PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 212 oraz art. 322 ust. 1,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej, uwzględniając opinię Europejskiego Trybunału Obrachunkowego 1 ,
stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą 2 ,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) Od wybuchu w dniu 24 lutego 2022 r. niczym niesprowokowanej i nieuzasadnionej wojny napastniczej Rosji przeciwko Ukrainie Unia, jej państwa członkowskie i europejskie instytucje finansowe uruchomiły bezprecedensowe wsparcie na rzecz gospodarczej, społecznej i finansowej odporności Ukrainy. Wsparcie to łączy wsparcie z budżetu Unii, w tym wyjątkową pomoc makrofinansową oraz wsparcie z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR), w pełni lub częściowo gwarantowane przez budżet Unii, a także dalsze wsparcie finansowe ze strony państw członkowskich.
(2) W dniu 23 czerwca 2022 r. Rada Europejska postanowiła przyznać status kraju kandydującego Ukrainie, która wyraziła silną wolę połączenia rekonstrukcji z reformami na swojej europejskiej drodze. Dalsze silne wsparcie Ukrainy jest dla Unii priorytetem o kluczowym znaczeniu i właściwą odpowiedzią na zdecydowane polityczne zobowiązanie Unii do wspierania Ukrainy tak długo, jak będzie to potrzebne.
(3) Zapewnienie przez Unię pomocy makrofinansowej w wysokości do 18 mld EUR na 2023 r. na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2463 3 zostało uznane za właściwą odpowiedź na lukę w finansowaniu Ukrainy w 2023 r. i pomogło zmobilizować znaczne finansowanie od innych darczyńców i międzynarodowych instytucji finansowych. Było to jednym z głównych czynników wspomagających makroekonomiczną i finansową odporność Ukrainy w kluczowym momencie.
(4) Unia zapewnia również znaczące wsparcie finansowe za pomocą dodatkowego pakietu łączącego środki finansowe w ramach Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej - "Globalny wymiar Europy" (ISWMR - "Globalny wymiar Europy") ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/947 4 oraz pożyczki udzielane przez EBI. Stałego wsparcia udzielają ponadto władze, społeczności, organizacje pozarządowe i grupy wolontariuszy w państwach członkowskich.
(5) Ponadto Rada zdecydowała o pozabudżetowych środkach pomocy mających na celu wsparcie ukraińskich sił zbrojnych w ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju ustanowionego decyzją Rady (WPZiB) 2021/509 5 , w wysokości 6,1 mld EUR a w decyzji Rady (WPZiB) 2022/1968 6 ustanowiła misję w zakresie pomocy wojskowej dla Ukrainy w wysokości 0,1 mld EUR na pokrycie wspólnych kosztów. Unia i jej państwa członkowskie udzieliły również bezprecedensowej pomocy rzeczowej w sytuacjach nadzwyczajnych za pośrednictwem Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności ustanowionego decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1313/2013/UE 7 , co stanowiło największą operację w sytuacji nadzwyczajnej od czasu utworzenia tego mechanizmu.
(6) Ponadto korytarze solidarnościowe między UE a Ukrainą ustanowione w maju 2022 r. przyczyniły się do wygenerowania dla ukraińskiej gospodarki do końca maja 2023 r. wywozu o szacunkowej wartości 31 mld EUR.
(7) Wojna napastnicza Rosji przeciwko Ukrainie spowodowała w Ukrainie szkody w wysokości ponad 270 mld EUR według stanu na dzień 24 lutego 2023 r., a koszty rekonstrukcji szacuje się na 384 mld EUR; spowodowała także utratę dostępu do rynków finansowych i znaczny spadek dochodów publicznych, podczas gdy znacznie wzrosły wydatki publiczne na zaradzenie sytuacji humanitarnej i zachowanie ciągłości działania służb publicznych. Szacunki te, jak również informacje analityczne ze wszystkich innych odpowiednich i późniejszych źródeł, stanowią właściwą podstawę do ustalenia odnośnych potrzeb w zakresie finansowania na nadchodzące lata, w tym z uwzględnieniem kwestii regionalnych i sektorowych.
(8) W dniu 30 marca 2023 r. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) oszacował lukę w finansowaniu państwa do 2027 r. na 75,1 mld EUR i uzgodnił z Ukrainą czteroletni program o wartości 14,4 mld EUR w celu ugruntowania strategii politycznych, które podtrzymują stabilność fiskalną, zewnętrzną, cenową i finansową oraz wspierają ożywienie gospodarcze, zakładając jednocześnie poprawę zarządzania i wzmocnienie instytucji z myślą o propagowaniu długoterminowego wzrostu w kontekście powojennej rekonstrukcji i ścieżki akcesyjnej Ukrainy prowadzącej do członkostwa w Unii.
(9) W kontekście wojny napastniczej Rosji przeciwko Ukrainie utrzymuje się luka odpowiadająca niezaspokojonym potrzebom Ukrainy w zakresie finansowania. W związku z tym potrzebne jest znaczne i elastyczne wsparcie dla rządu Ukrainy, tak by mógł on podtrzymać pełnienie swoich funkcji, zapewniać usługi użyteczności publicznej, a także wspierać odbudowę, rekonstrukcję i modernizację kraju.
(10) Ze względu na szkody wyrządzone ukraińskiej gospodarce, społeczeństwu i infrastrukturze przez rosyjską wojnę napastniczą Ukraina będzie wymagała znacznego wsparcia i zdolności instytucjonalnych w celu podtrzymania swoich funkcji, a także pomocy krótkoterminowej i wsparcia na rzecz szybkiej odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji kraju. Ukraina będzie potrzebowała kompleksowego wsparcia na potrzeby lepszego odbudowywania poprzez odbudowę ukierunkowaną na ludzi, która stworzy podstawy dla wolnego i dobrze prosperującego kraju o prężnie rozwijającej się kulturze i odpornej gospodarce, mocno zintegrowanego z europejską i światową gospodarką, zakorzenionego w unijnych wartościach i czyniącego postępy na drodze do członkostwa w Unii.
(11) W tym kontekście niezbędne jest ustanowienie wyjątkowego średnioterminowego jednolitego instrumentu, który połączy dwustronne wsparcie udzielane Ukrainie przez Unię, zapewniając koordynację i efektywność. W związku z tym konieczne jest stworzenie Instrumentu na rzecz Ukrainy (zwanego dalej "Instrumentem") na okres 2024-2027, zapewniającego równowagę między elastycznością i możliwością programowania reakcji Unii mającej na celu wypełnienie luki w finansowaniu Ukrainy, zaspokojenie potrzeb odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji, przy jednoczesnym wspieraniu starań Ukrainy w zakresie reform realizowanych w ramach jej ścieżki akcesyjnej prowadzącej do członkostwa w Unii.
(12) Ze względu na swój wyjątkowy charakter ważne jest, aby Instrument opierał się na spójnym i uporządkowanym pod względem priorytetów planie rekonstrukcji Ukrainy (zwanym dalej "Planem Ukrainy"), który powinien zostać przygotowany przez rząd Ukrainy - przy należytym zaangażowaniu Rady Najwyższej Ukrainy i przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego -, zapewniać ustrukturyzowane i przewidywalne ramy odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji Ukrainy, jasno powiązane z wymogami przystąpienia do Unii.
(13) Wsparcie unijne dla Ukrainy w latach 2024-2027 powinno być udzielane przede wszystkim i głównie w ramach Instrumentu, tak by uniknąć ewentualnego nakładania się działań z innymi programami, w szczególności Instrumentem Pomocy Przedakcesyjnej ustanowionym na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1529 8 , i zapewnić spójne podejście za pomocą ujednoliconego instrumentu, z zastąpieniem lub, w stosownych przypadkach, uzupełnieniem działań w ramach istniejących instrumentów. Wsparcie w ramach Instrumentu nie przesądza o przyszłej pomocy dla Ukrainy i jej możliwości uczestnictwa w unijnych programach na mocy wieloletnich ram finansowych na okres po 2027 r.
