Akt końcowy Paryskiej Konferencji w sprawie Kambodży, Porozumienie w sprawie wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu w Kambodży wraz z załącznikami (I, II, III, IV, i V) oraz Porozumienie dotyczące suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej i jedności narodowej Kambodży. Paryż.1991.10.31.

AKT KOŃCOWY

PARYSKIEJ KONFERENCJI W SPRAWIE KAMBODŻY, POROZUMIENIE W SPRAWIE WSZECHSTRONNEGO POLITYCZNEGO ROZWIĄZANIA KONFLIKTU W KAMBODŻY WRAZ Z ZAŁĄCZNIKAMI (I, II, III, IV I V) ORAZ POROZUMIENIE DOTYCZĄCE SUWERENNOŚCI, NIEPODLEGŁOŚCI, INTEGRALNOŚCI I NIENARUSZALNOŚCI TERYTORIALNEJ I JEDNOŚCI NARODOWEJ KAMBODŻY,

sporządzone w Paryżu w dniach 23 i 31 października 1991 r.

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

podaje do publicznej wiadomości:

W dniach 23 i 31 października 1991 r. w Paryżu zostały sporządzone:

1. Akt końcowy Paryskiej Konferencji w sprawie Kambodży;

2. Porozumienie w sprawie wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu w Kambodży wraz z załącznikami (I, II, III, IV i V);

3. Porozumienie dotyczące suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej i jedności narodowej Kambodży.

Po zapoznaniu się z powyższymi porozumieniami, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oświadczam, że:

- zostały one uznane za słuszne w całości, jak i każde z postanowień w nich zawartych,

- Rzeczpospolita Polska postanowiła przystąpić do powyższych porozumień,

- przyrzeka, że będą one niezmiennie zachowywane.

Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.

Dano w Warszawie dnia 30 września 1992 r.

(Tekst Aktu końcowego i porozumień zawiera załącznik do niniejszego numeru)

ZAŁĄCZNIK

AKT KOŃCOWY PARYSKIEJ KONFERENCJI W SPRAWIE KAMBODŻY, POROZUMIENIE W SPRAWIE WSZECHSTRONNEGO POLITYCZNEGO ROZWIĄZANIA KONFLIKTU W KAMBODŻY WRAZ Z ZAŁĄCZNIKAMI (I, II, III, IV I V) ORAZ POROZUMIENIE DOTYCZĄCE SUWERENNOŚCI, NIEPODLEGŁOŚCI, INTEGRALNOŚCI I NIENARUSZALNOŚCI TERYTORIALNEJ I JEDNOŚCI NARODOWEJ KAMBODŻY,

sporządzone w Paryżu w dnia 23 i 31 października 1991 r.

I.

AKT KOŃCOWY PARYSKIEJ KONFERENCJI W SPRAWIE KAMBODŻY

1. Zaniepokojenie z powodu tragicznego konfliktu oraz nieustającego przelewu krwi w Kambodży sprawiło, że na zaproszenie rządu Republiki Francuskiej zwołana została Paryska Konferencja w sprawie Kambodży w celu osiągnięcia wszechstronnego rozwiązania, gwarantowanego przez organizacje międzynarodowe, które przywróciłoby pokój w tym kraju, Konferencja odbywała się w ramach dwóch sesji: pierwszej - od dnia 30 czerwca do dnia 30 sierpnia 1989 r., drugiej - od dnia 21 do dnia 23 października 1991 r.

2. Współprzewodniczącymi Konferencji byli: J.E. Pan Roland Dumas, Minister Spraw Zagranicznych Republiki Francuskiej, oraz J.E. Pan Ali Alatas, Minister Spraw Zagranicznych Republiki Indonezji.

3. W Konferencji wzięły udział następujące państwa: Australia, Sułtanat Brunei, Chińska Republika Ludowa, Republika Filipin, Republika Francuska, Republika Indii, Republika Indonezji, Japonia, Kambodża, Kanada, Laotańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Malezja, Republika Singapuru, Stany Zjednoczone Ameryki, Królestwo Tajlandii, Socjalistyczna Republika Wietnamu, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Ponadto na sesjach konferencji reprezentowany był Ruch Państw Niezaangażowanych przez jego aktualnych Przewodniczących, tj. Zimbabwe - w czasie pierwszej sesji, i Jugosławię - w czasie drugiej sesji.

4. W czasie pierwszej sesji konferencji Kambodża była reprezentowana przez cztery ugrupowania kambodżańskie. W czasie drugiej sesji Kambodżę reprezentowała Najwyższa Narodowa Rada Kambodży ze swoim Przewodniczącym, J.K.W. Księciem Narodomem Sihanoukiem na czele.

5. Udział w Konferencji wzięli także: Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych, J.E. Pan Javier Perez de Cuellar oraz jego specjalny przedstawiciel, Pan Rafeeuddin Ahmed.

6. Konferencja pracowała w trzech komitetach roboczych, które spotykały się w trakcie trwania pierwszej sesji Konferencji. Komitet Pierwszy zajmował się sprawami militarnymi, Komitet Drugi - zagadnieniami gwarancji międzynarodowych, Komitet trzeci - repatriacją uchodźców i wysiedlonych oraz ostateczną odbudową Kambodży.

W skład poszczególnych komitetów wchodzili następujący przedstawiciele:

Komitetu Pierwszego:

współprzewodniczący: p.C.R. Gharekhan (Indie), p. Allan Sullivan (Kanada),

sprawozdawca: p. Victoria Sisante-Bataclan (Filipiny),

Komitetu Drugiego:

współprzewodniczący: p. Soulivong Phrasithideth (Laos), p. Dato' Zainal Abidin Ibrahim (Malezja),

sprawozdawca: p. Hervé Dejean de la Batie (Francja),

Komitetu Trzeciego:

współprzewodniczący: p. Yukio Imagawa (Japonia), p. Robert Merrillees (Australia),

sprawozdawca: płk Ronachuck Swasdikiat (Tajlandia).

Komisja powołała także Komitet Doraźny składający się z przedstawicieli czterech ugrupowań kambodżańskich, pod przewodnictwem przedstawicieli dwóch współprzewodniczących Konferencji. Mandat Komitetu Doraźnego obejmował sprawy związane z osiągnięciem pojednania pomiędzy ugrupowaniami Kambodżańskimi. Komitet Doraźny odbył kilka spotkań w czasie trwania pierwszej sesji Konferencji.

W celu ogólnego skoordynowania prac tych czterech komitetów utworzony został Komitet Koordynacyjny Konferencji pod przewodnictwem przedstawicieli dwóch współprzewodniczących. Komitet Koordynacyjny odbywał spotkania zarówno w czasie pierwszej, jak i w czasie drugiej sesji Konferencji. Komitet Koordynacyjny odbył także nieformalne spotkanie, które miało miejsce w dniu 21 września 1991 r. w Nowym Jorku.

7. Pod koniec pierwszej sesji Konferencja uzyskała postęp w wypracowaniu szerokiego zakresu elementów koniecznych do osiągnięcia wszechstronnego rozwiązania konfliktu w Kambodży. Konferencja odnotowała jednak, iż osiągnięcie wszechstronnego rozwiązania nie było wówczas możliwe. Dlatego też postanowiono z dniem 30 sierpnia 1989 r. zawiesić prace Konferencji. Jednakże, podejmując taką decyzję, Konferencja nalegała, aby wszystkie zainteresowane strony zintensyfikowały swoje wysiłki w celu osiągnięcia wszechstronnego rozwiązania konfliktu, oraz zwróciła się z prośbą do współprzewodniczących, aby swoim łaskawym pośrednictwem ułatwili powyższe wysiłki.

8. Po zawieszeniu pierwszej sesji Konferencji współprzewodniczący oraz Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych podjęli rozległe konsultacje Organizacji, zwłaszcza z pięcioma stałymi członkami Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych, z Najwyższą Narodową Radą Kambodży i z innymi uczestnikami Konferencji Paryskiej. Celem tych konsultacji było wypracowanie porozumienia obejmującego wszystkie aspekty rozwiązania konfliktu w taki sposób, aby zagwarantować zgodność wszystkich inicjatyw podejmowanych w tym celu oraz zwiększyć nadzieje na zakończenie rozlewu krwi w Kambodży w możliwie najkrótszym czasie. Wysiłki współprzewodniczących oraz Sekretarza Generalnego utorowały drogę do wznowienia Paryskiej Konferencji w sprawie Kambodży.

9. W części inauguracyjnej ostatniego spotkania Paryskiej Konferencji, w dniu 23 października 1991 r., przemówienia wygłosili: J.E. Pan Francois Mitterrand, Prezydent Republiki Francuskiej, J.K.W. Książę Norodom Sihanouk, Przewodniczący Najwyższej Narodowej Rady Kambodży, oraz J.E. Pan Javier Perez de Cuellar, Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych.

10. W czasie swojej drugiej sesji Konferencja przyjęła następujące dokumenty:

1. Porozumienie w sprawie wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu w Kambodży, wraz z załącznikami dotyczącymi: mandatu dla UNTAC, zagadnień militarnych, wyborów, odszkodowań dla uchodźców kambodżańskich i osób wysiedlonych oraz zasad nowej konstytucji Kambodży;

2. Porozumienie dotyczące suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej, neutralności i jedności narodowej Kambodży oraz

3. Deklarację w sprawie normalizacji sytuacji i odbudowy Kambodży.

Powyższe dokumenty odzwierciedlają treść opracowania zatytułowanego "Ramy wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu w Kambodży", przyjętego przez pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa w dniu 28 sierpnia 1990 r., oraz część pracy wykonanej w czasie pierwszej sesji Konferencji. Pociągają one za sobą dalszy proces pojednania narodowego i zwiększenia roli Organizacji Narodów Zjednoczonych, umożliwiając w ten sposób narodowi Kambodży decydowanie o własnej przyszłości politycznej w drodze wolnych i uczciwych wyborów, zorganizowanych i przeprowadzonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych, przy pełnym poszanowaniu narodowej suwerenności Kambodży i w warunkach neutralności politycznej.

11. Powyższe dokumenty, formułujące razem wszechstronne rozwiązanie konfliktu, którego osiągnięcie było celem Konferencji Paryskiej, są obecnie przedstawiane do podpisu państwom uczestniczącym w Konferencji Paryskiej. W imieniu Kambodży dokumenty zostaną podpisane przez dwunastu członków Najwyższej Narodowej Rady Kambodży, która jest jedynym prawomocnym organem i źródłem władzy gwarantującym świętość suwerenności, niepodległości i jedności Kambodży.

12. Państwa uczestniczące w Konferencji proszą współprzewodniczących Konferencji o przekazanie autentycznych egzemplarzy dokumentów dotyczących wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Państwa uczestniczące w Konferencji zwracają się z prośbą do Sekretarza Generalnego o podjęcie odpowiednich kroków w celu umożliwienia, w możliwie najkrótszym czasie, wszechstronnego rozwiązania konfliktu przez Radę Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Państwa te obiecują ze swej strony pełną współpracę w wypełnianiu tego wszechstronnego rozwiązania oraz pomoc przy wprowadzaniu go w życie.

