Krzysztof Koślicki: 15 marca 2022 r. NSA skierował do TSUE pytanie prejudycjalne dotyczące zgodności art. 78 par. 5 pkt 1 i 2 ordynacji podatkowej (ograniczającego znacznie prawo do odsetek od nadpłat powstałych w wyniku wyroków TSUE) z prawem UE. Sprawa ta dotyczy prawa do oprocentowania nadpłat dla funduszy inwestycyjnych z krajów trzecich. W jaki sposób ta kwestia może dotknąć podatników?
Michał Niżnik: W omawianej sprawie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, fundusz zagraniczny z siedzibą w Stanach Zjednoczonych domaga się zwrotu oprocentowania od nadpłaty podatku u źródła. Sama nadpłata powstała na skutek wydania przez Trybunał Sprawiedliwości UE przełomowego wyroku z 10 kwietnia 2014 r. w sprawie C-190/12 Emerging Markets Series (‘Wyrok EMS’), w której klienta również reprezentował zespół KPMG. W wyroku tym, TSUE stwierdził o niezgodności polskich przepisów dotyczących opodatkowania funduszy inwestycyjnych z krajów trzecich (tj. spoza UE) z prawem UE. Pomimo ww. wyroku polski ustawodawca nadal nie znowelizował polskich przepisów, które ciągle dyskryminują fundusze inwestycyjne z krajów trzecich.
Kluczowa w niniejszej sprawie jest kwestia prawa podatników do odsetek od podatku pobranego niezgodnie z prawem UE. W przypadkach, w których nadpłata podatku powstała wskutek wyroku TSUE (czyli w praktyce we wszystkich sprawach po Wyroku EMS dotyczących funduszy inwestycyjnych z krajów trzecich), właściwą podstawą prawną dla podatników do uzyskania oprocentowania jest art. 78 par. 5 pkt 1 i 2 ordynacji podatkowej. Istota tego artykułu dla omawianej sprawy sprowadza się do tego, że limituje on termin końcowy okresu naliczania oprocentowania podatnikom, których nadpłata powstała w wyniku wyroku TSUE, do 30 dnia po publikacji tego wyroku, tj. do 10 lipca 2014 r. Co więcej, sposób konstrukcji ww. regulacji powoduje, że w przypadkach, kiedy podatek został pobrany od już po opublikowaniu Wyroku EMS (co jest stałą praktyką z uwagi na brak usunięcia niezgodności właściwych przepisów), podatnicy ci nie mają w ogóle prawa do odsetek od takiego podatku. To z kolei, wydaje się być sprzeczne z najnowszym orzecznictwem TSUE, które to nakazuje wynagradzanie podatników odsetkami za cały okres pozbawienia ich prawa do rozporządzania kapitałem, kiedy podatek został pobrany z naruszeniem prawa UE.
Czytaj też: Odsetki za zwłokę na przykładach w postępowaniu podatkowym >
Jak więc w praktyce wygląda sytuacja funduszy zagranicznych spoza UE inwestujących w Polsce?
Z uwagi na brak usunięcia niezgodności polskich regulacji stwierdzonych wyrokiem EMS, w praktyce, fundusze zagraniczne spoza UE inwestujące w Polsce zmuszone są przechodzić przez następujący proces.
Polski rezydent występujący jako płatnik zmuszony jest w dalszym ciągu, z automatu, pobierać podatek u źródła z tytułu wszelkich przychodów osiąganych przez te fundusze (w efekcie, już od tego momentu państwo polskie zaczyna dysponować nienależnie pobranym podatkiem). W następnej kolejności, fundusz musi wystąpić z wnioskiem o wydanie decyzji stwierdzającej nadpłatę do właściwego urzędu skarbowego. W tym celu fundusz musi zebrać obszerną dokumentację oraz dochować wielu formalności. Organ skarbowy najprawdopodobniej wyda pozytywną decyzję co do kwoty głównej nadpłaconego podatku, natomiast odmówi zwrotu oprocentowania tej nadpłaty liczonej od dnia poboru do dnia zwrotu. Organ wskaże, że zgodnie z art. 78 par. 5 pkt 2 ordynacji podatkowej, oprocentowanie może być przyznane funduszowi jedynie do 10 lipca 2014 r. (tj. do 30 dnia od publikacji wyroku EMS). Jeśli zatem podatek pobrany został po tej dacie (z czym tak naprawdę mamy do czynienia w obecnie inicjowanych sprawach), fundusz nie otrzyma oprocentowania wcale. W tym wypadku takiemu podatnikowi pozostaje zaskarżenie decyzji, przy czym co do zasady zarówno WSA, jak i NSA, jak dotychczas odmawiały przyznania pełnego oprocentowania funduszom.
