Jak można przeczytać w uzasadnieniu projektu, Rzecznik będzie stał na straży praw podatników, w szczególności poszanowania zasady zaufania do władzy publicznej, bezstronności, równego oraz sprawiedliwego traktowania, respektowania słusznych interesów podatników oraz racjonalności działania organów podatkowych wobec podatników. Ma reagować, gdy prawa podatnika będą naruszane oraz "wspierał zobowiązanego w powstałym sporze z organem podatkowym, jeśli wystąpi taka konieczność".
Istotną grupą zadań tej instytucji ma być też bieżąca analiza stosowania prawa podatkowego i funkcja sygnalizowania zmian co do praktyki stosowania lub co do stanowienia prawa podatkowego.
Według autorów projektu, proponowane rozwiązania dotyczyć będą w pierwszej kolejności osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. - W zakresie spraw przedsiębiorców, podlegających ochronie przez Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, pierwszeństwo w udzielaniu im wsparcia będzie przysługiwał o temu drugiemu. Projekt więc zakłada, że Rzecznik Praw Podatnika będzie współpracował z Rzecznikiem Małych i Średnich Przedsiębiorców i w razie potrzeby udzielał mu wsparcia. Tym samym rozwiązania te będą korzystnie oddziaływać na podmioty prowadzące działalność gospodarczą - czytamy w uzasadnieniu projektu.
Do zadań Rzecznika będzie należało m.in.: opiniowanie projektów aktów normatywnych z zakresu prawa podatkowego; promowanie mediacji między podatnikami a organami podatkowymi; współdziałanie ze stowarzyszeniami, samorządami zawodowymi, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami, organizacjami reprezentującymi podatników oraz z zagranicznymi i międzynarodowymi organami i organizacjami działającymi na rzecz ochrony praw podatnika, zajmującymi się monitoringiem jakości prawa podatkowego i kierunkami jego reform. Podjęcie czynności przez Rzecznika będzie następowało z urzędu lub na wniosek.
Zgodnie z projektem Rzecznik Praw Podatnika będzie powoływany przez Prezesa Rady Ministrów na 6-letnią kadencję na wniosek ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Rzecznik nie będzie mógł należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności gospodarczej, jak również działalności publicznej, która nie daje się pogodzić z godnością urzędu.