Ponadto, mając na uwadze tragiczną historię Kambodży w ostatnich latach, państwa uczestniczące w Konferencji zobowiązują się do popierania i zachęcania do poszanowania i przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności w Kambodży, tak jak to zostało wyrażone w odpowiednich dokumentach międzynarodowych, których są stronami.

13. Państwa uczestniczące w Konferencji proszą Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, aby zgodnie ze swoimi zasadami dopomógł w uwolnieniu jeńców wojennych i internowanych osób cywilnych. Zgłaszają one swoją gotowość do udzielenia pomocy Międzynarodowemu Komitetowi Czerwonego Krzyża w wykonaniu tego zadania.

14. Państwa uczestniczące w Konferencji zapraszają inne państwa do przystąpienia do Porozumienia w sprawie wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu w Kambodży do Porozumienia dotyczącego suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej oraz jedności narodowej Kambodży.

15. Uznając dalszą potrzebę zharmonizowanych wysiłków międzynarodowych w celu udzielenia Kambodży pomocy w przywróceniu normalizacji i w odbudowie, państwa uczestniczące w Konferencji nalegają, aby społeczność międzynarodowa udzieliła daleko idącego gospodarczego i finansowego poparcia dla działań przedstawionych w deklaracji w sprawie normalizacji sytuacji i odbudowy Kambodży.

W dowód czego przedstawiciele podpisali niniejszy akt końcowy.

Sporządzono w Paryżu dnia 23 października 1991 r. w dwóch egzemplarzach, w językach: angielskim, chińskim, francuskim, khmerskim i rosyjskim, przy czym wszystkie teksty są jednakowo autentyczne. Oryginały niniejszego aktu końcowego zostaną zdeponowane u rzędów Republiki Francuskiej i Republiki Indonezji.

II.

POROZUMIENIE W SPRAWIE WSZECHSTRONNEGO POLITYCZNEGO ROZWIĄZANIA KONFLIKTU W KAMBODŻY

Państwa uczestniczące w Konferencji Paryskiej w sprawie Kambodży, a mianowicie: Australia, Sułtanat Brunei, Chińska Republika Ludowa, Republika Filipin, Republika Francuska, Republika Indii, Republika Indonezji, Japonia, Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii, Kambodża, Kanada, Laotańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Malezja, Republika Singapuru, Stany Zjednoczone Ameryki, Królestwo Tajlandii, Socjalistyczna Republika Wietnamu, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich,

w obecności Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych,

w celu utrzymania, zachowania i obrony suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej, neutralności i narodowej jedności Kambodży,

pragnąc przywrócić i utrzymać w Kambodży pokój, popierać narodowe pojednanie i zapewnić realizację prawa narodu Kambodży do samostanowienia w drodze wolnych i uczciwych wyborów,

przekonane, że tylko wszechstronne polityczne rozwiązanie konfliktu w Kambodży będzie sprawiedliwe i trwałe oraz przyczyni się do pokoju i bezpieczeństwa w regionie i na świecie,

witając ramowy dokument z dnia 28 sierpnia 1990 r. który został w całości zaakceptowany przez ugrupowania kambodżańskie jako podstawa rozwiązania konfliktu w Kambodży i który został potem jednomyślnie poparty w rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 668 (1990) z dnia 20 września 1990 r. i rezolucji Zgromadzenia Ogólnego 45/3 z dnia 15 października 1990 r.,

dostrzegając utworzenie w dniu 19 września 1990 r. w Dżakarcie Najwyższej Narodowej Rady Kambodży jako jedynego prawowitego organu i źródła władzy w Kambodży, która przez okres przejściowy gwarantuje jedność i suwerenność narodową i reprezentuje Kambodżę na płaszczyźnie międzynarodowej,

witając jednogłośny wybór J.K.W. Księcia Norodoma Sihanouka w dniu 17 lipca 1991 r. w Pekinie na Przewodniczącego Najwyższej Narodowej Rady,

uznając, że wzrost roli Organizacji Narodów Zjednoczonych wymaga utworzenia Tymczasowego Zarządu Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kambodży (UNTAC), złożonego ze struktur: wojskowej i cywilnej, które działać będą z pełnym poszanowaniem dla narodowej suwerenności Kambodży,

dostrzegając oświadczenia złożone na zakończenie spotkań, jakie odbyły się w dniach 9 i 10 września 1990 r. w Dżakarcie, 21-23 grudnia 1990 r. w Paryżu, 24-26 czerwca 1991 r. w Pattayi, 16 i 17 lipca 1991 r. w Pekinie, 26-29 sierpnia 1991 r. w Pattayi, a także spotkań, które miały miejsce w dniach 4-6 czerwca 1991 r. w Dżakarcie i 19 września 1991 r. w Nowym Jorku,

witając rezolucję nr 717 (1991) Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie Kambodży z dnia 16 października 1991 r.,

uznając, że tragiczna historia Kambodży w ostatnich latach wymaga specjalnych działań w celu zapewnienia ochrony praw człowieka i niedopuszczenie do powrotu linii politycznych i praktyk, jakie miały miejsce w przeszłości,

uzgodniły, co następuje:

CZĘŚĆ  I

USTALENIA W OKRESIE PRZEJŚCIOWYM

Rozdział  1

Okres przejściowy

Artykuł  1

Dla celów niniejszego porozumienia okres przejściowy rozpocznie się z dniem wejścia w życie niniejszego porozumienia i wygaśnie, gdy konstytuanta wybrana w wolnych i uczciwych wyborach, zorganizowanych i potwierdzonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych, uchwali konstytucję i przekształci się w zgromadzenie ustawodawcze oraz gdy w wyniku tego zostanie powołany nowy rząd.

Rozdział  II

Tymczasowy Zarząd Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kambodży

Artykuł  2

(1) Sygnatariusze niniejszego porozumienia zwracają się do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych o utworzenie, pod bezpośrednim nadzorem Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, Tymczasowego Zarządu Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kambodży (dalej zwanego UNTAC), złożonego ze struktur: cywilnej i wojskowej. W tym celu Sekretarz Generalny wyznaczy specjalnego przedstawiciela, który będzie działał w jego imieniu.

(2) Ponadto sygnatariusze zwracają się do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych o wyposażenie UNTAC w mandat określony w niniejszym porozumieniu oraz o sprawowanie dalszej kontroli wprowadzania w życie tego mandatu poprzez okresowe sprawozdania przedstawiane przez Sekretarza Generalnego.

Rozdział  III

Najwyższa Rada Narodowa

Artykuł  3

Najwyższa Rada Narodowa (zwana dalej SNC) jest jedynym prawowitym ciałem i źródłem władzy, które przez okres przejściowy stoi na straży suwerenności, niepodległości i jedności Kambodży.

Artykuł  4

Członkowie SNC zostaną zobowiązani do urządzenia wolnych i uczciwych wyborów, zorganizowanych i przeprowadzonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych, które stanowić będą podstawę do stworzenia nowego i prawowitego rządu.

Artykuł  5

Przez okres przejściowy Najwyższa Rada Narodowa będzie reprezentowała Kambodżę na arenie międzynarodowej oraz będzie zasiadała na miejscu przeznaczonym dla Kambodży w Organizacji Narodów Zjednoczonych, w wyspecjalizowanych agendach ONZ oraz w innych organizacjach międzynarodowych, a także na konferencjach o charakterze międzynarodowym.

Artykuł  6

Najwyższa Rada Narodowa przekazuje niniejszym Organizacji Narodów Zjednoczonych wszystkie swoje kompetencje konieczne do tego, aby zapewnić wprowadzenie w życie niniejszego porozumienia, zgodnie z załącznikiem 1.

W celu zapewnienia neutralności klimatu politycznego sprzyjającego wolnym i uczciwym wyborom powszechnym agendy, instytucje i urzędy administracyjne, które mogłyby wywrzeć bezpośredni wpływ na wynik wyborów, znajdą się pod bezpośrednim nadzorem lub kontrolą Organizacji Narodów Zjednoczonych. W tej sytuacji specjalna uwaga zostanie skierowana na zagadnienia dotyczące spraw zagranicznych, obrony narodowej, finansów, bezpieczeństwa publicznego i informacji. W celu właściwego odzwierciedlenia znaczenia tych zagadnień UNTAC będzie musiał sprawować taką kontrolę, jaka będzie niezbędna dla zapewnienia pełnej neutralności instytucji odpowiedzialnych za te zagadnienia. Organizacja Narodów Zjednoczonych określi, w drodze konsultacji z SNC, jakie agendy, instytucje i urzędy będą mogły nadal urzędować w celu zapewnienia normalnego codziennego życia w kraju.

Artykuł  7

Stosunki pomiędzy Najwyższą Radą Narodową UNTAC i istniejącymi strukturami administracyjnymi zostały określone w załączniku 1.

Rozdział  IV

Wycofywanie sił obcych i jego weryfikacja

Artykuł  8

Natychmiast po wejściu w życie niniejszego porozumienia wszelkie siły obce, doradcy i personel wojskowy pozostający w Kambodży oraz ich uzbrojenie, amunicja i sprzęt zostaną wycofane z Kambodży bez prawa powrotu. Zarówno wycofanie, jak i zakaz powrotu będą podlegały weryfikacji UNTAC, zgodnie z załącznikiem 2.

Rozdział  V

Rozejm i wstrzymanie zewnętrznej pomocy militarnej

Artykuł  9

Rozejm zostanie wprowadzony w życie z chwilą nabrania mocy przez niniejsze porozumienia. Wszystkie siły natychmiast przerwą i odstąpią od działań wojennych, od wszelkiego rozmieszczania sił, ich ruchu lub akcji, w wyniku których zwiększeniu uległoby kontrolowane przez nie terytorium lub które mogłyby doprowadzić do nowych walk.

Sygnatariusze niniejszego porozumienia zwracają się do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych o to, aby wystąpiła do Sekretarza Generalnego o udzielanie pomocy w tym procesie dopóty, dopóki struktura wojskowa UNTAC nie będzie w stanie go nadzorować, obserwować i weryfikować.

Artykuł  10

Z chwilą wprowadzenia w życie niniejszego porozumienia natychmiast ustanie wszelka zagraniczna pomoc wojskowa dla wszystkich ugrupowań kambodżańskich.

Artykuł  11

Celem zarządzeń wojskowych w okresie przejściowym będzie ustabilizowanie sytuacji w zakresie bezpieczeństwa oraz budowa zaufania pomiędzy stronami konfliktu po to, aby wzmocnić cele niniejszego porozumienia i zapobiec ryzyku związanemu z powrotem wojny.

Dokładne postanowienie dotyczące sprawowania przez UNTAC nadzoru, kontroli i weryfikacji rozejmu w okresie przejściowym oraz związanych z tym działań, łącznie z weryfikacją wycofywania obcych sił, przegrupowaniem, skoszarowaniem i w ostatecznym efekcie rozwiązaniem wszystkich sił kambodżańskich oraz likwidacją ich broni, zostały określone w załączniku 1 rozdział C oraz w załączniku 2.

