Pytanie
Kupuję na bazarach artykuły kolekcjonerskie i potem sprzedaję je na allegro. Osoby, od których kupuję są osobami fizycznymi i nie chcą podpisywać umów sprzedaży, ani wystawiać rachunków.
W jaki sposób mogę zaewidencjonować w koszty wydatki które poniosłem na zakup tych artykułów?
Czy mogą to być dowody wewnętrzne wystawione przeze mnie?
Odpowiedź
Nie jest dozwolone dokumentowanie kosztów zakupu używanych artykułów kolekcjonerskich od ludności dowodami wewnętrznymi, sam fakt niewłaściwego ich udokumentowania nie przesądza jeszcze o niemożności potrącenia danego wydatku w koszty.
Uzasadnienie
Niestety przepisy nie umożliwiają ujmowania nieudokumentowanych wydatków na zakup towarów handlowych w rodzaju artykułów kolekcjonerskich dowodami wewnętrznymi. Udokumentowanie w ten sposób kosztów zakupu towarów handlowych czy materiałów może jedynie dotyczyć zakupu bezpośrednio od krajowego producenta lub hodowcy niektórych produktów roślinnych i zwierzęcych, zakupu od ludności, sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU), surowców roślin zielarskich i ziół dziko rosnących leśnych, jagód, owoców leśnych i grzybów leśnych (PKWiU ex 02.30.40.0), wartości produktów roślinnych i zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy lub hodowli prowadzonej przez podatnika, zakupu w jednostkach handlu detalicznego materiałów pomocniczych i zakupu od ludności niektórych surowców wtórnych (§ 14 ust. 2 rozporządzenia ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów - dalej r.k.p.i.r. Nie można więc zakupu używanych towarów handlowych dokumentować dowodami wewnętrznymi.
Poniesione wydatki należy natomiast ująć w księdze na podstawie sporządzonego opisu (§ 16 ust. 2 r.k.p.i.r.). Opis ten powinien zawierać imię, nazwisko (firmę) i adres dostawcy, ilość i rodzaj oraz cenę jednostkową i wartość materiału (lub towaru handlowego).Należy jednak zauważyć, że opis nie jest wystarczający do ujęcia w księdze kosztów nabycia tych towarów.
Przedstawione wyżej regulacje prowadzą do wniosku, że nie mogą być udokumentowane we właściwy sposób poczynione przez podatnika wydatki na zakupy nieudokumentowane fakturami, stąd nie powinny stanowić one kosztów. Orzecznictwo sądowe stoi jednak na stanowisku, że wadliwość dokumentu księgowego nie przesądza jeszcze o możliwości zakwestionowania faktu poniesienia danego wydatku. W mojej ocenie wystarczające więc będzie ujęcie kosztu zakupu na bazarze na podstawie wspomnianego wyżej opisu. Należy jednak mieć świadomość, że rodzi to ryzyko sporu z organami podatkowymi, które mogą zakwestionować prowadzoną w oparciu o takie dowody księgę jako wadliwą. Podobne stanowisko odnaleźć można m.in. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3 czerwca 2009 r., II FSK 242/08.
Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że nie ma generalnego wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów wydatków na zakup artykułów kolekcjonerskich (starych encyklopedii, woluminów, rękopisów). Wydatki te muszą oczywiście pozostawać w związku przyczynowo skutkowym z przychodami (art. 22 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm. - dalej u.p.d.o.f.), nie zostały jednak wymienione pośród wyłączeń z kosztów wynikających z art. 23 u.p.d.o.f. Niemniej jednak w niektórych przypadkach wydatki na zakup antyków czy przedmiotów kolekcjonerskich będą mogły być postrzegane jako koszty reprezentacji, wyłączone spośród kosztów podatkowych (art. 23 ust. 1 pkt 23 u.p.d.o.f.). Wyłączenie to znajdzie zastosowanie, gdy celem zakupu antyków byłoby budowanie wrażenia okazałości czy wystawności, zastosowanie ich w charakterze wyrafinowanej dekoracji. Nie będzie miało jednak zastosowania w działalności antykwarycznej (gdy antyki traktowane są jak towary handlowe) ani wówczas, gdy przy ich zastosowaniu są świadczone usługi (np. artystyczne).
Wyjątkowo można dokumentować dowodami wewnętrznymi zakup niektórych towarów od ludności, producentów i hodowców. Dotyczy to:
- zakupu, bezpośrednio od krajowego producenta lub hodowcy, produktów roślinnych i zwierzęcych, nieprzerobionych sposobem przemysłowym lub przerobionych sposobem przemysłowym, jeżeli przerób polega na kiszeniu produktów roślinnych lub przetwórstwie mleka albo na uboju zwierząt rzeźnych i obróbce poubojowej tych zwierząt. Producent ten czy hodowca nie musi być przy tym rolnikiem w rozumieniu odrębnych przepisów, wystarczy, że samodzielnie wyhodował czy wyprodukował towary rolne.
- zakupu od ludności, sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU), surowców roślin zielarskich i ziół dziko rosnących leśnych, jagód, owoców leśnych i grzybów leśnych (PKWiU ex 02.30.40.0),
- zakupu od ludności odpadów poużytkowych, stanowiących surowce wtórne, z wyłączeniem zakupu (skupu) metali nieżelaznych oraz przeznaczonych na złom samochodów i ich części składowych.
Tylko zakup towarów z tych trzech grup np. na rynku czy w serwisie aukcyjnym może być dokumentowany samodzielnie, bez posiadania faktury, rachunku czy umowy sprzedaży. Niemniej jednak zalecać należy sporządzenie dla udokumentowania takich zakupów rachunków podpisanych przez sprzedawcę, pozwoli to bowiem uniknąć wątpliwości organów podatkowych co do rzeczywistego przebiegu tych transakcji.