(14) W tym względzie wsparcie unijne w ramach Instrumentu powinno zastąpić wsparcie dwustronne udzielane na podstawie ISWMR - "Globalny wymiar Europy". Istotne jest jednak, aby zapewnić Ukrainie możliwość dalszego korzystania ze wsparcia regionalnego, tematycznego, szybkiego reagowania i innych form wsparcia w ramach ISWMR - "Globalny wymiar Europy", w szczególności programów współpracy transgranicznej, a bardziej ogólnie, możliwość dalszego rozwoju współpracy regionalnej, makroregionalnej i transgranicznej oraz dalszego rozwoju terytorialnego, także dzięki wdrażaniu unijnych strategii makroregionalnych.
(15) Pomoc humanitarną, obronę i wsparcie na rzecz państw członkowskich, które udzielają ochrony osobom uciekającym przed wojną w Ukrainie, należy zapewniać w adekwatny i spójny sposób poza zakresem Instrumentu. Ukraina może nadal korzystać z odpowiednich istniejących programów unijnych w ramach budżetu Unii, takich jak ISWMR - "Globalny wymiar Europy" w odniesieniu do działań, o których mowa w motywie 14, z Europejskiego Instrumentu Współpracy Międzynarodowej w dziedzinie Bezpieczeństwa Jądrowego ustanowionego rozporządzeniem Rady (Euratom) 2021/948 9 , pomocy humanitarnej zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1257/96 10 oraz działań w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a także środków w ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju poza budżetem Unii.
Ponadto podmioty ukraińskie mogą uczestniczyć w programach Unii z zakresu polityki wewnętrznej, takich jak program "Horyzont Europa" ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/695 11 , program badawczo-szkoleniowy Euratomu ustanowiony rozporządzeniem Rady (Euratom) 2021/765 12 , program "Cyfrowa Europa" ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/694 13 , program Fiscalis na rzecz współpracy w dziedzinie opodatkowania ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/847 14 , program "Cła" na rzecz współpracy w dziedzinie ceł ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/444 15 , program Erasmus+ ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/817 16 , Program UE dla zdrowia ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/522 17 , program "Kreatywna Europa" ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/818 18 ,
Program działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE) ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/783 19 , Program na rzecz jednolitego rynku ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/690 20 , Unijny Mechanizm Ochrony Ludności, instrument "Łącząc Europę" ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1153 21 , Program UE w zakresie zwalczania nadużyć finansowych ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/785 22 , a także inne odpowiednie programy zgodnie z ich odpowiednimi zasadami, celami i odnośnymi umowami o stowarzyszeniu.
(16) Instrument powinien przyczynić się do wypełnienia luki w finansowaniu Ukrainy do 2027 r., zapewniając bezzwrotne wsparcie i wysoce preferencyjne pożyczki w przewidywalny, ciągły, uporządkowany i terminowy sposób. Wsparcie w ramach Instrumentu powinno pomóc w utrzymaniu stabilności makrofinansowej w Ukrainie i złagodzić jej ograniczenia w zakresie finansowania zewnętrznego.
(17) Ważne jest, aby rozpocząć inwestycje w zrównoważoną odbudowę, rekonstrukcję i modernizację Ukrainy w ramach Instrumentu w trybie pilnym, aby pomóc zapewnić godne warunki życia ukraińskiej ludności oraz, w miarę możliwości, odbudować infrastrukturę krytyczną, tworzyć miejsca pracy i dochody oraz stopniowo zmniejszać wielkość potrzebnej pomocy międzynarodowej, a jednocześnie łagodzić szkody dla środowiska - na tyle, na ile jest to możliwe w kraju ogarniętym wojną - i wspierać Ukrainę w zielonej transformacji.
(18) Średnioterminowa perspektywa przewidziana w Planie Ukrainy w drodze pojedynczego instrumentu powinna również zachęcić Ukrainę do skierowania inwestycji i reform ku przejściu na zieloną, zrównoważoną, cyfrową i inklu- zywną gospodarkę oraz pomóc zmobilizować podobnie myślących darczyńców, także z sektora prywatnego, do wnoszenia wieloletnich wkładów we wsparcie Ukrainy. Na ile to możliwe, inwestycje powinny być zgodne z dorobkiem Unii w zakresie klimatu i środowiska oraz spójne z wdrażaniem krajowego planu Ukrainy w dziedzinie energii i klimatu.
(19) Działania na rzecz odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji powinny opierać się na odpowiedzialności Ukrainy, ścisłej współpracy i koordynacji z krajami i organizacjami wspierającymi oraz postępach Ukrainy na ścieżce akcesyjnej prowadzącej do członkostwa w Unii. Oczekuje się, że w tym procesie ważną rolę odegrają też administracja lokalna i regionalna Ukrainy, jak również ukraińskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego, uczestnicząc w projektowaniu działań i ich kontroli. Współpraca partnerska i programy oparte na partnerstwie między miastami i regionami w Unii i w Ukrainie już ułatwiły dostarczanie pomocy humanitarnej i innych form pomocy do Ukrainy, a tym samym stanowią podstawę do wzbogacenia i przyspieszenia procesu odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji.
(20) Unia powinna również wspierać ścisłe konsultacje z władzami lokalnymi i regionalnymi i ich włączenie w prace - przy czym przez władze te należy rozumieć wiele różnych szczebli i funkcji rządu poniżej szczebla krajowego, w tym regiony, gminy, rejony i hromady oraz ich stowarzyszenia - oraz ścisłe konsultacje i udział ukraińskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Unia powinna zachęcać do ich znaczącego udziału w odbudowie, rekonstrukcji i modernizacji Ukrainy w oparciu o zrównoważony rozwój i poprzez realizację celów zrównoważonego rozwoju na szczeblu lokalnym i regionalnym. Unia powinna dostrzec i wspierać liczne funkcje pełnione przez władze lokalne i regionalne jako promotorów inkluzywnego terytorialnego podejścia do rozwoju lokalnego, uwzględniającego procesy decentralizacji, uczestnictwo organizacji społeczeństwa obywatelskiego i społeczności lokalnych, przejrzystość i rozliczalność, a także powinna nadal zwiększać swoje wsparcie dla budowania potencjału władz lokalnych i regionalnych, w tym na rzecz realizacji projektów w ramach Instrumentu, zgodnie z zasadą samorządu lokalnego określoną w Europejskiej karcie samorządu lokalnego, której Ukraina jest stroną.
(21) Unia powinna udzielać Ukrainie - korzystając z doświadczenia państw członkowskich - wsparcia w zakresie transformacji w związku z przystąpieniem. Wsparcie to powinno w szczególności obejmować wymianę doświadczeń zdobytych przez państwa członkowskie w trakcie ich własnych procesów reform.
(22) Wsparcie w ramach Instrumentu powinno również opierać się na synergiach z kluczowymi organizacjami wspierającymi reformy i rekonstrukcję Ukrainy, takimi jak Grupa EBI, międzynarodowe instytucje finansowe, w tym Bank Światowy, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz MFW, europejskie wielostronne instytucje finansowe, w tym EBOR oraz Bank Rozwoju Rady Europy, a także dwustronne instytucje finansowe, takie jak banki rozwoju i agencje kredytów eksportowych, i maksymalizować takie synergie.
