Uczelnie publiczne określają w swoich zarządzeniach warunki i tryb ich ustalania opłat semestralnych za kształcenie na studiach oraz zwolnienia z opłat. Zazwyczaj studenci mogą (na swój wniosek) ubiegać się o całkowite lub częściowe zwolnienie z opłat. Rektor może zwolnić studenta z obowiązku wniesienia tych opłat, jedynie w wyjątkowych i szczególnie uzasadnionych przypadkach (np. okoliczności losowych powodujących znaczne pogorszenie sytuacji materialnej, wybitnych wyników w nauce). Możliwość ta jest kierowana do nieokreślonego kręgu osób, nie ma więc charakteru indywidualnego. W takiej sytuacji pojawia się pytanie, czy student musi zapłacić podatek od nieodpłatnego świadczenia oraz czy na uczelni ciążą obowiązki informacyjne, tj. sporządzenia informacji PIT-11.
Kiedy dochody są opodatkowane
Zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania (art. 9 ust. 1 ustawy o PIT) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem zwolnionych z podatku oraz dochodów, od których zaniechano poboru podatku. Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy o PIT).
Należy tutaj wskazać, że ustawa o PIT dokonuje specyfikacji źródeł przychodów. Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT odrębnym źródłem przychodów są tzw. inne źródła. Za przychody z innych źródeł uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14 ustawy o PIT, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17 ustawy o PIT (art. 20 ust. 1 ustawy o PIT).
Czytaj również: Frankowiczom grozi wysoki podatek za zwrócone odsetki
Czy zwolnienie z opłaty to nieodpłatne świadczenie
Przepisy ustawy o PIT nie zawierają definicji nieodpłatnych świadczeń. Rozumienie tego pojęcia zostało jednak wypracowane w judykaturze.
W wydanych na gruncie CIT uchwałach z 18 listopada 2002 r., sygn. akt FPS 9/02, oraz z 16 października 2006 r., FPS 1/06, Naczelny Sąd Administracyjny ustalił znaczenie tego terminu w oparciu o przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. NSA uznał, że na gruncie tej ustawy, termin „nieodpłatne świadczenie” ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym, obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy. Z kolei, w uchwale z 24 maja 2010 r., sygn. akt II FPS 1/10, NSA potwierdził to stanowisko, uznając, że ma ono również zastosowanie do PIT, w stosunku do sytuacji wynikających z art. 11 ust. 1 w związku z art. 12 ust. 1 i 3 ustawy o PIT.
Kwestia rozumienia pojęcia „innych nieodpłatnych świadczeń” – w aspekcie świadczeń pracowniczych – była również przedmiotem analizy Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał w wyroku z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13, stwierdził, że za przychód pracownika z tytułu „innych nieodpłatnych świadczeń”, o których mowa w art. 12 ust. 1 i art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, mogą być uznane takie świadczenia, które:
- po pierwsze, zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie),
- po drugie, zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść,
- po trzecie, korzyść ta jest wymierna (również w postaci zaoszczędzenia wydatku) i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).
Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczy wprawdzie świadczeń uzyskiwanych przez pracowników, jednak zawiera wskazówki interpretacyjne jak należy rozumieć nieodpłatne świadczenia i może mieć zastosowanie w sprawie zwolnienia studenta z opłat za usługi edukacyjne.
Zobacz w LEX: Świadczenia związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych > >
Cena promocyjna: 143.1 zł
|Cena regularna: 159 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 111.3 zł
Zwolnienie z opłat dostępne dla wszystkich bez PIT
Odnosząc się do analizowanego problemu należy stwierdzić, że w sytuacji gdy w wewnętrznych aktach prawnych uczelni wskazano okoliczności, które powodują rezygnację z pobierania opłat za usługi edukacyjne (studia), to należy uznać, że tego rodzaju świadczenie jest dostępne w sposób ogólny dla wszystkich osób spełniających określone warunki. Potencjalnie rozwiązanie to jest kierowane do nieokreślonego kręgu osób, nie ma więc charakteru indywidualnego. Dlatego też należy uznać, że w opisanej sytuacji trzecia z przesłanek wskazanych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie jest wypełniona. Zatem, zwolnienie studenta z pobieranych przez uczelnię opłat, które nastąpiło na warunkach i w trybie określonym w zarządzeniu rektora, tj. wewnętrznym akcie prawnym uczelni – nie stanowi nieodpłatnego świadczenia i nie skutkuje powstaniem przychodu podlegającego opodatkowaniu. W konsekwencji, na uczelni nie ciążą obowiązki, o których mowa w art. 42a ust. 1 ustawy o PIT, tj. sporządzenia i przekazania studentowi oraz właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego informacji PIT-11.
Podsumowując, z uwagi na to, że po stronie studentów, których uczelnia zwolniła z pobierania opłat semestralnych, nie powstanie przychód podatkowy. Na uczelni nie cięży obowiązek sporządzenia informacji PIT-11.
Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 1 sierpnia 2024 r., 0115-KDIT2.4011.325.2024.1.MD).
Marcin Szymankiewicz, doradca podatkowy
Zobacz również w LEX: Opodatkowanie świadczeń na rzecz pracowników > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