CZĘŚĆ  II

WYBORY

Artykuł  12

Naród Kambodży będzie miał prawo do stanowienia o swojej politycznej przyszłości w drodze wolnego i uczciwego wyboru konstytuanty, która opracuje i uchwali projekt nowej konstytucji Kambodży, zgodnie z artykułem 23, oraz przekształci się w zgromadzenie ustawodawcze, które wyłoni rząd Kambodży. Wybory te odbędą się pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych w warunkach neutralności politycznej oraz przy pełnym poszanowaniu narodowej suwerenności Kambodży.

Artykuł  13

UNTAC weźmie na siebie odpowiedzialność za zorganizowanie i przeprowadzenie tych wyborów w oparciu o postanowienia rozdziału D załącznika 1 oraz załącznika 3.

Artykuł  14

Wszyscy sygnatariusze zobowiązują się do poszanowania wyników tych wyborów, jeżeli ich wolny i uczciwy charakter zostanie poświadczony przez Organizację Narodów Zjednoczonych.

CZĘŚĆ  III

PRAWA CZŁOWIEKA

Artykuł  15

1. Wszyscy mieszkańcy Kambodży oraz wszyscy uchodźcy kambodżańscy i osoby wysiedlone będą korzystać z praw i swobód zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i innych stosownych dokumentach międzynarodowych dotyczących praw człowieka.

2. W tym celu

a) Kambodża zobowiązuje się:

- zapewnić poszanowanie dla przestrzegania w Kambodży praw człowieka i podstawowych swobód,

- popierać prawo wszystkich obywateli Kambodży do podejmowania działań, które miałyby na celu upowszechnianie i ochronę człowieka i podstawowych swobód,

- podjąć skuteczne działania w celu zapewnienia, aby polityka i działania praktyczne okresu przeszłego nigdy nie powróciły,

- przestrzegać stosownych dokumentów międzynarodowych dotyczących praw człowieka;

b) inni sygnatariusze niniejszego porozumienia zobowiązują się popierać i zachęcać do poszanowania i przestrzegania praw człowieka i podstawowych swobód w Kambodży, jakie są zawarte w stosownych dokumentach międzynarodowych i odpowiednich rezolucjach Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, zwłaszcza by zapobiec przypadkom ponownego naruszania praw człowieka.

Artykuł  16

W okresie przejściowym UNTAC będzie odpowiedzialny za tworzenie sprzyjającego klimatu, w którym zapewnione zostanie poszanowanie praw człowieka, zgodnie z zapisami zawartymi w rozdziale E załącznika 1.

Artykuł  17

Po zakończeniu okresu przejściowego Komisja Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych powinna nadal z uwagą obserwować sytuację dotyczącą praw człowieka w Kambodży, łącznie z wyznaczeniem - jeśli okaże się to konieczne - specjalnego sprawozdawcy, który co roku zdawałby sprawę ze swoich spostrzeżeń Komisji oraz Zgromadzeniu Ogólnemu.

CZĘŚĆ  IV

GWARANCJE MIĘDZYNARODOWE

Artykuł  18

Kambodża podejmuje się utrzymać, zachować i obronić, a pozostali sygnatariusze zobowiązują się uznać i szanować suwerenność, niepodległość, integralność i nienaruszalność terytorialną, neutralność i jedność narodową Kambodży, zgodnie z tym, co zostało zawarte w osobnym porozumieniu.

CZĘŚĆ  V

UCHODŹCY I OSOBY WYSIEDLONE

Artykuł  19

Wraz z wejściem w życie niniejszego porozumienia podjęte zostaną wszelkie możliwe wysiłki w celu stworzenia w Kambodży politycznych, gospodarczych i społecznych warunków sprzyjających dobrowolnemu powrotowi i harmonijnej integracji uchodźców kambodżańskich i osób wysiedlonych.

Artykuł  20

(1) Uchodźcy kambodżańscy i osoby wysiedlone, przebywający za granicą, będą mieli prawo powrotu do Kambodży i życia w warunkach bezpieczeństwa, poszanowania prawa i godności, wolni od wszelkiego rodzaju zastraszenia i zniewolenia.

(2) Sygnatariusze zwracając się z prośbą do Sekretarza Generalnego Organizacji narodów Zjednoczonych o ułatwienie repatriacji uchodźców kambodżańskich i osób wysiedlonych, w warunkach bezpieczeństwa i godności. Repatriacja będzie integralną częścią wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu oraz będzie pozostawać pod ogólnym nadzorem specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego, zgodnie z wytycznymi i zasadami repatriacji uchodźców i osób wysiedlonych, określonymi w załączniku 4.

CZĘŚĆ  VI

ZWOLNIENIE JEŃCÓW WOJENNYCH I INTERNOWANYCH OSÓB CYWILNYCH

Artykuł  21

Uwolnienie wszystkich jeńców wojennych i internowanych osób cywilnych zostanie dokonane w możliwie najkrótszym czasie pod kierownictwem Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (MKCK) i w koordynacji ze specjalnym przedstawicielem Sekretarza Generalnego, przy pomocy - jeśli będzie to konieczne - innych właściwych międzynarodowych organizacji humanitarnych i sygnatariuszy.

Artykuł  22

Określenie "internowane osoby cywilne" odnosi się do wszystkich osób nie będących jeńcami wojennymi, które w wyniku jakiegokolwiek swojego zaangażowania w walkę zbrojną lub polityczną zostały aresztowane lub zatrzymane przez którąkolwiek ze Stron z racji swojego udziału w tej walce.

CZĘŚĆ  VII

ZASADY NOWEJ KONSTYTUCJI KAMBODŻY

Artykuł  23

Podstawowe zasady, które będzie zawierać nowa konstytucja Kambodży, łącznie z zasadami dotyczącymi praw człowieka i podstawowych swobód, a także neutralnego statusu Kambodży, zostały określone w załączniku 5.

CZĘŚĆ  VIII

NORMALIZACJA I ODBUDOWA

Artykuł  24

Sygnatariusze nalegają, aby społeczność międzynarodowa udzieliła gospodarczego i finansowego poparcia w celu przywrócenia normalizacji i odbudowy Kambodży, jak przewiduje oddzielna deklaracja.

CZĘŚĆ  IX

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł  25

Sygnatariusze będą, w dobrej wierze i w duchu współpracy, rozwiązywali środkami pokojowymi wszelkie spory związane z wprowadzaniem w życie niniejszego porozumienia.

Artykuł  26

Sygnatariusze zwracają się z prośbą do innych państw, organizacji międzynarodowych i innych instytucji o współpracę i pomoc we wdrażaniu niniejszego porozumienia oraz w wypełnianiu przez UNTAC swojego mandatu.

Artykuł  27

Aby zapewnić wypełnienie przez ONZ jej mandatu, sygnatariusze będą w pełni współpracować z Organizacją Narodów Zjednoczonych, w szczególności przez zagwarantowanie (przedstawicielom ONZ) przywilejów i nietykalności osobistej oraz umożliwienie swobodnego poruszania się po swoich terytoriach i przejazdu przez nie.

W czasie wypełniania swojego mandatu UNTAC będzie wykazywał należyte poszanowanie suwerenności wszystkich państw graniczących z Kambodżą.

Artykuł  28

(1) Sygnatariusze w dobrej wierze, będą przestrzegać wszystkich zobowiązań podjętych na mocy niniejszego porozumienia i będą w pełnej rozciągłości współpracować z Organizacją Narodów Zjednoczonych, łącznie z dostarczaniem informacji, jakich UNTAC będzie potrzebował do wypełnienia swojego mandatu.

(2) Podpis złożony w imieniu Kambodży przez członków Rady Narodowej zobowiąże wszystkie ugrupowania kambodżańskie i siły zbrojne do przestrzegania postanowień niniejszego porozumienia.

Artykuł  29

W przypadku pogwałcenia lub groźby pogwałcenia niniejszego porozumienia dwaj współprzewodniczący Paryskiej Konferencji w sprawie Kambodży podejmą natychmiast, na prośbę Sekretarza Generalnego i w niczym nie naruszając uprawnień Rady Bezpieczeństwa ONZ, odpowiednie konsultacje, w tym z członkami Paryskiej Konferencji w sprawie Kambodży, w celu wdrożenia właściwych kroków zapewniających poszanowanie niniejszych zobowiązań.

Artykuł  30

Niniejsze porozumienie wchodzi w życie z dniem podpisania.

Artykuł  31

Niniejsze porozumienie pozostanie otwarte dla wszystkich państw, które będą chciały do niego przystąpić. Dokumenty przystąpienia zostaną zdeponowane u rządów Republiki Francuskiej i Republiki Indonezji. Dla każdego państwa przystępującego do porozumienia nabierze ono mocy prawnej z chwilą złożenia przez to państwo dokumentów o przystąpieniu. Państwa przystępujące będą ponosiły takie same zobowiązania jak sygnatariusze.

Artykuł  32

Oryginały niniejszego porozumienia, którego wersje w językach: angielskim, chińskim, francuskim, khmerskim i rosyjskim są jednakowo autentyczne, zostaną zdeponowane u rządów Republiki Francuskiej i Republiki Indonezji. Rządy te przekażą potwierdzone egzemplarze rządom innych państw uczestniczących w Paryskiej Konferencji w sprawie Kambodży oraz Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych.

W dowód czego niżej podpisani i należycie upoważnieni pełnomocnicy podpisali niniejsze porozumienie.

Sporządzono w Paryżu dnia 23 października 1991 r.

Załącznik  1

MANDAT UNTAC

Rozdział  A

Procedury ogólne

1. Zgodnie z artykułem 6 niniejszego porozumienia UNTAC będzie sprawował władzę konieczną do zapewnienia wprowadzenia w życie niniejszego porozumienia, łącznie z tą, która dotyczy organizacji i przeprowadzenia wolnych i uczciwych wyborów oraz istotnych aspektów zarządzania Kambodżą.

