Naczelny Sąd Administracyjny miał wyjątkowo trudną sprawę do rozpoznania. Po wejściu w życie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej wyłonił się spór kompetencyjny dotyczący organów podatkowych, mianowicie kompetencji naczelnika urzędu skarbowego i naczelnika urzędu celno-skarbowego.
Po rozpoznaniu 9 lipca br. skargi kasacyjnej dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Łodzi od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 18 stycznia 2024 r., sygn. akt I SA/Łd 858/23 NSA postanowił przedstawić do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów NSA zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: "Czy w stanie prawnym obowiązującym od 1 marca 2017 r. organem podatkowym pierwszej instancji, w rozumieniu art. 239b par. 3 ustawy - Ordynacja podatkowa, nadającym rygor natychmiastowej wykonalności decyzji wydanej przez naczelnika urzędu celno-skarbowego jest naczelnik urzędu celno-skarbowego czy naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla kontrolowanego w dniu wydania decyzji, o której mowa w art. 83 ust. 4 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej?
O co chodziło w sprawie?
Sprawa dotyczyła prawie 20 mln zł. Dyrektor IAS w Łodzi utrzymał w mocy postanowienie naczelnika urzędu skarbowego nadające rygor natychmiastowej wykonalności decyzji naczelnika urzędu celno-skarbowego określającej podatnikowi zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2012 r. w kwocie prawie 20 mln zł.
Wyrokiem z 17 listopada 2020 r., sygn. akt I SA/Łd 331/20, WSA w Łodzi oddalił skargę podatnika na to postanowienie. Sąd podzielił poglądy organów. W wyniku wniesionej przez podatnika skargi kasacyjnej, NSA wyrokiem z 30 sierpnia 2023 r., sygn. akt II FSK 178/21, uchylił wyrok WSA i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, wskazując, że WSA powinien rozważyć, czy postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności wydał organ właściwy.
WSA ponownie rozpoznając sprawę podzielił pogląd wyrażony w wyroku NSA z 4 kwietnia 2023 r., sygn. akt II FSK 615/20, że podstawą prawną ustalenia organu podatkowego właściwego do nadania rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 239b par. 1 Ordynacji podatkowej jest art. 239b par. 3 tej ustawy. Skoro z art. 13 par. 1 pkt 1 tej ustawy wynika, że organem podatkowym, stosownie do swojej właściwości, jako organem pierwszej instancji, jest zarówno naczelnik urzędu skarbowego jak i naczelnik urzędu celno-skarbowego, to należy przyjąć, że organem pierwszej instancji, o którym mowa w art. 239b par. 3 Ordynacji podatkowej jest organ, który wydał decyzję, której nadawany jest rygor natychmiastowej wykonalności.
Dwa rozbieżne stanowiska interpretacyjne
Organ wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości. NSA, rozpoznając skargę kasacyjną, uznał, że w sprawie występują wątpliwości interpretacyjne dotyczące tego, czy w przypadku wydanie decyzji wymiarowej przez naczelnika urzędu celno-skarbowego właściwym organem w przedmiocie wydania postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności jest ten organ, czy też jest nim naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania bądź siedzibę podatnika. W orzecznictwie, w omawianym temacie, prezentowane są bowiem dwa odmienne stanowiska.
Podczas rozprawy przed NSA, Beata Rogowska-Rajda, dyrektor Systemu Podatkowego w Ministerstwie Finansów, reprezentująca organy podatkowe podkreślała, że sprawa ma niebagatelne znaczenie dla budżetu państwa. O ponad 2,5 mld zł, o tyle walczyły organy skarbowe. Blisko tysiąc postanowień dotyczących rygoru natychmiastowej wykonalności wydali naczelnicy urzędów skarbowych dla decyzji wymiarowych wydanych przez naczelników urzędów celno-skarbowych w ciągu 5 ostatnich lat. W przypadku podjęcia uchwały, że naczelnicy urzędów celno-skarbowych mieliby takie kompetencje do wydawania postanowień o rygorze natychmiastowej wykonalności tych decyzji, to doszłoby do nieważności postanowień wydanych w takim przypadku przez naczelników urzędów skarbowych, co skutkowałoby uszczerbkiem w budżecie państwa na kwotę blisko 2,5 miliarda złotych.
