Co dalej z fundacją rodzinną - MF prowadzi konsultacje

Mimo, iż nie są na razie przesądzone zmiany w ustawie o fundacji rodzinnej, to Ministerstwo Finansów zwraca uwagę na ryzyko nadużyć. Według resortu wskazuje na to m.in. analiza wniosków o interpretacje dotyczące rozliczeń fundacji. Eksperci zwracają uwagę, że skoro ministerstwo nie opiera się na wynikach kontroli, to nie są to przekonujące argumenty. Apelują, by pozwolić fundacjom budować dobre praktyki.

Ministerstwo Finansów po raz kolejny odniosło się do kwestii ewentualnych zmian w ustawie o fundacji rodzinnej. Taka informacja pojawiła się w połowie sierpnia w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Wywołała jednak tak duże poruszenie, że wydawało się, że resort wycofał się z planowanych zmian. Z najnowszego stanowiska MF wynika, że kwestia nie jest jeszcze przesądzona, ale resort wraca też do argumentów o możliwych nadużyciach.

Skąd ministerstwo czerpie dane do analiz

Według MF w przypadku fundacji rodzinnych analizowane są sygnały zawarte w: 

• raportowaniu schematów podatkowych (MDR),
• we wnioskach dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej składanych do szefa KAS w trybie art. 14b par. 5b Ordynacji podatkowej (tzw. uzasadnione przypuszczenie unikania opodatkowania),
• we wnioskach o wydanie opinii zabezpieczającej z art. 119w i nast. Ordynacji podatkowej.

Na takie źródła wskazał wiceminister finansów Jarosław Neneman w odpowiedzi na interpelację poselską nr 4603. Poseł Ryszard Petru zapytał m.in., dlaczego MF zamierza wprowadzić zmiany w ustawie przed upływem ustawowego terminu trzech lat od wejścia jej w życie, mając świadomość, że jest to sprzeczne z zasadą pewności prawa oraz na jakiej podstawie MF ocenia, że fundacje stanowią narzędzie optymalizacji podatkowej. 

Wiceminister Neneman przypomniał, że szef Krajowej Administracji Skarbowej - w związku z przeciwdziałaniem unikaniu opodatkowania - ma kompetencję opiniodawczą w procesie wydawania interpretacji indywidualnych. Do 12 września 2024 r. dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej przekazał szefowi KAS do zaopiniowania 120 wniosków o interpretację dotyczących fundacji, w których - w opinii dyrektora KIS - mogą zachodzić przesłanki wskazane w art. 119a (unikanie opodatkowania).

- W 70 sprawach (na 120 przekazane wnioski; w tym 13 oczekujących na rozpoznanie) szef KAS stwierdził, że w stosunku do zdarzenia przyszłego, przedstawionego w przekazanym do zaopiniowania wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, istnieje uzasadnione przypuszczenie, o którym stanowi art. 14b par. 5b pkt 1 Ordynacji podatkowej, tj. przypuszczenie, że wskazane elementy mogą stanowić czynność lub element czynności określonej w art. 119a par. 1 ustawy - wskazuje wiceminister Neneman. Zaznaczył jednocześnie, że tryb opiniodawczy nie implikuje stosowania w konkretnej sprawie art. 119a Ordynacji podatkowej.

Ministerstwo Finansów odnotowało też obecność w przestrzeni publicznej wielu sygnałów alarmujących o istnieniu tego zjawiska. Chodzi o wypowiedzi medialne ekspertów. 

- Odpowiadając na pytania dotyczące zapowiadanych propozycji zmian w zasadach opodatkowaniu fundacji rodzinnych, podkreślenia wymaga ich wstępny charakter. Obecnie koncepcje te są konsultowane z przedstawicielami środowiska firm rodzinnych. Postępy procesu legislacyjnego opublikowane zostaną na stronie Rządowego Procesu Legislacyjnego - poinformował wiceminister Neneman. 

Pytanie o podstawy działań MF

Ekspertów nie przekonują takie argumenty. 

Według Andrzeja Paczuskiego, partnera w Paczuski Taudul Doradcy Podatkowi, odpowiedź na interpelację poselską stawia Ministerstwo Finansów w niekorzystnym świetle. 

- Jeżeli na pytanie o to, skąd resort finansów ma wiedzę o tym, że fundacje rodzinne mogą być używane do unikania opodatkowania ministerstwo, odpowiada, powołując się na kilka wypowiedzi medialnych różnych osób - to nie mamy do czynienia z poważnym i uczciwym procesem legislacyjnym. Co najmniej dziwnie to wygląda, gdy resort finansów stwierdza, że planuje poważne zmiany w przepisach podatkowych, których skutki odczują tysiące osób - na podstawie tego, co ktoś powiedział na swoim kanale na YouTube lub w wypowiedzi do artykułu w gazecie. Tym bardziej, że ministerstwo zapytane o to, ile kontroli prowadzonych jest w sprawie unikania opodatkowania przez fundacje rodzinne, odpowiada, że do tej pory nie została wszczęta ani jedna taka kontrola - komentuje Andrzej Paczuski.

