Sprawa, którą zajmował się Naczelny Sąd Administracyjny w poniedziałek, 31 marca, dotyczyła ustalenia wysokości zobowiązania w podatku od spadków i darowizn od nabycia środków pieniężnych tytułem nieodpłatnej renty.

Zdaniem podatniczki podstawa opodatkowania powinna być obliczona zgodnie z art. 12 ustawy od spadków i darowizn, z uwzględnieniem miesięcznej kwoty wskazanej w umowie renty, jak również z uwzględnieniem aneksu do tej umowy. W konsekwencji, zdaniem podatniczki, podstawą opodatkowania powinny być poszczególne świadczenia rentowe, a nie - jak przyjął organ pierwszej i drugiej instancji - suma świadczeń wynikających z umowy renty.

Czytaj komentarz w LEX: Wysokość podatku od spadków i darowizn przy darowiznach>

Jak opodatkować świadczenie alimentacyjne

Sprawa dotyczyła podatniczki, która złożyła zeznanie podatkowe SD-3, wykazując nabycie środków pieniężnych tytułem nieodpłatnej renty - umowa o charakterze alimentacyjnym. Do zeznania podatkowego dołączona została umowa renty, zawarta 7 grudnia 2021 r., w której S.D. zobowiązał się do wypłacania jej, do 10 dnia każdego miesiąca, kwoty 4500 zł. Renta została ustanowiona na okres od 7 grudnia 2021 r. do 7 grudnia 2025 r.

Niestety, organy skarbowe były innego zdania. Naczelnik urzędu skarbowego ustalił podatniczce wysokość zobowiązania w podatku od spadków i darowizn z tytułu nabycia nieodpłatnej renty, w kwocie 40 986 zł. Wskazał, że obowiązek podatkowy powstał z chwilą ustanowienia praw, tj. zawarcia umowy renty i ciążył na nabywcy. Do podstawy opodatkowania organ ten przyjął kwotę 216 000 zł, ustaloną w wyniku pomnożenia wartości ustanowionego świadczenia przez liczbę miesięcy (4500 zł x 48 miesięcy), a podatek został ustalony z uwzględnieniem kwoty wolnej w III grupie podatkowej, do której strona, jako nabywca, się zalicza. Organy ustaliły zatem podstawę opodatkowania w oparciu o art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Czytaj komentarz w LEX: Jak prawidłowo naliczyć potrącenie komornicze alimentacyjne?>

Podatek od wypłaconej renty, a nie ustalonej w umowie

Rozpatrujący sprawę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stanął po stronie podatniczki. W wyroku z dnia 23 stycznia 2023 r. (III SA/Wa 1478/22) WSA podkreślił, że z uwagi na charakter prawny umowy renty – jest to umowa o charakterze alimentacyjnym, umowa losowa, która wszakże wygasa w razie śmierci uprawnionego do świadczeń z tytułu renty – nigdy nie można dniu zawarcia tej umowy ustalić wartości świadczenia przypadającego na rzecz uprawnionego z tytułu renty (nawet przy uwzględnieniu, że wystarczy do tego już samo nadejście terminu wymagalności kolejnego okresowego świadczenia z tego tytułu). Dla ostatecznej wysokości wszystkich świadczeń rentowych nie ma znaczenia ustalona w umowie suma (jej matematyczne wyliczenie), lecz element czasu, oznaczający faktyczne obowiązywanie umowy. Organy skarbowe złożyły skargę kasacyjną od tego wyroku. Rozpatrujący ją trzyosobowy skład NSA uznał, że istnieje zagadnienie prawne, w związku z tą sprawą, budzące poważne wątpliwości prawne.

Zobacz wzór w LEX: Wniosek o zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych>

Postanowieniem z 18 grudnia 2024 r. Naczelny Sąd Administracyjny zdecydował przedstawić składowi siedmiu sędziów NSA do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, tj.: czy sformułowanie ustawowe z art. 12 zdanie pierwsze ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r. poz. 1043), zgodnie z którym "jeżeli przedmiotem nabycia jest prawo majątkowe polegające na obowiązku świadczeń powtarzających się na rzecz nabywcy, a wartość tego prawa nie może być ustalona w chwili powstania obowiązku podatkowego", odnosi się do umowy renty, w ramach której jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych świadczeń okresowych w pieniądzu?

Zgodnie z uchwałą NSA z 31 marca, jeżeli przedmiotem nabycia jest prawo majątkowe polegające na wypłacie świadczeń powtarzających się, a wartość tego prawa nie może być ustalona w chwili powstania obowiązku podatkowego, podstawę opodatkowania ustala się w miarę wykonywania tych świadczeń. Stanowi ona wartość poszczególnych, otrzymanych rat renty.

