Rodzaje, zasady tworzenia, przekształcania i likwidowania oraz zasady działania placówek doskonalenia nauczycieli.

ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ
z dnia 15 lutego 1999 r.
w sprawie rodzajów, zasad tworzenia, przekształcania i likwidowania oraz zasad działania placówek doskonalenia nauczycieli.

Na podstawie art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943 oraz z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126) zarządza się, co następuje:
§  1.
Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa bez bliższego określenia o:
1)
ustawie - należy przez to rozumieć ustawę z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 i Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943 oraz z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126),
2)
szkole - należy przez to rozumieć także przedszkole,
3)
placówce - należy przez to rozumieć placówki, o których mowa w art. 2 pkt 3-5, 7 i 10 ustawy.
§  2.
1.
W celu doskonalenia zawodowego nauczycieli szkół i placówek mogą być tworzone publiczne i niepubliczne placówki doskonalenia nauczycieli, zwane dalej "placówkami doskonalenia".
2.
Do zadań placówek doskonalenia należy w szczególności:
1)
inspirowanie, organizowanie i prowadzenie doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej publicznych oraz niepublicznych szkół i placówek,
2)
prowadzenie kursów kwalifikacyjnych, nadających nauczycielom kwalifikacje określone w przepisach w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, zwane dalej "kursami kwalifikacyjnymi", także we współpracy ze szkołami wyższymi i zakładami kształcenia nauczycieli,
3)
przygotowywanie nauczycieli oraz kadry kierowniczej publicznych i niepublicznych szkół i placówek do wdrażania reformy oświatowej,
4)
opieka merytoryczna nad ruchem nowatorstwa pedagogicznego oraz innowacjami pedagogicznymi i wychowawczymi,
5)
wymiana doświadczeń z zakresu funkcjonowania systemu oświatowego z krajowymi i zagranicznymi partnerami, w tym przede wszystkim ze szkołami wyższymi,
6)
współpraca z organami sprawującymi nadzór pedagogiczny w opracowywaniu diagnoz stanu kwalifikacji nauczycieli oraz określaniu potrzeb w zakresie ich dokształcania i doskonalenia,
7)
przygotowywanie kadr dla wewnątrzszkolnego systemu doskonalenia nauczycieli,
8)
współpraca z Centralną Komisją Egzaminacyjną, okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi, organami sprawującymi nadzór pedagogiczny oraz szkołami wyższymi i innymi instytucjami w zakresie opracowywania materiałów dotyczących wewnątrzszkolnego oceniania osiągnięć uczniów,
9)
tworzenie i rozwijanie multimedialnych centrów informacji pedagogicznej,
10)
upowszechnianie wiedzy pedagogicznej we współpracy ze środkami społecznego przekazu,
11)
planowanie i organizowanie działań na rzecz rozwoju i awansu zawodowego nauczycieli - we współpracy z organami sprawującymi nadzór pedagogiczny,
12)
organizowanie różnorodnych form współpracy i wymiany doświadczeń pomiędzy szkołami i placówkami,
13)
tworzenie warunków do wymiany doświadczeń i współpracy pomiędzy nauczycielami,
14)
wspieranie dokształcania i doskonalenia nauczycieli szkół polonijnych oraz szkół polskich działających poza granicami kraju,
15)
realizowanie zadań na podstawie porozumienia zawartego z organem sprawującym nadzór pedagogiczny.
3.
Zadania publicznych placówek doskonalenia realizowane są w systemie doradztwa indywidualnego i w formach zbiorowych.
4.
Szczegółowy zakres zadań placówki doskonalenia, uwzględniający jej zasięg terytorialny i specyfikę działania określa statut.
§  3.
Publiczna placówka doskonalenia prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego może zostać przekształcona lub zlikwidowana po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty.
§  4.
1.
Na zasadach określonych w statucie publiczna placówka doskonalenia może być połączona organizacyjnie w zespół z publicznym zakładem kształcenia nauczycieli, z publiczną biblioteką pedagogiczną lub inną publiczną placówką doskonalenia.
2.
Placówki doskonalenia prowadzone przez ten sam organ mogą być zorganizowane na zasadzie:
1)
placówek niezależnych od siebie organizacyjnie i programowo,
2)
zespołu placówek,
3)
placówki posiadającej filie.
3.
Placówki doskonalenia niezależne od siebie organizacyjnie, na podstawie porozumienia zawartego z innymi placówkami doskonalenia, mogą specjalizować się w wykonywaniu niektórych zadań określonych w § 2 ust. 2 lub w doskonaleniu w określonych obszarach oświaty.
4.
Jednostki samorządu terytorialnego, określając zasady współpracy prowadzonych przez siebie publicznych placówek doskonalenia, zasięgają opinii właściwego kuratora oświaty oraz dyrektorów tych placówek.
§  5.
1.
Placówkę doskonalenia tworzy się na podstawie aktu założycielskiego, który określa jej cel, rodzaj, nazwę, organ prowadzący, siedzibę i zasięg terytorialny.
2.
Placówka doskonalenia działa na podstawie statutu. Statut powinien określić w szczególności:
1)
nazwę, rodzaj, cele i zadania placówki,
2)
organy placówki doskonalenia i ich kompetencje,
