30 marca 2023 r. TSUE wydał dwa wyroki (C-612/21 i  616/21) zgodnie z którymi gmina, działając w zakresie tzw. projektów parasolowych, nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o VAT. Nie powinna więc rozliczać podatku VAT należnego od otrzymanej dotacji UE, ani od wpłat mieszkańców.

Chodzi o inwestycje w odnawialne źródła energii w dużej mierze sfinansowanej ze środków UE, jak np. montaż instalacji OZE, wymiana pieców czy usuwanie azbestu. Są to projekty, w których gmina działa jak „parasol”: wybiera firmę - wykonawcę, podpisuje umowy z mieszkańcami, pobiera wkład własny i dofinansowanie oraz rozlicza projekt finansowo.

Czytaj w LEX: Wesołowska Agnieszka, Gminne inwestycje w OZE i usuwanie azbestu bez VAT. Omówienie wyroków TS z dnia 30 marca 2023 r., C-612/21 (Gmina O.) i C-616/21 (Gmina L.) >

Zmiana stanowiska organów podatkowych

Takie stanowisko zajął też 5 czerwca Naczelny Sąd Administracyjny, który w składzie siedmiu sędziów uwzględnił skargę kasacyjną gminy (sygn. I FSK 1454/18). Orzekł, że gmina, która realizując projekt z zakresu odnawialnych źródeł energii współfinansowany w znacznej części ze środków europejskich, w ramach którego montuje i podpina instalacje fotowoltaiczne na budynkach oraz na gruntach mieszkańców, którzy przejmą po upływie 5 lat własność zamontowanych instalacji, nie wykonuje z tego tytułu działalności gospodarczej. Otrzymane na ten cel dofinansowanie ze środków europejskich nie może być rozważane jako podstawa opodatkowania w VAT.

W konsekwencji dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wydaje interpretacje, w których uwzględnia stanowisko TSUE.

Przykładem może być interpretacja z ​15 czerwca 2023 r. (nr 0111-KDIB3-1.4012.62.2023.2.IO). Dyrektor KIS stwierdził w niej, że wpłaty otrzymane przez gminę od mieszkańców nie stanowią zapłaty za świadczone na ich rzecz dostawy i montaż instalacji OZE. Nie stanowią też więc podstawy opodatkowania zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy o VAT. Również otrzymana przez gminę dotacja na pokrycie 85 proc. kosztów kwalifikowanych projektu nie zwiększa podstawy opodatkowania w rozumieniu art. 29a ust. 1 ustawy, Nie podlegać więc opodatkowaniu VAT.

Dyrektor KIS stwierdził, że skoro gmina nie będzie wykonywać działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy, to w odniesieniu do przekazania instalacji fotowoltaicznych w nieodpłatne użyczenie mieszkańcom w okresie pięciu lat od montażu oraz przekazania mieszkańcowi po upływie okresu trwałości projektu prawa własności instalacji OZE bez dodatkowego wynagrodzenia, nie będą miały zastosowania art. 7 ust. 2 oraz art. 8 ust. 2 ustawy o VAT.

Czytaj w LEX: Rozliczanie VAT w inwestycjach samorządu terytorialnego w odnawialne źródła energii >

 

Sprawdź również książkę: VAT. Komentarz 2023 [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook >>


Efektem jest brak prawa do odliczenia VAT

Co istotne, dyrektor KIS zaznaczył, że gminie nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT w związku z realizacją zadania. To dlatego, że w analizowanej sytuacji nie wystąpi związek przyczynowo-skutkowy dokonywanych zakupów towarów i usług z działalnością opodatkowaną VAT.

Podobne stanowisko dyrektor KIS zajął w interpretacji z 22 czerwca (nr 0113-KDIPT1-1.4012.310.2023.1.WL). Stwierdził, że działania gminy w związku z realizacją zadania polegającego na zakupie i montażu instalacji odnawialnych źródeł energii, nie będą stanowiły dostawy towarów ani świadczenia usług podlegających opodatkowaniu VAT. Gmina, realizując projekt, nie będzie wykonywała działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Zatem realizacja zadania nie będzie podlegała opodatkowaniu VAT.