(23) Biorąc pod uwagę niepewność związaną z wojną, Instrument powinien być w stanie zapewnić Ukrainie wsparcie w należycie uzasadnionych wyjątkowych okolicznościach, w szczególności w przypadku znacznego pogorszenia się sytuacji wojennej, oraz w celu utrzymania stabilności makrofinansowej i zapewnienia osiągnięcia celów Instrumentu. Takiego wyjątkowego finansowania należy udzielać w odniesieniu do pojedynczych okresów nieprzekracza- jących trzech miesięcy i wyłącznie w drodze decyzji wykonawczej Rady na wniosek Komisji, jeżeli zostanie stwierdzone, że Ukraina nie jest w stanie spełnić warunków związanych z formami wsparcia udzielanego w ramach Instrumentu, gdy jest beneficjentem wsparcia, i powinno ono zostać wstrzymane, gdy tylko spełnienie tych warunków stanie się ponownie możliwe. Takie wyjątkowe finansowanie nie powinno wpływać na finansowanie z innych konkretnych instrumentów unijnych, które należy uruchomić w przypadku klęsk żywiołowych lub innych sytuacji wymagających pomocy humanitarnej lub ochrony ludności. W razie potrzeby wyjątkowe finansowanie mogłoby być dostępne w ramach Instrumentu przed przyjęciem Planu Ukrainy i zawarciem umowy ramowej. Finansowanie to mogłoby stanowić uzupełnienie wyjątkowego finansowania pomostowego, stosownie do przypadku.
(24) Ramy polityki rozszerzenia określone przez Radę Europejską i Radę, Układ o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony 23 (zwany dalej "układem o stowarzyszeniu"), w tym pogłębiona i kompleksowa strefa wolnego handlu, umowy wielostronne, których Unia jest stroną, oraz inne umowy ustanawiające prawnie wiążące stosunki z Ukrainą, a także rezolucje Parlamentu Europejskiego, komunikaty Komisji oraz wspólne komunikaty Komisji i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa powinny stanowić ogólne ramy polityki służące wykonaniu niniejszego rozporządzenia. Komisja powinna zapewnić spójność między wsparciem udzielanym w ramach Instrumentu a ramami polityki rozszerzenia.
(25) Art. 49 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) stanowi, że każde państwo europejskie, które respektuje wartości poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, praworządności, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości, i zobowiązuje się wspierać te wartości, może złożyć wniosek o członkostwo w Unii. Wartości te są wspólne państwom członkowskim w społeczeństwie opartym na inkluzywności, pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości płci.
(26) Państwo europejskie, które złożyło wniosek o przystąpienie do Unii, może zostać jej członkiem dopiero wtedy, gdy zostanie potwierdzone, że spełnia ono całkowicie kryteria przystąpienia ustalone podczas szczytu Rady Europejskiej w Kopenhadze w czerwcu 1993 r. (zwane dalej "kryteriami kopenhaskimi") i o ile Unia ma zdolność do przyjęcia nowego członka. Kryteria kopenhaskie odnoszą się do stabilności instytucji, które gwarantują demokrację, praworządność, prawa człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości, istnienie funkcjonującej gospodarki rynkowej oraz możliwości radzenia sobie z presją konkurencyjną i siłami rynkowymi wewnątrz Unii, a także zdolność do przyjęcia nie tylko praw, lecz także obowiązków wynikających z Traktatów, w tym do realizacji celów unii politycznej, gospodarczej i walutowej.
(27) Wsparcie starań Ukrainy na rzecz zreformowania jej systemu politycznego, prawnego i gospodarczego z myślą o członkostwie w Unii leży we wspólnych interesach Unii i Ukrainy. Przyznanie Ukrainie statusu kraju kandydującego jest geostrategiczną inwestycją Unii w pokój, bezpieczeństwo, stabilność i dobrobyt w Europie i daje Unii lepszą pozycję, by mierzyć się z globalnymi wyzwaniami. Takie uznanie zwiększa również możliwości gospodarcze i handlowe, co jest korzystne zarówno dla Unii, jak i Ukrainy, a jednocześnie wspiera stopniowe przemiany zachodzące w tym kraju. Perspektywa członkostwa w Unii ma ogromny transformacyjny wpływ i prowadzi do pozytywnych przemian demokratycznych, politycznych, gospodarczych i społecznych.
(28) Przyjęcie podstawowych unijnych wartości i zobowiązanie się do ich przestrzegania to decyzja, którą musi podjąć Ukraina aspirująca do członkostwa w Unii. W związku z tym ważne jest, aby Ukraina przyjęła na siebie odpowiedzialność i zobowiązała się w pełni do przestrzegania unijnych wartości, a także do podtrzymywania ładu światowego opartego na zasadach i wartościach oraz zdecydowanie realizowała niezbędne reformy w interesie swoich mieszkańców.
(29) Rekonstrukcja po szkodach spowodowanych wojną napastniczą Rosji nie może ograniczać się do przywrócenia tego, co zostało zniszczone, do stanu sprzed wojny. Rekonstrukcja oferuje możliwość wsparcia Ukrainy w procesie integracji z rynkiem wewnętrznym i przyspieszenia zrównoważonej transformacji zielonej i cyfrowej, zgodnie z politykami Unii, przy jednoczesnym sprzyjaniu integracji gospodarczej z Unią i promowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego i współpracy transgranicznej. Instrument powinien zatem promować rekonstrukcję w sposób, który zmodernizuje i ulepszy gospodarkę Ukrainy, opierając się na unijnych regułach i normach, inwestując w transformację Ukrainy w kierunku zrównoważonej, zielonej, cyfrowej i inkluzywnej gospodarki, a tym samym przynosząc korzyści całemu społeczeństwu, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb grup szczególnie wrażliwych. Proces przywracania dziedzictwa kulturowego do wcześniejszego stanu powinien się opierać na krajowych, międzynarodowych i europejskich praktykach, na dokumentach ustanawiających standardy, zasadach, takich jak "Nowy europejski Bauhaus", oraz na zdobytych doświadczeniach i powinien być spójny z europejskimi zasadami jakości dotyczącymi działań finansowanych z unijnych środków, które mają potencjalny wpływ na dziedzictwo kulturowe. Szczególną uwagę należy zwrócić na zapewnienie zrównoważoności i adekwatnej ochrony działań finansowanych w ramach Instrumentu w świetle ryzyk w cyberprzestrzeni i ogólnego krajobrazu zagrożeń.
(30) Zgodnie z potrzebą wspierania odbudowy i rekonstrukcji Ukrainy w sposób zrównoważony i nieulegający dezaktualizacji Instrument nie powinien wspierać działań ani środków, które promują inwestycje w paliwa kopalne lub które nie są zgodne z zasadą "nie czyń poważnych szkód", w tym w odniesieniu do różnorodności biologicznej lub klimatu, chyba że takie działania lub środki są absolutnie niezbędne do osiągnięcia celów Instrumentu - w stopniu, w jakim jest to możliwe w kraju ogarniętym wojną. Takie działania lub środki mogą dotyczyć na przykład kontynuowania działalności gospodarczej lub zaspokajania pilnych potrzeb w zakresie odbudowy i rekonstrukcji. Powinny one uwzględniać potrzebę odbudowy i modernizacji infrastruktury oraz odnowy środowiska naturalnego zniszczonego w wyniku wojny, z zapewnieniem ich odporności. W stosownych przypadkach powinny im towarzyszyć odpowiednie środki w celu uniknięcia tych skutków, zapobieżenia im lub ich ograniczenia i w miarę możliwości skompensowania wszelkich szkodliwych skutków.
