Działalność nierejestrowana, inaczej nieewidencjonowana, to sposób prowadzenia biznesu bez formalnej rejestracji firmy, bez płacenia zaliczek na PIT oraz bez składek ZUS. Jak pokazują dane Ministerstwa Finansów, o które wystąpił serwis Prawo.pl, z roku na rok rośnie popularność tego rozwiązania. Statystyki resortu nie pozwalają jednak na ustalenie, w jakich branżach prowadzona jest tego typu działalność.
Według danych MF liczba osób, które wykazały przychód z działalności nierejestrowanej w deklaracjach PIT-36, wynosi:
- 78 976 podatników - w rozliczeniu za 2023 rok,
- 50 126 podatników - w rozliczeniu za 2022 rok,
- 32 343 podatników - w rozliczeniu za 2021 rok,
- 24 226 podatników - w rozliczeniu za 2020 rok.
Dla porównania - szacuje się, że w Polsce działa ok. 2 mln jednoosobowych działalności gospodarczych.
Zobacz w LEX: Opodatkowanie działalności nieewidencjonowanej >
Niski limit przychodów
- Dane Ministerstwa Finansów potwierdzają, że działalność nierejestrowana to potrzebne rozwiązanie i z roku na rok rośnie liczba osób prowadzących działalność nierejestrowaną. Dzięki uproszczeniom, które wprowadza ta forma, więcej osób stara się zalegalizować swój biznes. Dużą zachętą jest brak konieczności rejestracji firmy oraz brak składek ZUS. Wydaje się jednak, że zainteresowanie mogłoby być większe, gdyby nie występujące w przepisach bariery. Podstawowym ograniczeniem jest jednak miesięczny limit przychodów, wynoszący obecnie 3225 zł. Taki limit bardzo łatwo jest przekroczyć, zwłaszcza przy działalności handlowej. Dlatego warto wrócić do pomysłu z poprzedniego roku, czyli wprowadzenia limitu rocznego. Działalność nieewidencjonowana jest często prowadzona sezonowo, więc limit roczny byłby tu znacznym uproszczeniem - mówi Grzegorz Grochowina, szef Zespołu Zarządzania Wiedzą w Departamencie Podatkowym w KPMG w Polsce.
Przypomnijmy, że działalność nierejestrowaną może prowadzić osoba, która:
- osiąga przychody nieprzekraczające w żadnym miesiącu 75 proc. płacy minimalnej, czyli obecnie 3225 zł.; oraz
- w okresie ostatnich 60 miesięcy (5 lat) nie wykonywała działalności gospodarczej.
Jeśli więc ktoś ma np. w okresie styczeń - wrzesień przychody 2000 zł, a w październiku osiągnie 3500 zł, to przestaje spełniać warunki działalności nieewidencjonowanej.
Co się dzieje po przekroczeniu tego progu? Działalność nierejestrowana staje się działalnością gospodarczą. W ciągu siedmiu dni trzeba złożyć wniosek o wpis do CEIDG.
W 2023 r. sejmowa komisja ds. znoszenia barier przygotowała projekt ustawy deregulacyjnej, który zakładał wprowadzenie limitu rocznego, liczonego jako dziewięciokrotność minimalnego wynagrodzenia (obecnie byłoby to 38 700 zł). Zmiany nie weszły jednak w życie.
Zobacz w LEX: PIT-36 (31) Zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym > >
Straty też trzeba wykazać
Zdecydowana większość podatników prowadzących działalność nierejestrowaną wykazuje w zeznaniach dochody (po odjęciu od przychodu kosztów jego uzyskania). Dochody jednej osoby wynoszą średnio: ok. 6000 zł za 2023 rok, ok. 4500 zł za 2022 rok, od 3400 zł za 2021 rok oraz ok. 3000 zł za 2020 rok.
Są też jednak tacy, którzy ponoszą wyższe koszty niż przychody i w efekcie deklarują straty. Według danych MF, straty z działalności nierejestrowanej odnotowało:
- 4 754 podatników - w rozliczeniu za 2023 rok,
- 3 192 podatników - w rozliczeniu za 2022 rok,
- 2 841 podatników - w rozliczeniu za 2021 rok,
- 2 049 podatników - w rozliczeniu za 2020 rok.