Konsekwencją jest również brak prawa do odliczenia VAT. Nabycie towarów i usług w związku z realizacją zadania nie będzie miało związku z prowadzoną działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Realizacja zadania nie będzie podlegała opodatkowaniu. Gmina nie będzie więc miała prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od wydatków poniesionych na realizację inwestycji montażu OZE u mieszkańców. Wydatki na realizację zadania nie będą bowiem wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych VAT.

To całkowita zmiana, ponieważ w poprzednich latach stanowisko organów było inne. Przykładem może być interpretacja z 2017 r. (nr 1061-IPTPP1.4512.126.2017.1.RG),  w której fiskus stwierdził, że podstawą opodatkowania z tytułu świadczonych przez gminę usług będzie nie tylko kwota należna, w postaci wpłaty o mieszkańców, ale także dofinansowanie otrzymane przez gminę. Wyłączony z opodatkowania był tylko wkład własny gminy.

Konieczne stanowisko Ministerstwa Finansów

Według ekspertów, taka zmiana oznacza dla gmin dużą niepewność i obawy przed kolejnymi sporami.

- Praktyka po raz kolejny obróciła się o 180 stopni. Przyjęto tezy TSUE, co oznacza, iż gminy nie muszą płacić VAT od dotacji, ale nie mają prawa do odliczenia VAT, gdyż brak jest związku z jakąkolwiek działalnością gospodarczą. Niestety, skutkiem tej zmiany jest ogromny chaos, a problem dotyczy bardzo wielu gmin, które nie wiedzą, jak w tej sytuacji działać – mówi Joanna Rudzka, doradca podatkowy.

Według niej, dotyczy to przede wszystkim projektów dotychczas nie rozliczonych czy będących obecnie w realizacji. Gminy nie mają pewności, czy po staremu naliczać VAT od dotacji i wpłat mieszkańców i odliczać z tytułu faktur wystawionych przez wykonawcę, czy też nie naliczać ani nie odliczać podatku. Obawiają się, że oba te warianty mogą zostać zakwestionowane, np. organy podatkowe stwierdzą, ze przy braku naliczenia VAT powstała zaległość.

W jeszcze gorszej sytuacji są te podmioty, które wygrały przed sądem i w efekcie naliczały VAT tylko od opłat mieszańców, nie od dotacji, z jednoczesnym prawem do odliczenia. Ich rozliczenia stają się wyjątkowo skomplikowane.

-Wymagane jest pilne działanie Ministerstwa Finansów np. wydanie interpretacji ogólnej, która uporządkuje te kwestie – mówi Joanna Rudzka.

 

Problem tych, którzy nie uzyskali wcześniej interpretacji

Jak wskazuje Janina Fornalik, doradca podatkowy, partner w MDDP, na podstawie wyroku TSUE gminy, które rozliczyły podatek VAT należny od wpłat mieszkańców i otrzymanych dotacji, mogą rozważyć dokonanie korekty. Trzeba jednak pamiętać o drugiej stronie medalu. Brak podatku należnego jednocześnie oznacza brak prawa do odliczenia podatku naliczonego na podstawie faktur wystawionych przez firmy dokonujące montażu instalacji OZE lub usunięcia azbestu. 

- Co więcej, wyroki TSUE mogą skłonić organy podatkowe do próby kwestionowania prawa gmin do odliczenia podatku naliczonego, co jednak nie miałoby sensu, gdyż jednocześnie należałoby skorygować wykazany podatek należny i efekt byłby zerowy. W najbardziej komfortowej sytuacji są te gminy, które uzyskały dla siebie interpretację indywidualną. Mają one zabezpieczone prawo do odliczenia VAT naliczonego, więc nie będą musiały nic korygować - mówi Janina Fornalik.

- Optymalnym rozwiązaniem w tej sytuacji byłoby wydanie przez MF interpretacji ogólnej, która umożliwiłaby wszystkim gminom pozostawienie dotychczasowych rozliczeń VAT bez zmian na zasadzie „grubej kreski” - dodaje ekspertka.

Czytaj też w LEX: Projekty ustaw – zmiany w prawie istotne dla jednostek samorządu terytorialnego >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.