(31) Instrument powinien przyczyniać się do przestrzegania Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu 24 i porozumienia paryskiego przyjętego na mocy tej konwencji 25 (zwanego dalej "porozumieniem paryskim"), Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej 26 i Konwencji ONZ w sprawie zwalczania pustynnienia w państwach dotkniętych poważnymi suszami i/lub pustynnieniem, zwłaszcza w Afryce 27 , nie powinien zaś przyczyniać się do degradacji środowiska ani szkodzić środowisku lub klimatowi. W szczególności środki finansowe przydzielone w kontekście Instrumentu powinny być spójne z długoterminowym celem zakładającym utrzymanie wzrostu średniej temperatury na świecie znacznie poniżej 2 °C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej i dążenie do ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5 °C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej. Powinny też być spójne z celem, jakim jest zwiększenie zdolności do przystosowania się do negatywnych skutków zmiany klimatu i podniesienie odporności na zmianę klimatu, a także ze wsparciem ochrony różnorodności biologicznej, gospodarki o obiegu zamkniętym i zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń. Szczególną uwagę należy zwrócić na działania, które przynoszą dodatkowe korzyści i służą osiągnięciu wielorakich celów, w tym w odniesieniu do klimatu, różnorodności biologicznej i środowiska. W świetle ogromnych szkód środowiskowych spowodowanych przez wojnę napastniczą Rosji Instrument mógłby pomóc zmierzyć się z wynikającymi z tego wyzwaniami. W miarę możliwości Instrument powinien mieć wpływ na łagodzenie skutków zmiany klimatu i przystosowywanie się do niej, do ochrony środowiska, w tym ochrony różnorodności biologicznej, i do zielonej transformacji lub powinien pomóc zmierzyć się z wynikającymi z tego wyzwaniami. Wpływ ten powinien, w stopniu, w jakim jest to możliwe w kraju ogarniętym wojną, stanowić co najmniej 20 % ogólnej kwoty odpowiadającej wsparciu przewidzianemu w ramach inwestycyjnych dla Ukrainy i inwestycjom w ramach Planu Ukrainy. Środki te powinny być obliczane na podstawie - stosownie do przypadku - współczynników stosowanych w istniejących metodykach związanych z klimatem i różnorodnością biologiczną, w szczególności takich, jak metodyka przewidziana w załączniku VI do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 28 i metodyki stosowane w dodatkowych obszarach interwencji, dostosowanych w kontekście Instrumentu.
(32) Instrument powinien mieć na celu zwiększenie świadomości na temat przestępstw przeciwko środowisku i skuteczniejsze zwalczanie tych przestępstw w Ukrainie, poprzez wspieranie wdrażania Protokołu z Kijowa w sprawie rejestrów uwalniania i transferu zanieczyszczeń oraz zapewnienie zgodności z przepisami dotyczącymi ochrony środowiska.
(33) Środki finansowane w ramach Instrumentu powinny - w stopniu, w jakim jest to możliwe w kraju ogarniętym wojną - być spójne z unijnymi normami klimatycznymi i środowiskowymi. Środki te powinny również uwzględniać kwestie dotyczące zmiany klimatu, ochrony środowiska, praw człowieka, pokoju, demokracji, równości płci i niedyskryminacji oraz - w stosownych przypadkach - zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, a także postępy w realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Udzielając wsparcia w ramach niniejszego Instrumentu, należy również kierować się zasadą niepomijania nikogo oraz dążyć do zapewnienia zrównoważonej i dostosowanej do potrzeb alokacji i wykorzystywania zasobów.
(34) W wykonywaniu niniejszego rozporządzenia należy kierować się zasadami równości, inkluzywności i niedyskryminacji, opracowanymi w strategiach Unii równości. Należy przy tym zapobiegać przemocy wobec kobiet, przemocy ze względu na płeć i przemocy domowej oraz zwalczać te zjawiska. Należy zachęcać kobiety do znaczącego udziału w procesach decyzyjnych, wspierać i propagować równość płci, wzmocnienie pozycji kobiet i dziewcząt oraz wspierać ochronę i promowanie ich praw, z uwzględnieniem unijnych planów działania w sprawie równości płci oraz odpowiednich konkluzji Rady i konwencji międzynarodowych. Instrument powinien pomóc w sprostaniu wyzwaniom społecznym i zdrowotnym, w tym w zakresie zdrowia psychicznego, ponieważ jest ono niezbędne do zapewnienia zdrowego społeczeństwa w okresie powojennym i ze szczególnym uwzględnieniem dzieci. Wdrażanie Instrumentu powinno być zgodne z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych 29 i zapewniać zaangażowanie odpowiednich zainteresowanych stron w procesy decyzyjne, a także dostępność inwestycji i pomocy technicznej. Instrument powinien być zgodny z Konwencją ONZ o prawach dziecka i wspierać dzieci i młodzież, ponieważ są one kluczowymi inicjatorami zmian i wnoszą wkład w realizację Agendy 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju.
(35) Wzmocnienie praworządności, w tym niezawisłości sądownictwa, wsparcie dla działań służących deoligarchizacji i walka z korupcją, w szczególności z korupcją na wysokim szczeblu, praniem pieniędzy, unikaniem opodatkowania, uchylaniem się od opodatkowania, oszustwami podatkowymi i przestępczością zorganizowaną, poprawa przejrzystości, co obejmuje również publiczny dostęp do informacji, dobre rządy na wszystkich szczeblach oraz udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacji praw człowieka, ochrona wolnych i pluralistycznych mediów oraz wzmocnienie reformy administracji publicznej, w tym w dziedzinie zamówień publicznych, konkurencji i pomocy państwa pozostają kluczowymi wyzwaniami i mają dla Ukrainy zasadnicze znaczenie w kontekście zbliżania się do Unii i przygotowania do pełnego przyjęcia obowiązków związanych z członkostwem w Unii. Z uwagi na bardziej długotrwały charakter reform przeprowadzanych w tych obszarach i na konieczność wykazania postępów, wsparcie w ramach Instrumentu powinno jak najszybciej zostać wykorzystane do rozwiązania tych kwestii.
(36) Zgodnie z zasadą demokracji uczestniczącej oraz z myślą o wzmocnieniu mechanizmów kontroli i równowagi Unia powinna zachęcać Ukrainę do wzmocnienia zdolności parlamentarnych, nadzoru parlamentarnego, procedur demokratycznych i sprawiedliwej reprezentacji, a także do znaczącego udziału regionów i gmin oraz społeczeństwa obywatelskiego na wszystkich etapach procesu demokratycznego, co umożliwi lepszą kontrolę demokratyczną. W Planie Ukrainy należy wykazać, w jaki sposób zaplanowano i osiągnięto znaczący udział zainteresowanych stron za pośrednictwem konsultacji przy zagwarantowaniu odpowiednich ram czasowych, przejrzystości oraz jasnych procedur i działań następczych w związku z przekazanymi informacjami. Zgodnie porządkiem konstytucyjnym Ukrainy Rada Najwyższa powinna być informowana i konsultowana na wszystkich etapach stosowania Instrumentu. Należy uwzględniać wyniki wszelkich debat na temat Planu Ukrainy prowadzonych na forum Rady Najwyższej Ukrainy lub wszelkie wydane przez nią opinie w tej kwestii.
(37) Zacieśniona współpraca strategiczna i operacyjna dotycząca bezpieczeństwa pomiędzy Unią a Ukrainą ma kluczowe znaczenie dla skutecznego i efektywnego zwalczania zagrożeń dla bezpieczeństwa, w tym zagrożeń hybrydowych, takich jak cyberzagrożenia, a także dla odporności na dezinformację, zagraniczne manipulacje informacjami i ingerencje w informacje oraz dla zagrożeń związanych z przestępczością zorganizowaną i zagrożeń terrorystycznych.
(38) Działania realizowane w ramach Instrumentu powinny również - zgodnie z art. 21 ust. 2 lit. c) TUE oraz celami i zasadami Karty Narodów Zjednoczonych wspierać, w stosownych przypadkach, środki budowania zaufania i procesy, które promują sprawiedliwość, poszukiwanie prawdy, kompleksową odbudowę pokonfliktową na rzecz inklu- zywnego i pokojowego społeczeństwa oraz reparacje i gwarancje niepowtórzenia, a także gromadzenie dowodów zbrodni popełnionych podczas wojny oraz, stosownie do sytuacji, udostępnianie odnośnych ustaleń. Szczególną uwagę należy zwrócić na wspieranie formalnej, nieformalnej i pozaformalnej edukacji na rzecz pokoju.
(39) Wsparcie w ramach Instrumentu powinno być udostępniane z zastrzeżeniem spełnienia warunku wstępnego, zgodnie z którym Ukraina ma nadal respektować skuteczne mechanizmy i instytucje demokratyczne, m.in. wielopartyjny system parlamentarny i praworządność, oraz gwarantować poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.
