Ministerstwo Finansów nie widzi potrzeby wydania objaśnień na temat możliwości skorzystania z preferencyjnego rozliczenia dla samotnych rodziców ani doprecyzowania przepisów ustawy o PIT.
- Resort finansów nie rozważa wydania objaśnień w sprawie opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci. Nie są prowadzone również prace nad zmianą przepisów ustawy o PIT w tym zakresie, w szczególności w odniesieniu do rodziców sprawujących opiekę naprzemienną - napisał wiceminister finansów Jarosław Neneman w odpowiedzi na interpelację poselską nr 3569.
Prawo do ulgi ma ten, kto się bardziej angażuje
Ministerstwo daje jednak wskazówki, kto w praktyce może być uznany za samotnego rodzica. Wiceminister Neneman przedstawił trzy sytuacje, w których mogą powstać wątpliwości. Wyjaśnił też, jakie stanowisko zajmuje wówczas administracja skarbowa.
Sytuacja nr 1: Dziecko rozwiedzionych rodziców pozostaje pod stałą, codzienną opieką jednego z rodziców, z którym mieszka oraz który ma nieograniczoną władzę rodzicielską. Drugi rodzic ma ograniczoną władzę rodzicielską i jest zobowiązany wyłącznie do płacenia alimentów lub zajmuje się dzieckiem (kontaktuje się z dzieckiem) doraźnie. - Wówczas rodzice nie wychowują dziecka wspólnie, a status rodzica samotnie wychowującego dziecko ma ten (jako jedyny), z którym dziecko zamieszkuje, i który na co dzień je wychowuje – wyjaśnia MF.
Sytuacja nr 2: Żaden z rodziców nie ma ograniczonej władzy rodzicielskiej. Oboje rodzice uczestniczą w procesie wychowawczym dziecka, ale zaangażowanie jednego z rodziców jest większe - okresy sprawowania czynności wychowawczych jednego rodzica są nieporównywalnie dłuższe niż drugiego. - Co do zasady rodzicem samotnie wychowującym dziecko w tym przypadku jest ten, który w większym stopniu uczestniczy w procesie wychowawczym dziecka – wyjaśnia MF.
Sytuacja nr 3: Rozwiedzeni rodzice są zaangażowani w równym stopniu w proces wychowawczy dziecka, czyli sprawują faktycznie opiekę naprzemienną. - Wówczas rodzice wychowują dziecko wspólnie i tym samym żaden z rodziców nie ma prawa do opodatkowania swoich dochodów na preferencyjnych zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dziecko – wyjaśnia MF.
Czytaj w LEX: Rozwód w podatkach i nie tylko >
Stanowisko MF nie zakończy sporów
- Kwestia rozliczenia samotnych rodziców od lat budzi wiele wątpliwości i nie wydaje się, aby najnowsze stanowisko Ministerstwa Finansów miało rozwiązać większość sporów w tym zakresie. Definicja samotnego rodzica nie obejmie co do zasady wszystkich możliwych problemów praktycznych, a może dodatkowo skomplikować niektóre sytuacje. Wydaje się, że gdyby MF wydało objaśnienia w tej sprawie, pomogłoby to uniknąć rozbieżnych rozstrzygnięć - mówi Grzegorz Grochowina, szef Zespołu Zarządzanie Wiedzą w Departamencie Podatkowym w KPMG w Polsce.
Wyjaśnia, że pierwsza z przedstawionych w odpowiedzi na interpelację sytuacji budzi co do zasady najmniej wątpliwości, ponieważ wychowaniem dziecka zajmuje się niemal wyłącznie rodzic, z którym dziecko mieszka.
- Bardziej skomplikowana jest druga sytuacja, w której żaden z rodziców nie ma ograniczonej władzy rodzicielskiej, a oboje uczestniczą w procesie wychowawczym. Ze stanowiska MF wynika, że decydującym czynnikiem jest wówczas stopień zaangażowania rodziców, czyli kto w większym stopniu uczestniczy w procesie wychowawczym. Co ważne, MF nie odwołuje się tutaj do kryterium, z kim dziecko mieszka. Wydaje się więc, że przyjmując powyższe stanowisko, podobne sytuacje mogą wciąż wywoływać spory zarówno między rodzicami jak też między podatnikami a fiskusem. Należy też zauważyć, że w trzecim przykładzie MF bierze pod uwagę stopień zaangażowania matki i ojca w proces wychowawczy. Jeśli oboje angażują się w równym stopniu, mamy de facto do czynienia z opieką naprzemienną, niezależnie od tego, czy taka opieka została orzeczona, więc żadne z nich nie ma prawa do preferencji. Jednak również w tym przypadku mogą powstać spory - mówi Grzegorz Grochowina.