3)
zakres zadań pracowników placówki doskonalenia,
4)
szczegółową organizację placówki doskonalenia,
5)
tryb wprowadzania zmian w statucie.
3.
Organy prowadzące placówki doskonalenia:
1)
nadają im statuty,
2)
zapewniają środki finansowe na utrzymanie oraz organizacyjne i kadrowe warunki do realizacji zadań statutowych,
3)
przesyłają akty założycielskie i statuty placówek doskonalenia do wiadomości organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny.
§  6.
1.
Osoby prawne i osoby fizyczne mogą tworzyć, prowadzić, przekształcać i likwidować niepubliczne placówki doskonalenia.
2.
Utworzenie placówki doskonalenia, o której mowa w ust. 1, wymaga uzyskania wpisu do rejestru prowadzonego przez kuratora oświaty, a w przypadku placówek doskonalenia o zasięgu ogólnokrajowym - do rejestru prowadzonego przez Ministra Edukacji Narodowej.
3.
Osoby prawne i fizyczne ubiegające się o wpis do rejestru, o którym mowa w ust. 2, przedkładają następujące dokumenty dotyczące niepublicznej placówki doskonalenia:
1)
wniosek o wpis do rejestru,
2)
projekt aktu założycielskiego,
3)
projekt statutu,
4)
kwalifikacje przewidzianych do zatrudnienia pracowników.
4.
Wpis do rejestru, o którym mowa w ust. 2, obejmuje dane zawarte w akcie założycielskim.
5.
Właściwy organ, o którym mowa w ust. 2, wydaje decyzję o odmowie wpisu do rejestru, jeżeli statut placówki doskonalenia jest niezgodny z prawem i mimo wezwania nie został zmieniony lub kwalifikacje zatrudnionych pracowników nie gwarantują należytego poziomu doskonalenia zawodowego nauczycieli.
6.
W razie nierealizowania zadań statutowych albo nieprzestrzegania przepisów prawa dotyczącego działalności placówek doskonalenia, organ sprawujący nadzór pedagogiczny może wydać organowi założycielskiemu, o którym mowa w ust. 1, polecenie usunięcia nieprawidłowości w wyznaczonym terminie.
7.
Niewykonanie polecenia, o którym mowa w ust. 6, może stanowić podstawę do wykreślenia placówki doskonalenia z rejestru przez właściwy organ. Wykreślenie następuje w drodze decyzji.
§  7.
1.
Nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi placówkami doskonalenia o zasięgu ogólnokrajowym sprawuje Minister Edukacji Narodowej.
2.
Nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi placówkami doskonalenia nie wymienionymi w ust. 1 sprawuje właściwy kurator oświaty.
3.
Nadzór, o którym mowa w ust. 1 i 2, jest sprawowany zgodnie z przepisami o zasadach sprawowania nadzoru pedagogicznego.
§  8.
1.
Publiczną placówką doskonalenia kieruje dyrektor.
2.
Stanowisko dyrektora w publicznej placówce doskonalenia powierza organ prowadzący placówkę na zasadach określonych w art. 36a ustawy, z tym że skład komisji konkursowej powołanej w celu wyłonienia kandydata na dyrektora oraz szczegółowe kwalifikacje wymagane od kandydatów ustala organ prowadzący, po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny.
3.
Na zasadach określonych w statucie w publicznej placówce doskonalenia mogą być tworzone stanowiska wicedyrektora, kierownika pracowni, kierownika projektu lub innych równorzędnych komórek organizacyjnych placówki doskonalenia.
4.
Stanowiska, o których mowa w ust. 3, powierza i odwołuje z nich dyrektor placówki doskonalenia.
§  9.
1.
W publicznych placówkach doskonalenia mogą być zatrudnieni:
1)
nauczyciele konsultanci - do organizowania i prowadzenia działalności szkoleniowej, popularyzatorskiej i analitycznej,
2)
nauczyciele doradcy - do prowadzenia bezpośrednich form pomocy, doskonalenia i doradztwa dla nauczycieli i wychowawców, w szczególności dla rozpoczynających pracę,
3)
pracownicy ekonomiczni, inżynieryjno-techniczni, administracji i obsługi.
2.
Na stanowiskach wymienionych w ust. 1 pkt 1 i 2 mogą być zatrudniani czynni nauczyciele posiadający kwalifikacje określone w przepisach o szczegółowych kwalifikacjach wymaganych od nauczycieli oraz minimum pięcioletni staż pracy w szkole lub placówce.
3.
Na stanowiskach wymienionych w ust. 1 pkt 3 mogą być zatrudniane osoby posiadające kwalifikacje określone w statucie placówki doskonalenia.
4.
Obowiązki nauczyciela doradcy powierza dyrektor placówki doskonalenia w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę lub placówkę, w której nauczyciel jest zatrudniony.
5.
Porozumienie, o którym mowa w ust. 4, powinno zawierać:
1)
szczegółowy zakres zadań nauczyciela doradcy,
2)
zgodę dyrektora szkoły lub placówki, w której jest zatrudniony kandydat na nauczyciela doradcę,
3)
sposób powierzenia zadań, o którym mowa w ust. 6,
4)
zasady wynagradzania za wykonywanie obowiązków nauczyciela doradcy, w zależności od sposobu powierzenia zadań.
6.
Zadania doradcy mogą być realizowane przez nauczyciela:
1)
w ramach stosunku pracy w szkole lub placówce, w której doradca jest zatrudniony, z prawem do obniżenia wysokości obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktyczno-wychowawczych, nie większym jednak niż o 2/3 tego wymiaru, lub
2)
jako dodatkowa praca na podstawie umowy o pracę zawartej z placówką doskonalenia,
3)