(40) Wsparcia w ramach Instrumentu, w tym na drodze Ukrainy do przystąpienia, należy udzielać na potrzeby osiągnięcia ogólnych i szczegółowych celów, na podstawie ustalonych kryteriów opatrzonych jasnymi warunkami.
(41) Do ogólnych celów Instrumentu powinny należeć m.in.: pomoc Ukrainie w radzeniu sobie ze społecznymi, gospodarczymi, psychologicznymi i środowiskowymi konsekwencjami wojny przez wkład w rekonstrukcję, w tym pokojową odbudowę, rekonstrukcję, odnowę i modernizację kraju; wspieranie spójności społecznej i terytorialnej, odporności demokratycznej, gospodarczej, środowiskowej oraz stopniowej integracji z Unią i światową gospodarką i rynkami, a także pozytywnej konwergencji gospodarczej, społecznej i środowiskowej z normami unijnymi, oraz przygotowanie Ukrainy do przyszłego członkostwa w Unii przez wspomaganie jej procesu akcesyjnego. Cele te należy osiągać we wzajemnie uzupełniający się sposób.
(42) Zgodnie z Europejskim filarem praw socjalnych Instrument powinien wspierać solidarność, integrację i sprawiedliwość społeczną, aby tworzyć wysokiej jakości miejsca pracy i generować zrównoważony i inkluzywny wzrost gospodarczy, zapewniać równość szans, kształcenia i ochrony socjalnej oraz dostęp do nich, chronić grupy znajdujące się w trudnej sytuacji i podnosić poziom życia. Instrument powinien również wnosić wkład w walkę z ubóstwem i bezrobociem oraz prowadzić do tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy oraz włączenia i integracji grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. Instrument powinien zapewniać możliwości inwestowania w umiejętności, w tym przez kształcenie i szkolenie zawodowe, w celu przygotowania siły roboczej do transformacji cyfrowej i zielonej. Powinien również umożliwić poprawę dialogu społecznego, infrastruktury i usług.
(43) Instrument powinien zapewniać spójność i komplementarność z ogólnymi celami działań zewnętrznych Unii określonymi w art. 21 TUE, m.in. z poszanowaniem podstawowych praw i zasad, a także ochroną i propagowaniem praw człowieka, demokracji i podstawowych zasad praworządności, w tym w zakresie przeciwdziałania korupcji, sądownictwa, administracji publicznej, dobrych rządów oraz przejrzystości i rozliczalności.
(44) Biorąc pod uwagę niepewność związaną z rosyjską wojną napastniczą, Instrument powinien być elastyczny i umożliwiać Unii zaspokojenie potrzeb Ukrainy za pomocą zróżnicowanego zestawu narzędzi, który zapewnia finansowanie państwa ukraińskiego, wsparcie krótkoterminowych priorytetów w zakresie odbudowy i rekonstrukcji, wsparcie inwestycji i dostępu do finansowania, a także pomoc techniczną i budowanie zdolności oraz inne odpowiednie działania.
(45) Wsparcie unijne powinno być zorganizowane wokół trzech filarów, a mianowicie filaru wsparcia finansowego dla Ukrainy w celu realizacji reform i inwestycji, a także utrzymania stabilności makrofinansowej kraju, zgodnie z Planem Ukrainy; filaru ram inwestycyjnych dla Ukrainy w celu zmobilizowania inwestycji i zwiększenia dostępu do finansowania; oraz filaru pomocy akcesyjnej w celu wykorzystania fachowej wiedzy technicznej i budowania potencjału.
(46) Potrzeby w zakresie odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji Ukrainy są znaczne i nie można ich pokryć wyłącznie z budżetu Unii, dlatego pewną rolę w zaspokajaniu ich powinny odegrać zarówno inwestycje publiczne, jak i prywatne. Instrument powinien umożliwiać terminowe uruchomienie zarówno publicznych, jak i prywatnych inwestycji i przewidywać opcję zwiększenia wsparcia inwestycji w długoterminową rekonstrukcję, gdy pozwolą na to okoliczności, biorąc również pod uwagę zdolność Ukrainy do wdrażania i absorpcji. Uruchomienie inwestycji prywatnych za pośrednictwem Instrumentu powinno przyczynić się do długoterminowej konkurencyjności i innowacyjności Ukrainy.
(47) Rosja musi zostać w pełni pociągnięta do odpowiedzialności i zapłacić za ogromne szkody spowodowane jej wojną napastniczą przeciwko Ukrainie, stanowiącą jawne pogwałcenie Karty Narodów Zjednoczonych. Unia i jej państwa członkowskie powinny, w ścisłej współpracy z innymi partnerami międzynarodowymi, dalej wspólnie pracować na rzecz osiągnięcia tego celu, zgodnie z prawem unijnym i międzynarodowym, mając na uwadze poważne naruszenie przez Rosję zakazu użycia siły zapisanego w art. 2 ust. 4 Karty Narodów Zjednoczonych oraz zasad odpowiedzialności państwa za działania niezgodne z prawem międzynarodowym, w tym obowiązku rekompensaty za wyrządzone szkody możliwe do oszacowania w kategoriach finansowych. Ważne jest między innymi, aby poczynić postępy, w koordynacji z międzynarodowymi partnerami, w pracach dotyczących sposobu, w jaki wszelkie nadzwyczajne przychody będące w posiadaniu podmiotów prywatnych i pochodzące bezpośrednio z immobilizowanych aktywów rosyjskich mogłyby zostać przeznaczone na wspieranie Ukrainy oraz jej odbudowy i rekonstrukcji, w sposób który jest zgodny z mającymi zastosowanie zobowiązaniami umownymi i z poszanowaniem prawa unijnego i międzynarodowego.
(48) Całkowita maksymalna kwota wsparcia unijnego przeznaczona w ramach Instrumentu powinna wynosić 50 mld EUR w cenach bieżących na okres 2024-2027, dla wszystkich rodzajów wsparcia. W świetle zmieniających się okoliczności i celów samego Instrumentu wsparcie unijne musi zapewniać równowagę między elastycznością a możliwością programowania.
(49) Jeśli chodzi o wsparcie unijne inne niż w formie pożyczek, niniejsze rozporządzenie powinno być finansowane z Rezerwy na rzecz Ukrainy i być stosowane zgodnie z nią, jak przewidziano w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 30 , do kwoty 17 mld EUR w okresie 2024-2027. Ta maksymalna kwota nie stanowi dla Parlamentu Europejskiego i Rady podczas corocznej procedury budżetowej głównej kwoty odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami, oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych 31 . Potencjalne dochody mogłyby zostać wygenerowane na mocy odpowiednich aktów prawnych w odniesieniu do wykorzystania nadzwyczajnych przychodów będących w posiadaniu podmiotów prywatnych, które to dochody pochodzą bezpośrednio z aktywów immobilizowanych Banku Centralnego Rosji.
(50) Zgodnie z art. 10b rozporządzenia (UE, Euratom) 2020/2093 uruchomienie Rezerwy na rzecz Ukrainy powinno pozwolić na zapewnienie maksymalnej rocznej kwoty na wsparcie inne niż w formie pożyczek w wysokości 5 mld EUR. Niewykorzystana część maksymalnej rocznej kwoty wsparcia w innej formie niż pożyczki powinna pozostać dostępna przez pozostałą część okresu, na który ustanowiono Instrument.
(51) W ramach unijnych środków ograniczających przyjętych na podstawie art. 29 TUE i art. 215 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) środki finansowe ani zasoby gospodarcze nie mogą być udostępniane, bezpośrednio lub pośrednio, wyznaczonym osobom prawnym, podmiotom lub organom lub na ich rzecz. Takie wyznaczone osoby prawne, podmioty lub organy oraz osoby prawne, podmioty lub organy będące ich własnością lub przez nie kontrolowane nie mogą być zatem wspierane z Instrumentu.
(52) Środki na zobowiązania i odpowiadające im środki na płatności z Rezerwy na rzecz Ukrainy powinny być uruchamiane corocznie w budżecie poza pułapami wieloletnich ram finansowych.
