Inwestowanie w sztukę: Jak skorzystać z preferencji w VAT

Procedura VAT marża znajduje zastosowanie wyłącznie po spełnieniu konkretnych wymogów. Przede wszystkim przedmiot odsprzedaży musi mieścić się w definicji ustawowej dzieła sztuki, antyku lub przedmiotu kolekcjonerskiego. Do tej ostatniej kategorii mogą nawet należeć niektóre auta - piszą Małgorzata Łodzińska-Tchórznicka i Konrad Maciejewski z ENODO.

Dane GUS wskazują, że w ciągu ostatnich lat Polacy coraz chętniej inwestują w sztukę. Według opracowania GUS z 17 maja 2023 r. pt. „Rynek dzieł sztuki i antyków w 2022 r.”: Łączna kwota sprzedaży dzieł sztuki i antyków w 2022 r. wyniosła 650,7 mln zł i w porównaniu z 2021 r. wzrosła o 10,1 proc. Ze względu na kryzys gospodarczy oraz wysoki poziom inflacji szukamy alternatywnych sposobów inwestycji. Rynek dzieł sztuki generuje coraz większe obroty. Nie od dzisiaj bowiem wiadomo, że inwestycja w tego rodzaju towary jest lokatą długoterminową.

W pewnym momencie inwestorzy decydują się jednak na sprzedaż przedmiotów z zyskiem. W takiej sytuacji potencjalnie przysługuje możliwość skorzystania z preferencyjnego sposobu opodatkowania w procedurze VAT marży, który znacząco zmniejsza zobowiązanie podatkowe w VAT. Sprzedawca nie opodatkowuje bowiem całego obrotu, lecz jedynie marżę (różnicę pomiędzy ceną nabycia a ceną odsprzedaży, pomniejszoną o kwotę podatku).

Czytaj również: Jak rozliczyć VAT przy sprzedaży dzieł sztuki >>

Procedura VAT marży

Procedura ta znajduje zastosowanie wyłącznie po spełnieniu konkretnych wymogów.
Przede wszystkim przedmiot odsprzedaży musi mieścić się w definicji ustawowej dzieła sztuki, antyku lub przedmiotu kolekcjonerskiego. Do tej ostatniej kategorii mogą nawet należeć niektóre auta. Przewidziane zostały kryteria również w odniesieniu do transakcji zakupowej poprzedzającej tę odsprzedaż. W przypadku wszystkich ww. przedmiotów nabycie powinno nastąpić w drodze transakcji nieopodatkowanej VAT (np. zakup od osoby fizycznej czy podmiotu zwolnionego z VAT) lub importu towarów. Natomiast dzieła sztuki mogą dodatkowo zostać zakupione od ich twórcy lub spadkobiercy twórcy albo też w drodze czynności opodatkowanej obniżoną stawką w wysokości 8%. W tej ostatniej sytuacji warto się upewnić, czy podmiot, od którego nabyto dzieło, spełniał kryteria twórcy lub spadkobiercy twórcy, ewentualnie czy transakcja zakupu prawidłowo została opodatkowana stawką obniżoną.

Rozwiązanie to będzie jednak szczególnie interesujące, gdy przedmiot inwestycji został nabyty bez VAT wykazanego na fakturze zakupowej. Zastosowanie bowiem procedury VAT marża przy odsprzedaży zasadniczo wiąże się jednocześnie z brakiem prawa do odliczenia VAT na zakupie tego przedmiotu. Chodzi najczęściej o przypadki nabycia od osoby fizycznej nieprowadzającej działalności gospodarczej albo podatnika zwolnionego z VAT podmiotowo (którego obrót roczny nie przekroczył 200 tys. zł). W praktyce przedmiot musiałby zostać zakupiony u artysty albo innego podmiotu, który nie prowadzi firmy (np. rodziny artysty, osoby obdarowanej przez artystę) lub osiąga niskie dochody.

Procedura VAT marży może być stosowana tylko przez podatników, którzy profesjonalnie zajmują się sprzedażą dzieł sztuki (nabyli dzieła sztuki w celu dalszej odsprzedaży, a nie sami je wytworzyli). Potwierdzają to interpretacje indywidualne DIS w Warszawie: z 20 września 2012 r., nr IPPP2/443-782/12-2/BH oraz z 16 października 2009 r., nr IPPP1-443-727/09-5/JB.

Natomiast większość inwestorów nie decyduje się na odsprzedaż bezpośrednio po zakupie i zdarza się nawet, że wprowadzają dany przedmiot do ewidencji środków trwałych. Takie rozwiązanie jest kuszące, gdyż pozwala na dokonanie odpisów amortyzacyjnych. Biorąc jednak pod uwagę definicję środka trwałego (uwzględniającą, chociażby wykorzystywanie przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą), istnieje ryzyko zakwestionowania takiego podejścia w razie czynności sprawdzających, czy kontroli podatkowej. Trudno bowiem obronić jednocześnie stanowisko o wykorzystaniu do działalności (dla potrzeb korzyści w CIT) oraz w zakresie procedury VAT marża, której istota polega na zamiarze odsprzedaży istniejącym już na moment nabycia.

Organy interpretacyjne wydają w takich stanach faktycznych pozytywne dla podatników interpretacje podatkowe, umożliwiające zastosowanie VAT marży (interpretacje indywidualne dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej: z 21 lutego 2020 r., nr 0114-KDIP1-3.4012.53.2020.1.PRM; z 26 sierpnia 2019 r., nr 0114-KDIP1-3.4012.353.2019.1.ISK; z 30 października 2017 r., nr 0111-KDIB3-3.4012.99.2017.1.MAZ; z 27 lipca 2017 r., nr 0112-KDIL2-2.4012.181.2017.3.MŁ; z 19 maja 2017 r., nr 0112-KDIL2-3.4012.45.2017.1.WB). Zidentyfikowane jednak rozstrzygnięcia zawierały w stanie faktycznym tezę podatników, że dany przedmiot został nabyty celem odsprzedaży. Organ wydający związany był przedstawionym opisem okoliczności i nie mógł się wypowiedzieć się co do istoty sprawy. Zatem przedstawienie ww. stanowisk w ramach argumentacji przed organem podatkowym, czy też skorzystanie z ochrony w ramach instytucji utrwalonej praktyki interpretacyjnej z Ordynacji podatkowej jest wykluczone. Jedynym rozwiązaniem zapewniającym pełną ochronę jest wystąpienie z własnym wnioskiem interpretacyjnym, którego treść będzie skonstruowana w taki sposób, aby organ dokonał merytorycznej oceny wszystkich aspektów transakcji.

Autorzy: Małgorzata Łodzińska-Tchórznicka, Senior Associate w ENODO.

Konrad Maciejewski, Senior Analyst w ENODO.