1. Wprowadzenie
Jednym w priorytetów polskiej polityki gospodarczej ma być budownictwo, w tym zwłaszcza budownictwo mieszkaniowe. W związku z tym ustawodawca podejmuje określone działania, które w zamierzeniach mają spowodować wzrost w budownictwie mieszkaniowym. Jednym z zasadniczych celów jest pobudzenie popytu. To zaś wymaga przede wszystkim stworzenia rozwiązań prawnych, które mają stanowić pomoc dla osób fizycznych w sfinansowaniu nabycia własnego mieszkania. Rozwiązania prawne w tym zakresie mogą głównie koncentrować się na pomocy w spłacaniu kredytów zaciągniętych na te cele.

Takie właśnie instrumenty zostały niedawno wprowadzone do polskiego prawa Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania (Dz. U. Nr 183, poz. 1354), przewiduje bowiem, określone rozwiązania prawne, na mocy których niektórzy kredytobiorcy, zaciągający kredyty na określone inwestycje mieszkaniowe, otrzymają pomoc w spłacie tych kredytów. Ustawa weszła w życie 26 października 2006 r.

W ostatnim roku istniało jednocześnie powszechne przekonanie, że ustawodawca – decydując się na stymulowanie w ten właśnie sposób popytu na rynku budownictwa mieszkaniowego – pozbawi podatników możliwości korzystania z tzw. ulgi odsetkowej, określonej w przepisach art. 26b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

2. Zarys rozwiązań ustawy o finansowym wsparciu rodzin
Podstawowym rozwiązaniem przewidzianym w ustawie o finansowym wsparciu rodzin (...) jest możliwość uzyskania dopłat do udzielonego pewnym osobom kredytu na określone cele mieszkaniowe. Z przepisów ww. ustawy wynika, że dopłaty przysługują do oprocentowania kredytów udzielanych na zakup lokalu mieszkalnego, budowę i zakup domu jednorodzinnego albo wniesienie wkładu budowlanego do spółdzielni mieszkaniowej. Dopłata jest zaś częścią należnych od kredytu odsetek, które są pokrywane nie przez kredytobiorcę, lecz przez Fundusz Dopłat.

Dopłaty mogą być stosowane, jeżeli kredyt preferencyjny został udzielony na podstawie umowy zawartej z instytucją ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów przez oboje małżonków albo przez osobę „samotnie wychowującą dziecko” (w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych pozwalających na wspólne rozliczenie podatkowe z takim dzieckiem).
Dopłat jednak nie stosuje się, jeżeli którykolwiek z kredytobiorców jest lub był stroną innej umowy kredytu preferencyjnego.
Dopłaty przysługują tylko określonym kredytobiorcom (takim, którzy nie mają własnego budynku lub lokalu mieszkalnego, nie mają mieszkania spółdzielczego, ani nie są najemcami lokalu mieszkalnego). Dopłaty mogą być jednak stosowane, jeśli potencjalny kredytobiorca w dniu zawarcia umowy kredytu jest najemcą lokalu mieszkalnego lub przysługuje mu spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, a jednocześnie pisemnie zobowiąże się do „rezygnacji” z takiego mieszkania po zrealizowaniu inwestycji finansowanej kredytem mieszkaniowym.

Dopłaty są stosowane, jeśli:

1) kredyt preferencyjny został udzielony na:
a) zakup będącego w budowie lub istniejącego domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym, stanowiącego odrębną nieruchomość, z wyłączeniem zakupu domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego, do którego którejkolwiek z kredytobiorców, w dniu zawarcia umowy kredytu preferencyjnego, przysługiwał inny tytuł prawny,
b) zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, którego przedmiotem jest lokal mieszkalny w budynku wielorodzinnym lub dom jednorodzinny,
c) pokrycie kosztów budowy lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, budowanego przez spółdzielnię mieszkaniową w celu ustanowienia odrębnej własności tego lokalu lub przeniesienia własności domu jednorodzinnego,
d) wkład budowlany do spółdzielni mieszkaniowej, wnoszony w celu uzyskania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, którego przedmiotem jest zasiedlany po raz pierwszy lokal mieszkalny,
e) budowę domu jednorodzinnego,
f) nadbudowę, przebudowę lub rozbudowę budynku mieszkalnego lub adaptację budynku lub lokalu o innym przeznaczeniu na cele mieszkalne, w celu uzyskania lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość;

2) powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego nie przekracza odpowiednio 75 m2 i 140 m2;

3) cena zakupu lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, cena zakupu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, wkład budowlany, koszt budowy domu jednorodzinnego, koszt nadbudowy, przebudowy lub rozbudowy budynku mieszkalnego lub koszt adaptacji budynku lub lokalu o innym przeznaczeniu na cele mieszkalne, na który został udzielony kredyt preferencyjny, nie przekracza kwoty stanowiącej iloczyn powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego i średniego wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m2 powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych;

4) lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny położone są na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Wysokość dopłat jest uzależniona od wielkość lokalu mieszkalnego, bądź budynku mieszkalnego. Może ona stanowić od ¼ do ½ wysokości należnych odsetek. Generalnie jednak ustawa preferuje mieszkania i budynki mniejsze, w przypadku których, dopłaty będą wyższe.
W okresie stosowania dopłat odsetki spłacane przez kredytobiorcę są równe kwocie odsetek naliczonych przez instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytów w oparciu o stopę procentową pomniejszonej o dopłatę należną za okres naliczenia odsetek.
Dopłaty stosuje się przez okres 8 lat od dnia pierwszej spłaty odsetek.

3. Ulga odsetkowa – zasady kontynuacji odliczeń
Z dniem 1 stycznia 2007 r. ustawodawca wyeliminował ulgę odsetkową w systemu podatku dochodowego od osób fizycznych. Jednocześnie jednak, zgodnie z zasadą ochrony praw nabytych, pozostawił podatnikom możliwość kontynuowania odliczeń w ramach tej ulgi. Wynika to z przepisu art. 9 ust. 1 ustawy nowelizującej z dnia 27 października 2006 r. Zgodnie z jego treścią, podatnikowi, któremu w latach 2002 – 2006 (a więc w latach funkcjonowania ulgi odsetkowej) został udzielony kredyt (pożyczka) uprawniająca do ulgi odsetkowej, przysługuje – na dotychczasowych zasadach – prawo do odliczania wydatków na spłatę odsetek od tego kredytu (pożyczki). Odliczenie przysługuje, jeśli umowa o kredyt (pożyczkę) została zawarta przed dniem 1 stycznia 2007 r. Odliczeń nie można stosować dłużej niż do dnia 31 grudnia 2027 r. (odsetki można więc ostatni raz odliczyć w zeznaniu rocznym za 2027 r.).
Istotne znaczenie ma to, aby kredyt został udzielony przed dniem 1 stycznia 2007 r. Nie jest konieczne, aby podatnik otrzymał jakiekolwiek środki finansowe przed dniem 1 stycznia 2007 r. Decyduje tylko zawarcie umowy o kredyt (pożyczkę) przed tym dniem. Wówczas kredyt jest udzielony, tak jak tego wymaga ustawa.

Kontynuowanie odliczeń odbywać się będzie na dotychczas obowiązujących zasadach. W związku z tym w dalszych przepisach ustawy nowelizującej z dnia 27 października 2006 r. znajdują się przepisy stanowiące delegację dla właściwego ministra do określenia wzoru formularza PIT–2K (dołączanego do zeznania rocznego, w którym po raz pierwszy dokonuje się odliczenia odsetek, w którym to formularzu dokonuje się oświadczenia o wysokości wszystkich poniesionych wydatków związanych z daną inwestycją), oraz stanowiące delegację do corocznego ogłaszania limitu ulgi (z wprowadzeniem istniejącego dotychczas mechanizmu mającemu zapobiegać obniżeniu kwoty limitu).