(53) W odniesieniu do części wsparcia w ramach Instrumentu udzielanej w formie pożyczek należy przedłużyć gwarancję budżetową Unii, aby pokryć pomoc finansową udostępnianą Ukrainie, zatwierdzoną zgodnie z art. 220 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 32 . W związku z tym rozporządzenie (UE, Euratom) 2020/2093 uruchamia niezbędne środki w budżecie Unii poza pułapami wieloletnich ram finansowych na pomoc finansową dla Ukrainy dostępną do końca 2027 r.
(54) Przy poszanowaniu zasady jednoroczności budżetu Unii należy zapewnić możliwość zastosowania mechanizmów elastyczności zgodnie z rozporządzeniem (UE, Euratom) 2018/1046 w ramach innych obszarów polityki, mianowicie w odniesieniu do przeniesień i ponownych przydziałów środków finansowych, aby zadbać o efektywne wykorzystanie unijnych środków finansowych, maksymalnie zwiększając w ten sposób pulę środków finansowych Unii dostępnych w ramach Instrumentu.
(55) Ograniczenia kwalifikowalności w procedurach wyboru w ramach Instrumentu powinny być dozwolone, w stosownych przypadkach, ze względu na szczególny charakter działalności lub gdy działalność ma wpływ na bezpieczeństwo lub porządek publiczny.
(56) Aby zapewnić efektywne wdrożenie Instrumentu, Ukraina musi zagwarantować publiczny dostęp do informacji o możliwościach finansowania w ramach Instrumentu oraz zapewnić wolną i uczciwą konkurencję podczas procesu przetargowego i procesu przyznawania dotacji prowadzonych w ramach Instrumentu. Instrument powinien przyczynić się do ułatwienia integracji Ukrainy z europejskimi łańcuchami wartości, w wyniku czego wszystkie dostawy i materiały finansowane i zamawiane w ramach Instrumentu powinny pochodzić z państw członkowskich, Ukrainy, partnerów z Bałkanów Zachodnich, Gruzji i Mołdawii, umawiających się stron Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym, oraz krajów, które - biorąc pod uwagę wielkość ich gospodarek - udzielają Ukrainie wsparcia na
poziomie porównywalnym do wsparcia udzielanego przez Unię i dla których Komisja ustanowiła wzajemny dostęp do pomocy zewnętrznej w Ukrainie, chyba że dostawy i materiały nie mogą być pozyskane na rozsądnych warunkach w żadnym z tych państw. W tym drugim przypadku Komisja powinna na bieżąco przekazywać Radzie stosowne informacje.
(57) Unia powinna dążyć do jak najefektywniejszego wykorzystania dostępnych zasobów w celu optymalizacji wpływu prowadzonych przez nią działań zewnętrznych. Cel ten należy osiągnąć przez zapewnienie spójności, zgodności i komplementarności z pozostałymi unijnymi instrumentami finansowania zewnętrznego, a także przez synergie z innymi politykami i programami Unii. Aby zmaksymalizować efekt połączonych interwencji z myślą o osiągnięciu wspólnego celu, w Instrumencie powinna zostać zapewniona możliwość wnoszenia wkładów do działań podejmowanych w ramach innych programów bez powodowania przy tym powielania środków wsparcia.
(58) Unia powinna propagować wielostronne i oparte na zasadach i wartościach podejście do globalnych dóbr i wyzwań, a także współpracować w tym zakresie z państwami członkowskimi, krajami partnerskimi, organizacjami międzynarodowymi i innymi darczyńcami.
(59) Ze względu na potrzebę koordynacji międzynarodowego wsparcia na rzecz odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji Ukrainy należy umożliwić wnoszenie wkładów we wdrażanie Instrumentu przez państwa członkowskie, państwa trzecie, organizacje międzynarodowe, międzynarodowe instytucje finansowe lub wkładów z innych źródeł. Takie wkłady powinny być wdrażane na tych samych zasadach i warunkach oraz powinny stanowić zewnętrzne dochody przeznaczone na określony cel w rozumieniu art. 21 ust. 2 lit. a) ppkt (ii) oraz lit. d) i e) rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046. Wsparcie w ramach Instrumentu powinno w miarę możliwości być włączone do międzynarodowych wysiłków służących określeniu architektury finansowej na rzecz odbudowy Ukrainy oraz skoordynowane z odpowiednimi darczyńcami i międzynarodowymi instytucjami finansowymi.
(60) Komisja oraz państwa członkowskie powinny zapewnić spójność, jednolitość, komplementarność i przejrzystość swojego wsparcia, w szczególności przez regularne konsultacje oraz częste wymiany informacji z odpowiednimi zainteresowanymi stronami, w tym na poziomie lokalnym i regionalnym, na poszczególnych etapach cyklu udzielania wsparcia. W świetle obecności różnych darczyńców międzynarodowych należy również poczynić kroki niezbędne do zapewnienia lepszej koordynacji z innymi darczyńcami i komplementarności wobec nich, w tym przez regularne konsultacje i kontakty strategiczne. W tym względzie wielostronną platformę koordynacji darczyńców na rzecz Ukrainy należy wykorzystywać jako już ugruntowane forum takiej wymiany.
(61) Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie powinny mieć horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu (UE, Euratom) 2018/1046 i określają w szczególności procedury uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, nagród, zamówień, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych, pomocy finansowej i zwrotu kosztów ekspertom zewnętrznym oraz organizują kontrolę odpowiedzialności podmiotów finansowych.
(62) Rodzaje finansowania oraz metody wykonywania określone na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny być wybierane na podstawie stopnia, w jakim umożliwiają osiągnięcie celów Instrumentu i uzyskanie wyników, z uwzględnieniem w szczególności kosztów kontroli, obciążeń administracyjnych oraz spodziewanego ryzyka braku zgodności. Powinno to obejmować uwzględnianie korzystania z płatności ryczałtowych, stawek zryczałtowanych i kosztów jednostkowych, a także finansowanie niepowiązane z kosztami, o których mowa w art. 125 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046.
(63) Należy zawrzeć umowę ramową z Ukrainą, aby ustalić zasady współpracy finansowej między Unią a Ukrainą, w tym niezbędne mechanizmy kontroli i audytu wydatków, oraz zapewnić, aby Ukraina była w stanie zagwarantować wysoki poziom ochrony interesów finansowych Unii, porównywalny do poziomu przewidzianego w rozporządzeniu (UE, Euratom) 2018/1046 i innych powiązanych przepisach Unii (zwaną dalej "umową ramową"). W stosownych przypadkach, w zależności od danego filaru, aby określić warunki uwalniania środków finansowych, należy również zawrzeć z Ukrainą umowy w sprawie finansowania i umowy pożyczki.
(64) Na zasadzie odstępstwa od art. 209 ust. 3 akapit pierwszy, drugi i czwarty rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046 należy uznać, że spłaty i dochody wygenerowane przez instrument finansowy wspierany na mocy niniejszego rozporządzenia powinny stanowić wewnętrzne dochody przeznaczone na określony cel na rzecz Instrumentu lub programu będącego jego następcą.
(65) Na zasadzie odstępstwa od art. 213 ust. 4 lit. a) rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046 właściwe jest, aby nadwyżka z rezerw na Gwarancję dla Ukrainy stanowiła wewnętrzne dochody przeznaczone na określony cel na rzecz Instrumentu lub programu będącego jego następcą.
(66) W ramach filaru I Instrumentu należy zapewnić finansowanie, aby wesprzeć wdrażanie Planu Ukrainy określającego program reform i inwestycji Ukrainy, których celem jest osiągnięcie ogólnych i szczegółowych celów Instrumentu i które powinny być również zintegrowane z ramami polityki gospodarczej i fiskalnej. Finansowanie w ramach filaru I należy zapewnić po zadowalającym spełnieniu warunków określonych w Planie Ukrainy.
