Rodzinne darowizny to powszechna praktyka, także jeśli chodzi o nieruchomości. Równie częste są jednak pytania, jak zrobić to najtaniej i uniknąć podatku. Problem polega na tym, że zwolnienie z daniny przysługuje tylko członkom najbliższej rodziny, bez synowej, zięcia, teściów i szwagrów. Przed przekazaniem darowizny należy więc sprawdzić skutki podatkowe.
Kiedy darowizna jest zwolniona z podatku
Z takim pytaniem zwróciła się do Prawo.pl Czytelniczka, która zamierza przekazać działkę budowlaną synowi w prezencie ślubnym. Pyta, czy syn zapłaci podatek? Syn nie, ponieważ należy do zerowej grupy podatkowej. Problem dotyczy jednak synowej.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn daninę płaci nabywca, czyli obdarowany. Ustawa przewiduje jednak preferencje, które zależą od stopnia pokrewieństwa. A najbliższa rodzina może w ogóle uniknąć podatku, korzystając z ulgi dla tzw. zerowej grupy podatkowej, określonej w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Do grupy tej należą małżonkowie, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Problem zaczyna się, gdy obdarowany pozostaje w związku małżeńskim, a darowizna trafi do majątku wspólnego małżonków. W zerowej grupie podatkowej nie ma bowiem teścia, teściowej, zięcia i synowej.
- Jeżeli dokonujemy darowizny, np. na rzecz własnego dziecka, ale będącego w związku małżeńskim, a między małżonkami obowiązuje ustrój wspólności majątkowej, to i tak przedmiot darowizny, o ile darczyńca nie postanowił inaczej, wchodzi do majątku osobistego obdarowanego małżonka - z mocy postanowień art. 33 pkt 2 ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy. Tym samym nabycie przedmiotu darowizny jest objęte zwolnieniem. Nie będzie tak w przypadku darowizny do majątku wspólnego małżonków, bo zięć bądź synowa nie należą do podatników będących w zerowej grupie podatkowej i od połowy wartości darowizny będzie trzeba zapłacić podatek. Do zawarcia umowy darowizny co do zasady dochodzi poprzez złożenie zgodnych oświadczeń woli stron, tj. darczyńcy o przekazaniu darowizny oraz obdarowanego o jej przyjęciu - mówi Katarzyna Siwiec, radca prawny i doradca podatkowy.
Wyjaśnia, że w przypadku darowizny, np. nieruchomości, gdy umowa jest sporządzona w formie aktu notarialnego, nie ma problemu z ustaleniem, kto jest obdarowanym. Wątpliwości mogą pojawić się jednakże w przypadku darowizn pieniężnych dokonywanych powiedzmy na rachunek bankowy małżonków, z których jeden z nich jest uprawniony do skorzystania ze zwolnienia z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. W takim przypadku warto zadbać dodatkowo o zawarcie umowy na piśmie, która będzie wskazywać, że obdarowanym jest tylko dziecko darczyńcy, a nie dziecko oraz zięć bądź synowa.
Kiedy rodzina płaci podatek
Co jeśli darowizna trafi do majątku wspólnego? Skarbówka wyjaśnia, że wówczas od połowy darowizny trzeba będzie zapłacić podatek. Mówi o tym interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 marca 2018 r. (nr 0111-KDIB4.4015.7.2018.1.AD).
Sprawa dotyczyła kobiety, której mąż ma otrzymać darowiznę od brata. Żona darczyńcy wyraziła zgodę na przekazanie nieruchomości. Darowiznę otrzyma mąż, ale małżonkowie mają wspólność majątkową. Darowizna zostanie przekazana w drodze umowy między braćmi. Problem polega na tym, że - zgodnie z wolą darczyńcy – darowizna trafi do majątku wspólnego małżonków, czyli brat przekaże ją nie tylko bratu, ale również bratowej.
Dyrektor KIS stwierdził, że takie sformułowanie umowy decyduje o tym, że bratowa nie będzie zwolniona z podatku. Choć darowizna zostanie dokonana do majątku wspólnego (bezudziałowego), to na gruncie ustawy o podatku od spadków i darowizn podstawę opodatkowania dla wnioskodawczyni będzie stanowić połowa wartości nabytej nieruchomości. Decydują tu postanowienia umowy darowizny, a dokładniej – wola darczyńcy.
Podobny problem powstaje też przy darowiznach między rodzeństwem. Podatku nie będzie, jeśli np. brat przekaże mieszkanie zamężnej siostrze do jej majątku osobistego. Ale jeśli przekaże nieruchomość do majątku wspólnego małżonków, to mąż siostry zapłaci podatek od połowy wartości nieruchomości.
