Obowiązujące już przepisy tarczy antykryzysowej wprowadziły zasadę, z której wynika, że rada gminy może wprowadzić zwolnienia od podatku od nieruchomości gruntów, budynków i budowli firmom oraz organizacjom pozarządowym, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19. To jednak nie koniec zmian.
Umorzony podatek będzie dochodem
Planowana nowelizacja ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego ma wprowadzić zasadę, że do dochodów, które jednostka samorządu terytorialnego może uzyskać, będzie się zaliczać także skutki finansowe wynikające z zastosowania przewidzianych w przepisach prawa podatkowego: ulg podatkowych oraz ulg w spłacie zobowiązań podatkowych w postaci umorzenia w całości lub w części zaległości podatkowych. Zmiana ta wynika z projektowanego art. 23 ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Znowelizuje on brzmienie drugiego zdania art. 32 ust. 3 ustawy o dochodach jednostek terytorialnego.
Czytaj w LEX: Wpływ specustawy koronawirusowej na funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego >
Z obowiązującej obecnie wersji tego przepisu wynika, że w celu ustalenia części wyrównawczej subwencji ogólnej, przyjmuje się dochody, które jednostka samorządu terytorialnego może uzyskać z podatku rolnego, stosując do ich obliczenia średnią cenę skupu żyta, a z podatku leśnego - średnią cenę sprzedaży drewna, ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, a w przypadku innych podatków, stosując do ich obliczenia górne granice stawek podatków obowiązujące w danym roku. Do dochodów, które jednostka samorządu terytorialnego może uzyskać, zalicza się także skutki finansowe wynikające z zastosowania, przewidzianych w przepisach prawa podatkowego, ulg podatkowych i ulg w spłacie zobowiązań podatkowych.
Czytaj w LEX: Zmiany w zasadach funkcjonowania gospodarki finansowej JST w związku z koronawirusem >
Jeśli projektowana zmiana wejdzie w życie, wszelkiego rodzaju umorzenia w całości lub w części zaległości podatkowych będą także zaliczane do dochodów gmin – i to nie tylko w trakcie epidemii czy na skutek kryzysu, ale zawsze.
Czytaj w LEX: Stec Mirosław, Dochody jednostek samorządu terytorialnego. Omówienie do wyroku TK z dnia 6 marca 2019 r., K 18/17 >
Gmina umorzy podatek i... straci
Okazuje się zatem, że gmina, która zdecyduje się na umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowe w podatku od nieruchomości, podatku leśnego czy rolnego, dostanie przez to niższą część wyrównawczą subwencji. Na tej zmianie stracą zatem najbardziej gminy biedne, bo to do nich kierowana jest właśnie ta część subwencji.
Wyjaśnijmy. Część wyrównawcza subwencji ogólnej jest ustalana dla gmin, powiatów i województw, które charakteryzuje niższy poziom dochodów podatkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w porównaniu do średniej krajowej. Z przepisów wynika, że w skład części wyrównawczej subwencji ogólnej wchodzi kwota podstawowa i kwota uzupełniająca.
Czytaj w LEX: Terminy prawa administracyjnego i postępowania sądowoadministracyjnego według specustawy koronawirusowej >
Gminy otrzymują kwotę podstawową części wyrównawczej subwencji ogólnej pod warunkiem, że wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie jest niższy niż 92 proc. średniej krajowej. Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej subwencji ogólnej uzyskują natomiast te gminy, w których gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju oraz w których wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie jest niższy niż 150 proc. średniej krajowej.
Andrzej Porawski, dyrektor Biura Związku Miast Polskich mówi, że propozycja przepisów zakładających zaliczanie skutków finansowych umorzenia zaległości podatkowych do dochodów jednostek samorządu terytorialnego, uwzględnianych przy obliczaniu subwencji, zmierza w odwrotnym kierunku niż postulaty samorządów. – Chodziło o to, żeby ulgi i zwolnienia, które są przyznawane w związku z pandemią, nie obciążały subwencji - podkreśla. Tymczasem jego zdaniem, nie dość, że ten postulat nie został przyjęty, to sposób liczenia subwencji zostaje jeszcze zaostrzony.
Według Krzysztofa Mączkowskiego, skarbnika Łodzi, przewodniczącego Komisji Skarbników UMP, ta propozycja nie stanowi pomocy ani korzyści dla samorządu. - Zaliczenie umorzeń do dochodów podatkowych może prowadzić do zmniejszenia subwencji i potencjalnego zwiększenia „janosikowego” – mówi.
Trzecia tarcza nadal nie pomaga samorządom
Przepisy proponowane przez rząd nie przewidują, zdaniem samorządów lokalnych, faktycznej pomocy dla jednostek samorządu terytorialnego. Propozycje rządu zdaniem Krzysztofa Mączkowskiego nie pomogą w utrzymaniu poziomu samorządowych inwestycji, zatrzymają je i utrudnią wyjście z kryzysu. - Obecne pojawiające się propozycje idą w kierunku manipulowania przy wskaźnikach. Pomysły ujmowania przy wyliczaniu nadwyżki operacyjnej wydatków związanych z COVID-19 i utraconych dochodów jest nieporozumieniem – mówi.
