązane z nimi strony trzecie, strony trzecie, którym agencje ratingowe zleciły funkcje na zasadzie outsourcingu, oraz osoby w inny sposób blisko i w sposób znaczący powiązane z agencjami ratingowymi lub wykonywaniem działalności w zakresie ratingu kredytowego. Ostatnia grupa osób powinna przykładowo obejmować personel agencji ratingowej, który nie bierze bezpośredniego udziału w działalności w zakresie ratingu kredytowego, ale który z racji funkcji pełnionej w agencji ratingowej może posiadać istotne informacje na temat konkretnej sprawy. Do tej kategorii mogą również należeć przedsiębiorstwa, które świadczyły usługi na rzecz agencji ratingowej. Przedsiębiorstwa korzystające z ratingów kredytowych nie należą do tej kategorii. Jeżeli Urząd zwraca się o takie informacje za pomocą zwykłego wniosku, osoba będąca adresatem wniosku nie ma obowiązku dostarczenia informacji, ale w przypadku gdy zrobi to dobrowolnie przedstawione informacje nie powinny być błędne ani mylące. Informacje takie należy udostępnić niezwłocznie.
(14) W celu skutecznego wykonywania swoich uprawnień nadzorczych Urząd powinien mieć prawo do przeprowadzania dochodzeń i kontroli na miejscu.
(15) Właściwe organy powinny udzielać wszelkich informacji wymaganych na mocy rozporządzenia (WE) nr 1060/2009 oraz udzielać pomocy Urzędowi i współpracować z nim. Urząd oraz właściwe organy powinny również ściśle współpracować z właściwymi sektorowymi organami odpowiedzialnymi za nadzór nad instytucjami, o których mowa w art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1060/2009. Urząd powinien mieć możliwość przekazywania poszczególnych zadań związanych z nadzorem właściwym organom państwa członkowskiego, np. w przypadku, gdy zadanie związane z nadzorem wymaga wiedzy i doświadczenia dotyczącego warunków miejscowych, które są łatwiej dostępne na szczeblu krajowym. Zadania, których powinna dotyczyć możliwość przekazania, obejmują wykonywanie poszczególnych zadań dochodzeniowych i kontrole na miejscu. Przed przekazaniem zadań Urząd powinien skonsultować się z odnośnym właściwym organem w sprawie szczegółowych warunków takiego przekazania zadań, w tym zakresu przekazywanego zadania, harmonogramu jego wykonania oraz przekazania niezbędnych informacji przez Urząd, jak i przekazania do Urzędu niezbędnych informacji. Za wykonanie przekazanego zadania Urząd powinien wypłacić właściwym organom wynagrodzenie zgodnie z rozporządzeniem w sprawie opłat, które zostanie wydane przez Komisję w drodze aktu delegowanego. Urząd nie powinien mieć możliwości przekazywania decyzji w sprawie rejestracji.
(16) Należy zagwarantować, by właściwe organy mogły zwrócić się do Urzędu o sprawdzenie, czy zostały spełnione warunki wycofania rejestracji agencji ratingowej oraz o zawieszenie przez Urząd wykorzystywania ratingów w przypadku gdy agencja ratingowa zostanie uznana za poważnie i stale naruszającą przepisy rozporządzenia (WE) nr 1060/2009. Urząd powinien rozpatrzyć wniosek w tej sprawie i podjąć odpowiednie środki.
(17) Urząd powinien mieć możliwość nałożenia okresowych kar pieniężnych, aby nakłonić agencję ratingową do usunięcia naruszenia, do dostarczenia pełnych informacji, o które wystąpił Urząd, lub do poddania się dochodzeniu lub kontroli na miejscu.
