1. Wprowadzenie
Poszczególne formy finansowania mogą nieść ze sobą konsekwencje podatkowe zarówno w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych, jak i podatku od czynności cywilnoprawnych. Dodatkowo istotne jest, czy na skutek dokapitalizowania spółki poprawi się jej płynność finansowa oraz czy pozyskany kapitał zostanie udostępniony odpłatnie, czy też nieodpłatnie.
Analizę najkorzystniejszego sposobu finansowania należy rozpatrywać każdorazowo w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego. Niemniej jednak należy uwzględniać w szczególności następujące czynniki:
– rozwiązania przewidziane umową spółki oraz ich zgodność z przepisami ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) – dalej k.s.h.;
– koszty związane z przeprowadzeniem transakcji;
– traktowanie na gruncie przepisów podatkowych udostępnionych kwot kapitału, odsetek i pozostałych kosztów transakcyjnych.
2. Formy finansowania działalności
2.1. Podwyższenie kapitału zakładowego
Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych podwyższenie kapitału zakładowego spółki może nastąpić na mocy postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia. Jeżeli uchwała wspólników nie będzie przewidywać inaczej, bez zmiany umowy kapitał zakładowy spółki może być podwyższony maksymalnie do określonej w umowie spółki kwoty. Podwyższenie kapitału zakładowego powyżej tej kwoty może być dokonane poprzez zmianę umowy spółki. Wiąże się to jednak z dodatkowymi kosztami, np. w postaci opłat notarialnych.
Po stronie kosztów przeprowadzenia podwyższenia kapitału zakładowego należy wskazać również podatek od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z późn. zm.) – dalej u.p.c.c., podatkowi podlegają m.in. zmiany umów spółki. W przypadku umowy spółki kapitałowej za zmianę umowy uważa się wniesienie lub podwyższenie wniesionego do spółki wkładu, którego wartość powoduje podwyższenie kapitału zakładowego. Tym samym, podwyższenie kapitału zakładowego spółki spowoduje powstanie obowiązku w podatku od czynności cywilnoprawnych. Podstawę opodatkowania stanowi wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy. Stawka podatku wynosi 0,5%. W związku z tym spółka zobowiązana będzie do uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych oraz do złożenia w ciągu 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego deklaracji PCC-3 do urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki.
Biorąc pod uwagę aspekt podatku dochodowego od osób prawnych, po stronie spółki kwoty przekazane na podwyższenie kapitału zakładowego nie stanowią przychodu podatkowego (art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm. – dalej u.p.d.o.p.). Tym samym zdarzenie to jest – co do zasady – neutralne z podatkowego punktu widzenia. Również w przypadku, kiedy udziały na skutek podwyższenia kapitału obejmowane są powyżej wartości nominalnej, nadwyżka pomiędzy ich wartością nominalną a wartością rynkową (tzw. agio) nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu (art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p.).
Wątpliwości na gruncie obowiązujących przepisów budzi możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z podwyższeniem kapitału zakładowego (w tym w szczególności wydatków na obsługę prawną transakcji, koszty podatku od czynności cywilnoprawnych itp.). Zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. kosztami uzyskania przychodu są koszty poniesione w celu osiągnięcia lub zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p. A contrario, z racji tego, iż zamknięty katalog wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodu nie zawiera tego typu wydatków, wydaje się, iż poniesione przez spółkę w związku z podwyższeniem kapitału wydatki powinny być kosztem uzyskania przychodu w momencie poniesienia jako koszty inne niż bezpośrednio związane z przychodami.
