Rozpoczęcia działalności nierejestrowej nie trzeba zgłaszać ani w ewidencji przedsiębiorców (CEIDG), ani urzędzie skarbowym czy GUS. Nie płaci się też składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne. Dorabiający w ten sposób nie jest przedsiębiorcą, nie musi więc płacić zaliczek na podatek (choć sam obowiązek podatkowy nie znika). Nadal ma jednak obowiązki - musi pamiętać choćby o prawach konsumenta, a także wystawiać faktury lub rachunki na żądanie kupującego.
Czytaj też: Okazjonalna sprzedaż żywności z ograniczeniami
Duża swoboda działania
- Nie ma przeciwwskazań co do miejsca, sposobu czy formuły wykonywania takiej działalności. Jeżeli dana osoba mieści się w miesięcznym limicie przychodów, może tę działalność wykonywać, gdzie chce, np. na kiermaszach, festynach, odpustach, prowadzić sprzedaż uliczną itp. – mówi Przemysław Pruszyński z Konfederacji Lewiatan.
Zastrzega jednak, że mogą pojawić się ograniczenia związane z prawem lokalnym, np. zakaz handlu w określonych miejscach, dniach czy godzinach. Często potrzebna jest zgoda urzędu i np. uiszczenie opłaty za zajęcie pasa drogowego czy miejsca na targowisku. Zasady handlu w poszczególnych miejscach określają gminne uchwały, warto więc pytać o konkretne obowiązki w urzędach. Jedną z opłat może być na przykład miejsce na terenie prowadzonej imprezy. Bardziej restrykcyjne obowiązki dotyczą sprzedaży żywności, trzeba bowiem dochować wymogów sanitarnych.
Pilnować pułapu
Aby mieścić się w działalności nierejestrowej, od stycznia do czerwca 2024 r. miesięczny przychód danej osoby może wynosić do 3181,50 zł, a od lipca 2024 roku – 3225 zł. To 75 proc. minimalnego wynagrodzenia. Taka osoba musi też prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży.
- To znaczy zapisywać, co sprzedała, w jakiej ilości i za jaką kwotę. Trzeba też zapisywać daty, w których to nastąpiło – wyjaśnia Przemysław Pruszyński.
Sprawdź w LEX: W jaki sposób powinna być prowadzona ewidencja sprzedaży na działalności nierejestrowanej? >
Ponieważ przychody z działalności nierejestrowej nie przekraczają 200 tys. zł w skali roku, przy działalności nierejestrowej, co do zasady, nie płaci się VAT (zwolnienie podmiotowe). Jeśli przychody nie przekraczają 20 tys. zł rocznie, a sprzedawane towary bądź usługi nie podlegają obowiązkowej fiskalizacji, sprzedający nie musi posiadać też kasy fiskalnej.
Czytaj więcej w LEX: Zwolnienie podmiotowe z obowiązku ewidencjonowania obrotu przy zastosowaniu kas rejestrujących na przykładach >
Co, jeśli sprzedawca przekroczy miesięczny limit przychodów? Wówczas nie ma wyjścia - musi zarejestrować firmę. Ma na to siedem dni od momentu przekroczenia progu.
Z własną firmą nie da rady, ale...
Warto też przypomnieć, że działalność nierejestrowaną można prowadzić pod pewnymi warunkami. Przede wszystkim, trzeba prowadzić ją samodzielnie. Nie jest możliwe założenie spółki cywilnej. Sprzedażą musi zajmować się osoba fizyczna, która nie wykonywała działalności gospodarczej przez ostatnie 60 miesięcy. Ważny jest tu wpis do CEIDG. Jeżeli jednak dana osoba miała zarejestrowaną firmę w innym kraju, nie ma to znaczenia, może podjąć w Polsce działalność nierejestrową. Można podjąć ją nawet wówczas, gdy krajowa firma nie została zamknięta, lecz zawieszona przez ostatnie pięć lat. Nie ma przeszkód prawnych, by działalność nierejestrową prowadziła osoba zatrudniona na etat (o ile zatrudniająca firma czy instytucja nie przewiduje w tym zakresie wewnętrznych obostrzeń), czy np. na umowę zlecenia.
Sprawdź w LEX: Czy z tytułu wykonywania działalności nieewidencjonowanej należy opłacać składki ZUS? >
Cena promocyjna: 68.4 zł
|Cena regularna: 76 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 53.2 zł
Wątpliwości nie brakuje
Przepisy dotyczące działalności nierejestrowanej są dość ogólne i budzą sporo wątpliwości. Podstawowe dotyczą ZUS. Choć zasadą jest, że taka osoba nie ma obowiązku odprowadzania składek do ZUS, pojawiają się problemy związane z interpretacją dotyczącą zajmowania się usługami.