(18) Urząd powinien mieć też możliwość nakładania na agencje ratingowe grzywien w przypadku stwierdzenia, że agencje te umyślnie lub w wyniku zaniedbania dopuściły się naruszenia rozporządzenia (WE) nr 1060/2009. Grzywny powinny być odpowiednie do poziomu naruszenia. Naruszenia powinny zostać podzielone na różne kategorie, do których należy przyporządkować konkretne grzywny. Aby obliczyć grzywnę za konkretne naruszenie, Urząd powinien skorzystać z dwuetapowej metodologii polegającej na ustanowieniu podstawowej kwoty oraz dostosowaniu tej podstawowej kwoty, w razie konieczności, przy pomocy pewnych współczynników. Podstawową kwotę należy ustalić uwzględniając roczny obrót danej agencji ratingowej, a dostosowanie powinno polegać na zwiększeniu lub zmniejszeniu kwoty podstawowej poprzez zastosowanie odpowiednich współczynników zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.
(19) Niniejsze rozporządzenie ustanawia współczynniki związane z okolicznościami obciążającymi i łagodzącymi w celu wyposażenia Urzędu w narzędzia pozwalające zadecydować o grzywnie proporcjonalnej do wagi naruszenia popełnionego przez agencję ratingową, przy uwzględnieniu okoliczności, w jakich naruszenie to popełniono.
(20) Przed podjęciem decyzji o nałożeniu grzywny lub okresowych kar pieniężnych Urząd powinien dać podmiotom będącym przedmiotem tego postępowania możliwość przedstawienia wyjaśnień w celu zapewnienia im prawa do obrony.
(21) Państwa członkowskie powinny zachować uprawnienia w zakresie ustanawiania i wdrażania przepisów dotyczących sankcji za naruszenie obowiązku instytucji finansowych i innych podmiotów, zgodnie z którym do celów regulacyjnych można wykorzystywać wyłącznie ratingi kredytowe wystawiane przez agencje ratingowe zarejestrowane zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1060/2009.
(22) Niniejsze rozporządzenie nie powinno tworzyć precedensu umożliwiającego Europejskim Urzędom Nadzoru nakładanie finansowych lub niefinansowych kar na uczestników rynków finansowych lub inne przedsiębiorstwa w związku z innymi rodzajami działalności.
(23) Urząd powinien powstrzymać się od nakładania grzywien lub okresowych kar pieniężnych w przypadku gdy - wskutek postępowania karnego prowadzonego na mocy prawa krajowego - wyrok uniewinniający lub skazujący wynikający z identycznego faktu lub z faktów, które są zasadniczo takie same, uprawomocnił się.
(24) Nałożone przez Urząd grzywny i okresowe kary pieniężne powinny być możliwe do wyegzekwowania, a ich egzekucję powinny regulować przepisy procedury cywilnej obowiązujące w państwie, na którego terytorium jest ona prowadzona. Przepisy postępowania cywilnego nie powinny obejmować przepisów postępowania karnego, ale powinna istnieć możliwość włączenia do nich przepisów postępowania administracyjnego.
(25) W przypadku naruszenia przepisów rozporządzenia przez agencję ratingową Urząd powinien być uprawniony do podjęcia szeregu środków nadzorczych, takich jak m.in. zobowiązanie agencji ratingowej do usunięcia naruszenia, zawieszenie wykorzystywania ratingów do celów regulacyjnych, nałożenie na agencję ratingową tymczasowego zakazu wystawiania ratingów kredytowych, oraz - w ostateczności - wycofanie rejestracji w przypadku gdy agencja ratingowa nadal poważnie lub wielokrotnie narusza przepisy rozporządzenia (WE) nr 1060/2009. Środki nadzorcze powinny być stosowane przez Urząd uwzględniając charakter i wagę naruszenia oraz powinny respektować zasadę proporcjonalności. Przed podjęciem decyzji o zastosowaniu środków nadzorczych Urząd powinien umożliwić osobom, które są przedmiotem postępowania, przedstawienie swojego stanowiska, zgodnie z ich prawem do obrony.