NSA 28 października 2024 r. podjął następującą uchwałę: w stanie prawnym obowiązującym od 1 marca 2017 r. organem podatkowym pierwszej instancji, w rozumieniu art. 239b par. 3 ustawy - Ordynacja podatkowa, nadającym rygor natychmiastowej wykonalności decyzji wydanej przez naczelnika urzędu celno-skarbowego, o której mowa w art. 83 ust. 4 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej jest właściwy dla strony naczelnik urzędu skarbowego.
- NSA uznał, że za podjęciem uchwały przemawiało to, że nie można było zostawić sytuacji, w której pozostają dwa organy podatkowe pierwszej instancji jako właściwe do tej samej sprawy. Właściwość rzeczowa i jej konsekwencje tak są ukształtowane, że na ten moment, skoro to zagadnienie prawne budzi wątpliwości, należało wyjaśnić i wskazać który w ocenie NSA organ pozostaje właściwy – wyjaśniał sędzia Jan Rudowski.
NSA argumentował, że nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności może być traktowane jako czynność poboru podatku, a to naczelnik urzędu skarbowego uzyskał wyłączną kompetencję wierzycielską, co wynika wprost z ustawy o KAS. Wśród zadań naczelnika urzędu skarbowego są zadania w postaci poboru podatków, wykonywanie zadań wierzyciela, wykonywanie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, które to zadania nie zostały przypisane do zadań naczelnika urzędu celno-skarbowego.
- Instytucja rygoru natychmiastowej wykonalności jest elementem szeroko rozumianego poboru podatku, a realizacja tego ma bezpośredni związek z egzekucją należności pieniężnych. Zatem poddanie rygoru natychmiastowej wykonalności może być traktowane jako czynność poboru podatku i należy dojść do wniosku, że intencją ustawodawcy nie było odebranie naczelnikowi urzędu skarbowego nadawania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji nieostatecznych, wydanych przez organ celno-skarbowy – argumentował sędzia sprawozdawca.
Eksperci: Szansa na skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia
- Zakładam, że przedstawiciele administracji skarbowej z ulgą przyjęli treść uchwały. NSA potwierdził bowiem, że podejście, które dominuje w praktyce organów podatkowych, jest prawidłowe. Innymi słowy, gdy decyzję wydaje naczelnik urzędu celno-skarbowego, to nadanie jej rygoru natychmiastowej wykonalności co do zasady następuje przez naczelnika urzędu skarbowego, który jest właściwy dla adresata decyzji – komentuje Marcin Bodziony, doradca podatkowy, specjalista od kontroli i postępowań podatkowych w Thedy & Partners.
Ekspert podkreśla, że nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności ma zazwyczaj w postępowaniu podatkowym bardzo istotne skutki.
- Rygor powoduje bowiem, że decyzja, która nie podlega wykonaniu, po nadaniu jej rygoru, staje się wykonalna. Zazwyczaj wiąże się to z koniecznością zapłaty wszystkich należności wynikających z decyzji, której ów rygor nadano. Jeśli podatnik nie ureguluje wszystkich należności wynikających z decyzji (w praktyce ma na to niewiele czasu), to organ podatkowy z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością będzie zmierzał do jej przymusowego wykonania. Przymusowe wykonanie następuje zaś przez zastosowanie środków egzekucyjnych. Zastosowanie środka egzekucyjnego przerywa natomiast bieg terminu przedawnienia, co powoduje, że biegnie on od nowa, a więc organ prowadzący postępowanie podatkowe uzyskuje kolejne lata na weryfikację rozliczeń podatnika – wyjaśnia Marcin Bodziony.
Ekspert dodaje, że gdyby NSA podjął uchwałę, która uznawałaby dominującą praktykę fiskusa za wadliwą, to mogłoby się okazać, że wiele postępowań, które prowadzi się po upływie standardowego biegu terminu przedawnienia, jest bezprzedmiotowych, a więc należy je umorzyć. To oznaczałoby straty dla budżetu liczone w miliardach złotych. Zwłaszcza, że można by też powrócić do spraw już teoretycznie zakończonych.
- Niezależnie od powyższego zachęcam podatników, wobec których wydano decyzje zaopatrzone następnie rygorem natychmiastowej wykonalności, aby zweryfikowali, czy rygor został nadany prawidłowo, tj. np. przez właściwy organ. Gdyby okazało się, że nie, to istnieje szansa na skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia, który wiąże się z umorzeniem sprawy - komentuje Marcin Bodziony.
Czytaj również: Spółka ukarana za puste faktury pracownika - wyrok NSA
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