Należy przy tym zwrócić uwagę na uchwałę siedmioosobowego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 stycznia 2011 r., II FPS 6/10, której przedmiotem była kwestia potrącalności kosztów związanych z podwyższeniem kapitału w spółce akcyjnej. W uchwale tej dokonano rozróżnienia na koszty bezpośrednio i pośrednio związane z emisją akcji w spółce akcyjnej (tj. podwyższeniem kapitału akcyjnego). Podział ten warunkuje w opinii NSA możliwość zaliczenia określonych wydatków do kosztów uzyskania przychodów. Do kosztów uzyskania przychodów nie mogą być zaliczone wydatki, bez których nie jest możliwe podwyższenie przez spółkę akcyjną kapitału zakładowego. Do tego rodzaju wydatków zalicza się m.in. opłaty notarialne, sądowe, podatek od czynności cywilnoprawnych. Pozostałe wydatki, które mają charakter fakultatywny, takie jak np. koszty doradztwa prawnego czy też podatkowego, mogą tym samym stanowić koszty uzyskania przychodów na zasadach ogólnych. Argumentacja zaprezentowana przez NSA w przytoczonej uchwale pozwala przypuszczać, iż stanowisko to będzie aktualne także wobec spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz może obejmować nie tylko podwyższenie kapitału zakładowego, ale również inne zdarzenia gospodarcze, o których mowa w art. 12 ust. 4 u.p.d.o.p. (np. wniesienie dopłat, udzielenie kredytu) (zob. wyrok NSA z dnia 22 kwietnia 2011 r., II FSK 2160/09; wyrok WSA w Poznaniu z dnia 17 marca 2011 r., I SA/Po 745/10; wyrok WSA w Krakowie z dnia 29 marca 2011 r., I SA/Kr 2181/10).
Przykład 1
Podsumowanie wariantu i sposoby optymalizacji podatkowej
Skutki podatkowe podwyższenia kapitału zakładowego w ujęciu liczbowym zostaną zobrazowane na poniższym przykładzie:
Wspólnicy A spółki z o.o. planują podwyższyć kapitał zakładowy spółki o 1.000.000 zł (obecnie jest on na poziomie 50.000 zł). Umowa spółki A przewiduje możliwość podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki do kwoty 5.000.000 zł w okresie do dnia 31 grudnia 2017 r. Koszty związane z podwyższeniem kapitału, które obniżają podstawę opodatkowania, wynoszą 1000 zł.
Skutki podatkowe w zakresie podatku dochodowego i podatku od czynności cywilnoprawnych przedstawia poniższa tabela:
* zgodnie z przytaczaną uchwałą NSA podatek od czynności cywilnoprawnych przy podwyższeniu kapitału zakładowego nie będzie stanowił kosztów uzyskania przychodu (jako koszt bezpośredni związany z podwyższeniem kapitału zakładowego)
** wyłączenie spod opodatkowania zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 1 u.p.d.o.p.
Obciążenie podatkowe w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych można zminimalizować przy tzw. podwyższeniu kapitału z agio. Będzie to miało miejsce wtedy, gdy objęcie udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym nastąpi powyżej tzw. wartości nominalnej1. Kapitał zakładowy zostanie wówczas podwyższony o ich nominalną wartość. Różnica pomiędzy wartością rynkową nowo utworzonych udziałów a ich wartością nominalną będzie powiększać kapitał rezerwowy (zapasowy) i – wbrew opinii powszechnie prezentowanej przez organy podatkowe – nie będzie powiększać podstawy opodatkowania dla celów podatku od czynności cywilnoprawnych (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 10 lutego 2010 r., IPPB2/436-500/09-2/AF; interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 25 listopada 2008 r., IPPB2/436-343/08-2/MZ).
Należy zwrócić uwagę, iż podwyższenie kapitału zakładowego w spółce prowadzi co do zasady do poprawy tzw. wskaźnika cienkiej kapitalizacji, tj. na skutek podwyższenia kapitału zakładowego w formie gotówkowej wzrasta wysokość akceptowanego z punktu widzenia przepisów o cienkiej kapitalizacji zadłużenia wobec określonych podmiotów powiązanych2.
2.2. Dopłaty wspólników
Umowa spółki kapitałowej może zobowiązywać wspólników do wniesienia dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału (art. 177 k.s.h.). W praktyce umowy spółek zawierają reguły dotyczące możliwości wnoszenia dopłat w wysokości nieprzekraczającej określonej wartości posiadanych udziałów. Ich wysokość oraz termin wniesienia wymagają podjęcia stosownej uchwały wspólników.
