Na przestrzeni kilku ostatnich lat wzrosło znacznie zainteresowanie handlem sztuką w Polsce. Wartość sprzedaży indywidualnych podmiotów często nie pozwala już na korzystanie ze zwolnienia podmiotowego z VAT, w szczególności przez galerie sztuki. W takiej sytuacji podmioty, co zasady, powinny rozliczać VAT od sprzedaży dzieł sztuki. Jednakże, w określonych przypadkach przysługuje możliwość skorzystania ze specjalnej procedury podatkowej – VAT marża. Polega ona na ustaleniu podstawy opodatkowania w oparciu o różnicę pomiędzy wartością sprzedaży i kwotą nabycia.
Zasada VAT marży wydaje się banalnie prosta i taka jest w rozliczeniach krajowych. Rynek sztuki nie ogranicza się jednak wyłącznie do współpracy z lokalnymi twórcami. Specyfika tej branży wymaga nawiązywania kontaktów międzynarodowych i skupowania dzieł zagranicą, w tym również na terenie Unii. W przypadku, gdy pojawia się aspekt transgraniczny i konieczność rozliczenia VAT od WNT dzieła sztuki – sytuacja już się komplikuje. Dlatego 13 lipca 2023 r. TSUE pochylił się nad kwestią podstawy opodatkowania VAT marżą przy odsprzedaży dzieł sztuki, gdy został zapłacony VAT od wewnątrzwspólnotowego nabycia.
Czytaj w LEX: Dzieła sztuki w systemie podatku dochodowego >
Cena promocyjna: 314.1 zł
Cena regularna: 349 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 279.2 zł
WNT dzieł sztuki
W określonych przypadkach sprowadzenie dzieł sztuki z innego kraju UE nie będzie stanowiło WNT. W szczególności chodzi o przypadki, gdy dostawa wiązała się ze sprzedażą na aukcji publicznej lub zastosowaniem procedury marży, a nabywca posiada dokumenty potwierdzające ten fakt. Nadal jednak pozostają transakcje, w odniesieniu do których przy odsprzedaży dzieła sztuki potencjalnie istnieje możliwość skorzystania z VAT marży, a których nabycie jednocześnie nie będzie mieściło się w ww. wyłączeniach z WNT. Dodatkowo, VAT marża na odsprzedaży automatycznie wyklucza możliwość odliczenia VAT na nabyciu. To rodzi zasadnicze komplikacje dla podatników. Z jednej strony podatnik-pośrednik jest zmuszony do zapłaty VAT należnego od WNT, ale nie może dokonać odliczenia w tym zakresie. Z drugiej strony powstaje wątpliwość, czy zapłacony VAT jest obowiązany uwzględnić w podstawie opodatkowania przy VAT marży na odsprzedaży.
Czytaj w LEX: Ewidencja podatku od towarów i usług przy opodatkowaniu VAT marża >
Istota sprawy Mensing z 13 lipca 2023 r.
Przykładem takiej transakcji jest przypadek, którego dotyczy sprawa Mensing (C-180/22) rozpatrzona 13 lipca br. przez TSUE. Chodziło o dostawę dzieł sztuki nabytych od twórcy. Niemiecka galeria sztuki skupowała bowiem dzieła sztuki od ich twórców, również zagranicznych. Dochodziło w tym zakresie do wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów na terenie Niemiec, od których został zapłacony podatek należny. Następnie galeria sprzedawała dzieła, stosując VAT marżę. Lokalne organy podatkowe i sądy uznały, że w takiej sytuacji powinien uwzględnić zapłacony podatek przy nabyciu w podstawie opodatkowania z tytułu odsprzedaży.
Zobacz procedurę w LEX: Opodatkowanie dostaw towarów w systemie VAT marża >
Przepisy unijne rozpatrywane w sprawie i uzasadnienie wyroku TSUE
Sprawa finalnie trafiła przed TSUE, który przeanalizował przepisy dyrektywy VAT w tym zakresie. Dyrektywa VAT bowiem wskazuje literalnie jedynie na pomniejszenie podstawy opodatkowania o kwotę VAT odnoszącą się do samej marży. Jednocześnie, definiuje odjemnik w podstawie opodatkowania VAT marży (czyli cenę nabycia) jako obejmującą wszystkie składniki wynagrodzenia, uzyskanego lub do uzyskania przez dostawcę od podatnika-pośrednika. Co istotne, w odniesieniu do dostaw dzieł sztuki będących uprzednio przedmiotem nakazuje powiększenie podstawy opodatkowania z odsprzedaży o VAT zapłacony z tytułu importu. W zakresie analogicznej sytuacji, ale związanej z WNT, dyrektywa milczy i powstaje swoista luka prawna. Trybunał jednak uznał, że nie może zapełnić tej luki w sposób odmienny od przewidziane w imporcie, orzekając, że VAT zapłacony od WNT dzieła sztuki należy do doliczyć po podstawy opodatkowania przy odsprzedaży w drodze VAT marży.
Czytaj w LEX: Faktura - procedura marży >
Wpływ wyroku TSUE na rozliczenia polskich podatników
Polskie odpowiedniki ww. przepisów są jeszcze bardzie lakonicznie sformułowane, określając jedynie pomniejszenie podstawy opodatkowania „o kwotę podatku”. Zawierają również analogiczne wskazania powiększenia podstawy opodatkowania przy VAT marży zaimportowanych dzieł sztuki. W przypadku WNT polskie przepisy, podobnie jak unijne, nie zawierają szczegółowych rozwiązań. W tym kontekście kluczowe będą teraz konkluzje płynące z ww. wyroku TSUE. Warto jednak z czasem zbadać interpretacje indywidualne wydane po wyroku. Może bowiem się okazać, że tezy TSUE nie przyjęły się w praktyce organów podatkowych, co nie byłoby pierwszym tego typu przypadkiem, a jednocześnie korzystnym z perspektywy podatników.
Czytaj w LEX: Wniosek o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej na przykładach >
Małgorzata Łodzińska-Tchórznicka, Senior Associate w ENODO
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