2. W celu rozwiązania wszystkich problemów związanych z wprowadzeniem w życie niniejszego porozumienia, jakie mogłyby powstać pomiędzy specjalnym przedstawicielem Sekretarza Generalnego a Najwyższą Radą Narodową (SNC), zastosowane zostaną następujące mechanizmy:

a) SNC będzie udzielała zaleceń Tymczasowemu Zarządowi ONZ w Kambodży, który będzie stosował się do tych zaleceń pod warunkiem, że wśród członków SNC będzie istniała jednomyślność oraz że zalecenia te będą zgodne z celami niniejszego porozumienia;

b) jeżeli pomimo wysiłków Przewodniczącego SNC J.K.W. Samdecha Norodoma Sihanouka pomiędzy członkami Najwyższej Rady Narodowej nie będzie jednomyślności, Przewodniczący będzie upoważniony do podjęcia decyzji odnośnie do tego, jakich zaleceń udzielić UNTAC, przy pełnym uwzględnieniu poglądów wyrażonych w ramach SNC. UNTAC zastosuje się do udzielonych zaleceń pod warunkiem, że będą one zgodne z celami niniejszego porozumienia;

c) jeżeli J.K.W. Samdech Norodom Sihanouk, Przewodniczący SNC - prawowitego reprezentanta suwerenności Kambodży, nie będzie z jakiegoś powodu w stanie podjąć takiej decyzji, jego kompetencje decyzyjne zostaną przekazane specjalnemu przedstawicielowi Sekretarza Generalnego. Specjalny przedstawiciel podejmie ostateczną decyzję, w pełni uwzględniając poglądy wyrażone w ramach SNC;

d) wszelkie uprawnienia do działania dotyczące wprowadzania w życie niniejszego porozumienia, nadane na jego podstawie SNC, będą realizowane jednomyślnie, a w przypadku braku jednomyślności - przez jej Przewodniczącego, zgodnie z procedurą omówioną wyżej. Gdyby J.K.W. Samdech Norodom Sihanouk. Przewodniczący SNC - prawowitego reprezentanta suwerenności Kambodży, nie był z jakiegoś powodu w stanie podjąć działań, jego uprawnienia do działania przejdą na specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego, który będzie mógł podjąć konieczne działania;

e) we wszystkich przypadkach specjalnych przedstawiciel Sekretarza Generalnego ustali, czy zalecenia lub działania SNC są zgodne z niniejszym porozumieniem.

3. Specjalny przedstawiciel Sekretarza Generalnego lub jego delegat będzie uczestniczyć w spotkaniach SNC oraz organów podległych, jakie mogą zostać powołane do działania przez tę Radę, oraz będzie przekazywać ich członkom wszelkie konieczne informacje dotyczące decyzji podjętych przez UNTAC.

Rozdział  B

Administracja cywilna

1. Zgodnie z artykułem 6 niniejszego porozumienia wszystkie agendy, instytucje i urzędy administracyjne działające w dziedzinie spraw zagranicznych, obrony narodowej, bezpieczeństwa publicznego i informacji zostaną objęte bezpośrednią kontrolą UNTAC, sprawującego tę kontrolę w zakresie niezbędnym dla zapewnienia pełnej neutralności. Specjalny przedstawiciel Sekretarza Generalnego ustali, co jest zbędne w tym względzie, i będzie mógł wydać dyrektywy wyżej wymienionym agendom, instytucjom i urzędom administracyjnym. Dyrektywy takie będą mogły być wydawane wszystkim ugrupowaniom kambodżańskim i będą dla nich wiążące.

2. Zgodnie z artykułem 6 niniejszego porozumienia, specjalny przedstawiciel Sekretarza Generalnego określi w drodze konsultacji z SNC, jakie jeszcze inne agendy, instytucje i urzędy administracyjne mogą mieć bezpośredni wpływ na wynik wyborów. Te agendy, instytucje i urzędy administracyjne zostaną objęte bezpośrednim nadzorem lub kontrolą UNTAC i dostosują się do wskazówek udzielanych im przez UNTAC.

3. Zgodnie z artykułem 6 niniejszego porozumienia, specjalny przedstawiciel Sekretarza Generalnego, w drodze konsultacji z SNC, określi, które agendy, instytucje i urzędy administracyjne będą mogły kontynuować swoją działalność w celu zapewnienia normalnego, codziennego życia w Kambodży - jeśli będzie to konieczne - pod takim nadzorem UNTAC, jaki uzna on za właściwy.

4. Zgodnie z artykułem 6 niniejszego porozumienia, zakres władzy specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego obejmuje prawo do:

a) wprowadzenia do agend, instytucji i urzędów administracyjnych wszystkich ugrupowań kambodżańskich personelu Organizacji Narodów Zjednoczonych; personel ten będzie miał nieograniczony dostęp do wszystkich informacji i działań administracyjnych;

b) żądania przeniesienia lub usunięcia osób spośród personelu takich agend, instytucji i biur administracyjnych.

5. a) Na podstawie informacji dostarczonych zgodnie z artykułem 1 punkt 3 załącznika 2 specjalny przedstawiciel Sekretarza Generalnego określi, po konsultacjach z ugrupowaniami kambodżańskimi, potrzebę stworzenia cywilnej policji w celu zaprowadzenia porządku prawnego w Kambodży. Niniejszym wszystkie ugrupowania kambodżańskie zobowiązują się stosować do ustaleń poczynionych w tym względzie przez specjalnego przedstawiciela;

b) Cała policja cywilna działała pod nadzorem lub kontrolą UNTAC w celu zapewnienia skutecznego i bezstronnego utrzymania praworządności oraz ochrony praw człowieka i podstawowych swobód. W drodze konsultacji z SNC UNTAC będzie nadzorował przestrzeganie innych praw i procedur sądowych na terenie całej Kambodży w stopniu koniecznym do zapewnienia, że zostaną osiągnięte powyższe cele.

6. Jeżeli specjalny przedstawiciel Sekretarza Generalnego uzna to za właściwe, UNTAC, w drodze konsultacji z SNC, podejmie dochodzenie w sprawie skarg i zarzutów dotyczących działań podejmowanych przez istniejące w Kambodży struktury administracyjne, niezgodnych z celami niniejszego wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu lub wymierzonych przeciwko nim. UNTAC będzie miał również prawo podjąć takie dochodzenie z własnej inicjatywy. Jeśli będzie to konieczne, UNTAC podejmie odpowiednie kroki naprawcze.

Rozdział  C

Funkcje wojskowe

1. UNTAC będzie nadzorował, obserwował i weryfikował wycofywanie obcych sił, rozejm i związane z tym działania, zgodnie z załącznikiem 2, takie jak:

a) weryfikacja wycofywania z Kambodży wszystkich kategorii obcych sił, doradców, personelu wojskowego oraz ich broni, amunicji i sprzętu, bez prawa ich powrotu do Kambodży;

b) utrzymywanie łączności z sąsiednimi rządami odnośnie do wszystkich wydarzeń na ich terytoriach lub w pobliżu nich, które mogłyby zagrozić wdrożeniu niniejszego porozumienia;

c) kontrola zaprzestania zewnętrznej pomocy wojskowej dla wszystkich ugrupowań kambodżańskich;

d) lokalizacja i konfiskata ukrytych zapasów broni i dostaw wojskowych na terenie całego kraju;

e) pomoc w rozminowywaniu oraz podejmowanie programów szkolenia usuwania min oraz programów informacyjnych na ten temat dla ludności Kambodży.

2. UNTAC będzie nadzorował przegrupowanie i przeniesienie wszystkich sił do specjalnie wyznaczonych kwater wojskowych na podstawie harmonogramu operacyjnego, jaki zostanie uzgodniony, zgodnie z załącznikiem 2.

3. Po skoszarowaniu sił UNTAC natychmiast zainicjuje proces kontroli i redukcji zbrojeń, określony w załączniku 2.

4. UNTAC podejmie konieczne kroki zmierzające do stopniowego procesu demobilizacji sił zbrojnych ugrupowań kambodżańskich, zgodnie z załącznikiem 2.

5. Tam, gdzie to będzie konieczne, UNTAC udzieli pomocy Międzynarodowemu Komitetowi Czerwonego Krzyża w uwalnianiu jeńców wojennych i internowanych osób cywilnych.

Rozdział  D

Wybory

1. Zgodnie z niniejszym rozdziałem i załącznikiem 3 UNTAC zorganizuje i przeprowadzi wybory, o których mowa w części II niniejszego porozumienia.

2. UNTAC może skonsultować się z Najwyższą Radą Narodową odnośnie do organizacji i przeprowadzenia wyborów.

3. Specjalne uprawnienia UNTAC w trakcie realizowania działań związanych z wyborami obejmą następujące sfery:

a) utworzenie, w drodze konsultacji z Najwyższą Radą Narodową systemu przepisów prawnych, procedur i środków administracyjnych, koniecznych do przeprowadzenia wolnych i uczciwych wyborów w Kambodży, łącznie z przyjęciem ordynacji wyborczej oraz kodeksu postępowania regulującego udział w wyborach w sposób zgodny z poszanowaniem praw człowieka i zakazujący wywierania przymusu lub stosowania bodźców finansowych w celu wywarcia wpływu na preferencje wyborców;

b) zawieszenie lub odwołanie, w drodze konsultacji z SNC, postanowień obowiązującego prawa, które mogłyby udaremnić cele i zadania niniejszego porozumienia;

c) opracowanie i wdrożenie, w celu wsparcia procesu wyborczego, programów edukacyjnych dla wyborców obejmujących wszystkie aspekty wyborów;

d) opracowanie i wdrożenie systemu rejestracji wyborców jako pierwszej fazy procesu wyborczego, w celu zapewnienia uprawnionym do głosowania możliwości zarejestrowania się, a następnie przygotowanie zweryfikowanych list rejestracyjnych wyborców;

e) opracowanie i wdrożenie systemu rejestracji partii politycznych i list kandydatów;

f) zapewnienie uczciwego dostępu do środków masowego przekazu, w tym do prasy, telewizji i radia, wszystkim partiom politycznym biorącym udział w wyborach;

g) przyjęcie i wdrożenie systemów umożliwiających oraz kontrolujących udział Kambodżan w wyborach, kampaniach politycznych i tajnych głosowaniach;

h) opracowanie i wdrożenie systemu głosowania tajnego w punktach wyborczych w celu zapewnienia zarejestrowanym wyborcom możliwości oddania głosu;

i) stworzenie w drodze konsultacji z SNC, kompleksowych uregulowań umożliwiających obecność obserwatorów zagranicznych, wyrażających chęć obserwowania kampanii wyborczej i głosowania;

j) ogólne kierowanie pracą punktów wyborczych i procesem obliczania głosów;

k) stwierdzanie i wyjaśnianie skarg dotyczących nieprawidłowości wyborczych oraz podejmowanie właściwych działań naprawczych;

l) stwierdzenie, czy wybory były wolne i uczciwe i - jeżeli tak będzie - potwierdzenie listy osób należycie wybranych.

4. W wypełnianiu swoich zobowiązań zawartych w niniejszym rozdziale UNTAC stworzy system zabezpieczeń, mający na celu zapobieżenie fałszerstwom w trakcie procesu wyborczego, w tym umożliwienie przedstawicielom Kambodży obserwowanie procedur rejestracyjnych i głosowania oraz zapewnienie zastosowania mechanizmu UNTAC w trakcie wysłuchiwania skarg i podejmowania decyzji dotyczących tych skarg.

5. Zgodnie z punktem 2 niniejszego rozdziału, harmonogram poszczególnych faz procesu wyborczego zostanie określony przez UNTAC w drodze konsultacji z SNC. Proces wyborczy nie będzie trwał dłużej niż dziewięć miesięcy od chwili rozpoczęcia rejestracji wyborców.

6. Organizując i przeprowadzając wybory UNTAC podejmie wszelkie wysiłki w celu zapewnienia, że system i procedury, jaki zostaną przyjęte, będą całkowicie bezstronne, a zarządzenia wykonawcze będą pod względem administracyjnym maksymalnie proste i skuteczne.

