Jak podkreślano po posiedzeniu rządu, za lata 2015-2016 kontrola skarbowa stwierdziła zmniejszenie wpływów budżetowych na ok. 19,8 mld zł w wyniku wyłudzeń podatku VAT.

Jednym z popularnych mechanizmów wyłudzeń VAT są tzw. „karuzele podatkowe”. Polegają one na tym, że towar w ramach szeregu transakcji krąży wielokrotnie między często fikcyjnymi firmami, a za każdym razem w transakcji bierze udział tzw. „znikający podatnik”, który nalicza VAT, ale nie płaci go do urzędu skarbowego. To powoduje, że budżet może wiele razy tracić należną kwotę podatku za ten sam towar (przez jego zwrot w chwili wywozu towaru za granicę Polski).

Zdaniem autorów projektu aktualnie wzrasta znaczenie transakcji dokonywanych drogą elektroniczną. Transakcje te znalazły się również w obszarze zainteresowań grup przestępczych, zwłaszcza o charakterze zorganizowanym. - Powoduje to, że będzie rosnąć rola i znaczenie analizy przepływów finansowych, a jej przygotowywanie stanie się jedną z podstawowych procedur wykonywanych w identyfikacji zagrożeń dla systemu bankowego. Transakcje elektroniczne stwarzają także zagrożenia dla sektora publicznego przez wykorzystywanie systemów bankowych do uwiarygodniania działalności, która faktycznie ma na celu wyłudzenie podatku VAT - czytamy w uzasadnieniu projektu.

KAS będzie analizować ryzyko
Projekt zakłada dokonywanie przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) analizy ryzyka wykorzystywania działalności banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do popełniania przestępstw oraz przestępstw skarbowych. Chodzi o przestępstwa związane z wyłudzeniami VAT, w tym także polegające np. na wystawianiu pustych faktur. Analiza ryzyka będzie dokonywana przy uwzględnieniu wskaźnika ryzyka ustalanego przez izbę rozliczeniową w jej systemie teleinformatycznym, zwanym STIR.

W projekcie przewidziano także m.in:

- automatyczne ustalanie w STIR wskaźnika ryzyka wykorzystywania banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do popełniania wyłudzeń skarbowych, STIR będzie analizował dane z banków i SKOK-ów oraz dane publicznie dostępne, przekazane z Centralnego Rejestru Podmiotów – Krajowej Ewidencji Podatników (CRP KEP);

- nałożenie na banki i SKOK-i obowiązku przekazywania do STIR niektórych danych, w tym stanowiących tajemnicę bankową lub tajemnicę zawodową SKOK – w celu ustalenia wskaźnika ryzyka;

- zapewnienie izbie rozliczeniowej stałego, automatycznego dostępu do danych z CRP KEP, nie stanowiących tajemnicy skarbowej, w tym znajdujących się tam danych z Krajowego Rejestru Sądowego i Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – w celu ustalenia wskaźnika ryzyka;

- przekazywanie przez izbę rozliczeniową informacji o wskaźniku ryzyka szefowi KAS;

- przekazywanie przez izbę informacji o wskaźniku ryzyka bankom i SKOK-om – w celu realizacji obowiązków wynikających m.in. z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;

- umożliwienie szefowi KAS uzyskiwanie (na wniosek), za pośrednictwem STIR, dodatkowych informacji od banków i SKOK-ów związanych z dokonywaną analizą ryzyka;

- prowadzenie elektronicznie wykazów podmiotów, które nie zostały zarejestrowane jako podatnicy VAT; zostały wykreślone z rejestru z urzędu bez konieczności zawiadamiania tego podmiotu; zostały przywrócone jako podatnicy VAT.
Wykazy te będą udostępniane na stronach internetowych w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów;

- rozszerzenie zadań Krajowej Administracji Skarbowej o rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępstw związanych z tzw. praniem brudnych pieniędzy;

- informowanie przez KAS organów ścigania o wystąpieniu podejrzenia popełnienia przestępstwa oraz przekazywanie im wstępnej analizy dowodów uzasadniających podejrzenie.

Sprawdzą nie tylko podatników VAT
Dane przekazywane do STIR będą dotyczyły rachunków przedsiębiorców niezależnie od tego, czy są oni podatnikami VAT. Banki oraz SKOK-i nie mają bowiem obecnie praktycznej możliwości ustalenia, którzy z ich klientów posiadają status podatnika VAT. Ustalenie wskaźnika ryzyka dotyczyć będzie także podmiotów, które nie są jeszcze zarejestrowane jako podatnicy VAT. W razie uzyskania informacji, że dany podmiot może prowadzić działania zmierzające do wykorzystania działalności banków lub SKOK-ów do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi, naczelnik urzędu skarbowego będzie miał możliwość odmowy jego rejestracji jako podatnika VAT.

Procedery przestępcze zmierzające do wyłudzenia podatku VAT często wykorzystują tzw. „znikającego podatnika”. W takich sytuacjach ważne jest podjęcie szybkich działań, aby zabezpieczyć środki, które powinny zostać przeznaczone na zapłatę należnego podatku. Dlatego zaproponowano tu dwa rozwiązania:

- mechanizm blokady rachunku na żądanie szefa KAS (środki zabezpieczone w ten sposób zostaną zwolnione, jeżeli zapłacony zostanie podatek należny wynikający z wystawionych faktur);

- odmowę rejestracji i wykreślenie z urzędu podmiotu, jako podatnika VAT bez konieczności zawiadamiania tego podmiotu.

Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od opublikowania w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem jednego artykułu, który zacznie obowiązywać po 3 miesiącach od publikacji.