Na problem związany z wydzielaniem stoisk alkoholowych w sklepach wielkopowierzchniowych zwrócił uwagę poseł Janusz Cieszyński (PiS) w interpelacji skierowanej do resortu zdrowia. Jak przypomniał, zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi alkohol w sklepach samoobsługowych o powierzchni powyżej 200 m kw. musi znajdować się w specjalnie wydzielonej strefie. Ustawa zakłada, że oddzielony od pozostałej powierzchni punkt sprzedaży, ciąg handlowy lub lada ma na celu ograniczenie ekspozycji do przestrzeni wyłącznie dla osób zainteresowanych zakupem. Ten zabieg ma sprzyjać odpowiedzialnej konsumpcji, przeciwdziałać alkoholizmowi i zmniejszyć przypadkowy kontakt z produktami.
Czytaj też w LEX: Zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży >
Klient w kolejce do kasy otoczony alkoholem
- Niektóre sieci należące do ogólnopolskich sieci handlowych posiadają powierzchnię większą niż 200 m kw., jednak alkohol znajduje się w części sklepu, w której najczęściej formuje się kolejka do kas samoobsługowych, a tym samym sprawia, że duża część klientów nie może uniknąć tej sekcji. Klient, czekając w kolejce, spędza w sekcji alkoholowej dłuższy czas. Jest to szczególnie istotne w kontekście statystyk wskazujących, że w Polsce około 1,5 miliona osób zmaga się z problemem alkoholowym. Z tego około 600-700 tysięcy osób jest uzależnionych od alkoholu w stopniu wymagającym leczenia. Ponadto najnowsze badania wskazują, że skutki nawet sporadycznego spożywania alkoholu są poważniejsze, niż wcześniej sądzono – podkreśla Cieszyński.
Jak zauważa, powoduje to, że osoby stojące w kolejce do kas samoobsługowych, które zazwyczaj są krótsze niż te do kas tradycyjnych, są narażone na ciągły i niezamierzony kontakt z alkoholem. Ekspozycja, w połączeniu z łatwym dostępem do produktów alkoholowych, może skłaniać do nieplanowanych wcześniej zakupów.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że sklepy od dawna stosują zabieg marketingowy polegający na tym, że klient przechodzący do kasy musi minąć alejkę produktów, które mają przyciągnąć jego uwagę (zwłaszcza słodyczy, słodkich napojów, słonych przekąsek itp.). Zauważono bowiem, że taka ekspozycja skłania go do impulsywnego sięgnięcia po produkty, o których być może nie pomyślałby w innej sytuacji.
Problemy z definicjami
Poseł Cieszyński pytał m.in. o to, na jakiej podstawie niektóre sieci handlowe mogą umieszczać stoiska alkoholowe w miejscach o wysokim natężeniu ruchu klientów, pomimo istniejących przepisów o wydzielonych strefach sprzedaży alkoholu, i czy prowadzony jest monitoring lub kontrole sposobu ekspozycji alkoholu w tego typu placówkach handlowych. Okazuje się, że sprawa wcale nie jest tak oczywista. Wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny w odpowiedzi wyjaśnia, że ustawodawca co do zasady nakazał oddzielenie osobnych stoisk z alkoholem w obrębie sklepu wielkopowierzchniowego. Nie obowiązuje już przepis (został zniesiony ustawą z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców), który wymagał zamknięcia wydzielonego stoiska „własną kasą fiskalną, rejestrującą prowadzoną sprzedaż”. Jak wskazuje wiceminister, obecnie obowiązujące przepisy wskazują, że „wydzielone stoisko to oddzielone od pozostałej powierzchni punktu sprzedaży, ciąg handlowy lub lada". Zaznacza też, że w żadnym akcie prawa powszechnie obowiązującego ustawodawca nie zdefiniował pojęć „ciąg handlowy” oraz „lada". Nie ma również orzecznictwa i piśmiennictwa odnoszącego się do wyjaśnienia definicji wydzielonego stoiska.
- Z uwagi na powyższe przyjąć należy, że wskazany w ustawie obowiązek oddzielenia wydzielonego stoiska od pozostałej powierzchni punktu sprzedaży zostanie wypełniony, o ile zapewnia on realizację tego celu poprzez jego rzeczywiste, fizyczne wyodrębnienie z powierzchni sklepu, przykładowo przez ustawienie barierek. Oddzielenie to nie może mieć natomiast jedynie wymiaru symbolicznego, np. ograniczającego się do umieszczenia linii granicznych rozgraniczających stoisko od pozostałej powierzchni sklepu. Wydzielenie powinno mieć charakter widoczny dla konsumentów, jak i obsługi sklepu – wyjaśnia Konieczny.
Wszystko zależy od podejścia
W odpowiedzi na interpelację przypomniano również, że organ zezwalający na sprzedaż alkoholu w danym sklepie (a także straż gminna lub członkowie gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych) dokonuje kontroli przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwolenia. Jeśli dojdzie do naruszenia przepisów dotyczących umiejscowienia alkoholu w sklepie, organ cofa przedsiębiorcy zezwolenie.
Czytaj też w LEX: Zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży - zagadnienia proceduralne >
Tego typu sprawy bardzo rzadko trafiają do sądów – częściej orzekają one na temat sprzedaży alkoholu przez internet. W 2017 r. Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt II GSK 982/17) zajmował się sprawą dotyczącą sklepu w Krakowie, który w przeszklonej witrynie sklepowej eksponował napoje wysokoprocentowe. Urzędnicy odebrali przedsiębiorcy pozwolenie na sprzedaż trunków, ten wniósł jednak skargę do sądu. Ostatecznie NSA stwierdził, że reklamą napojów alkoholowych jest publiczne rozpowszechnianie m.in. znaków towarowych napojów alkoholowych, służące ich popularyzowaniu. A za taką popularyzację można uznać wystawianie napojów w szklanej witrynie widocznej z zewnątrz.
Urzędnicy, z którymi rozmawiamy, wskazują, że w praktyce rzeczywiście istnieje problem związany z definicją „wydzielonego stoiska”. Sklepy wielkopowierzchniowe korzystają z wszelkich luk w przepisach i potrafią umieścić alkohol przy kasie – bo nie ma przepisu, który twardo tego zabrania. Naruszanie regulacji zdarza się też często przy okazji różnych świąt, np. Sylwestra, gdy markety tworzą kilka osobnych stoisk z alkoholami, uznawanych za „okolicznościowe”, które nie są odpowiednio oddzielone od pozostałego asortymentu. Urzędnicy zwracają także uwagę, że wszystko zależy od tego, jak kontroler podchodzi do przepisów, i czy patrzy bardziej na literalne brzmienie, czy kieruje się również wykładnią celowościową. Podkreślają też, że ustawa wymaga zmian, bo obecne regulacje nie są wystarczające.
Sprawdź w LEX: Jak rozumieć definicję wydzielonego stoiska dotyczącą reklamy napojów alkoholowych? >
Do opiniowania trafił ostatnio projekt ustawy o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przewiduje on dopuszczalność wystawiania wydzielonych stoisk alkoholowych. Z kolei zakaz promocji i reklamy nie będzie obowiązywał wewnątrz pomieszczeń hurtowni, punktów prowadzących wyłącznie sprzedaż napojów alkoholowych oraz na terenie punktów prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży.
Sprawdź też w LEX: Kiedy sprzedawca łamie zakaz reklamy alkoholu? >
Czytaj również: „Lex alkotubki”: Będą zmiany w promocji, ale nie w handlu przez internet
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