w uzasadnionych przypadkach na podstawie umowy zlecenia.
7.
W przypadku, o którym mowa w ust. 6 pkt 1, obowiązki doradcy powierza się na czas określony, nie dłuższy jednak niż 3 lata, po którym może nastąpić ponowne ich powierzenie.
8.
Powierzenie obowiązków doradcy może być cofnięte przez dyrektora placówki doskonalenia z inicjatywy własnej lub na wniosek organu prowadzącego szkołę lub placówkę, w której nauczyciel jest zatrudniony, w razie niewywiązywania się z powierzonych zadań lub w innych uzasadnionych przypadkach.
§  10.
1.
W publicznej placówce doskonalenia może działać rada programowa będąca organem opiniodawczo-doradczym dyrektora.
2.
Członków rady programowej powołuje i odwołuje organ prowadzący placówkę doskonalenia w porozumieniu z dyrektorem tej placówki.
3.
Sposób powoływania i odwoływania członków rady programowej, tryb jej prac oraz zakres zadań określa statut placówki doskonalenia.
§  11.
1.
Placówka doskonalenia, za zgodą organu sprawującego nadzór pedagogiczny, może prowadzić kursy nadające nauczycielom kwalifikacje określone w przepisach o szczegółowych kwalifikacjach wymaganych od nauczycieli.
2.
Na kursach, o których mowa w ust. 1, prowadzi się kształcenie według ramowych planów i programów przedmiotów obowiązkowych zatwierdzanych przez Ministra Edukacji Narodowej.
3.
Placówka doskonalenia może, za zgodą organu sprawującego nadzór pedagogiczny, prowadzić kursy, o których mowa w ust. 1, także na podstawie autorskich planów i programów.
4.
Organ sprawujący nadzór pedagogiczny może cofnąć zgodę na prowadzenie kursu, o którym mowa w ust. 1, w przypadku stwierdzenia nieprzestrzegania przez placówkę doskonalenia wymogów, o których mowa odpowiednio w ust. 2 i 3.
§  12.
1.
Zadania placówek doskonalenia w zakresie dokształcania i doskonalenia nauczycieli mogą również wykonywać, w trybie określonym w ich statutach:
1)
szkoły wyższe,
2)
zakłady kształcenia nauczycieli, instytucje, stowarzyszenia i inne osoby prawne prowadzące statutową działalność oświatową.
2.
Kursy kwalifikacyjne organizowane przez podmioty wymienione w ust. 1 pkt 2 prowadzi się na zasadach określonych w § 11.
§  13.
1.
Nauczyciele, którzy ukończyli:
1)
kursy kwalifikacyjne, otrzymują świadectwa, według wzoru określonego w załączniku nr 1 do rozporządzenia,
2)
kursy doskonalenia nauczycieli, nadające uprawnienia do pełnienia funkcji lub wykonywania zadań w szkole lub placówce doskonalenia, otrzymują świadectwa według wzoru określonego w załączniku nr 2 do rozporządzenia,
3)
inne formy doskonalenia, otrzymują zaświadczenie, którego wzór określa placówka doskonalenia.
2.
Placówki doskonalenia, szkoły wyższe, zakłady kształcenia nauczycieli, instytucje, stowarzyszenia i inne osoby prawne prowadzą rejestr wydanych świadectw, o których mowa w ust. 1.
§  14.
1.
Zajęcia w ramach kursów doskonalenia, o których mowa w § 13 ust. 1 pkt 2, mogą prowadzić nauczyciele akademiccy i edukatorzy. Edukatorzy powinni posiadać kwalifikacje wymagane od nauczycieli, a także dysponować wiedzą i umiejętnościami z zakresu andragogiki i dydaktyki ogólnej oraz ze specyficznej dla danego obszaru działania dydaktyki szczegółowej, potwierdzonymi zaświadczeniem o ukończeniu kursu dla edukatorów.
2.
Kursy dla edukatorów, o których mowa w ust. 1, prowadzą według programów zatwierdzonych przez Ministra Edukacji Narodowej upoważnione przez niego placówki doskonalenia o ogólnokrajowym zasięgu działania, posiadające znaczący dorobek i doświadczenie w realizacji różnorodnych form doskonalenia nauczycieli.
§  15.
W publicznej placówce doskonalenia nie tworzy się rady pedagogicznej.
§  16.
1.
Publiczne placówki doskonalenia są jednostkami budżetowymi lub zakładami budżetowymi.
2.
Placówki doskonalenia, o których mowa w ust. 1, będące jednostkami budżetowymi, mogą tworzyć środki specjalne na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
§  17.
Samorząd województwa w okresie do dnia 31 grudnia 1999 r. przed zlikwidowaniem publicznej placówki doskonalenia, niezależnie od opinii, o której mowa w § 3, zasięga opinii Ministra Edukacji Narodowej.
§  18.
1.
Samorząd województwa prowadzący publiczne placówki doskonalenia, najpóźniej do dnia 30 czerwca 1999 r. - w porozumieniu z właściwym kuratorem oświaty - dostosuje zasady działania placówek do wymogów określonych w rozporządzeniu.
2.
Niepubliczne placówki doskonalenia, zarejestrowane przed dniem 1 stycznia 1999 r., najpóźniej do dnia 30 czerwca 1999 r. dostosują zasady działania do wymogów określonych w rozporządzeniu.
§  19.
Wnioski o zgodę na prowadzenie kursów kwalifikacyjnych, złożone do dnia wejścia w życie rozporządzenia, podlegają rozpatrzeniu według dotychczasowych przepisów.
§  20.
Traci moc rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 1992 r. w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli (Dz. U. Nr 63, poz. 317).
§  21.
Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem § 14 ust. 1, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2001 r.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK Nr  1