- Trzeba uważać, żeby działalność nie została uznana za umowę zlecenia czy agencyjną – ostrzega Pruszyński.
W jednej z interpretacji ZUS uznał bowiem, że zlecający usługę zawiera ze zleceniobiorcą umowę zlecenia zgodnie z kodeksem cywilnym. W takiej sytuacji to na zlecającym ciąży obowiązek zarejestrowania umowy i odprowadzenia składek społecznych oraz zdrowotnych do ZUS (interpretacja indywidualna z 4 sierpnia 2022 r., sygn. DI/100000/43/616/2022 [decyzja nr 470], Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku).
Ostrożne muszą być także osoby bezrobotne, by nie stracić swojego statusu. Nie mogą prowadzić działalności nierejestrowej opartej na umowie cywilnoprawnej, w tym umowie agencyjnej, umowie zlecenia, umowie o dzieło lub umowie o pomocy przy zbiorach. Zawarcie tego typu umowy spowoduje, że bezrobotny będzie wykonywać inną pracę zarobkową i utraci status. W praktyce więc pozostaje im prowadzenie działalności nierejestrowej jedynie w oparciu o umowę sprzedaży.
Sprawdź w LEX: Czy obcokrajowiec spoza UE może prowadzić działalność nieewidencjonowaną? >
Działalność nierejestrową mogą prowadzić osoby niepełnoletnie. Mają one jednak ograniczoną zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że nie mogą samodzielnie zawierać umów ze swoimi kontrahentami na dostawę towarów czy sprzedaż produktów. Do zaciągania zobowiązań i rozporządzania swoim prawem będzie potrzebna zgoda przedstawiciela ustawowego – zazwyczaj rodzica.
Sprawdź w LEX: Czy przejętą działalność gospodarczą można rozliczać w ramach działalności nierejestrowanej? >
PIT do końca kwietnia
Prowadzący działalność nie uniknie obowiązku podatkowego. Do rocznego rozliczenia niezbędny jest formularz PIT-36. Znajduje się w nim rubryka dotycząca działalności nierejestrowej. Za 2023 rok należy rozliczyć się do 30 kwietnia br.
Przychodem podatkowym z takiej działalności są kwoty zapłacone przez klienta za towar lub usługę. Nie zalicza się do tego wartości zwróconych towarów oraz udzielonych bonifikat i skont (obniżek za uregulowanie płatności przed terminem). Oczywiście, tak jak przy innych rodzajach działalności, podatnik odlicza koszty uzyskania przychodu, np. zakupu sprzedawanych towarów czy wykupienia miejsca do handlu. Wszystko to powinien mieć udokumentowane w razie ewentualnej kontroli. Wysokość podatku zależy od uzyskanego dochodu. Ten za 2023 rok do 120 tys. zł wynosi 12 proc. minus kwota zmniejszająca podatek -3600 zł. Powyżej 120 tys. zł dochody są opodatkowane w wysokości 32 proc., a powyżej 1 mln zł dochodzi jeszcze dodatkowe 4 proc.
Co ważne, rozliczenie PIT z działalności nierejestrowej nie wyłącza prawa do wspólnego rozliczania małżonków. Można też skorzystać z ulg podatkowych, np. na dziecko, internet, rehabilitacyjnej czy termomodernizacyjnej.
Zobacz też procedurę: Opodatkowanie działalności nieewidencjonowanej >
Rolnicy nie w każdym przypadku
Rolnik może prowadzić działalność nierejestrową, o ile nie wchodzi ona w zakres działalności rolniczej i będzie uznana za "gospodarczą" w rozumieniu prawa przedsiębiorców.
Chodzi o:
- działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
- wynajmowanie przez rolników pokoi,
- sprzedaż posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów,
- wyrób wina przez producentów będących rolnikami wyrabiającymi mniej niż 100 hektolitrów wina w ciągu roku gospodarczego,
- działalność rolników w zakresie sprzedaży, o której mowa w art. 20 ust. 1c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (chodzi o przychody ze sprzedaży przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, obwarowanych dodatkowymi warunkami)
- działalności prowadzonej przez koła gospodyń wiejskich.
Sprawdź w LEX: Czy działalność nieewidencjonowana wpłynie na prawo do dalszego ubezpieczenia w KRUS? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