Według niego mało wiarygodnie wygląda również argument, że na 120 wniosków o wydanie interpretacji, czyli zapytań odnoszących się do zdarzenia przyszłego i niepewnego, w 70 przypadkach KAS udzielił odpowiedzi, że w opisanym we wniosku przypadku może zostać zastosowana ogólna klauzula przeciwko unikaniu opodatkowaniu. Przypomina, że w Polsce zarejestrowano ok. 2 tys. fundacji rodzinnych, a wnioski o interpretacje dotyczyły zdarzeń przyszłych, więc nie jest przesądzone, że fundacje zdecydowałyby się na opisane we wniosku działanie.

- Liczę na to, że ta sytuacja sprawi, że urzędnicy nieco ochłoną i przemyślą jeszcze raz, czy warto jest jedną, nieprzemyślaną zmianą przepisów podatkowych zniszczyć sens zakładania fundacji rodzinnych, o co przedsiębiorcy rodzinni walczyli od kilku lat. Korzyści dla budżetu będą znikome, a straty dla firm rodzinnych - bardzo duże - dodaje Andrzej Paczuski.

Zobacz w LEX: Odpowiedzialność fundacji rodzinnej  > >

Skoro nie ma kontroli, nie należy wyciągać pochopnych wniosków

Również Michał Kwaśniewski, adwokat, partner w Quidea, podkreśla, że fundacja rodzinna jest stosunkowo nowym rozwiązaniem. Liczba i tempo rejestracji fundacji rodzinnych w Polsce pokazały, że była wyczekiwana i zasadniczo jej konstrukcja spełniła oczekiwania polskiego biznesu.

- Z jednej strony nie mamy na dziś wystarczająco konkretnych i zarazem wiarygodnych informacji lub danych liczbowych o rzekomych nadużyciach lub agresywnej optymalizacji podatkowej w kontekście fundacji rodzinnych. Z drugiej zaś, nawet jeśli MF ma taką wiedzę, to nic nie wskazuje na to, przynajmniej na ten moment, aby to były działania powszechne. Oczywiście, od początku ryzykiem niejako zapisanym w fundacji rodzinnej była ewentualna próba zmiany zasad ich funkcjonowania (korekt legislacyjnych) w trakcie trwania gry. Jednak, dopóki nie da się na twardo zdefiniować zjawiska unikania opodatkowania w oparciu o fundacje rodzinne oraz następnie go skwantyfikować, to nieuzasadniona jest zbiorowa odpowiedzialność. Tym bardziej, że według tego, co mówi MF, nie są prowadzone obecnie kontrole pod kątem nadużyć fundacji rodzinnych. Warto - zgodnie z pierwotnymi przepisami - przyjrzeć się tematowi za dwa lata, a do tego czasu pozwolić przedsiębiorcom budować dobre praktyki. Nie wylewajmy dziecka z kąpielą, zwłaszcza na tym etapie - apeluje Michał Kwaśniewski.

I zaznacza, że w kwestii ewentualnego wykorzystywania fundacji rodzinnych niezgodnie z przeznaczeniem, można zastosować inne środki niż karanie wszystkich, którzy zdecydowali się na to tak długo wyczekiwane rozwiązanie wspierające gromadzenie, pomnażanie i dystrybucję majątku w ramach rodziny. Tym bardziej, że stabilność przepisów jest receptą na sukces w tym obszarze.

Sprawdź w LEX: Funkcjonowanie fundacji rodzinnej, od założenia do wykreślenia z rejestru > >

Sprawdź również książkę: Fundacje rodzinne. Aspekty prawne i podatkowe >>

Jakie zmiany zapowiadało ministerstwo

Przypomnijmy, że według wcześniejszych zapowiedzi, planowane były takie zmiany, jak: 

• opodatkowanie stawką 19-proc. podatku sprzedaży majątku przez fundację rodzinną, jeśli sprzedaż nastąpiłaby przed upływem 15 lat od nabycia,
• objęcie fundacji rodzinnych przepisami o zagranicznej jednostce kontrolowanej (CFC),
• wliczanie świadczeń wypłacanych z fundacji rodzinnej do podstawy obliczenia daniny solidarnościowej,
• opodatkowanie najmu nieruchomości przez fundację rodzinną,
• opodatkowanie dochodów fundacji rodzinnej z udziałów w podmiotach transparentnych podatkowo,
• obowiązek rozwiązania fundacji rodzinnej przez sąd w przypadku prowadzenia niedozwolonej działalności gospodarczej.

Po ogłoszeniu tych zapowiedzi Rada Przedsiębiorczości zaapelowała do ministra finansów o dialog i wsparcie w sprawie fundacji rodzinnej.

- Organizacje zrzeszone w Radzie Przedsiębiorczości wyrażają głęboki sprzeciw zarówno wobec takiej narracji wokół fundacji rodzinnych i przedsiębiorców je zakładających, jak również wobec zaprezentowanej diagnozie i proponowanych rozwiązań. Stanowią one jawne zaprzeczenie wielokrotnie deklarowanej przez Koalicję 15 października zasady stabilności prawa – podkreślają sygnatariusze apelu.

Czytaj również: Fundacje rodzinne - w przepisach kluczowa jest stabilność

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.