Czytaj w LEX: Zdalny tryb obradowania organów kolegialnych jednostek samorządu terytorialnego >
Małgorzata Kern skarbnik Chorzowa, członek Komisji Skarbników przy Śląskim Związku Gmin i Powiatów zwraca uwagę na duży poziom niejasności w projektowanych przepisach, które w wielu przypadkach nie są przejrzyste, dlatego tak trudno je interpretować. Co więcej, brakuje w nich rozwiązań, które mogą realnie pomóc samorządowym budżetom.
- Zachęca się samorządy, żeby pomagały przedsiębiorcom, np. zwalniając lokalne firmy od płacenia podatków od nieruchomości. Jest to oczywiście słuszne działanie, które ma wspomóc przedsiębiorców w przetrwaniu tego trudnego okresu. I dzięki temu przyspieszyć moment powrotu do normalnego funkcjonowania podmiotów gospodarczych, uzyskiwania przez nich dochodów i płacenia podatków z tego tytułu. Jednak strat, które samorząd ponosi w tej sytuacji nikt nie jest w stanie zrekompensować – tłumaczy Małgorzata Kern.
Ministerstwo Finansów tłumaczy jednak, że obecnie do potencjału dochodowego zaliczane są skutki finansowe wszystkich ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, tj. odroczenia zapłaty, rozłożenia na raty i umorzenia zaległości podatkowej. Natomiast projektowane rozwiązanie wyłącza z potencjału dochodowego skutki finansowe ulg w postaci odroczenia terminu płatności i rozłożenia na raty. Jak tłumaczy resort finansów, wejście w życie projektowanego rozwiązania spowoduje, że skutki finansowe tych ulg nie będą brane pod uwagę przy wyliczaniu subwencji i wpłat do budżetu państwa.
W potencjale dochodowym pozostaną jedynie skutki finansowe ulgi w postaci umorzenia zaległości podatkowych, czyli w tym zakresie zostanie zachowane dotychczasowe rozwiązanie. - Nie dojdzie więc do zaostrzenia sposobu liczenia subwencji - podkreśla MF. Wskazuje również, że wyłączenie z potencjału dochodowego skutków ulg w postaci odroczenia i rozłożenia na raty wychodzi naprzeciw postulatom samorządów, które w zakresie swoich uprawnień podatkowych, udzielają podatnikom ulg w spłacie zobowiązań podatkowych w związku z COVID-19.
Sprawdź również książkę: Tarcza antykryzysowa. Szczególne rozwiązania w prawie podatkowym, rozliczeniach ZUS i wybranych aspektach prawa pracy związane z COVID-19 >>
VAT od umorzonych czynszów to kurozium
To jednak nie jest jedyny problem samorządów. Obowiązująca od 31 marca br. ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw wprowadziła bowiem czasowe wygaśnięcie zobowiązań stron umowy najmu powierzchni handlowej w okresie obowiązywania w nich zakazu handlu. Wiele takich powierzchni należy do gmin. Nowe przepisy doprowadziły jednak do sytuacji, w której pomimo że wynajmujący nie może domagać się zapłaty, musi wystawiać na bieżąco faktury z tytułu najmu, płacić VAT i wykazywać przychody. Potwierdza to Małgorzata Militz, doradca podatkowy, partner w kancelarii GWW. - Pomimo, że wynajmujący nie może w okresie obowiązywania zakazu handlu żądać od najemcy zapłaty należności z najmu, to powinien wystawiać jednak na bieżąco w okresie obowiązywania zakazu handlu faktury z tytułu najmu i odprowadzać od nich podatek VAT i wykazać przychód – podkreśla Małgorzata Militz.
Zobacz również: Bez prawa do żądania czynszu, ale za to z obowiązkiem zapłaty podatku >>
Zdaniem Andrzeja Porawskiego, konieczność opłacenia VAT od umorzonej części czynszu, to w normalnych warunkach swoisty hamulec do umarzania czynszów, bo według resortu finansów umorzenie to decyzja samorządu, ale budżet państwa nie może na tym tracić.
- Jednak w przypadku pandemii ten podatek mógłby być zniesiony. Takie propozycje się nie pojawiły – zauważa Andrzej Porawski.
Kwestię podatku VAT od czynszów skarbnik Chorzowa ocenia z kolei jako „kuriozalną sytuację”. Samorządy muszą płacić podatek VAT od kwot, których tak naprawdę nie otrzymują. Powoduje to dylemat, jak pomóc lokalnym przedsiębiorcom, a jednocześnie nie uszczuplić samorządowych dochodów.
- W Chorzowie wdrożyliśmy rozwiązanie, zgodnie z którym będziemy podpisywać z przedsiębiorcami aneksy do umów zmniejszające wartość stawki czynszowej. W takich okolicznościach nie musimy płacić VAT od większej stawki – mówi Małgorzata Kern.
Czytaj w LEX: Raport o stanie gminy, powiatu, województwa w 2020 r. >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