Rozdział  E

Prawa człowieka

Zgodnie z artykułem 16 UNTAC zatroszczy się o:

a) opracowanie i wdrożenie programu edukacyjnego w zakresie praw człowieka w celu propagowania poszanowania i zrozumienia praw człowieka;

b) ogólny nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka w okresie przejściowym;

c) prowadzenie dochodzeń w przypadku skarg dotyczących przestrzegania praw człowieka i, gdzie to będzie konieczne, podejmowanie działań naprawczych.

Załącznik  2

WYCOFYWANIE, ROZEJM I ZWIĄZANE Z TYM DZIAŁANIA

Artykuł  1

Rozejm

1. Wszystkie ugrupowania kambodżańskie (zwane dalej Stronami) zgadzają się przestrzegać całkowitego rozejmu na lądzie, wodzie i w powietrzu. Rozejm zostanie wprowadzony w dwóch etapach. W czasie pierwszego etapu rozejm będzie przestrzegany przy pomocy i za pośrednictwem dobrych usług Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. W czasie drugiego etapu, który powinien się rozpocząć jak najszybciej, rozejm będzie nadzorowany, obserwowany i weryfikowany przez UNTAC. Dowódca struktury wojskowej wchodzącej w skład UNTAC, w drodze konsultacji ze Stronami, określi dokładny termin rozpoczęcia drugiego etapu. Data ta zostanie wyznaczona przynajmniej na cztery tygodnie przed wprowadzeniem w życie drugiego etapu.

2. Strony zobowiązują się, że z chwilą podpisania niniejszego porozumienia przestrzegać będą rozejmu i nakażą swoim siłom zbrojnym natychmiastowe przerwanie ognia oraz powstrzymanie się od wszystkich działań wojennych, a także od rozmieszczania wojsk, ruchów i działań, które rozszerzyłyby kontrolowane przez nie terytorium oraz mogłyby prowadzić do wznowienia walki przed rozpoczęciem drugiego etapu. Uzgodniono, że pojęcie "siły" obejmuje wszystkie regularne, prowincjonalne, okręgowe, paramilitarne i inne pomocnicze siły. Podczas pierwszego etapu Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych udzieli swoich dobrych usług Stronom, aby pomóc im w przestrzeganiu rozejmu. Strony zobowiązują się współpracować z Sekretarzem Generalnym lub jego przedstawicielami w wykonywaniu dobrych usług w tym względzie.

3. Strony uzgadniają, że natychmiast po podpisaniu niniejszego porozumienia Organizacja Narodów Zjednoczonych otrzyma informacje dotyczące:

a) całkowitego potencjału sił zbrojnych Stron, ich organizacji, dokładnej liczby oraz lokalizacji tych sił w Kambodży i poza nią. Rozmieszczenie zostanie naniesione na mapę, z zaznaczeniem pozycji zajętych i nie zajętych przez te wojska, łącznie z obozami pozorowanymi, bazami aprowizacyjnymi i trasami dostaw;

b) kompletnych list uzbrojenia, amunicji i sprzętu będącego w posiadaniu sił zbrojnych Stron oraz dokładnej lokalizacji posiadanego przez nie uzbrojenia, amunicji i sprzętu;

c) dokładnych sprawozdań na temat założonych pól minowych, wraz z typami i cechami min, oraz informacje dotyczące stosowanych zasadzek, a także wszelkie informacje dotyczące pól minowych lub zasadzek stosowanych przez inne Strony;

d) całkowitego potencjału sił policyjnych, organizacji, dokładnej ich ilości i rozmieszczenia oraz kompletnych list uzbrojenia, amunicji i sprzętu, a także dokładnej lokalizacji powyższego uzbrojenia, amunicji i sprzętu.

4. Natychmiast po przybyciu do Kambodży, ale nie później niż na cztery tygodnie przed rozpoczęciem drugiego etapu, dowódca struktury wojskowej UNTAC, w drodze konsultacji ze Stronami, doprowadzi do końca plan UNTAC dotyczący przegrupowania i skoszarowania sił zbrojnych Stron i zmagazynowania ich uzbrojenia, amunicji i sprzętu, zgodnie z artykułem II niniejszego załącznika. Plan ten obejmuje wyznaczenie rejonów, w których dokonane zostanie przegrupowanie i skoszarowanie oraz uzgodnienie harmonogramów tych działań. Tworzone rejony skoszarowania będą miały wielkość wystarczającą dla batalionu lub większą.

5. Strony zgadzają się podjąć kroki mające na celu poinformowanie, przy użyciu wszystkich dostępnych środków łączności, swoich sił zbrojnych, przynajmniej na dwa tygodnie przed rozpoczęciem drugiego etapu, o uzgodnionej dacie i czasie rozpoczęcia drugiego etapu, o uzgodnionym planie przegrupowania i skoszarowania ich sił oraz zmagazynowania ich uzbrojenia, amunicji i sprzętu, a zwłaszcza o dokładnej lokalizacji rejonów przegrupowania, w których zgłosić się mają ich siły. Informacje te będą rozpowszechniane przez okres czterech tygodni po rozpoczęciu drugiego etapu.

6. Strony będą skrupulatnie przestrzegały rozejmu i nie podejmą żadnych działań zbrojnych na lądzie, wodzie i w powietrzu. Dowódcy sił zbrojnych Stron zapewnią, że wszystkie siły zbrojne pod ich dowództwem, przed skierowaniem się do rejonów przegrupowania, pozostaną na swoich pozycjach i powstrzymają się od działań zbrojnych, rozmieszczania sił, ruchów lub działań, które powiększyłyby obszar znajdujący się pod ich kontrolą lub które mogłyby doprowadzić do wznowienia walk.

Artykuł  II

System łączności i Mieszana Wojskowa Grupa Robocza

W celu rozwiązywania wszelkich problemów, jakie mogą powstać w związku z przestrzeganiem rozejmu, powołana zostanie Mieszana Wojskowa Grupa Robocza (MMWG). Będzie ona działała pod przewodnictwem najwyższego rangą oficera sił Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kambodży. Każda ze Stron zgadza się wyznaczyć oficera w randze dowódcy brygady lub jego odpowiednika do służby w MMWG. Skład, metody operacyjne i miejsca spotkań zostaną określone przez najwyższego rangą oficera sił ONZ w drodze konsultacji ze Stronami. Podobne rozwiązania łącznikowe zostaną zastosowane na niższych szczeblach dowodzenia w celu rozwiązywania praktycznych problemów na miejscu.

Artykuł  III

Przegrupowanie i skoszarowanie sił Stron oraz zmagazynowanie ich uzbrojenia, amunicji i sprzętu

1. Zgodnie z harmonogramem operacyjnym, o którym mowa w punkcie 4 artykułu I niniejszego załącznika, wszystkie siły Stron, które nie znalazły się jeszcze w wyznaczonych rejonach skoszarowania, zgłoszą się w wyznaczonych rejonach przegrupowania, które zostaną utworzone i będą obsługiwane przez strukturę wojskową UNTAC. Rejony przegrupowania zostaną utworzone i rozpoczną działalność nie później niż na tydzień przed datą rozpoczęcia drugiego etapu. Strony uzgadniają, że postarają się, aby ich wszystkie siły wraz z uzbrojeniem, amunicją i sprzętem zgłosiły się do rejonów przegrupowania w ciągu dwóch tygodni od rozpoczęcia drugiego etapu. Cały personel, który zgłosił się do rejonów przegrupowania, zostanie następnie przewieziony pod eskortą personelu struktury wojskowej UNTAC do wyznaczonych rejonów skoszarowania. Wszystkie Strony uzgadniają, że zapewnią personelowi zgłaszającemu się do rejonów przegrupowania możliwość dokonania tego z zachowaniem pełnego bezpieczeństwa i bez jakichkolwiek przeszkód.

2. Na podstawie informacji dostarczonych zgodnie z punktem 3 artykułu I niniejszego załącznika UNTAC potwierdzi, że procesy przegrupowania i skoszarowania zostały zakończone zgodnie z planem, o którym mowa w punkcie 4 artykułu I niniejszego załącznika. UNTAC podejmie wysiłki w celu zakończenia tych procesów w ciągu czterech tygodni od rozpoczęcia drugiego etapu. Po zakończeniu przegrupowania wszystkich sił i ich przeniesienia do rejonów skoszarowania dowódca struktury wojskowej UNTAC powiadomi o tym każdą z czterech Stron.

3. Strony zgadzają się, że gdy ich siły dotrą do wyznaczonych rejonów skoszarowania, personel wojskowy otrzyma od swoich dowódców polecenie natychmiastowego przekazania UNTAC uzbrojenia, amunicji i sprzętu w celu zmagazynowania i przechowania pod strażą UNTAC.

4. UNTAC skonfrontuje przekazane mu uzbrojenie, amunicję i sprzęt z listami, o których mowa w punkcie 3 (b) artykułu I niniejszego załącznika, w celu zweryfikowania, czy całe uzbrojenie, amunicja i sprzęt, będące w posiadaniu Stron, zostało umieszczone pod strażą UNTAC.

Artykuł  IV

Aprowizacja sił w czasie skoszarowania

Struktura wojskowa UNTAC będzie nadzorowała aprowizację wszystkich sił Stron w okresie przegrupowania i skoszarowania. Aprowizacja będzie ograniczona do przedmiotów nie zagrażających życiu, takich jak żywność, woda, odzież i środki medyczne, oraz zapewnienia opieki medycznej.

Artykuł  V

Ostateczne rozwiązanie sił Stron oraz likwidacja ich uzbrojenia, amunicji i sprzętu

1. Aby wzmocnić cele wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu, zminimalizować ryzyko powrotu działań wojennych, ustabilizować sytuację w zakresie bezpieczeństwa oraz zbudować zaufanie pomiędzy Stronami konfliktu, wszystkie Strony zgadzają się podjąć stopniowy i zrównoważony proces demobilizacji, który obejmuje przynajmniej 70% ich sił wojskowych. Proces ten zostanie podjęty zgodnie ze szczegółowym planem, jaki zostanie nakreślony przez UNTAC na podstawie informacji przekazanych na mocy artykułu I niniejszego załącznika oraz w drodze konsultacji ze Stronami. Powinien on zostać zakończony przed końcem procesu rejestracji do wyborów, w dniu wyznaczonym przez specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego.

