Chodzi o uznany za niekonstytucyjny art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawy emerytalnej), zgodnie z którym osobom z innych roczników niż 1953, którym przyznano emerytury wcześniejsze do końca 2012 r. przepisami o emeryturach w powszechnym wieku emerytalnym, pomniejszano podstawę ich obliczenia o kwotę pobranych emerytur wcześniejszych. W wyroku z 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis ten jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji RP. I podkreślił, że dla zagwarantowania jednolitych zasad zwrotu świadczeń należnych uprawnionym ustawodawca powinien wprowadzić odpowiednie regulacje w tym zakresie.
25 lipca 2024 r. prezes Trybunału Konstytucyjnego wydał zarządzenie o publikacji na stronie internetowej TK ośmiu orzeczeń Trybunału, w tym właśnie orzeczenia w sprawie SK 140/20. Jednocześnie ten sam Trybunał do dziś nie opublikował go w OTK ZU, czyli Orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego – Zbiór Urzędowy. Do dziś nie otrzymaliśmy też odpowiedzi z biura prasowego TK, kiedy się to stanie.
- Publikacja wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 140/20 jest potrzebna tym, których sprawy zostały już zakończone. Już wcześniej, zanim ten wyrok został wydany, Sąd Najwyższy co najmniej dwukrotnie w składzie trzyosobowym przyznał rację tym osobom. Do tego SN nie potrzebował wyroku TK i nie musiał nawet mówić, że niniejszym wyręcza Trybunał, tylko powiedział, że biorąc pod uwagę fakt, iż poprzedni wyrok TK dotyczył emerytów z rocznika 1953, to stosując zasadę prawidłowej wykładni, trzeba powiedzieć, że te osoby są w analogicznej sytuacji – mówi serwisowi Prawo.pl dr Tomasz Lasocki z Wydziału Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej.
Czytaj również: Nie było wyroku, emeryci nie mogą się na niego powoływać i wznawiać postępowań>>
Sądy biorą sprawy w swoje ręce
Na pierwsze, korzystne dla emerytów, wyroki nie trzeba było czekać. 3 lipca 2024 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie (sygn. akt VI U 528/24) zmienił zaskarżoną decyzję ZUS, nakazując organowi rentowemu ponownie obliczyć wysokość emerytury ubezpieczonego w wieku powszechnym, a przy obliczaniu jej wysokości pominie przepis art. 25 ust. 1b ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS. W uzasadnieniu wyroku sąd wskazał na wyrok Trybunału w sprawie SK 140/20, uznając odwołanie ubezpieczonego od decyzji ZUS za uzasadnione.
- Trybunał Konstytucyjny w cytowanym powyżej wyroku z dnia 4 czerwca 2024 roku (sygn. akt SK 140/20), podtrzymał wcześniejszą linię orzecznictwa wyrażoną w wyroku z dnia 6 marca 2019 roku (sygn. akt P 20/16) przyjmując, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji – wskazał Sąd w uzasadnieniu. I dodał: - Jako, że wyroki Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne i powszechnie obowiązujące oraz, że sentencja przedmiotowego orzeczenia nie zawiera elementu intertemporalnego, przyjąć należy, że w stosunku do osób w takiej sytuacji faktycznej jak ubezpieczony przepis ten od początku jego obowiązywania był niezgodny z Konstytucją i jako taki nie powinien być zastosowany.
Czytaj też w LEX: Podstawa prawna wzruszalności prawomocnych decyzji emerytalno-rentowych na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego >
SO w Szczecinie zaznaczył przy tym, że do dnia wyrokowania w niniejszej sprawie wymienione orzeczenie TK nie zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw. Zdaniem sądu nieuprawnione zaniechanie władzy wykonawczej w publikacji przedmiotowego orzeczenia nie może wpływać na brak możliwości jego zastosowania. W konsekwencji sąd okręgowy, opierając się treść tego wyroku oraz wyroku z 6 marca 2019 r., dokonał wykładni konstytucyjnej (nie kontrolował konstytucyjności przepisu) przepisu art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przyjmując, że nie może on mieć zastosowania w sytuacji faktycznej ubezpieczonego.
W konsekwencji, sąd na mocy art. 477(14) par. 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do ponownego obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego w wieku powszechnym z pominięciem przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej.
Jak podkreśla Konrad Giedrojć, adwokat prowadzący własną kancelarię we Wrocławiu, jest to ważny wyrok - jeden z pierwszych, które uwzględniły w trakcie orzekania wyrok TK w sprawie SK 140/20, choć ten nie został opublikowany. – Wiedza zaczyna krążyć i coraz więcej osób się do mnie zgłasza, a przecież nie jestem jedynym, który takie sprawy prowadzi – mówi mec. Giedrojć. Jak twierdzi, ZUS broni się przed wznowieniem postępowań i jest bardzo nieprzychylny. Spodziewa się, że wiele osób zdecyduje się wystąpić do sądów w trybie k.p.c. (w przypadku osób, które wcześniej odwoływały się do sądów) albo po prostu złoży wnioski do ZUS na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej.