Wniesienie dopłat przez wspólników podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W takim przypadku podstawę opodatkowania stanowi kwota wniesionych dopłat. Stawka podatku wynosi 0,5%. Spółka będzie zobowiązana do uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych oraz do złożenia deklaracji PCC-3 do właściwego ze względu na siedzibę spółki urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od dnia podjęcia uchwały o wniesieniu dopłat.
Na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w przypadku wniesienia dopłat w granicach określonych w umowie spółki wartość wniesionych dopłat nie stanowi przychodu podatkowego (art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p.). Organy podatkowe stoją na stanowisku, iż dopłaty wniesione do spółki w przypadku, gdy umowa spółki nie przewiduje takiej możliwości, w całości stanowią przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Również w przypadku wniesienia dopłat w wysokości przekraczającej kwotę przewidzianą w umowie spółki wniesione dopłaty stanowią przychód podatkowy w części przekraczającej kwotę przewidzianą w umowie spółki (zob. wyrok NSA z dnia 28 września 2007 r., II FSK 1088/06). Jeżeli natomiast do wniesienia dopłat nie zostaną zobowiązani wszyscy wspólnicy, otrzymana przez spółkę kwota dopłat od niektórych wspólników może zostać potraktowana jako pożyczka (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 12 lipca 2010 r., ILPB3/423-339/10-2/DS).
Skutki podatkowe wniesienia dopłat do spółki przez wspólników B spółki z o.o. w ujęciu liczbowym zostaną zobrazowane w poniższym przykładzie.
Marcin Sobieszek
Poszczególne formy finansowania mogą nieść ze sobą konsekwencje podatkowe zarówno w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych, jak i podatku od czynności cywilnoprawnych. Dodatkowo istotne jest, czy na skutek dokapitalizowania spółki poprawi się jej płynność finansowa oraz czy pozyskany kapitał zostanie udostępniony odpłatnie, czy też nieodpłatnie.
Analizę najkorzystniejszego sposobu finansowania należy rozpatrywać każdorazowo w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego. Niemniej jednak należy uwzględniać w szczególności następujące czynniki:
– rozwiązania przewidziane umową spółki oraz ich zgodność z przepisami ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) – dalej k.s.h.;
– koszty związane z przeprowadzeniem transakcji;
– traktowanie na gruncie przepisów podatkowych udostępnionych kwot kapitału, odsetek i pozostałych kosztów transakcyjnych.
2. Formy finansowania działalności
2.1. Podwyższenie kapitału zakładowego
Zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych podwyższenie kapitału zakładowego spółki może nastąpić na mocy postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego i termin podwyższenia. Jeżeli uchwała wspólników nie będzie przewidywać inaczej, bez zmiany umowy kapitał zakładowy spółki może być podwyższony maksymalnie do określonej w umowie spółki kwoty. Podwyższenie kapitału zakładowego powyżej tej kwoty może być dokonane poprzez zmianę umowy spółki. Wiąże się to jednak z dodatkowymi kosztami, np. w postaci opłat notarialnych.
Po stronie kosztów przeprowadzenia podwyższenia kapitału zakładowego należy wskazać również podatek od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z późn. zm.) – dalej u.p.c.c., podatkowi podlegają m.in. zmiany umów spółki. W przypadku umowy spółki kapitałowej za zmianę umowy uważa się wniesienie lub podwyższenie wniesionego do spółki wkładu, którego wartość powoduje podwyższenie kapitału zakładowego. Tym samym, podwyższenie kapitału zakładowego spółki spowoduje powstanie obowiązku w podatku od czynności cywilnoprawnych. Podstawę opodatkowania stanowi wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy. Stawka podatku wynosi 0,5%. W związku z tym spółka zobowiązana będzie do uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych oraz do złożenia w ciągu 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego deklaracji PCC-3 do urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki.