(67) Ukraina powinna przygotować Plan Ukrainy jako spójną, kompleksową i odpowiednio wyważoną odpowiedź na potrzebę odbudowy i modernizacji Ukrainy, odpowiedź wspierającą odbudowę gospodarczą, społeczną i środowiskową oraz zrównoważony rozwój Ukrainy, a także jej postępy na drodze do członkostwa w Unii. W związku z tym Plan Ukrainy stanowiłby również podstawę dla innych darczyńców do określenia priorytetowych obszarów finansowania rekonstrukcji Ukrainy oraz wspierania odpowiedzialności, spójności i dodatkowych wkładów w tym względzie. W tym celu Ukraina powinna zapewnić, aby przygotowany Plan Ukrainy w sposób zintegrowany obejmował jej potrzeby co do odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji oraz określał oczekiwany stopień finansowania przewidzianych w nim środków przez Unię za pośrednictwem Instrumentu. Przygotowując Plan Ukrainy, Ukraina powinna wziąć pod uwagę wsparcie udzielane w ramach innych programów unijnych, a także wsparcie otrzymywane od innych darczyńców. Ukraina powinna tak opracować Plan Ukrainy, aby zapewnić, by inni darczyńcy byli w stanie wnieść wkład we wsparcie środków przewidzianych w Planie Ukrainy, w tym przez zwiększenie finansowania dostępnego w ramach Instrumentu. Plan Ukrainy powinien zapewniać odpowiednią koordynację i komplementar- ność działań z odpowiednimi darczyńcami i międzynarodowymi instytucjami finansowymi.
(68) Plan Ukrainy powinien stanowić podstawę wsparcia udzielanego w ramach filaru I Instrumentu, ale powinien również stanowić punkt odniesienia dla wsparcia udzielanego w ramach filarów II i III Instrumentu. Środki finansowane w ramach filarów II i III powinny wspierać cele Planu Ukrainy i jego wdrażanie.
(69) Plan Ukrainy powinien obejmować środki dotyczące reform i inwestycji, wraz z etapami jakościowymi i ilościowymi, które zapewnią zadowalające wdrożenie tych środków, a także orientacyjny harmonogram ich wdrażania. Środki rozpoczęte w okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. powinny, w drodze wyjątku, być kwalifikowalne.
(70) W Planie Ukrainy należy określić warunki odzwierciedlające oczekiwany postęp we wdrażaniu przewidzianych w nim środków. Warunki te powinny przyjąć formę etapów jakościowych lub ilościowych. Etapy te należy wdrożyć do dnia 31 grudnia 2027 r., chociaż powinno być możliwe, aby całkowite zakończenie środków, do których takie etapy się odnoszą, wykraczało poza 2027 r. Biorąc pod uwagę potrzebę zapewnienia stabilności makrofinansowej Ukrainy przy jednoczesnym wspieraniu jej wysiłków na rzecz odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji w perspektywie przystąpienia do Unii, Plan Ukrainy powinien w szczególności obejmować warunki związane z podstawowymi wymogami, takimi jak stabilność makrofinansowa, nadzór budżetowy i zarządzanie finansami publicznymi, które można określić w taki sposób, aby odzwierciedlały zadowalające postępy w ich spełnianiu, oraz reformami sektorowymi i strukturalnymi oraz inwestycjami. Płatności powinny być odpowiednio ustrukturyzowane według takich kategorii warunków, odzwierciedlając cele Instrumentu.
(71) Przygotowanie i wdrożenie Planu Ukrainy przez Ukrainę powinno w szczególności uwzględniać sytuację w ukraińskich regionach i gminach, mając na uwadze ich szczególne potrzeby w zakresie odbudowy i rekonstrukcji, reform, modernizacji i decentralizacji, i powinno odbywać się w drodze konstruktywnych konsultacji z władzami regionalnymi, lokalnymi, miejskimi i innymi władzami publicznymi, a także organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, zgodnie z zasadą wielopoziomowego sprawowania rządów i z uwzględnieniem podejścia oddolnego. Należy uwzględnić lokalne plany odbudowy, o ile są dostępne. W tym kontekście Plan Ukrainy powinien w szczególności wzmocnić gospodarczy, społeczny, środowiskowy i terytorialny rozwój ukraińskich regionów i gmin, oraz wspierać reformę decentralizacyjną w Ukrainie i konwergencję z normami Unii. Plan Ukrainy powinien również zapewnić zaangażowanie władz szczebla niższego niż krajowy, w szczególności gmin, w podejmowanie decyzji dotyczących wykorzystania wsparcia w procesie rekonstrukcji na szczeblu lokalnym, a także zapewnić, aby projekty rekonstrukcji wybrane i zrealizowane przez takie władze szczebla niższego niż krajowy stanowiły odpowiednio dużą część wsparcia.
(72) Jednym z istotnych priorytetów jest ukończenie reformy decentralizacyjnej jako trwałego i nieodwracalnego elementu wielopoziomowego sprawowania rządów w Ukrainie. Reforma ta powinna obejmować jasne rozgraniczenie kompetencji na poziomie centralnym od kompetencji na poziomie lokalnym, odpowiednie struktury wewnętrzne administracji gminnych oraz proporcjonalne ramy nadzoru nad władzami lokalnymi, zgodnie z Europejską kartą samorządu lokalnego, a także kontynuowanie prac nad przyznaniem osobowości prawnej gminom na mocy prawa publicznego w oparciu o europejskie praktyki i zgodnie z porządkiem konstytucyjnym Ukrainy.
(73) Plan Ukrainy powinien również zawierać szczegółowe wyjaśnienie ukraińskiego systemu i planowanych środków w celu skutecznego zapobiegania nieprawidłowościom, korupcji, a w szczególności nadużyciom finansowym, wszelkim formom korupcji, w tym korupcji na wysokim szczeblu, lub wszelkim innym nielegalnym działaniom naruszającym interesy finansowe Unii i konfliktom interesów, oraz skutecznego wykrywania i eliminowania tych zjawisk; szczegółowe wyjaśnienie systemu i planowanych działań w celu skutecznego prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw mających wpływ na środki finansowe udostępnione w ramach Instrumentu oraz szczegółowe wyjaśnienie dotyczące ustaleń mających na celu unikanie podwójnego finansowania pochodzącego z Instrumentu i innych programów unijnych lub od darczyńców. Środki przewidziane w Planie Ukrainy powinny, w stosownych przypadkach, przyczyniać się do zapewnienia efektywnego i przejrzystego systemu zarządzania i kontroli. Takie środki Ukraina powinna wdrożyć w orientacyjnym terminie, który należy ustalić, w zależności od poszczególnych działań, w trakcie obowiązywania Instrumentu.
(74) Komisja powinna ocenić Plan Ukrainy na podstawie wykazu kryteriów określonych w niniejszym rozporządzeniu. W przypadku pozytywnej oceny Planu Ukrainy Komisja powinna przedłożyć wniosek o zatwierdzenie Planu Ukrainy przez Radę.
(75) Biorąc pod uwagę niepewność i potrzebę elastyczności we wdrażaniu Instrumentu, Ukraina powinna mieć możliwość zwrócenia się do Komisji z uzasadnionym wnioskiem o przedłożenie wniosku dotyczącego zmiany decyzji wykonawczej Rady zatwierdzającej ocenę Planu Ukrainy, w przypadku gdy z powodu obiektywnych okoliczności Plan Ukrainy, w tym odpowiednie etapy jakościowe i ilościowe, nie jest już, częściowo lub całkowicie, możliwy do wdrożenia przez Ukrainę. Komisja powinna również mieć możliwość, w porozumieniu z Ukrainą, przedłożenia wniosku dotyczącego zmiany tej decyzji wykonawczej Rady, w szczególności aby uwzględnić zmienione okoliczności, które pozwalają na zwiększenie poziomu ambicji lub zmianę dostępnych kwot. Ukraina powinna mieć również możliwość złożenia uzasadnionego wniosku o zmianę Planu Ukrainy, w tym w stosownych przypadkach przez zaproponowanie addendów, aby uwzględnić dodatkowe dostępne środki finansowe od innych darczyńców lub z innych źródeł.