ŚWIADECTWO

ukończenia kursu kwalifikacyjnego

...............................................................

imię (imiona) i nazwisko

urodzony/a dnia........... r. w ...............................

ukończył/a w roku szkolnym ......./.......

...............................................................

(nazwa kursu)

...............................................................

zorganizowany przez ...........................................

............ (nazwa placówki doskonalenia nauczycieli

...............................................................

lub innej jednostki prowadzącej kurs)

na podstawie zgody wydanej przez ..............................

dnia .......... r. nr .......

i uzyskał/a kwalifikacje z zakresu ............................

...............................................................

Podstawa prawna:

1) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego

1999 r. w sprawie rodzajów, zasad tworzenia,

przekształcania i likwidowania oraz zasad działania

placówek doskonalenia nauczycieli (Dz. U. Nr 14, poz. 133),

2) rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10

października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji

wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków,

w których można zatrudnić nauczycieli nie mających wyższego

wykształcenia (Dz. U. Nr 98, poz. 433, z 1994 r. Nr 5, poz.

19 i Nr 109, poz. 521 oraz z 1999 r. Nr 14, poz. 127).

(pieczęć

placówki doskonalenia nauczycieli

lub innej jednostki prowadzącej kurs)

........................ ........................

(kierownik kursu) (dyrektor)

..................., dnia .................... r.

ZAŁĄCZNIK Nr  2

ŚWIADECTWO

ukończenia formy doskonalenia zawodowego nauczycieli

...............................................................

imię (imiona) i nazwisko

urodzony/a dnia ............ r. w .............................

ukończył/a w roku szkolnym ........./.......

...............................................................

...............................................................

(nazwa formy doskonalenia)

zorganizowan... przez .........................................