Biorąc pod uwagę aspekt podatku dochodowego od osób prawnych, po stronie spółki kwoty przekazane na podwyższenie kapitału zakładowego nie stanowią przychodu podatkowego (art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm. – dalej u.p.d.o.p.). Tym samym zdarzenie to jest – co do zasady – neutralne z podatkowego punktu widzenia. Również w przypadku, kiedy udziały na skutek podwyższenia kapitału obejmowane są powyżej wartości nominalnej, nadwyżka pomiędzy ich wartością nominalną a wartością rynkową (tzw. agio) nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu (art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p.).
Wątpliwości na gruncie obowiązujących przepisów budzi możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z podwyższeniem kapitału zakładowego (w tym w szczególności wydatków na obsługę prawną transakcji, koszty podatku od czynności cywilnoprawnych itp.). Zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. kosztami uzyskania przychodu są koszty poniesione w celu osiągnięcia lub zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p. A contrario, z racji tego, iż zamknięty katalog wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodu nie zawiera tego typu wydatków, wydaje się, iż poniesione przez spółkę w związku z podwyższeniem kapitału wydatki powinny być kosztem uzyskania przychodu w momencie poniesienia jako koszty inne niż bezpośrednio związane z przychodami.
Należy przy tym zwrócić uwagę na uchwałę siedmioosobowego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 stycznia 2011 r., II FPS 6/10, której przedmiotem była kwestia potrącalności kosztów związanych z podwyższeniem kapitału w spółce akcyjnej. W uchwale tej dokonano rozróżnienia na koszty bezpośrednio i pośrednio związane z emisją akcji w spółce akcyjnej (tj. podwyższeniem kapitału akcyjnego). Podział ten warunkuje w opinii NSA możliwość zaliczenia określonych wydatków do kosztów uzyskania przychodów. Do kosztów uzyskania przychodów nie mogą być zaliczone wydatki, bez których nie jest możliwe podwyższenie przez spółkę akcyjną kapitału zakładowego. Do tego rodzaju wydatków zalicza się m.in. opłaty notarialne, sądowe, podatek od czynności cywilnoprawnych. Pozostałe wydatki, które mają charakter fakultatywny, takie jak np. koszty doradztwa prawnego czy też podatkowego, mogą tym samym stanowić koszty uzyskania przychodów na zasadach ogólnych. Argumentacja zaprezentowana przez NSA w przytoczonej uchwale pozwala przypuszczać, iż stanowisko to będzie aktualne także wobec spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz może obejmować nie tylko podwyższenie kapitału zakładowego, ale również inne zdarzenia gospodarcze, o których mowa w art. 12 ust. 4 u.p.d.o.p. (np. wniesienie dopłat, udzielenie kredytu) (zob. wyrok NSA z dnia 22 kwietnia 2011 r., II FSK 2160/09; wyrok WSA w Poznaniu z dnia 17 marca 2011 r., I SA/Po 745/10; wyrok WSA w Krakowie z dnia 29 marca 2011 r., I SA/Kr 2181/10).
Przykład 1
Podsumowanie wariantu i sposoby optymalizacji podatkowej
Skutki podatkowe podwyższenia kapitału zakładowego w ujęciu liczbowym zostaną zobrazowane na poniższym przykładzie:
Wspólnicy A spółki z o.o. planują podwyższyć kapitał zakładowy spółki o 1.000.000 zł (obecnie jest on na poziomie 50.000 zł). Umowa spółki A przewiduje możliwość podwyższenia kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki do kwoty 5.000.000 zł w okresie do dnia 31 grudnia 2017 r. Koszty związane z podwyższeniem kapitału, które obniżają podstawę opodatkowania, wynoszą 1000 zł.