Czy w takim razie fundusze z państw trzecich nie mają prawa do oprocentowania nadpłat?
Moim zdaniem funduszom tym należy się oprocentowanie nadpłat na podstawie orzecznictwa TSUE. Niestety, obecne brzmienie polskich przepisów pozbawia fundusze z państw trzecich prawa do oprocentowania nadpłat powstałych po Wyroku EMS.
Co więcej, z powodu braku usunięcia niezgodności polskich przepisów prawa materialnego, fundusze pozostawione są w stanie niepewności co do uzyskania nadpłaty jako takiej do momentu wydania stosownej decyzji organu podatkowego.
Należy także pamiętać, że otrzymanie zwrotu nienależnie zapłaconego podatku wymaga od podatników podjęcia szeregu dodatkowych aktywności i nakładów związanych z postępowaniem dotyczącym stwierdzenia nadpłaty.
Problem dostrzegł jednak Naczelny Sąd Administracyjny…
Tak, na powyższe wątpliwości wskazał NSA w ustnym uzasadnieniu postanowienia o skierowaniu sprawy do TSUE, podkreślając, że fundusze zagraniczne z państw trzecich nie mają podstaw w ustawie o CIT, aby zapobiec samemu pobraniu podatku przez płatników. Dodatkowo, NSA wskazał też na wysoką liczbę spraw takich funduszy występujących o oprocentowanie nadpłat pobranych po 10 lipca 2014 r., co finalnie skłoniło Sąd do wystąpienia z omawianą sprawą do TSUE.
Po 8 latach od wydania przełomowego Wyroku EMS, mamy nadzieję, że i tym razem sprawa, w której ponownie reprezentujemy klienta w postępowaniu przez TSUE doprowadzi do usunięcia stanu niegodności polskich regulacji z prawodawstwem unijnym
Zobacz również: Pośrednie transakcje rajowe - wciąż nieznane ostateczne podejście do interpretacji znowelizowanych przepisów >>
Problem nie dotyczy jednak tylko CIT. Czy może mieć znaczenie także dla podatników innych podatków – np. VAT?
Omawiana sprawa ma znamienne, bezpośrednie znaczenie dla funduszy z krajów spoza UE w kontekście przysługującego im oprocentowania od nienależnie pobranego podatku po 10 lipca 2014 r. Niemniej jednak, moim zdaniem może ona przełożyć się także na sytuację podatników na gruncie innych podatków (np. VAT) – chodzi tu o wszelkie inne sprawy, w których, pomimo zapadłego wyroku TSUE, polskie przepisy nie zostały znowelizowane (głównie w zakresie podatku VAT, na kanwie którego wydanych zostało najwięcej orzeczeń TSUE).
Sprawdź: Wróbel Piotr - "Prawo do zwrotu podatku pobranego niezgodnie z prawem unijnym" >
Jak podsumowałby pan tę sprawę?
Skierowanie sprawy do TSUE przez NSA należy ocenić jednoznacznie jako pozytywny krok i należy mieć nadzieję, że TSUE w wydanym orzeczeniu potwierdzi niezgodność z prawem UE art. 78 par. 5 ordynacji podatkowej (ograniczającego prawo do oprocentowania nadpłat powstałych w wyniku wyroku TSUE). Zapewniłoby to realizację ugruntowanej w orzecznictwie TSUE linii orzeczniczej, z której wynika, że nie można ograniczyć roszczenia strony do oprocentowania, jeżeli musi ona powoływać się na zasady wynikające z prawa wspólnotowego.
Przy okazji, sprawa ta daje również nadzieję, że może wreszcie polski ustawodawca pochyli się nad przepisami prawa materialnego dotyczącymi zasad opodatkowania funduszy z krajów trzecich, tak aby zapewnić ich zgodność z prawem UE (co umożliwiłoby w praktyce zastosowanie zwolnienia „u źródła” w przypadku wypłat dla takich podmiotów).
Michał Niżnik, partner w zespole ds. podatków międzynarodowych w KPMG w Polsce, pełnomocnik funduszu EMS
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
