TK: Biegli sądowi i obrońcy z urzędu muszą płacić VAT

Według ustawy o VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, z tytułu ktrych przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym i wykonującym co do warunkw wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wobec osb trzecich. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, ktry wnisł do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie powyższego przepisu z konstytucją, jest on niejasny i nieprecyzyjny, a jego adresaci (np. biegli sądowi) mają poważne problemy z ustaleniem, czy przepis ich dotyczy. Trybunał nie podzielił jednak tych zarzutw i orzekł, że przepis jest zgodny z ustawą zasadniczą.

Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący wyłączenia z VAT przychodów z działalności wykonywanej osobiście. Trybunał orzekał w sprawie zgodności art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług w zakresie, w jakim określa czynności, których wykonanie nie jest w rozumieniu art. 15 ust. 2 tej ustawy uznane za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą z art. 2 Konstytucji.

 Do Rzecznika Praw Obywatelskich napływają skargi dotyczące znowelizowanej w ustawie o VAT definicji podatnika podatku VAT. Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym i wykonującym co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wobec osób trzecich. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich sformułowanie przepisu jest niejasne i nieprecyzyjne. Znaczna część jego adresatów (np. biegli sądowi, tłumacze przysięgli, czy obrońcy działający z urzędu) ma poważne problemy z ustaleniem, czy przepis ich dotyczy. Przepis ten formułuje bowiem jako przesłankę wyłączenia z opodatkowania wymóg, by ze stosunku prawnego między zleceniodawcą a zleceniobiorcą wynikała odpowiedzialność zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Przepis nie określa o jakiego rodzaju odpowiedzialność chodzi. Zawarcie umowy cywilnej powoduje, że obie strony są wobec siebie odpowiedzialne za prawidłowe jej wykonanie, a tym samym stosunek prawny istniejący między stronami jest określany co do odpowiedzialności zlecającego za wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Rzecznik podkreślił, że ustawodawca wprowadzając ten przepis pragnął ograniczyć możliwość zawierania umów wymienionych w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie obciążonych VAT. Stworzył jednak stan niejasności oraz niezrozumiałości prawa. Z kolei Minister Finansów dokonując interpretacji przepisu wskazał jakie zaistniałe zdarzenia spowodowane zachowaniem się osób wymienionych w kwestionowanym przepisie podlegają obowiązkowi podatkowemu. Wydaną przez siebie interpretacją rozszerzył krąg podatników VAT. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich ustawodawca poprzez niejasne sformułowanie kwestionowanego przepisu pozostawił organom podatkowym nadmierną swobodę przy ustalaniu w praktyce podmiotowego zakresu jego działania. Naruszone zostały w ten sposób konstytucyjne zasady: przyzwoitej legislacji, zaufania obywatela do państwa, oraz jawności i pewności prawa – stwierdził Rzecznik.

Po przeprowadzeniu rozprawy Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług jest zgodny z art. 2 Konstytucji.

W uzasadnieniu wyroku Trybunał podkreślił, że zarzut niejasności przepisu może uzasadniać stwierdzenie niezgodności z konstytucją tylko wówczas, gdy niejasność jest tak daleko posunięta, że wynikających z niej rozbieżności nie da się usunąć za pomocą wykładni. W omawianej sprawie zaś kwestionowany przepis wraz z innymi przepisami ustawy o VAT oraz z ustawą Ordynacja podatkowa pozwala podatnikom świadczącym usługi w formie samodzielnej działalności gospodarczej oraz ich zleceniodawcom na poprawne ustalenie statusu prawnopodatkowego w zakresie VAT oraz właściwe wywiązywanie się z nałożonych przez ustawę obowiązków z należytą ochroną ich uzasadnionych interesów prawnych.

Trybunał postanowił ponadto zasygnalizować Sejmowi, Ministrowi Sprawiedliwości i Ministrowi Finansów potrzebę podjęcia inicjatywy ustawodawczej. Jak stwierdził - chodzi o lukę prawną w regulacjach dotyczących zasad i procedury zaliczania VAT do kosztów sądowych z tytułu należności dla poddanych opodatkowaniu tym podatkiem biegłych sądowych i innych osób wykonujących czynności im zlecane w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym.

Wyrok jest ostateczny (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 czerwca 2008 r., sygn. akt K 50/05).