Skutki podatkowe w zakresie podatku dochodowego i podatku od czynności cywilnoprawnych przedstawia poniższa tabela:
| Zdarzenie prawne | Podstawaopodatkowania w zł | Podatek w zł |
| Podjęcie uchwały o podwyższeniu kapitału o kwotę 1.000.000zł – podatek od czynności cywilnoprawnych | 999.000 zł | 4995* |
| Otrzymanie środków na pokrycie kapitału zakładowego przezA spółki z o.o. – podatek dochodowy od osób prawnych | 0,00** | 0,00 |
* zgodnie z przytaczaną uchwałą NSA podatek od czynności cywilnoprawnych przy podwyższeniu kapitału zakładowego nie będzie stanowił kosztów uzyskania przychodu (jako koszt bezpośredni związany z podwyższeniem kapitału zakładowego)
** wyłączenie spod opodatkowania zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 1 u.p.d.o.p.
Obciążenie podatkowe w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych można zminimalizować przy tzw. podwyższeniu kapitału z agio. Będzie to miało miejsce wtedy, gdy objęcie udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym nastąpi powyżej tzw. wartości nominalnej1. Kapitał zakładowy zostanie wówczas podwyższony o ich nominalną wartość. Różnica pomiędzy wartością rynkową nowo utworzonych udziałów a ich wartością nominalną będzie powiększać kapitał rezerwowy (zapasowy) i – wbrew opinii powszechnie prezentowanej przez organy podatkowe – nie będzie powiększać podstawy opodatkowania dla celów podatku od czynności cywilnoprawnych (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 10 lutego 2010 r., IPPB2/436-500/09-2/AF; interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 25 listopada 2008 r., IPPB2/436-343/08-2/MZ).
Należy zwrócić uwagę, iż podwyższenie kapitału zakładowego w spółce prowadzi co do zasady do poprawy tzw. wskaźnika cienkiej kapitalizacji, tj. na skutek podwyższenia kapitału zakładowego w formie gotówkowej wzrasta wysokość akceptowanego z punktu widzenia przepisów o cienkiej kapitalizacji zadłużenia wobec określonych podmiotów powiązanych2.
2.2. Dopłaty wspólników
Umowa spółki kapitałowej może zobowiązywać wspólników do wniesienia dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału (art. 177 k.s.h.). W praktyce umowy spółek zawierają reguły dotyczące możliwości wnoszenia dopłat w wysokości nieprzekraczającej określonej wartości posiadanych udziałów. Ich wysokość oraz termin wniesienia wymagają podjęcia stosownej uchwały wspólników.
Wniesienie dopłat przez wspólników podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W takim przypadku podstawę opodatkowania stanowi kwota wniesionych dopłat. Stawka podatku wynosi 0,5%. Spółka będzie zobowiązana do uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych oraz do złożenia deklaracji PCC-3 do właściwego ze względu na siedzibę spółki urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od dnia podjęcia uchwały o wniesieniu dopłat.
Na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w przypadku wniesienia dopłat w granicach określonych w umowie spółki wartość wniesionych dopłat nie stanowi przychodu podatkowego (art. 12 ust. 4 pkt 11 u.p.d.o.p.). Organy podatkowe stoją na stanowisku, iż dopłaty wniesione do spółki w przypadku, gdy umowa spółki nie przewiduje takiej możliwości, w całości stanowią przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Również w przypadku wniesienia dopłat w wysokości przekraczającej kwotę przewidzianą w umowie spółki wniesione dopłaty stanowią przychód podatkowy w części przekraczającej kwotę przewidzianą w umowie spółki (zob. wyrok NSA z dnia 28 września 2007 r., II FSK 1088/06). Jeżeli natomiast do wniesienia dopłat nie zostaną zobowiązani wszyscy wspólnicy, otrzymana przez spółkę kwota dopłat od niektórych wspólników może zostać potraktowana jako pożyczka (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 12 lipca 2010 r., ILPB3/423-339/10-2/DS).
Skutki podatkowe wniesienia dopłat do spółki przez wspólników B spółki z o.o. w ujęciu liczbowym zostaną zobrazowane w poniższym przykładzie.
Marcin Sobieszek