Czy rodziny zastępcze uzyskają prawo do ulgi rodzinnej?

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych nie dają prawa do korzystania z ulgi rodzinnej podatnikom sprawującym opiekę nad dziećmi jako rodziny zastępcze. Czy jest szansa na zmianę tego stanu rzeczy? Jakie jest stanowisko Ministerstwa Finansw w tej kwestii?

W obecnym stanie prawnym z ulgi podatkowej z tytułu wychowywania własnych lub przysposobionych dzieci nie mogą korzystać podatnicy opiekujący się dziećmi jako rodziny zastępcze. Tłumaczone jest to powszechnie różnicą, jaka występuje pomiędzy objęciem nad dzieckiem opieki i tylko opieki (co ma mieć miejsce w przypadku rodzin zastępczych), a powstaniem więzi prawnej między przysposabiającym a dzieckiem (jak w przypadku adopcji). Osoby sprawujące opiekę nad dziećmi w ramach rodzin zastępczych podkreślają z kolei, że każdy sposób zaopiekowania się dzieckiem, wynikający z potrzeby serca rodziców, przybranych rodziców czy opiekunów, wymaga porównywalnego zaangażowania środków finansowych. Rodzice zastępczy wskazują ponadto, że jeśli zatem przyznane prawo do odliczenia ulgi nie zależy ani od liczby wychowywanych dzieci, ani od wysokości osiągniętego dochodu, czy słuszne jest w takim wypadku uzależnianie prawa do takiej ulgi finansowej od wystąpienia więzi prawnej? Ich zdaniem, należałoby wówczas nie uwzględniać także i takich sytuacji, gdy możliwość i chęć przysposobienia dziecka, a zatem i powstania wspomnianej wyżej więzi prawnej, nie jest w żaden sposób uzależniona od rodziców zastępczych.

Sprawa powyższa stała się również przedmiotem interpelacji poselskiej (nr 1869). Zapytano w niej ministra finansów, czy podejmie stosowne działania celem ustanowienia prawa do odliczenia ulgi podatkowej dla rodzin zastępczych.
W odpowiedzi na interpelację Ministerstwo Finansów wskazało, że zasady korzystania z ulgi prorodzinnej reguluje art. 27f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, ze zm.), w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r.

Z odliczenia w ramach ulgi prorodzinnej mogą korzystać podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych uzyskujący dochody opodatkowane na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej, wychowujący własne lub przysposobione dzieci:
• małoletnie;
• bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek pielęgnacyjny;
• do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub w przepisach Prawo o szkolnictwie wyższym, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku.

Resort finansów wskazał, że z przytoczonych przepisów wynika, że omawiane odliczenie przysługuje nie tylko biologicznym rodzicom, ale także podatnikom, którzy przysposobili dzieci (np. babci czy dziadkowi).
Jeśli chodzi o kwestię nieuwzględnienia w uldze rodzin zastępczych Ministerstwo Finansów podkreśliło, że zgodnie z przepisem art. 78 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.) rodzinie zastępczej udziela się pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania każdego umieszczonego w niej dziecka. Szczegółowe warunki finansowania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej określa rozporządzenie ministra polityki społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz. U. Nr 233, poz. 2344 z późn. zm.).

Jednocześnie kwoty otrzymane z tego tytułu, w myśl przepisu art. 21 ust. 1 pkt 24 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14 poz. 176, z późn. zm.) są wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych. Przepis powyższy stanowi bowiem, że wolna od podatku dochodowego jest przyznana na podstawie odrębnych przepisów pomoc pieniężna dla rodzin zastępczych oraz jednorazowa pomoc pieniężna na zagospodarowanie udzielona usamodzielniającym się wychowankom rodzin zastępczych i wychowankom publicznych lub niepublicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych.

Resort finansów wskazał, że celem wprowadzenia ulgi prorodzinnej było wspieranie rodzin poprzez system podatkowy. Natomiast o nieobjęciu rodzin zastępczych ulgą prorodzinną przesądziły funkcjonujące już wcześniej uprawnienia dla rodzin zastępczych w zakresie opisanego powyżej wsparcia budżetowego (przewidziane w ustawie o pomocy społecznej i w rozporządzeniu w sprawie rodzin zastępczych), jak i systemu podatkowego (wskazane wyżej zwolnienie od podatku dochodowego przewidziane w art. 21 ust. 1 pkt 24 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Z uwagi na powyższe Ministerstwo Finansów wskazało, że brak jest uzasadnienia do podjęcia prac legislacyjnych dających rodzinom zastępczym prawo do ulgi z tytułu wychowywania dzieci.