1. Darowizna jako przedmiot opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 z późn. zm.) - dalej u.p.s.d., przedmiotem opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn jest m.in. nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy.
Biorąc pod uwagę, że przepisy u.p.s.d. stanowią o nabyciu rzeczy lub praw tytułem darowizny, tytułem polecenia darczyńcy, uznać należy, iż określenia te należy rozumieć w znaczeniu nadanym im w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c., a nie w znaczeniu potocznym. Świadczy o tym używanie w przepisach u.p.s.d. (traktujących o przedmiocie opodatkowania) cywilistycznej nomenklatury.
Darowizna jest umową nazwaną, której typ określony jest w k.c. Zgodnie z art. 888 § 1 k.c. przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Przedmiotem darowizny może być świadczenie. Sprawia to, że przedmiotem darowizny mogą być nie tylko rzeczy i prawa, ale także inne świadczenia (niż przeniesienie własności rzeczy, czy też przeniesienie praw na inną osobę). Podatkowi od spadków i darowizn podlega wyłącznie nabycie w drodze darowizny własności rzeczy lub praw majątkowych. Sytuacje, w których wskutek darowizny występuje inne przysporzenie majątkowe dla obdarowanego (nie wynikające z nabycia przez niego rzeczy lub praw majątkowych) nie podlegają podatkowi od spadków i darowizn (co sprawia wszakże, że jako świadczenia nieodpłatne mogą być przedmiotem opodatkowania podatkami dochodowymi).
W przypadku opodatkowania darowizn występuje istotna trudność praktyczna. Otóż obok darowizn w obrocie prawnym mogą funkcjonować także inne przypadki, w których osoba fizyczna nabywa rzeczy lub prawa majątkowe pod tytułem nieodpłatnym. O ile darowizny podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, o tyle inne nieodpłatne przysporzenia podlegają - jako świadczenia nieodpłatne – opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Granica pomiędzy darowiznami a innymi świadczeniami nieodpłatnymi jest płynna i nieostra. W związku z tym w wielu przypadkach problematyczne może być rozstrzygnięcie, czy dane świadczenie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, czy też podatkowi od spadków i darowizn.

Z przepisów k.c. wynika w każdym razie, że nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:
1) gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu (np. przyrzeczenia publicznego );
2) gdy ktoś zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nie nabyte.

W szczególności nie są także darowiznami – lecz świadczeniami nieodpłatnymi podlegającymi opodatkowaniu podatkiem dochodowym – wygrane i nagrody (wyrok NSA z dnia 27 kwietnia 2001 r., I SA/Gd 1738/00, wyrok NSA z dnia 10 listopada 2000 r., I SA/Gd 1485/00).

Należy jeszcze zauważyć, że nie podlega podatkowi nabycie w drodze darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw.

Od dnia 1 stycznia 2007 r. sprecyzowano w u.p.s.d., że opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega również nabycie rzecz lub praw tytułem polecenia darczyńcy. Zgodnie z przepisami k.c. polecenie – przy umowach darowizny – polega na tym, że darczyńca może nałożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie). Wskutek wykonania polecenia przez obdarowanego określona osoba może nabyć rzeczy lub prawa majątkowe. Nabycie to będzie podlegać podatkowi od spadków i darowizn. Opodatkowanie tej sytuacji podatkiem od spadków i darowizn jest niewątpliwie uzasadnione faktem, że wykonane polecenia stanowią u obdarowanego ciężar darowizny, podlegający odliczeniu od jego podstawy opodatkowania.

W przypadku nabycia tytułem polecenia za zbywcę uznaje się co do zasady darczyńcę. W sytuacji jednak, gdy darczyńca nakłada na obdarowanego tytułem polecenia obowiązek przeniesienia własności rzeczy lub przeniesienia (ustanowienia) praw na rzecz darczyńcy, za zbywcę uważa się obdarowanego. Powyższe ma istotne znaczenie w kontekście określenia, od osoby z której grupy podatkowej nastąpiło nabycie składników majątku, rzutuje to bowiem bezpośrednio na wysokość kwot wolnych oraz stawek podatku.

2. Mechanizm przekazywania 1% podatku dochodowego.

Od dnia 1 stycznia 2007 r. zostały zmienione zasady przekazywania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego. Mają one zastosowanie do rozliczeń rocznych za 2007 r. i za lata następne. Zgodnie z nowymi przepisami, nie będzie już konieczne wcześniejsze wpłacanie przez podatników 1% podatku na rachunek organizacji pożytku publicznego z możliwością późniejszego odliczenia tej kwoty od podatku.

Obecnie wystarczające jest określenie przez podatnika w zeznaniu rocznym organizacji pożytku publicznego (wraz z numerem jej wpisu do KRS), której zamierzają przekazać 1% podatku. Takie określenie będzie równoznaczne z wnioskiem podatnika o przekazanie tej kwoty organizacji pożytku publicznego.

Na ten wniosek naczelnik urzędu skarbowego przekaże organizacji pożytku publicznego kwotę stanowiącą równowartość 1% należnego podatku podatnika. Kwota ta podlega zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy w dół. Koszty przelewu bankowego na rachunek organizacji faktycznie poniesie obdarowana organizacja, gdyż o koszty przelewu na jej rachunek zostanie zmniejszona kwota 1% podatku.

Częstą praktyką jest, że organizacje pożytku publicznego obejmują pomocą konkretne osoby, np. chore dzieci, pomagając ich rodzicom w zbiórce funduszy na ich leczenie.

W obecnym stanie prawnym i biorąc pod uwagę sposób określania podmiotu uprawnionego do otrzymania darowizny (1% należnego podatku), trudności może sprawiać wskazanie konkretnej osoby uprawnionej do otrzymania darowizny. Wątpliwości w tym zakresie zostały podniesione w prasie pod koniec 2007 r. W odpowiedzi na to MF zamieściło na stronach internetowych komunikat w tej sprawie. W komunikacie tym (z dnia 21 grudnia 2007 r., bez sygnatury) można przeczytać m.in.: „Podatnik w składanym przez siebie zeznaniu podatkowym może również podać dodatkowe informacje, które w jego ocenie mogą mieć wpływ na dystrybucję środków gromadzonych przez organizację pożytku publicznego (np. na konkretny cel). Informację tę podatnik będzie mógł zamieścić w rubryce „Inne informacje, w tym ułatwiające kontakt z podatnikiem”, znajdującej się bezpośrednio nad wnioskiem o przekazanie 1% podatku należnego, odpowiednio w:
poz. 135 – PIT-28,
poz. 311 – PIT-36,
poz. 107 –PIT-36L,
poz. 123 – PIT-37,
poz. 59 – PIT-38.

Powyższe informacje zostaną przesłane organizacji pożytku publicznego przez organ podatkowy jako uszczegółowienie przekazanych kwot.”

Zgodzić się należy z MF, że w powyższy sposób można dookreślić beneficjenta, któremu organizacja pożytku publicznego ma przekazać otrzymane kwoty (tytułem 1% należnego podatku).