2. Ugrupowania kambodżańskie zobowiązują się niniejszym do zdemobilizowania wszystkich swoich pozostałych sił przed wyborami lub wkrótce po nich oraz, w zakresie wynikającym z niemożności przeprowadzenia pełnej demobilizacji, do szanowania i zastosowania się do wszelkich decyzji, jakie nowo wybrany rząd, który wyłonił się zgodnie z artykułem 12 niniejszego porozumienia, podejmie odnośnie do wcielenia części lub wszystkich tych sił do nowej armii narodowej. Wraz z zakończeniem demobilizacji, o której mowa w punkcie 1, ugrupowania kambodżańskie i specjalny przedstawiciel Sekretarza Generalnego dokonają analizy dotyczącej ostatecznego rozwiązania sił pozostających w rejonach skoszarowania w celu ustalenia, które z następujących rozwiązań będą miały zastosowanie:

a) jeżeli Strony zgodzą się kontynuować demobilizację całości lub części sił pozostających w skoszarowaniu, optymalnie przed lub wkrótce po wyborach, specjalny przedstawiciel przygotuje, w drodze konsultacji z nimi, harmonogram takich działań.

b) gdyby się okazało, że całkowita demobilizacja wszystkich pozostałych sił przed wyborami lub wkrótce po nich nie jest możliwa, Strony zobowiązują się niniejszym do postawienia do dyspozycji nowo wybranego rządu, który wyłoni się zgodnie z artykułem 12 niniejszego porozumienia, wszystkich swoich sił pozostających w skoszarowaniu w celu rozważenia wcielenia ich do nowej armii narodowej. Dalej Strony zgadzają się, że wszystkie takie siły, które nie zostaną wcielone do nowej armii narodowej, zostaną bezzwłocznie zdemobilizowane zgodnie z planem, który zostanie przygotowany przez specjalnego przedstawiciela. Odnośnie do ostatecznego rozwiązania pozostałych sił i likwidacji całego posiadanego przez nie uzbrojenia, amunicji i sprzętu UNTAC, wycofując się z Kambodży, zachowa taką władzę, jaka będzie niezbędna dla zapewnienia spokojnego przekazania nowo wybranemu rządowi zakresu obowiązków, jakie UNTAC sprawował, i kompetencji, jakie posiadał w okresie przejściowym.

3. W razie potrzeby UNTAC udzieli pomocy w powrocie do życia cywilnego członkom sił zdemobilizowanych przed wyborami.

4. a) UNTAC będzie sprawował w czasie okresu przejściowego, kontrolę i straż nad całym uzbrojeniem, amunicją i sprzętem Stron;

b) wraz z demobilizacją skoszarowanych sił, zgodnie z punktem 1 niniejszego artykułu, UNTAC przeprowadzi równoległą redukcję uzbrojenia, amunicji i sprzętu zmagazynowanego na terenie rejonów skoszarowania. Siły pozostające w rejonach skoszarowania będą miały dostęp do swojego uzbrojenia, amunicji i sprzętu wyłącznie na podstawie wyraźnego upoważnienia specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego;

c) w przypadku dalszej demobilizacji wojsk, zgodnie z punktem 2 (a) niniejszego artykułu, UNTAC dokona proporcjonalnej redukcji uzbrojenia, amunicji i sprzętu zmagazynowanego na terenie rejonów skoszarowania;

d) ostateczny sposób pozbycia się całego uzbrojenia, amunicji i sprzętu zostanie ustalony przez rząd, który wyłoni się w drodze wolnych i uczciwych wyborów, zgodnie z artykułem 12 niniejszego porozumienia.

Artykuł  VI

Weryfikacja wycofywania wszystkich kategorii sił zagranicznych z Kambodży bez prawa powrotu

1. Nie później niż na dwa tygodnie przed rozpoczęciem drugiego etapu rozejmu UNTAC otrzyma dokładne pisemne informacje dotyczące wycofywania sił zagranicznych. Informacje te zawierać będą następujące dane:

a) całkowity potencjał tych sił oraz ich organizację i rozmieszczenie;

b) kompletne listy uzbrojenia, amunicji i sprzętu znajdującego się w posiadaniu tych sił oraz ich dokładną lokalizację:

c) plan wycofywania (już wdrożony lub mający być wdrożony), w tym trasy wycofywania, punkty przekroczenia granicy oraz terminy opuszczenia Kambodży.

2. Na podstawie informacji dostarczonych zgodnie z punktem 1 niniejszego artykułu UNTAC prześledzi sytuację dotyczącą wycofania w formie, jaką uzna za właściwą. Od Strony udzielającej informacji wymagać się będzie zapewnienia obecności personelu, który będzie towarzyszył osobom dokonującym ustaleń.

3. Z chwilą potwierdzenia obecności jakichkolwiek obcych sił UNTAC natychmiast rozmieści personel wojskowy przy tych obcych siłach. Personel UNTAC będzie im towarzyszył, dopóki nie wycofają się one z terytorium Kambodży. UNTAC zorganizuje także punkty kontrolne na trasach wycofywania, przy przejściach granicznych oraz na lotniskach w celu zweryfikowania wycofywania wszystkich rodzajów obcych sił i zapewnienia, że nie powrócą.

4. Mieszana Wojskowa Grupa Robocza (MMWG), o której mowa w artykule II niniejszego załącznika, udzieli UNTAC pomocy w wykonywaniu wyżej wymienionego zadania.

Artykuł  VII

Wstrzymanie zewnętrznej pomocy militarnej dla wszystkich ugrupowań kambodżańskich

1. Wszystkie Strony zobowiązują się, że od chwili podpisania niniejszego porozumienia nie będą otrzymywały, a także nie będą zabiegały o jakąkolwiek zewnętrzną pomoc wojskową w tym o broń, amunicję i sprzęt wojskowy ze źródeł zewnętrznych.

2. Sygnatariusze, których terytoria przylegają do Kambodży, a mianowicie rządy: Laotańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, Królestwa Tajlandii i Socjalistycznej Republiki Wietnamu zobowiązują się:

a) zapobiegać wykorzystaniu swoich terytoriów, w tym terytorium lądowego, wód terytorialnych i przestrzeni powietrznej do celów stanowiących jakąkolwiek formę pomocy wojskowej dla którejkolwiek ze Stron; dozwolone będzie dostarczanie żywności, wody, odzieży i środków medycznych przez terytoria tych państw, z tym że - uwzględniając postanowienia podpunktu (c) niniejszego punktu - z chwilą dotarcia takiej pomocy do Kambodży będzie się to odbywało pod nadzorem UNTAC;

b) dostarczyć dowódcy struktury wojskowej UNTAC, nie później niż w ciągu czterech tygodni od rozpoczęcia drugiego etapu rozejmu, pisemne potwierdzenia, że na ich terytorium nie znajdują się siły, uzbrojenie, amunicja ani sprzęt wojskowy któregokolwiek z ugrupowań kambodżańskich;

c) przyjąć w każdej ze stolic oficera łącznikowego UNTAC i wyznaczyć nie później niż w ciągu czterech tygodni od rozpoczęcia drugiego etapu rozejmu, oficera w randze pułkownika lub jego odpowiednika w celu udzielenia UNTAC pomocy w dokonywaniu ustaleń odnośnie do wszelkich skarg dotyczących prowadzenia na ich terytoriach działań sprzecznych z postanowieniami wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu, przy pełnym poszanowaniu suwerenności tych państw.

3. W celu umożliwienia UNTAC kontrolowania wstrzymania zewnętrznej pomocy dla wszystkich ugrupowań kambodżańskich Strony zgadzają się, że po podpisaniu niniejszego porozumienia przekażą UNTAC informacje będące w ich posiadaniu, dotyczące tras i sposobów, jakimi pomoc militarna, w tym broń, amunicja i sprzęt wojskowy, była dostarczana którejkolwiek ze Stron. Natychmiast, po rozpoczęciu drugiego etapu rozejmu UNTAC podejmie następujące działania praktyczne:

a) utworzy punkty kontrolne wzdłuż tras wycofywania oraz w wybranych miejscach wzdłuż granicy - po kambodżańskiej stronie - i na lotniskach wewnątrz Kambodży;

b) będzie patrolować przybrzeżne i śródlądowe szlaki wodne Kambodży;

c) utrzyma w strategicznych punktach Kambodży lotne grupy, które będą patrolować teren i prowadzić ustalenia w przypadku zarzutów dotyczących dostaw uzbrojenia dla którejkolwiek ze Stron.

Artykuł  VIII

Ukryte zapasy broni i sprzętu wojskowego

1. W celu ustabilizowania sytuacji w zakresie bezpieczeństwa, budowy zaufania i redukcji uzbrojenia oraz sprzętu wojskowego na terenie całej Kambodży każda ze Stron zgadza się dostarczyć dowódcy struktury wojskowej UNTAC, przed wyznaczonym przez niego terminem, wszelkie posiadane informacje, w tym oznakowane mapy dotyczące ukrytych zapasów broni i sprzętu wojskowego, o których istnieniu Strony wiedzą lub których istnienie podejrzewają.

2. Na podstawie otrzymanych informacji i po upływie terminu, o którym mowa w punkcie 1 niniejszego artykułu, struktura wojskowa UNTAC rozmieści grupy weryfikacyjne, których zadaniem będzie przeprowadzenie ustaleń na podstawie każdego raportu i zniszczenie każdego znalezionego zapasu broni i sprzętu.

Artykuł  IX

Niewypały artyleryjskie

1. Wkrótce po przybyciu do Kambodży struktura wojskowa UNTAC zapewni przede wszystkim, że wszystkie znane pola minowe zostaną oznakowane w sposób widoczny.

2. Strony zgadzają się, że po ukończeniu procesu przegrupowania i skoszarowania, zgodnie z artykułem III niniejszego załącznika, udostępnią zespoły saperów, które pod nadzorem i kontrolą personelu wojskowego UNTAC opuszczą teren skoszarowania i pomogą w usuwaniu, rozbrojeniu i neutralizowaniu pozostałych niewypałów artyleryjskich. Miny i inne pociski, których nie można będzie usunąć, rozbroić lub zneutralizować, zostaną oznakowane w sposób widoczny, zgodnie z systemem, jaki zostanie opracowany przez strukturę wojskową UNTAC.

3. UNTAC:

a) poprowadzi powszechne programy edukacyjne na temat rozpoznawania i unikania niewypałów:

b) będzie szkolić ochotników kambodżańskich w likwidowaniu niewypałów artyleryjskich;

c) zapewni szkolenie dla ochotników kambodżańskich w zakresie niesienia pierwszej pomocy.

Artykuł  X

Dochodzenie w przypadku pogwałcenia postanowień

1. Po rozpoczęciu drugiego etapu w przypadku otrzymania od jednej ze Stron informacji lub skargi dotyczącej ewentualnych przypadków nieprzestrzegania jakichkolwiek postanowień niniejszego załącznika lub postanowień odnoszących się do tego załącznika, UNTAC podejmie dochodzenie w tej sprawie w formie, jaką uzna za właściwą. W przypadku gdy dochodzenie zostanie wszczęte w odpowiedzi na skargę jednej ze Stron, Strona ta będzie obowiązana zapewnić obecność personelu, który będzie towarzyszył osobom prowadzącym dochodzenie z ramienia UNTAC. Wyniki takiego dochodzenia zostaną przekazane przez UNTAC Stronie, która złożyła skargę, oraz Stronie, przeciwko której skarga została złożona, a także w razie potrzeby SNC.

2. W innych przypadkach UNTAC będzie także prowadził dochodzenie z własnej inicjatywy, gdy zaistnieją podstawy do przypuszczenia lub podejrzenia, że naruszane są postanowienia niniejszego załącznika lub postanowienia odnoszące się do tego załącznika.