Co ważne, kolejne sprawy to tylko kwestia czasu. Na rozpoznanie przez Sąd Najwyższy czekają sprawy mężczyzn z innych roczników, w sprawach których skargi kasacyjne złożył Rzecznik Praw Obywatelskich (sygn. akt III USKP 113/23, sygn. akt III USKP 121/23 i sygn. akt III USKP 137/23).
Cena promocyjna: 105 zł
|Cena regularna: 105 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 0 zł
Sądy nie muszą czekać na publikację w sprawach rozpoznawanych, ale w sprawach źle osądzonych konieczna jest zmiana prawa
Dr Tomasz Lasocki nie ma wątpliwości, że sądy powszechne, mając dzisiaj taką sprawę, nie muszą zawieszać postępowania i czekać nie wiadomo na co, tylko mogą orzec zgodnie z dwoma wyrokami Sądu Najwyższego. - Na marginesie sąd może co najwyżej powiedzieć, że taki judykat został wydany, choć jeszcze nie opublikowany. I to już powinno być wystarczające – mówi. Jak jednak podkreśla, publikacja wyroku TK jest potrzebna dla tych osób, w których sprawach sądy – a często też się tak zdarzało – źle osądziły, przyznając rację ZUS. Trybunał potwierdził, że do tych osób również powinno mieć zastosowanie orzeczenie dotyczące kobiet z rocznika 1953. - Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. pozwala wrócić do tych starych, już zakończonych spraw i rozpoznać je na nowo – wskazuje dr Lasocki. I dodaje: - Dobrze, że sądy powszechne tak orzekają. Im publikacja orzeczenia TK nie jest potrzebna, choć oczywiście nie zaszkodzi. W opinii dr. Lasockiego, brak publikacji tylko pogłębia nierówność wobec prawa wcześniejszych emerytów. – Musimy potraktować emerytów równo. Jeśli ministerstwo dojdzie do wniosku, że publikacja nie jest możliwa z uwagi na wątpliwości co do składu Trybunału, to tym szybciej powinno się wprowadzić zmiany w ustawie emerytalnej, które tę równość przywrócą.
Zobacz procedurę: Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła prawo >
Dr hab. Dorota Dzienisiuk, ekspert ds. legislacji w Biurze Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji, w opinii prawnej do petycji w sprawie zmiany ustawy emerytalnej (nr BKSP-155-X-77/24) przypomniała, że już w trakcie prac nad ustawą wdrażającą wyrok P 20/16 podnoszone były głosy, że przyjmowane rozwiązanie jest zbyt wąskie i pomija osoby uprawnione do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego urodzone w innych latach niż rok 1953. Sygnalizowano, że budzi to wątpliwości konstytucyjne. - Trybunał podkreślił, że w celu zagwarantowania jednolitych zasad zwrotu świadczeń należnych uprawnionym ustawodawca powinien wprowadzić odpowiednie regulacje w tym zakresie. Do czasu wprowadzenia ujednoliconych przepisów pozwalających na dochodzenie praw, na zasadzie analogicznej do osób objętych wyrokiem o sygn. P 20/16, osoby zyskujące uprawnienia w następstwie wyroku mogą, w ocenie Trybunału, występować z wnioskami o wznowienie postępowania na zasadach ogólnych – wskazała.
ZOBACZ WZÓR DOKUMENTU: Skarga o wznowienie postępowania na podstawie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego >
O to, czy czerwcowy wyrok TK zostanie opublikowany albo czy będzie zmiana ustawy, zapytaliśmy zarówno Kancelarię Prezesa Rady Ministrów (i Rządowe Centrum Legislacji, do którego nas przekierowano), jak i Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Odpowiedzi nie otrzymaliśmy.
- Zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 Konstytucji (w tym m.in. dotyczących zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją) podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony (art. 190 ust. 2 Konstytucji). Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. w sprawie SK 140/20 nie został do tej pory ogłoszony w wymaganym organie urzędowym, tj. w Dzienniku Ustaw. W konsekwencji wobec treści zapisu art. 190 ust. 3 Konstytucji wyrok ten nie wszedł w życie – przekazał nam Paweł Żebrowski, rzecznik prasowy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Zobacz też linię orzeczniczą: Sposób wszczęcia postępowania w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej na podstawie art. 154 lub 155 k.p.a. >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
