Niemal wszystkie osoby prawne posiadające siedzibę na terenie Polski podlegają obowiązkowi zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Zasady i tryb identyfikacji beneficjentów rzeczywistych na potrzeby zgłoszenia reguluje ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2018 r. poz. 723 z późń. zm. - dalej: ustawa AML), wprowadzona do polskiego porządku prawnego w efekcie implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, tzw. Dyrektywa AML IV (dalej: Dyrektywa). Wraz z wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego regulacji dotyczących fundacji rodzinnych, katalog podmiotów zobowiązanych do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych został rozszerzony również na fundacje rodzinne.
Ustawodawca nie zdecydował się jednak wyodrębnić fundacji rodzinnych jako odrębnego podmiotu regulacji, poprzestając na rozszerzeniu definicji „trustu” również o fundacje rodzinne oraz doprecyzowaniu definicji beneficjenta rzeczywistego.
Wątpliwości pojawiają się na etapie ustalania, kto jest uważany za beneficjenta rzeczywistego w przypadku fundacji rodzinnej.
Czytaj też: Kolejny zwrot w sprawie fundacji rodzinnej
Kim jest beneficjent rzeczywisty?
Ustawa AML zawiera rozbudowaną definicję beneficjenta rzeczywistego. Zgodnie z jej pierwszą częścią beneficjentem rzeczywistym, w pewnym uproszczeniu, jest każda osoba fizyczna, która poprzez posiadane uprawnienia sprawuje bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad danym podmiotem. Takie uprawnienia pozwalają beneficjentowi rzeczywistemu wywierać decydujący wpływ na działania podejmowane przez dany podmiot.
Zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 1) lit. b ustawy AML, w przypadku fundacji rodzinnej (trustu), za beneficjenta rzeczywistego należy uznać:
- założyciela, w tym fundatora w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. poz. 326),
- powiernika, w tym członka zarządu w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej,
- nadzorcę, jeżeli został ustanowiony, w tym członka rady nadzorczej w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej,
- beneficjenta, w tym beneficjenta w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej lub - w przypadku gdy osoby fizyczne czerpiące korzyści z danego trustu nie zostały jeszcze określone - grupę osób, w których głównym interesie powstał lub działa trust,
- inną osobę sprawującą kontrolę nad trustem,
- inną osobę fizyczną o uprawnieniach lub obowiązkach równoważnych do określonych w tiret od pierwszego do piątego,.
Cena promocyjna: 53.1 zł
Cena regularna: 59 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 35.4 zł 
Wątpliwości w praktyce
Niestety przytoczone fragmenty definicji beneficjenta rzeczywistego nie są ze sobą spójne, co w praktyce może prowadzić do problemów podczas zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych fundacji rodzinnej do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych. Wątpliwości budzi przede wszystkim to, czy wskazany powyżej katalog ma charakter definitywny, czy też warunkiem uznania za beneficjenta rzeczywistego jest jednak wpierw ustalenie, że dana osoba kontroluje fundację rodzinną. Może się bowiem zdarzyć, że członek rady nadzorczej nie posiada żadnych uprawnień pozwalających mu wpływać na działania fundacji rodzinnej, wobec czego nie stanowi beneficjenta rzeczywistego w rozumieniu pierwszej części definicji zawartej w ustawie AML. Analogiczna sprzeczność może dotyczyć przede wszystkim beneficjentów fundacji rodzinnej, szczególnie, jeżeli ci ostatni nie posiadają uprawnienia do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów.
Dalszych wątpliwości dodaje fakt, że choć ustawa AML stanowi implementację Dyrektywy, to wydaje się, że w zakresie w jakim przed polskim ustawodawcą stanęło zadanie uregulowania kwestii objęcia obowiązkiem identyfikacji beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnych, to zdecydowano wybrać rozwiązanie w najlepszym razie niekompletne, prowadzące do analizowanych wątpliwości.
W przywołanym art. 2 ust. 2 pkt 1) lit. b ustawy AML nie poprzedzono wprowadzenia do wyliczenia kategorii osób uznawanych za beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnych (trustów), występującym w art. 3 pkt 6) lit. b Dyrektywy doprecyzowaniem, że za beneficjenta rzeczywistego trustu należny uznać wszystkie pełniące określone funkcje, których odpowiednikami są osoby wskazane w katalogu z ustawy AML. Jeżeli zdecydowano potraktować fundacje rodzinne na równi z trustem, co samo w sobie jest dyskusyjne, gdyż w polskim porządku prawnym brak tego typu instytucji, należało zaimplementować brzmienie dyrektywy w jej pełnym brzmieniu co wykluczyłoby jakiekolwiek wątpliwości co do interpretacji przepisów ustawy.
Aktualne brzmienie ustawy AML powoduje, że ustalając krąg beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnej można dojść do różnych wniosków, a brzmienie przepisów, szczególnie w zestawieniu z treścią dyrektywy może prowadzić do wątpliwości w zakresie ustalania kręgu beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnych. Analizując definicję kręgu beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnej bez uwzględnienia części ogólnej definicji, jako beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnej należy podać jej fundatora, wszystkich członków zarządu i rady nadzorczej, beneficjentów, a także inne osoby, które sprawują kontrolę nad daną fundacją rodzinną. Mając na względzie treść przywołanych przepisów dyrektywy wydaje się, że taka właśnie była intencja ustawodawcy. Niemniej jednak w obecnym brzmieniu ustawy AML oraz mając na względzie, że główną przesłanką decydującą o posiadaniu statusu beneficjenta rzeczywistego jest szeroko rozumiana kontrola nad danym podmiotem oraz możliwość wpływu na jego czynności czy działania, wyrażoną w ogólnej części definicji ustawowej mogą pojawić się uzasadnione wątpliwości co do ustalenia kręgu osób podlegających ujawnieniu w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych. Co istotne, krąg osób ustalony na podstawie pierwszej koncepcji może różnić się względem grona beneficjentów ustalonych zgodnie z drugim poglądem.
Uwaga na kary finansowe!
Stojąc przed dylematem, jak interpretować przepisy ustawy AML podczas zgłaszania beneficjentów rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, warto mieć na uwadze, że podanie informacji, które zostaną uznane za niezgodne ze stanem faktycznym może skutkować nałożeniem kary pieniężnej w wysokości do 1.000.000 złotych. Z tego powodu, wobec niejednoznacznej redakcji przepisów, zawsze zlecane jest przeprowadzenie szczegółowej analizy każdego przypadku.
Robert Staniaszek, adwokat, Młodszy Partner w Kancelarii Gorazda, Świstuń, Wątroba i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni
Krzysztof Chrzanowski, aplikant adwokacki w Kancelarii Gorazda, Świstuń, Wątroba i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