Artykuł  XI

Zwolnienie jeńców wojennych

Wojskowa struktura UNTAC udzieli, tam gdzie to będzie konieczne, pomocy Międzynarodowemu Komitetowi Czerwonego Krzyża w wypełnianiu jego funkcji związanych z uwalnianiem jeńców wojennych.

Artykuł  XII

Repatriacja i przesiedlenie wysiedlonych Kambodżan

Struktura wojskowa UNTAC udzieli, w razie potrzeby, pomocy w repatriacji uchodźców kambodżańskich i osób wysiedlonych. Pomoc ta będzie prowadzona zgodnie z artykułami 19 i 20 niniejszego porozumienia i polegać będzie zwłaszcza na usuwaniu min z terenów tras repatriacyjnych, ośrodków zgłoszeń i terenów przesiedlenia, a także na ochronie ośrodków zgłoszeń.

Załącznik  3

WYBORY

1. Konstytuanta, o której mowa w artykule 12 niniejszego porozumienia składać się będzie ze 120 członków. W ciągu trzech miesięcy od daty wyborów wykona ona swoje zadanie, tj. opracuje i uchwali nową konstytucję Kambodży oraz przekształci się w zgromadzenie ustawodawcze, które utworzy nowy rząd Kambodży.

2. Wybory, o których mowa w artykule 12 niniejszego porozumienia, zostaną przeprowadzone na terenie całej Kambodży na zasadach podziału na prowincje, zgodnie z systemem reprezentacji proporcjonalnej, na podstawie list kandydatów przedstawionych przez partie polityczne.

3. Wszyscy Kambodżanie, także ci, którzy w czasie podpisywania niniejszego porozumienia są uchodźcami kambodżańskimi lub osobami wysiedlonymi, będą mieli takie same prawa, swobody i możliwości wzięcia udziału w wyborach.

4. Uprawniony do wzięcia udziału w wyborach będzie każdy, kto w chwili zgłoszenia do rejestracji będzie miał ukończone 18 lat lub kto ukończy 18 lat w trakcie okresu rejestracji, urodził się w Kambodży lub jest dzieckiem osoby urodzonej w Kambodży.

5. Prawo tworzenia partii politycznych będą miały grupy składające się z pięciu tysięcy zarejestrowanych wyborów. Platformy tych partii będą zgodnie z zasadami i celami porozumienia w sprawie kompleksowego politycznego uregulowania konfliktu.

6. Warunkiem wymaganym przy ubieganiu się o wybór do konstytuanty będzie przynależność partyjna. Partie polityczne przedstawiają listy zarejestrowanych kandydatów ubiegających się o wybór z ramienia tych partii.

7. Aby wziąć udział w wyborach, partie polityczne i kandydaci zarejestrują się. UNTAC potwierdzi, że partie polityczne i kandydaci odpowiadają ustalonym kryteriom i kwalifikują się do udziału w wyborach. Warunkiem udziału w wyborach będzie przestrzeganie kodeksu postępowania ustanowionego przez UNTAC w drodze konsultacji z SNC.

8. Głosowanie odbywać się będzie w sposób tajny, przy czym osobom kalekim lub nie umiejącym czytać albo pisać udzielona zostanie pomoc.

9. Wolność słowa, zgromadzeń i podróżowania będzie w pełni przestrzegana. Wszystkie zarejestrowane partie polityczne będą miały uczciwy dostęp do środków masowego przekazu, w tym do prasy, telewizji i radia.

Załącznik  4

REPATRIACJA UCHODŹCÓW KAMBODŻAŃSKICH I OSÓB WYSIEDLONYCH

CZĘŚĆ  I

WSTĘP

1. W ramach wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu należy udzielić wszelkiej pomocy uchodźcom kambodżańskim i osobom wysiedlonym oraz krajom czasowego uchodźstwa, a także krajowi pochodzenia, w celu ułatwienia w sposób pokojowy i spokojny, dobrowolnego powrotu do Kambodży wszystkich uchodźców kambodżańskich i osób wysiedlonych. Należy także zapewnić, aby dla krajów czasowego uchodźstwa nie powstały problemy związane z osobami, które nie powrócą do Kambodży. Kraj pochodzenia ponoszący odpowiedzialność za swój własny naród zaakceptuje powrót uchodźców i osób wysiedlonych wraz z nastaniem sprzyjających ku temu warunków.

CZĘŚĆ  II

Warunki sprzyjające powrotowi uchodźców i osób wysiedlonych

2. Zadanie odbudowania narodu kambodżańskiego wymagać będzie mobilizacji wszystkich zasobów ludzkich i naturalnych. Do tego celu w wielkim stopniu przyczyni się powrót Kambodżan z ich czasowego uchodźstwa i spoza kraju pochodzenia do miejsc, które wybiorą sami.

3. Należy podjąć wszelkie wysiłki w celu zapewnienia, że nie powtórzą się warunki, które doprowadziły do pojawienia się znacznej liczby uchodźców i osób wysiedlonych szukających schronienia w innych krajach. Pomimo to niektórzy uchodźcy kambodżańscy i osoby wysiedlone, którzy będą pragnęli samorzutnie powrócić do swojej ojczyzny, będą mogli to zrobić.

4. Musi istnieć pełne poszanowanie praw człowieka i podstawowych swobód wszystkich Kambodżan, także praw i swobód uchodźców i osób wysiedlonych, objętych repatriacją, w dowód uznania ich prawa do życia w pokoju i bezpieczeństwie, wolnych od wszelkiego zastraszenia i przymusu. Prawa te będą obejmowały między innymi swobodę poruszania się po terytorium Kambodży, prawo wyboru miejsca stałego zamieszkania i zatrudnienia oraz prawo własności.

5. Zgodnie ze wszechstronnym politycznym rozwiązaniem konfliktu podjęte zostaną wszelkie wysiłki w celu stworzenia w Kambodży, równocześnie, politycznych, gospodarczych i społecznych warunków sprzyjających powrotowi i harmonijnej integracji uchodźców kambodżańskich i osób wysiedlonych.

6. W celu zapewnienia udziału uchodźców i osób wysiedlonych w wyborach należy we współpracy z SNC rozpocząć masową repatriację i ukończyć ją w możliwie najkrótszym czasie, biorąc pod uwagę wszystkie związane z tym czynniki polityczne, humanitarne, logistyczne, techniczne i społeczno-gospodarcze.

7. Repatriacja uchodźców kambodżańskich i osób wysiedlonych powinna być dobrowolna, a ich decyzje w tej sprawie powinny być podejmowane z pełną znajomością faktów. Wybór miejsca przeznaczenia na terenie Kambodży powinien być sprawą indywidualną. Jedność rodziny musi zostać zachowana.

CZĘŚĆ  III

CZYNNIKI OPERACYJNE

8. Zgodnie z poszanowaniem zasad narodowej suwerenności krajów czasowego uchodźstwa oraz pochodzenia, a także w ścisłej współpracy z krajami czasowego uchodźstwa oraz krajem pochodzenia, należy zapewnić wszystkim uchodźcom kambodżańskim i osobom wysiedlonym pełny dostęp do Biura Wysokiego Komisarza ONZ do Spraw Uchodźców (UNHCR), Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża i innych właściwych organów międzynarodowych, aby organy te mogły dokonać spisu powszechnego, prowadzić poszukiwania, udzielać pomocy medycznej i podejmować inne działania, jakie wynikają z ich mandatów oraz z zakresu ich działalności.

9. W kontekście wszechstronnego politycznego uregulowania sygnatariusze z satysfakcją zauważają, że Sekretarz Generalny powierzył Wysokiemu Komisarzowi ONZ do Spraw Uchodźców kierowanie i koordynowanie pracy agend międzyrządowych pomagających w repatriacji i udzielających pomocy charytatywnej uchodźcom kambodżańskim i osobom wysiedlonym. Sygnatariusze zwracają się do organizacji nierządowych o możliwie najpełniejsze skoordynowanie swoich działań na rzecz uchodźców kambodżańskich i osób wysiedlonych z urzędem UNHCR.

10. SNC, rządy Krajów, w których uchodźcy kambodżańscy i osoby wysiedlone z Kambodży szukali tymczasowego schronienia oraz kraje, które podejmują wysiłki na rzecz repatriacji i integracji, będą pragnęły z bliska obserwować i ułatwiać repatriację ludności powracającej. W tym celu, na określony czas, powinno zostać utworzone doraźne ciało konsultacyjne. UNHCR, MKCK i inne właściwe agendy międzynarodowe, jak również UNTAC zostaną zaproszone do udziału w tym ciele na pełnych prawach.

11. Odpowiednio kontrolowana doraźna pomoc dla repatriantów powinna być udzielana na zasadach bezstronności, w celu umożliwienia rodzinom i osobom powracającym do Kambodży harmonijnego ułożenia sobie życia w społeczności. Te natychmiastowe kroki, prowadzone w kilku etapach, zostaną w dłuższej perspektywie zastąpione przez program odbudowy.

12. Odpowiedzialni za organizację i sprawowanie nadzoru nad przeprowadzeniem repatriacji będą musieli zapewnić, że uchodźcom i osobom wysiedlonym zostaną stworzone bezpieczne warunki podróżowania. Absolutnie konieczne w tym względzie jest wyznaczenie i oczyszczenie punktów kontroli granicznej oraz tras repatriacji z min i innych niebezpieczeństw.

13. Społeczność międzynarodowa powinna szczodrze wesprzeć potrzeby finansowe związane z przeprowadzeniem działań repatriacyjnych.

Załącznik  5

ZASADY NOWEJ KONSTYTUCJI KAMBODŻY

1. Konstytucja będzie najwyższym aktem prawnym kraju. Może ona zostać zmieniona w drodze określonego procesu obejmującego akceptację legislacyjną, lub w drodze ogólnonarodowego referendum albo w drodze jednego i drugiego procesu.

2. Tragiczna historia Kambodży w ciągu ostatnich lat wymaga podjęcia specjalnych działań w celu zapewnienia ochrony praw człowieka. Dlatego też konstytucja będzie zawierać deklarację podstawowych praw, w tym prawa do życia, wolności osobistej, bezpieczeństwa, swobody podróżowania, wolności wyznania, wolności zgromadzeń i zrzeszania się, również w partie polityczne i związki zawodowe, prawa do należytego procesu i równości w obliczu prawa, ochrony własności osobistej i ochrony przed pozbawieniem mienia bez należytej rekompensaty, wolności od dyskryminacji na tle rasy, narodowości, religii i płci. Zabronione będzie stosowanie prawa karnego wstecz. Deklaracja będzie zgodna z postanowieniami Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i innymi stosowanymi dokumentami międzynarodowymi. Osoby poszkodowane będą miały prawo sądowego dochodzenia swoich roszczeń.

3. Konstytucja określi status Kambodży jako suwerennego, niepodległego i neutralnego państwa oraz narodową jedność narodu kambodżańskiego.

4. Konstytucja będzie stwierdzała, że Kambodża będzie podążała drogą systemu liberalno-demokratycznego, opartego na pluraliźmie. Zagwarantuje ona okresowe i autentyczne wybory. Zagwarantuje czynne i bierne prawo wyborcze w ramach powszechnych i równych wyborów. Zagwarantuje tajność wyborów oraz wymagać będzie, aby procedury wyborcze dawały pełną i uczciwą możliwość organizowania i uczestniczenia w procesie wyborczym.

