W wyrokach (sygn. akt I FSK 42/20 i I FSK 128/20) Naczelny Sąd Administracyjny utrzymał w w mocy orzeczenia sądu I instancji, który zakwestionował w pewnych sytuacjach możliwość wszczynania przez organy podatkowe postępowania karnoskarbowego tylko po to, aby zawiesić bieg przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Sąd może kontrolować przerywanie przedawnienia?
Z opublikowanych właśnie uzasadnień wyroków wynika, sąd administracyjny może kontrolować, czy nie doszło do instrumentalnego wykorzystywania art. 70 par. 6 pkt 1 ordynacji podatkowej ze względu na wszystkie okoliczności sprawy podatkowej. Lektura uzasadnień prowadzi do wniosku, że obecnie każda okoliczność może stać się podstawą do podważania wykorzystania przez organy postępowania karnoskarbowego do uniemożliwienia przedawnienia podatku. Dlatego też w praktyce to na organie będzie ciążyło wykazanie, że to wszczęcie postępowania karnoskarbowego było uzasadnione – jakakolwiek wątpliwość co do zasadności czy prawidłowości formalnej wszczęcia może zostać wykorzystana przez podatnika.
Czytaj w LEX: Zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z postępowaniem karnym skarbowym – na przykładach >
- Dla mnie oznacza to jednak być może długofalowo niekorzystne skutki dla podatników. Obecnie w mojej praktyce regularnie spotykam się z sytuacjami, gdy rok – dwa przed terminem przedawnienia podatku, organy wszczynają postępowanie karne skarbowe – zwraca uwagę dr Łukasz Pilarczyk, adwokat, menadżer działu prawa karnego w kancelarii FilipiakBabicz. Ekspert podkreśla, że dzieje się to często, gdy nie ma żadnej podstawy do takiego działania, a cała sprawa jest albo konsekwencją omyłki podatnika albo sporu o interpretację przepisów podatkowych.
Zobacz również:
Raport: Pracownicy urzędów skarbowych nadużywają prawa >>
MF: Nie wszczynamy postępowań, by zatrzymać przedawnienie. Podatnicy nie wierzą >>
W tak wszczynanych postępowaniach karnoskarbowych organy podatkowe zazwyczaj nie wykonują w nich niemal żadnych czynności, tylko je zawieszają. W niezwykle rzadkich przypadkach zawieszenie następuje po przedstawieniu zarzutów podatnikowi.
Czytaj w LEX: Przedawnienie zobowiązań podatkowych a VAT >
Nie każde postępowanie można zawiesić
Dr Grzegorz Keler, adwokat w kancelarii SPCG, stwierdza z kolei, że NSA słusznie zauważył, że nie każde wszczęcie postępowania karnoskarbowego stanowi podstawę do zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatkowego. Ekspert wskazuje, że skutek taki nie nastąpi, jeżeli powołanie się przez organ na wszczęcie takiego postępowania nastąpiło z przekroczeniem zasady zaufania do organów podatkowych. W związku z tym sąd administracyjny może kontrolować, czy przesłanka zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania nie została przez organ potraktowana instrumentalnie.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w kontekście właściwego zawiadomienia podatnika >
- Tezy wyroków NSA mogą stanowić istotny argument w trwających postępowaniach podatkowych. Można jednak dostrzec, że coraz częściej organy podejmują w ramach wszczętych postępowań różnego rodzaju czynności, aby nie narazić się na zarzut wszczęcia postępowania wyłącznie w tym celu. Ponadto fiskus wykorzystuje również inne przesłanki zawieszenia biegu terminu przedawnienia – zaznacza dr Grzegorz Keler.
Cena promocyjna: 74.7 zł
|Cena regularna: 249 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Działanie skarbówki na niekorzyść podatników
Ukrócenie niekorzystnej praktyki skarbówki przez NSA pozornie wydaje się korzystne dla podatników, jednak, jak podkreślają eksperci, to może być złudne.
- Owszem, w sprawach, w których już do takiej sytuacji doszło, podatnicy uzyskali bardzo mocny oręż w walce z fiskusem. Przyszłość jednak nie jest już taka oczywista. Organy zapewne zmienią wkrótce praktykę i zaczną jak najszybciej wszczynać postępowanie karnoskarbowe, a potem przedstawiać zarzuty podatnikom i realnie wykonywać czynności w postępowaniu karnoskarbowym. Chodzić będzie oczywiście o zminimalizowanie ryzyka podważenia instrumentalności wszczęcia tego postępowania – zwraca uwagę dr Łukasz Pilarczyk.
Może się zatem okazać się, że jeżeli do tej pory podatnik miał problem tylko z postępowaniem podatkowym (bo postępowanie karnoskarbowe było traktowane tylko jako środek do zawieszenia przedawnienia podatku i zazwyczaj dopiero po zakończeniu sprawy podatkowej było realnie prowadzone przeciwko podatnikowi), w przyszłości wobec podatnika będą jednocześnie prowadzone dwa postępowania: podatkowe i karnoskarbowe. W obu będą dokonywane czynności, w których podatnik będzie musiał uczestniczyć, co w praktyce będzie dla niego podwójną uciążliwością.
- Niewykluczone też, że organy będą szerzej stosować praktykę, z którą do tej pory spotkałem się tylko w jednej sprawie, w której organ bardzo szybko zakończył postępowanie przygotowawcze i skierował akt oskarżenia do sądu, zanim jeszcze wydał decyzję ustalającą wymiar podatku. Obecnie podatnik musi uczestniczyć w czynnościach przed organem (jako strona postępowania podatkowego) i przed sądem karnym (jako oskarżony) – dodaje dr Łukasz Pilarczyk. W ten sposób świadkowie są przesłuchiwani w:
- postępowaniu przygotowawczym w sprawie karnoskarbowej,
- w postępowaniu sądowym w sprawie karnoskarbowej (sąd ponownie bowiem co do zasady przesłuchuje świadków przesłuchiwanych w postępowaniu przygotowawczym)
- oraz jeszcze raz w postępowaniu podatkowym.
Jednak, jak podkreśla nasz rozmówca, każda rozbieżność w tych zeznaniach jest wykorzystywana przez organ do podważania zeznań świadków korzystnych dla podatnika. - Niestety obawiam się, że za kilka lat takie sytuacje nie będą już wyjątkami, bo pozwolą one spełnić wymogi stawiane organom przez NSA co do zawieszenia przedawnienia podatku w wyniku wszczęcia postępowania karnoskarbowego, a ponadto utrudnią obronę swych praw podatnikom – zauważa dr Łukasz Pilarczyk.
Sprawdź w LEX: Czy wydanie decyzji określającej zobowiązanie podatkowe zawiesza bieg terminu przedawnienia? >
- Podatnicy nie powinni popadać w nadmierny optymizm. Należy pamiętać, że stanowisko sądów administracyjnych w tego typu sprawach nie jest jednolite. W stosunkowo niedawnej uchwale składu 7 sędziów NSA z 18 czerwca 2018 r. (sygn. I FPS 1/18) stwierdzono, że samo zawiadomienie podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego ze względu na wszczęcie postępowania karnoskarbowego, jest wystarczające do stwierdzenia, że do takiego zawieszenia doszło – zwraca uwagę dr Grzegorz Keler.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