Zobacz procedurę w LEX: Zakres opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn>

 

Przedsprzedaż
Prawo finansów publicznych i prawo podatkowe [PRZEDSPRZEDAŻ]
-28%
Przedsprzedaż
Prawo finansów publicznych i prawo podatkowe [PRZEDSPRZEDAŻ]

Elżbieta Chojna-Duch, Hanna Elżbieta Litwińczuk, Elżbieta Kornberger-Sokołowska

Sprawdź  

Cena promocyjna: 71.28 zł

|

Cena regularna: 99 zł

|

Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 74.26 zł


Eksperci: Uchwała korzystna, o praktycznym znaczeniu

Uchwała została pozytywnie ocenione przez ekspertów.

- Fundacja Praw Podatnika zawsze stała na stanowisku, że przepisy prawne dotyczące zwykłych obywateli muszą być jednoznaczne. Zrozumiałe dla nich, czyli racjonalne. I bardzo dobrze, gdy sądowa wykładnia idzie w tym kierunku – ocenia Marek Isański, prezes FPP.

Pozytywne zdanie na temat uchwały mają też kolejni eksperci.

- Należy pozytywnie ocenić stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego. Słuszne jest podejście materialnoprawne, a nie techniczne – jak oczekiwały organy podatkowe. Sama potencjalna możliwość wyliczenia wysokości świadczenia nie oznacza, że istnieje możliwość jednorazowego ustalenia podstawy opodatkowania w rozumieniu art. 13 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Istota prawa majątkowego powinna być uwzględniana przez organy podatkowe. Umowa renty zawiera element losowości i nieprzewidywalności. Niezasadne byłoby zatem jednorazowe obciążenie podatnika podatkiem już na etapie zawarcia umowy – podkreśla dr Radosław Bulejak, radca prawny, doradca podatkowy z kancelarii AXELO Prawo i Podatki.

Jego zdaniem uchwała ma także istotne znaczenie praktyczne. Z chwilą ustanowienia prawa podatnik powinien – w terminie miesiąca – złożyć zeznanie podatkowe. Organ podatkowy powinien natomiast ustalać podstawę opodatkowania w miarę realizowania świadczeń, w drodze kolejnych decyzji podatkowych. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby decyzja obejmowała kilka okresów. Kluczowe jest, aby decyzja została wydana przed upływem terminu przedawnienia, tj. 3 lub 5 lat – licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy – radzi dr Radosław Bulejak.

Kolejny ekspert zwraca uwagę na specyficznych charakter renty.

- Całe szczęście NSA obrał kierunek wykładni, który uwzględnia specyficzny charakter renty. Jest to bowiem świadczenie pełniące zasadniczo funkcję alimentacyjną, przekazywane w związku z koniecznością utrzymania np. osoby poważnie chorej lub starszej. Stąd też, nawet w przypadku zawarcia umowy renty na czas oznaczony, ostatecznie trudno jest przewidzieć, jak długo beneficjent renty będzie w stanie pobierać świadczenie. Żądanie w takiej sytuacji podatku niejako z góry, za kilka lat, jest oczywiście sprzeczne z ideą renty i świadczy o całkowitym pominięciu sytuacji życiowej, w której pojawia się to świadczenie – ocenia Marcin Bodziony, doradca podatkowy, specjalista od kontroli i postępowań podatkowych.

Ekspert podkreśla, że to bardzo dobrze, że NSA wybrał podejście, które zasadniczo jest korzystne dla podatników.

- Przede wszystkim dlatego, że konieczność uregulowania podatku została związana z faktycznym przekazywaniem renty. Odrzucono natomiast stanowisko, które dawało możliwość poboru podatku z góry za kilka lat, niezależnie od tego, czy renta została wypłacona. Słuszność tego kierunku dodatkowo wzmacnia fakt, że beneficjentami rent i podatnikami są zasadniczo osoby w trudnej sytuacji życiowej i majątkowej. Ustalenie, że powinny one płacić często spory podatek od świadczeń, których jeszcze nie otrzymały, a być może których nie zdążą otrzymać, byłoby oczywiście krzywdzące i trudne moralnie do zaakceptowania – podkreśla Marcin Bodziony.

Czytaj komentarz w LEX: Podstawa opodatkowania w podatku od spadków i darowizn>

Czytaj również: Jaką darowiznę można otrzymać bez podatku w 2025 roku

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.