5. Zostanie powołane niezależne sądownictwo, uprawnione do wprowadzania w życie praw zagwarantowanych w konstytucji.

6. Konstytucja zostanie przyjęta większością dwóch trzecich głosów członków konstytuanty.

III.

POROZUMIENIE DOTYCZĄCE SUWERENNOŚCI, NIEPODLEGŁOŚCI, INTEGRALNOŚCI I NIENARUSZALNOŚCI TERYTORIALNEJ, NEUTRALNOŚCI I JEDNOŚCI NARODOWEJ KAMBODŻY

Australia, Sułtanat Brunei, Chińska Republika Ludowa, Republika Filipin, Republika Francuska, Republika Indii, Republika Indonezji, Japonia, Republika Jugosławii, Kambodża, Kanada, Laotańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Malezja, Republika Singapuru, Stany Zjednoczone Ameryki, Królestwo Tajlandii, Socjalistyczna Republika Wietnamu, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz związek Socjalistycznych Republik Radzieckich,

w obecności Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych,

przekonane, że wszechstronne polityczne rozwiązanie problemu Kambodży jest niezbędne dla osiągnięcia na dłuższą metę celu, jakim jest utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa w południowo-wschodniej Azji,

mając w pamięci swoje zobowiązania wynikające z Karty Narodów Zjednoczonych i innych przepisów prawa międzynarodowego,

zważywszy, że pełne przestrzeganie zasad nieingerencji i nieinterwencji w wewnętrzne i zewnętrzne sprawy państwa ma zasadnicze znaczenie dla zachowania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego,

potwierdzając niezbywalne prawo państw do swobodnego decydowania o własnym systemie politycznym, gospodarczym, kulturalnym i społecznym, zgodnie z wolą własnego narodu i bez jakiejkolwiek ingerencji, działalności wywrotowej, przymusu lub groźby z zewnątrz,

pragnąc popierać poszanowanie i przestrzeganie praw człowieka i podstawowych swobód w zgodzie z Kartą Narodów Zjednoczonych i innymi stosownymi dokumentami międzynarodowymi,

uzgodniły, co następuje:

Artykuł  1

1. Niniejszym Kambodża uroczyście zobowiązuje się do utrzymania, zachowania i obrony swojej suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej, neutralności i jedności narodowej. Wieczna neutralność Kambodży zostanie zastrzeżona w konstytucji, która zostanie uchwalona po wolnych i uczciwych wyborach.

2. W tym celu Kambodża zobowiązuje się:

a) nie podejmować żadnych działań, które mogłyby osłabiać suwerenność, niepodległość lub integralność i nienaruszalność terytorialną innych państw,

b) powstrzymać się od przystąpienia do jakiegokolwiek sojuszu wojskowego lub porozumień wojskowych z innymi państwami, które byłyby niezgodne z jej neutralnością, z zastrzeżeniem prawa Kambodży do nabywania koniecznego sprzętu wojskowego, uzbrojenia i amunicji oraz uzyskiwania pomocy w celu realizowania należnego prawa do samoobrony i utrzymania praworządności,

c) powstrzymać się od wszelkiej formy ingerencji, bezpośredniej lub pośredniej, w wewnętrzne sprawy innych państw.

d) unieważnić traktaty i porozumienia pozostające w sprzeczności z jej suwerennością, niepodległością, integralnością i nienaruszalnością terytorialną, neutralnością i jednością narodową,

e) powstrzymać się od użycia siły lub groźby użycia siły przeciwko integralności terytorialnej albo niepodległości politycznej jakiegokolwiek państwa bądź od postępowania w jakikolwiek inny sposób sprzecznego z celami Organizacji Narodów Zjednoczonych,

f) rozstrzygać wszelkie spory z innymi państwami środkami pokojowymi,

g) nie używać swojego terytorium lub terytoriów innych państw do podejmowania działań w celu osłabienia suwerenności, niepodległości oraz integralności i nienaruszalności terytorialnej innych państw.

h) nie wyrazić zgody na wprowadzenie lub stacjonowanie w Kambodży sił obcych w jakiejkolwiek formie, w tym personelu wojskowego, oraz zapobiegać tworzeniu lub utrzymaniu w Kambodży obcych baz wojskowych, umocnień lub obiektów, z wyjątkiem tworzonych na mocy upoważnień ONZ i mających na celu wprowadzenie w życie wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu.

Artykuł  2

1. Inne strony niniejszego porozumienia zobowiązują się niniejszym uroczyście do uznania i szanowania w każdy możliwy sposób suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej, neutralności i jedności narodowej Kambodży.

2. W tym celu zobowiązują się:

a) powstrzymać od przystąpienia do jakichkolwiek sojuszy wojskowych lub innych porozumień wojskowych z Kambodżą, które pozostawałyby w sprzeczności z neutralnością Kambodży, z zastrzeżeniem prawa Kambodży do nabywania koniecznego sprzętu wojskowego, uzbrojenia i amunicji oraz uzyskiwania pomocy umożliwiającej realizowanie należnego prawa do samoobrony i utrzymania praworządności,

b) powstrzymać się od jakiejkolwiek integracji, bezpośredniej lub pośredniej, w wewnętrzne sprawy Kambodży,

c) powstrzymać się od użycia siły lub groźby użycia siły przeciwko integralności terytorialnej i niezależności politycznej Kambodży lub postępowania w jakikolwiek inny sposób, niezgodnego z celami Organizacji Narodów Zjednoczonych,

d) rozstrzygać wszystkie spory z Kambodżą środkami pokojowymi,

e) nie używać swoich terytoriów lub terytoriów innych państw do podejmowania działań w celu osłabienia suwerenności, niepodległości oraz integralności i nienaruszalności terytorialnej, neutralności i jedności narodowej Kambodży,

f) nie używać terytorium Kambodży do działań w celu osłabienia suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej innych państw,

g) powstrzymać się od wprowadzenia lub stacjonowania w Kambodży sił obcych w jakiejkolwiek formie, w tym personelu wojskowego, oraz nie tworzyć ani nie utrzymywać w Kambodży baz wojskowych, umocnień lub obiektów, z wyjątkiem tworzonych na mocy upoważnień ONZ i mających na celu wprowadzenie w życie wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu.

Artykuł  3

1. Wszystkie osoby w Kambodży będą korzystały z praw i swobód zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i innych stosownych dokumentach międzynarodowych dotyczących praw człowieka.

2. W tym celu:

a) Kambodża zobowiązuje się:

- zapewnić poszanowanie dla przestrzegania w Kambodży praw człowieka i podstawowych swobód,

- popierać prawo wszystkich obywateli Kambodży do podejmowania działań, które miałby na celu upowszechnianie i ochronę praw człowieka i podstawowych swobód,

- podjąć skuteczne działania w celu zapewnienia, że polityka i działania praktyczne okresu przeszłego nigdy nie powrócą,

- przestrzegać stosowanych dokumentów międzynarodowych dotyczących praw człowieka,

b) inne strony niniejszego porozumienia zobowiązują się propagować i zachęcać do poszanowania i przestrzegania w Kambodży praw człowieka i podstawowych swobód, jakie są zawarte w stosownych dokumentach międzynarodowych, zwłaszcza aby zapobiec przypadkom ponownego naruszenia praw człowieka.

3. Komisja Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych powinna nadal z uwagą obserwować sytuację w Kambodży odnośnie do praw człowieka, w tym, jeśli okaże się to konieczne, przez wyznaczenie specjalnego sprawozdawcy, który raz w roku przedstawiałby Komisji i Zgromadzeniu Ogólnemu raport obejmujący jego spostrzeżenia.

Artykuł  4

Strony niniejszego porozumienia wzywają wszystkie inne państwa, aby uznały i szanowały w każdy możliwy sposób suwerenność, niepodległość, integralność i nienaruszalność terytorialną, neutralność i jedność narodową Kambodży i aby nie podejmowały żadnych działań sprzecznych z zawartymi tu zasadami lub innymi postanowieniami niniejszego porozumienia.

Artykuł  5

1. W przypadku naruszenia lub groźby naruszenia suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej, neutralności i jedności narodowej Kambodży lub jakichkolwiek innych zobowiązań zawartych w niniejszym dokumencie, strony niniejszego porozumienia zobowiązują się do podjęcia konsultacji w celu przyjęcia odpowiednich kroków zapewniających poszanowanie tych zobowiązań i rozwiązanie takiego aktu naruszenia środkami pokojowymi.

2. Kroki takie mogą między innymi obejmować skierowanie sprawy do Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych lub odwołanie się do środków właściwych dla pokojowego rozwiązania sporów, o których mowa w artykule 33 Karty Narodów Zjednoczonych.

3. Strony niniejszego porozumienia mogą domagać się także pomocy współprzewodniczących Paryskiej Konferencji w sprawie Kambodży.

4. W przypadku poważnych naruszeń praw człowieka w Kambodży wezwą oni odpowiednie organy Organizacji Narodów Zjednoczonych do podjęcia, zgodnie ze stosowanymi dokumentami międzynarodowymi odpowiednich kroków mających na celu zapobieżenie i wyeliminowanie takich naruszeń.

Artykuł  6

Niniejsze porozumienie wejdzie w życie z dniem podpisania.

Artykuł  7

Niniejsze porozumienie jest otwarte dla wszystkich państw, które chciałyby do niego przystąpić. Depozytariuszami dokumentów dotyczących przystąpienia będą rządy Republiki Francuskiej i Republiki Indonezji. Dla każdego z państw przystępujących do niniejszego porozumienia wejdzie ono w życie w dniu zdeponowania dokumentów dotyczących przystąpienia.

Artykuł  8

Oryginał niniejszego porozumienia, którego wersje w językach angielskim, chińskim, francuskim, khmerskim i rosyjskim są jednakowo autentyczne, zostanie zdeponowany u rządów Republiki Francuskiej i Republiki Indonezji. Rządy te przekażą potwierdzone co do prawdziwości kopie porozumienia rządom innych państw uczestniczących w Paryskiej Konferencji w sprawie Kambodży oraz Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych.

W dowód czego niżej podpisani pełnomocnicy, posiadający należne pełnomocnictwa, podpisali niniejsze porozumienie.

Sporządzono w Paryżu dnia 31 października 1991 r.

• Identyfikator: Dz.U.1993.116.516
• Rodzaj: Umowa międzynarodowa
• Tytuł: Akt końcowy Paryskiej Konferencji w sprawie Kambodży, Porozumienie w sprawie wszechstronnego politycznego rozwiązania konfliktu w Kambodży wraz z załącznikami (I, II, III, IV, i V) oraz Porozumienie dotyczące suwerenności, niepodległości, integralności i nienaruszalności terytorialnej i jedności narodowej Kambodży. Paryż.1991.10.31.
• Data aktu: 23/10/1991
• Data ogłoszenia: 06/12/1993
• Data wejścia w życie: 18/11/1992