(26) Przepisy niniejszego rozporządzenia są zgodne z prawami podstawowymi i zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej i porządkiem konstytucyjnym państw członkowskich. W związku z tym niniejsze rozporządzenie należy interpretować i stosować zgodnie z tymi prawami i z zasadami, w tym prawami dotyczącymi wolności prasy i wolności wypowiedzi w mediach, oraz z prawem do tłumaczenia ustnego i pisemnego dla osób, które nie mówią w języku postępowania lub go nie rozumieją, w ramach ogólnego prawa do rzetelnego procesu sądowego.
(27) W celu zachowania pewności prawnej należy ustanowić jasne środki przejściowe dotyczące przekazywania Urzędowi akt i dokumentów roboczych przez właściwe organy krajowe.
(28) Dokonanie rejestracji agencji ratingowej przez właściwy organ pozostaje w mocy w całej Unii po przekazaniu uprawnień nadzorczych przez właściwe organy do Urzędu.
(29) Komisja powinna być uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do zmian i doprecyzowania kryteriów oceny równoważności ram regulacyjnych i nadzorczych państwa trzeciego w celu uwzględnienia rozwoju sytuacji na rynkach finansowych, przyjęcia rozporządzenia w sprawie opłat i szczegółowych zasad dotyczących grzywien i okresowych kar pieniężnych, oraz zmian załączników do rozporządzenia (WE) nr 1060/2009. Szczególne znaczenie ma przeprowadzenie przez Komisję stosownych konsultacji podczas prac przygotowawczych, w tym na szczeblu ekspertów.
(30) W procesie przygotowania i sporządzania aktów delegowanych Komisja zobowiązana jest zagwarantować wczesne i stałe przekazywanie informacji oraz odnośnych dokumentów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.
(31) Parlament Europejski lub Rada powinny dysponować trzymiesięcznym okresem od daty powiadomienia na zgłoszenie zastrzeżeń do aktu delegowanego. Z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady powinno być możliwe przedłużenie tego okresu o trzy miesiące, w odniesieniu do obszarów budzących istotne zaniepokojenie. Parlament Europejski i Rada powinny również mieć możliwość poinformowania pozostałych instytucji, że nie zamierzają zgłaszać sprzeciwu. Takie wczesne zatwierdzanie aktów delegowanych jest szczególnie właściwe w razie konieczności przestrzegania terminów, np. tam, gdzie w akcie podstawowym zawarte są terminy przyjmowania przez Komisję aktów delegowanych.
(32) W deklaracji dotyczącej art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, dołączonej do aktu końcowego konferencji międzyrządowej, która przyjęła Traktat z Lizbony, uczestnicy konferencji odnotowali wyrażony przez Komisję zamiar dalszego konsultowania się z ekspertami powołanymi przez państwa członkowskie podczas przygotowywania projektów aktów delegowanych w dziedzinie usług finansowych zgodnie z ustaloną praktyką.
(33) Dyrektywa 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych(6) stosuje się do przetwarzania danych osobowych na użytek rozporządzenia (WE) nr 1060/2009.
(34) Rozporządzenie (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2000 r. o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje i organy wspólnotowe i o swobodnym przepływie takich danych(7) w pełni obowiązuje w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych na użytek rozporządzenia (WE) nr 1060/2009.
(35) W związku z tym, że cele niniejszego rozporządzenia, tj. ustanowienie skutecznych i sprawnych ram nadzorczych dla agencji ratingowych przez powierzenie jednemu, wspólnemu organowi nadzoru zadania nadzorowania agencji ratingowych w Unii, stworzenia jednego punktu kontaktowego dla agencji ratingowych i zapewnienia spójnego stosowania przepisów w odniesieniu do agencji ratingowych nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii, ze względu na ogólnoeuropejską strukturę i wpływ działalności w zakresie ratingu kredytowego, która ma być nadzorowana, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w wymienionym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia tych celów.
(36) Należy zatem odpowiednio zmienić rozporządzenie (WE) nr 1060/2009,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE: