Samorządy adwokacki i radcowski, ale też Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris, walczą o urzędówki od dłuższego czasu. Na początku czerwca 2023 r. Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej (NRA) wystąpiło do ówczesnego premiera Mateusza Morawieckiego, by złożył, na podstawie art. 149 ust. 2 Konstytucji RP, wniosek do Rady Ministrów o uchylenie w całości rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Powód? Zakwestionowanie konstytucyjności tych przepisów przez Trybunał Konstytucyjny. MS zapowiadało, że pracuje nad zmianami. W październiku ubiegłego roku do opiniowania skierowane zostały projekty zmian rozporządzeń - i utknęły. Ich głównym założeniem było zrównanie stawek za urzędówki ze stawkami dla adwokatów i radców prawnych z wyboru. Rozporządzenia miały obowiązywać od 1 stycznia 2024 r. Ostatecznie weszły w życie 5 czerwca br. Tyle że batalia trwa nadal - o urealnienie stawek, czyli dostosowanie ich do warunków rynkowych.

Czytaj:  Urzędówki na nowych zasadach sąd może podwyższyć sześciokrotnie>>

W czerwcu NRA przyjęła stanowisko, w którym zwróciła się do ministra sprawiedliwości o podjęcie działań zmierzających do zabezpieczenia w ustawie budżetowej na rok 2025 środków finansowych, pozwalających na realizację tego celu. Z kolei minister Adam Bodnar jeszcze w maju powołał adw. Jacka Różyckiego na funkcję pełnomocnika do spraw określenia zasad ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej przez adwokata oraz radcę prawnego ustanowionych z urzędu.  

 

Wzrost najpóźniej od 1 stycznia 2025 r., sprawy karne rozważane

Planowane zmiany potwierdza w rozmowie z Prawo.pl wiceministra Ejchart.

-Jeśli chodzi o stawki za udzielanie pomocy prawnej z urzędu, to wyznaczamy grupy spraw, w których są one obecnie najniższe i które najpóźniej od 1 stycznia 2025 r. wzrosną o 100 proc. Oczywiście znam postulaty samorządów prawniczych w tym zakresie, rozmowy są ważne, przynoszą rozwiązania, dobre pomysły. Nie mamy wątpliwości, że wzrost stawek za "urzędówki" i ich zrównanie ze stawkami „z wyboru” było absolutną koniecznością. Ale dostrzegamy też potrzebę podwyższenia najniższych stawek – zarówno za sprawy prowadzone „z wyboru”, jak i za „urzędówki” - mówi.

Zobacz w LEX: Podwyższenie wynagrodzenia pełnomocników z urzędu o stawkę podatku od towarów i usług > >

I dodaje, że zaczęto od 11 grup najniższych stawek, ale analizowane są kolejne. - Kwestia podwyższenia stawek wynagrodzeń w sprawach karnych istotnie stanowi jedną z tych priorytetowych i będzie także rozważana - przekonuje. Postulował o prezes NRA Przemysław Rosati.

 

100 proc. więcej, ale tylko w niektórych sprawach

Konkrety padły podczas sierpniowego spotkania ministra sprawiedliwości z przedstawicielami NRA. Jak poinformował resort, minister, dostrzegając niedostatek aktualnych uregulowań prawnych, zdecydował, że stawki wynagrodzeń przewidziane w rozporządzeniach, dotyczących kosztów nieopłaconej pomocy prawnej oraz opłat za czynności pełnomocników i pełnomocniczek, będą systematycznie podwyższane.

Pierwsza zmiana ma nastąpić w ostatnim kwartale bieżącego roku (najpóźniej od 1 stycznia 2025 r.). Dotyczyć będzie podwyższenia o 100 proc. minimalnych stawek wynagrodzeń w 11 kategoriach spraw, które uznane zostały przez Ministerstwo Sprawiedliwości za najbardziej newralgiczne. Chodzi o sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, postępowań ws. nieletnich, spraw alimentacyjnych, o nakazanie wypłacenia wynagrodzenia za pracę do rąk drugiego małżonka, o stwierdzenie nabycia spadku, o opróżnienie lokalu mieszkalnego czy skargi na czynności komornika.

Zobacz wzór dokumentu w LEX: Postanowienie w przedmiocie ustanowienia pełnomocnika z urzędu > >

To nie wszystko, jest też koncepcja zmiany regulacji mechanizmu zasądzania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu na rzecz pełnomocników i pełnomocniczek. Rozwiązanie miałoby zmierzać w kierunku takiego ukształtowania brzmienia par. 4 ust. 2 rozporządzenia, aby sądy, na wniosek pełnomocnika o podniesienie wysokości opłaty były zobowiązane do oceny przesłanek warunkujących taką podwyżkę (do 600 proc.).

Chodzi tu o uwzględnienie:

  • nakładu pracy adwokata, w szczególności czasu poświęconego na przygotowanie się do prowadzenia sprawy, liczby stawiennictw w sądzie, w tym na rozprawach i posiedzeniach, czynności podjętych w sprawie, w tym czynności podjętych w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu;
  • wartości przedmiotu sprawy;
  • wkładu adwokata w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie;
  • stopnia zawiłości sprawy, w szczególności trybu i czasu prowadzenia sprawy, obszerności zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego lub biegłych sądowych, dowodu z zeznań świadków, dowodu z dokumentów o znacznym stopniu skomplikowania i obszerności.

Odmowa sądu wymagałaby uzasadnienia i odniesienia się do tych przesłanek, np. szczególnego nakładu pracy pełnomocnika czy czasu poświęconego na przygotowanie się do prowadzenia sprawy. - Takie ukształtowanie regulacji, uzasadniających orzekanie o podwyższaniu stawek wynagrodzenia, ułatwiłoby adwokatom i adwokatkom składanie sądom skutecznych wniosków kosztowych - uważa MS.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.