Zobacz też linię orzeczniczą: Naprzemienna opieka rodziców nad dzieckiem a preferencyjne rozliczanie PIT osoby samotnie wychowującej dziecko >
Co sprawdza fiskus
W odpowiedzi na interpelację wiceminister Neneman odniósł się sporów dotyczących preferencyjnego rozliczenia. Posłanka Małgorzata Pępek zapytała o sytuacje, w których organy podatkowe odmawiają możliwości preferencyjnego rozliczenia się osobom rozwiedzionym, faktycznie samotnie wychowującym dziecko, gdy nie jest ono objęte systemem opieki naprzemiennej, ale utrzymuje kontakt z drugim rodzicem.
Według MF w praktyce nie dochodzi do takich sytuacji. - Z przekazanych przez dyrektorów Izb Administracji Skarbowej wyjaśnień wynika, iż w obowiązującym stanie prawnym, w ramach prowadzonych czynności sprawdzających, kontroli podatkowych oraz postępowań podatkowych nie były prowadzone sprawy, w których odmówiono możliwości preferencyjnego opodatkowania dochodów na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci osobom rozwiedzionym, faktycznie samotnie wychowującym dziecko, w sytuacji gdy dziecko nie jest ono objęte systemem opieki naprzemiennej, ale utrzymuje kontakt z drugim rodzicem - wyjaśnia Jarosław Neneman.
Zobacz również: Fiskus spyta sąsiada, kto zajmuje się dzieckiem >>
Niejednolite interpretacje
Jednak, jak wskazuje Agata Malicka, współwłaścicielka biura rachunkowego, sytuacja nie jest tak jednoznaczna. Podaje przykład wciąż aktualnej interpretacji z 24 lipca 2023 r. (nr 0111-KDSB2-1.4011.233.2023.2.EA), w której dyrektor KIS zakwestionował prawo do ulgi ze względu na zbyt częste kontakty dziecka z ojcem, ustalone w ugodzie mediacyjnej. Sprawa dotyczyła sytuacji, w której sąd ustalił miejsce zamieszkania dziecka każdorazowo przy matce. Sąd nie orzekł opieki naprzemiennej. Rodzice sprawują opiekę wspólnie, ponieważ żadne nie ma ograniczonej władzy rodzicielskiej. Były mąż płaci alimenty na dziecko. Matka jest osobą stanu wolnego, a jej były mąż ma z drugiego małżeństwa dwójkę dzieci.
- Okoliczność, że dwie osoby wychowują to samo dziecko w sytuacji bliskiej opieki naprzemiennej (ugoda mediacyjna) wyklucza możliwość uznania, że którakolwiek z tych osób wychowuje dziecko samotnie – stwierdził dyrektor KIS.
Sprawdź w LEX: Czy z ulgi dla samotnych rodziców można korzystać w trakcie roku? >
Z kolei w najnowszej interpretacji z 5 lipca 2024 r. (nr 0114-KDIP3-2.4011.301.2024.3.BM) dyrektor KIS zakwestionował prawo do preferencji, gdy rodzice nie mają ustalonej opieki naprzemiennej, miejsce zamieszkania dwójki dzieci jest przy matce, ale jedno z dzieci mieszka z ojcem. Dyrektor KIS wyjaśnił, że skoro matka wspólnie z drugim rodzicem wychowuje co najmniej jedno dziecko, to wystąpiła określona w art. 6 ust. 4f ustawy o PIT przesłanka uniemożliwiająca skorzystanie z preferencji. Chodzi o opiekę naprzemienną.
- Interpretacje podatkowe wciąż są niejednolite i budzą wiele wątpliwości. Fiskus kwestionuje prawo do ulgi, gdy rodzice zawierają ugody mediacyjne i oboje angażują się w wychowanie dziecka. Z drugiej strony pozwala na korzystanie z preferencji, gdy samotny rodzic żyje w nieformalnym związku z inną osobą niż drugi rodzic. To prawda, że przepisy nie zawsze odpowiadają skomplikowanym sytuacjom rodzinnym, jednak kolejne odpowiedzi MF raczej nie zmierzają do wyjaśnienia sytuacji. Niestety wydaje się, że spory w tym zakresie szybko się nie zakończą - mówi Agata Malicka.
Zobacz w LEX: Wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