(nazwa placówki doskonalenia nauczycieli

lub innej jednostki prowadzącej kurs)

w wymiarze ........... godzin dydaktycznych

i uzyskał/a uprawnienia .......................................

...............................................................

Podstawa prawna:

rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego

1999 r. w sprawie rodzajów, zasad tworzenia, przekształcania i

likwidowania oraz zasad działania placówek doskonalenia

nauczycieli (Dz. U. Nr 14, poz. 133).

(pieczęć

placówki doskonalenia nauczycieli

lub innej jednostki prowadzącej kurs)

...................... ........................

(kierownik kursu) (dyrektor)

...................., dnia ...................... r.

Zmiany w prawie

ZUS: Renta wdowia - wnioski od stycznia 2025 r.

Od Nowego Roku będzie można składać wnioski o tzw. rentę wdowią, która dotyczy ustalenia zbiegu świadczeń z rentą rodzinną. Renta wdowia jest przeznaczona dla wdów i wdowców, którzy mają prawo do co najmniej dwóch świadczeń emerytalno-rentowych, z których jedno stanowi renta rodzinna po zmarłym małżonku. Aby móc ją pobierać, należy jednak spełnić określone warunki.

Grażyna J. Leśniak 20.11.2024
Zmiany w składce zdrowotnej od 1 stycznia 2026 r. Rząd przedstawił założenia

Przedsiębiorcy rozliczający się według zasad ogólnych i skali podatkowej oraz liniowcy będą od 1 stycznia 2026 r. płacić składkę zdrowotną w wysokości 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia, jeśli będą osiągali w danym miesiącu dochód do wysokości 1,5-krotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS. Będzie też dodatkowa składka w wysokości 4,9 proc. od nadwyżki ponad 1,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia, a liniowcy stracą możliwość rozliczenia zapłaconych składek w podatku dochodowym.

Grażyna J. Leśniak 18.11.2024
Prezydent podpisał nowelę ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności

Usprawnienie i zwiększenie efektywności systemu wdrażania Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS) przewiduje ustawa z dnia 11 października 2024 r. o zmianie ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności. Jak poinformowała w czwartek Kancelaria Prezydenta, Andrzej Duda podpisał ją w środę, 13 listopada. Ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

Grażyna J. Leśniak 14.11.2024
Do poprawki nie tylko emerytury czerwcowe, ale i wcześniejsze

Problem osób, które w latach 2009-2019 przeszły na emeryturę w czerwcu, przez co - na skutek niekorzystnych zasad waloryzacji - ich świadczenia były nawet o kilkaset złotych niższe od tych, jakie otrzymywały te, które przeszły na emeryturę w kwietniu lub w maju, w końcu zostanie rozwiązany. Emerytura lub renta rodzinna ma - na ich wniosek złożony do ZUS - podlegać ponownemu ustaleniu wysokości. Zdaniem prawników to dobra regulacja, ale równie ważna i paląca jest sprawa wcześniejszych emerytur. Obie powinny zostać załatwione.

Grażyna J. Leśniak 06.11.2024
Bez konsultacji społecznych nie będzie nowego prawa

Już od jutra rządowi trudniej będzie, przy tworzeniu nowego prawa, omijać proces konsultacji publicznych, wykorzystując w tym celu projekty poselskie. W czwartek, 31 października, wchodzą w życie zmienione przepisy regulaminu Sejmu, które nakazują marszałkowi Sejmu kierowanie projektów poselskich do konsultacji publicznych i wymagają sporządzenia do nich oceny skutków regulacji. Każdy obywatel będzie mógł odtąd zgłosić własne uwagi do projektów poselskich, korzystając z Systemu Informacyjnego Sejmu.

Grażyna J. Leśniak 30.10.2024
Nowy urlop dla rodziców wcześniaków coraz bliżej - rząd przyjął projekt ustawy

Rada Ministrów przyjęła we wtorek przygotowany w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy wprowadzający nowe uprawnienie – uzupełniający urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków i rodziców dzieci urodzonych w terminie, ale wymagających dłuższej hospitalizacji po urodzeniu. Wymiar uzupełniającego urlopu macierzyńskiego będzie wynosił odpowiednio do 8 albo do 15 tygodni.

Grażyna J. Leśniak 29.10.2024
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.1999.14.133

Rodzaj: Rozporządzenie
Tytuł: Rodzaje, zasady tworzenia, przekształcania i likwidowania oraz zasady działania placówek doskonalenia nauczycieli.
Data aktu: 15/02/1999
Data ogłoszenia: 23/02/1999
Data wejścia w życie: 01/01/2001, 10/03/1999