- Osoby prowadzące działalność nierejestrowaną często próbują swoich sił w biznesie, sprawdzają swoje pomysły w praktyce, zanim zarejestrują firmę. Takie próby nie zawsze wypadają pomyślnie. Może się też np. okazać, że pomysł na jednorazowy zarobek nie wypalił z powodu pogody. Przykładowo ktoś kupił towary z myślą o handlu na festynie, a wydarzenie zepsuł ulewny deszcz – mówi Grzegorz Grochowina.
Straty z działalności nierejestrowanej także trzeba wykazać w zeznaniu rocznym.
Wątpliwości co do rozliczenia ZUS
Barier i wątpliwości jest jednak więcej. Jak wskazuje Przemysław Pruszyński, doradca podatkowy, dyrektor Departamentu Podatkowego Konfederacji Lewiatan, dotyczą one przede wszystkim składek ZUS.
Ogromne zamieszanie wprowadziła jedna z interpretacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie przedsiębiorcy, który pytał o współpracę z osobami prowadzącymi działalność nieewidencjonowaną na podstawie umowy cywilnoprawnej (interpretacja indywidualna z 4 sierpnia 2022 r., sygn. DI/100000/43/616/2022 (decyzja nr 470) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku). ZUS uznał, że w takiej sytuacji przedsiębiorca musi odprowadzić składki ZUS od wynagrodzenia wypłaconego osobie prowadzącej działalność nierejestrowaną.
Zdaniem ZUS, umowy sprzedaży usług wykonywane przez osoby prowadzące działalność nierejestrowaną należy traktować jak umowy agencyjne lub umowy zlecenia albo inne umowy o świadczenie usług. Według ZUS oznacza to, iż zleceniodawca musi odprowadzić składki na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzenia wypłacanego na podstawie takiej umowy.
- Trudno zgodzić się z taką interpretacją. Należy mieć nadzieję, ze wątpliwości w tym zakresie zostaną jak najszybciej rozwiązane - mówi Przemysław Pruszyński.
Dodaje, że kwestią tą miał się zająć zespół ds. deregulacji powołany przy Ministerstwie Rozwoju i Technologii.
Nie wszystkim przysługuje zwolnienie z VAT i kasy fiskalnej
Dużą barierą może być również konieczność rozliczenia VAT i ewidencjonowania sprzedaży na kasie fiskalnej.
Co do zasady osoba prowadząca działalność nierejestrowaną jest podatnikiem VAT. Problemu nie ma, jeśli może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego (do 200 tys. zł rocznie). Jednak nie każdemu przysługuje takie zwolnienie, na co zwraca uwagę dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 13 października 2023 r. (nr 0113-KDIPT1-1.4012.519.2023.2.MSU). Sprawa dotyczyła magistra prawa, który chce świadczyć usługi pomocy przy sporządzaniu prostych pism na zasadzie działalności nierejestrowanej. Dyrektor KIS przypomniał, że zgodnie z art. 113 ust. 13 ustawy o VAT, zwolnienie podmiotowe nie obejmuje m.in. usług prawniczych. - Świadczenie usług prawniczych powoduje konieczność rejestracji jako podatnik VAT - stwierdził dyrektor KIS. W efekcie mężczyzna, który nie zarejestrował się w CEiDG, musi zarejestrować się do VAT.
Podobnie jest z obowiązkiem ewidencjonowania sprzedaży na kasie fiskalnej. Co do zasady przedsiębiorcom przysługuje zwolnienie do limitu 20 tys. zł, ale nie na wszystkie usługi. Nie podlegają mu np. usługi fryzjerskie i kosmetyczne, o czym mówi wciąż aktualna interpretacja dyrektora KIS z 24 września 2018 r. (0111-KDIB3-3.4018.5.2018.2.MS). Sprawa dotyczyła kobiety prowadzącej działalność nierejestrowaną, która chciała wykonywać m.in. manicure, makijaż czy farbowanie rzęs. Dostała odpowiedź, że powinna zainstalować kasę fiskalną przed dokonaniem świadczenia pierwszej usługi, niezależnie od tego, czy limit 20 tys. został przekroczony, czy też nie.
Czytaj: Jak zarobić na deptakach i festynach bez szefa i własnej firmy
Czytaj także w LEX: Podatnicy podatku od towarów i usług - spółka cywilna > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