Czytaj w LEX: Rygory formalne związane z darowiznami dokonywanymi w obrębie tzw. grupy zerowej > >
Darowizna nieruchomości tylko u notariusza
Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów, umowy darowizny nieruchomości (działki, mieszkania czy garażu) muszą być zawierane w formie aktu notarialnego – u notariusza. W takiej sytuacji notariusz jako płatnik pobiera podatek od spadków i darowizn lub stosuje zwolnienie od podatku. Zawarcie umowy notarialnej ma też taką zaletę, że obdarowany nie musi już sam informować fiskusa o nabyciu darowizny.
Agata Malicka, współwłaścicielka biura rachunkowego zaznacza, że inaczej jest w przypadku otrzymania darowizny pieniężnej - kiedy np. rodzice przekazują dziecku w darowiźnie nie mieszkanie, ale pieniądze na zakup mieszkania. Wówczas obdarowany musi sam zadbać o zgłoszenie darowizny, by skorzystać ze zwolnienia z podatku.
- Jeśli chcemy skorzystać ze zwolnienia z podatku darowizny pieniężnej, a nie zawieramy umowy przed notariuszem, musimy po pierwsze, zgłosić nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w ciągu sześciu miesięcy na formularzu SD-Z2. Po drugie, należy dokumentować, że kwota została przekazana na rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym - mówi Agata Malicka.
Wyjaśnia, że nie trzeba zgłaszać jedynie darowizn poniżej kwoty wolnej, która w I grupie podatkowej wynosi 36 120 zł. Chodzi o nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczające 36 120 zł w ciągu pięciu lat. Do grupy I zalicza się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.
- Nawet w najbliższej rodzinie darowizny z ostatnich pięciu lat, przekraczające kwotę wolną, korzystają ze zwolnienia tylko wówczas, gdy zostaną zgłoszone na druku SD-Z2 w ciągu sześciu miesięcy od ich otrzymania, o ile oświadczenie darczyńcy bądź umowa nie mają formy aktu notarialnego. Przekroczenie tego terminu ma bardzo dotkliwe skutki dla podatników, albowiem jego upływ powoduje utratę prawa do zwolnienia, niezależnie od przyczyn tego stanu rzeczy. Jeżeli darowizny pieniężne nie są wykonywane na podstawie oświadczenia darczyńcy złożonego w akcie notarialnym, a darowizna jest przekazywana transzami trzeba też pamiętać, iż każda wpłata aktualizuje odrębny obowiązek podatkowy - wyjaśnia Katarzyna Siwiec.
Zobacz w LEX: Umowa darowizny może zawierać dodatkowe klauzule > >
Sprawdź również książkę: Apteczka prawna - Lex bez łez >>
Darowizna z majątku wspólnego za zgodą małżonka
Należy też uważać przy przekazywaniu darowizn z majątku wspólnego, np. kiedy siostra chce przekazać bratu nieruchomość należącą do majątku wspólnego jej i jej męża.
- Jeżeli darowizny są przekazywane z majątku wspólnego, np. któregoś z rodzeństwa obdarowanego i jego współmałżonka, warto mieć na uwadze, że aby doszło do skutecznego i ważnego zawarcia umowy, konieczna jest zgoda współmałżonka, stosownie do treści art. 37 par. 1 pkt 4 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (nie dotyczy to drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych). Darowizny takie także będą wówczas podlegać zwolnieniu od podatków od spadków i darowizn - mówi Katarzyna Siwiec.
Dodaje przykład interpretacji dyrektora KIS z 7 stycznia 2025 r. (nr 0111-KDIB2-3.4015.290.2024.1.AD), który potwierdził, że darowizna nieruchomości wchodzącej w skład wspólności majątkowej małżeńskiej siostry i męża obdarowanej, za zgodą męża korzysta ze zwolnienia. I znów w przypadku darowizn pieniężnych – można dodatkowo poza zgodą współmałżonka rodzeństwa - zawrzeć także pisemną umowę darowizny, z której wyraźnie będzie wynikało, że darczyńcą jest tylko ten z małżonków, który należy do osób wymienionych w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn - wyjaśnia Katarzyna Siwiec.
W innej interpretacji z 4 lipca br. (nr 0111-KDIB2-2.4015.71.2023.1.DR) dyrektor KIS wyjaśnił, że zgoda małżonka jest niezbędna dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności drugiego małżonka (darowizny), której przedmiotem są składniki objęte wspólnością majątkową. Jednak, wyrażając taką zgodę, drugi z małżonków nie staje się stroną umowy darowizny.
Czytaj również: Darowizna od rodziny bez podatku, ale uwaga na pułapki
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