(76) Wsparcie finansowe dla Planu Ukrainy powinno być możliwe w formie pożyczki. W kontekście pilnych potrzeb Ukrainy w zakresie finansowania, należy zorganizować pomoc finansową w ramach zróżnicowanej strategii finansowania, o której mowa w art. 220a rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046 i ustanowionej tamże jako jednolita metoda finansowania, która ma zwiększyć płynność obligacji unijnych oraz atrakcyjność i opłacalność emisji unijnej.
(77) Biorąc pod uwagę sytuację Ukrainy spowodowaną wojną napastniczą Rosji i w celu wsparcia Ukrainy na drodze do długoterminowej stabilności, należy udzielić Ukrainie pożyczek na wysoce preferencyjnych warunkach na maksymalny okres 35 lat i nie rozpoczynać spłaty kwoty głównej przed 2034 r. Należy również wprowadzić odstępstwo od art. 220 ust. 5 lit. e) rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046 i umożliwić Unii pokrycie - w okresie od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia 31 grudnia 2027 r. - kosztów stóp procentowych (kosztów finansowania i kosztów zarządzania płynnością) oraz znieść koszty administracyjne (koszty obsługi ogólnych kosztów administracyjnych), które w przeciwnym razie poniosłaby Ukraina. Dotację na pokrycie kosztów finansowania zewnętrznego należy przyznać w formie instrumentu, który uznaje się za odpowiedni do zapewnienia skuteczności wsparcia w ramach Instrumentu w rozumieniu art. 220 ust. 1 rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046.
(78) Ukraina powinna mieć możliwość wystąpienia każdego roku o dotację na spłatę odsetek i o zwolnienie z kosztów administracyjnych.
(79) Na zasadzie odstępstwa od art. 31 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2021/947 zobowiązania finansowe z tytułu pożyczek udzielanych na podstawie niniejszego rozporządzenia nie powinny być wspierane z gwarancji na działania zewnętrzne, ustanowionej w tym rozporządzeniu. Wsparcie w formie pożyczek w ramach Instrumentu powinno stanowić pomoc finansową w rozumieniu art. 220 ust. 1 rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046. Biorąc pod uwagę ryzyko finansowe i pokrycie budżetowe, nie należy tworzyć rezerw na wsparcie w formie pożyczek w ramach Instrumentu, aby były one gwarantowane poza pułapami, oraz, na zasadzie odstępstwa od art. 211 ust. 1 rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046, nie należy ustalać wskaźnika zasilenia rezerw.
(80) Należy zagwarantować zarówno elastyczność, jak i możliwość programowania, a także stabilność w udzielaniu wsparcia unijnego dla Ukrainy. W tym celu płatności w ramach Instrumentu należy realizować zgodnie z ustalonym harmonogramem kwartalnym, z zastrzeżeniem dostępności finansowania, na podstawie wniosku o płatność przedłożonego przez Ukrainę i po dokonaniu przez Komisję oceny, czy odpowiednie warunki spełniono w zadowalający sposób. W przypadku oceny pozytywnej Komisja powinna bez zbędnej zwłoki przedłożyć wniosek dotyczący decyzji wykonawczej Rady stwierdzającej, że warunki płatności zostały spełnione w zadowalający sposób. Na podstawie tej decyzji wykonawczej Rady Komisja powinna przyjąć decyzję upoważniającą do wypłaty środków. W przypadku gdy jeden z warunków nie zostanie spełniony zgodnie z orientacyjnym harmonogramem określonym w decyzji zatwierdzającej Plan Ukrainy, Komisja powinna potrącić z płatności kwotę odpowiadającą danym warunkom, zgodnie z metodyką dotyczącą częściowej płatności. Wypłata odpowiednich wstrzymanych środków finansowych może nastąpić w kolejnym terminie płatności i do dwunastu miesięcy po pierwotnym terminie określonym w orientacyjnym harmonogramie, z zastrzeżeniem spełnienia warunków.
(81) Aby zapewnić Ukrainie dostęp do wystarczającego finansowania w celu zaspokojenia jej potrzeb stabilności makro- finansowej oraz zainicjowania odbudowy, rekonstrukcji i modernizacji kraju, Ukraina powinna mieć dostęp do płatności zaliczkowych w wysokości do 7 % wsparcia w formie pożyczki, z zastrzeżeniem dostępności środków finansowych i spełnienia warunku wstępnego dotyczącego wsparcia dla Ukrainy w ramach Instrumentu.
(82) Na zasadzie odstępstwa od art. 116 ust. 2 i 5 rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046 należy ustalić termin płatności, biegnący począwszy od daty przekazania Ukrainie decyzji upoważniającej do wypłaty, i wykluczyć płatność odsetek za zwłokę przez Komisję na rzecz Ukrainy.
(83) W związku z koniecznością zapewnienia dalszejstabilności makrofinansowejUkrainy należy - jeżeli umowa ramowa nie zostanie podpisana lub Plan Ukrainy nie zostanie przyjęty - udzielić Ukrainie wyjątkowego wsparcia na okres do sześciu miesięcy począwszy od dnia 1 stycznia 2024 r. Wsparcie to powinno być uzależnione od osiągnięcia przez Ukrainę zadowalających postępów w przygotowaniu Planu Ukrainy oraz podlegać warunkom, które zostaną uzgodnione w protokole ustaleń między Komisją a Ukrainą. Protokół ustaleń powinien określać w szczególności warunki dotyczące polityki, orientacyjne planowanie finansowe i wymogi w zakresie sprawozdawczości, proporcjonalne do okresu finansowania. Warunki dotyczące polityki powinny obejmować zobowiązanie do przestrzegania zasad należytego zarządzania finansami, ze szczególnym uwzględnieniem walki z korupcją i praniem pieniędzy, a także środki służące poprawie zarządzania przychodami, oraz powinny opierać się na środkach już wdrożonych przez Ukrainę w ramach poprzednich programów pomocy makrofinansowej.
(84) Przejrzystość we wdrażaniu Instrumentu jest istotnym wymogiem wsparcia unijnego. Ukraina powinna publikować dwa razy w roku dane dotyczące osób i podmiotów otrzymujących finansowanie w kwotach, które łącznie przekraczają równowartość 100 000 EUR na potrzeby realizacji reform i inwestycji określonych w Planie Ukrainy. Danych tych nie należy publikować, jeżeli jest to należycie uzasadnione w przypadku, gdy ich ujawnienie zagraża prawom i wolnościom zainteresowanych osób, podmiotów lub poważnie szkodzi interesom handlowym odbiorców. Umowa ramowa powinna zawierać dokładne zasady i ramy czasowe dotyczące gromadzenia danych przez Ukrainę, formatu tych danych oraz dostępu do nich przez Komisję, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz, w stosownym przypadku, Prokuraturę Europejską.
(85) W ramach filaru II Instrumentu należy ustanowić ramy inwestycyjne mające na celu wspieranie inwestycji w odbudowę i rekonstrukcję, wdrażanych przez ukraińskie władze, firmy z sektora prywatnego, gminy, przedsiębiorstwa państwowe lub inne podmioty (zwane dalej "ramami inwestycyjnymi dla Ukrainy"). Ramy inwestycyjne dla Ukrainy powinny uwzględniać priorytety określone w Planie Ukrainy oraz wspierać jego cele i wdrażanie. Ramy inwestycyjne dla Ukrainy powinny zakładać zaangażowanie ukraińskich władz w zarządzanie nimi, stosownie do potrzeb.
(86) Ramy inwestycyjne dla Ukrainy powinny stanowić zintegrowany pakiet finansowy zapewniający zdolność finansowania w formie instrumentów finansowych, gwarancji budżetowych i działań łączonych w Ukrainie. Wsparcie na podstawie ram inwestycyjnych dla Ukrainy powinno być wdrażane w ramach zarządzania pośredniego, w szczególności z wykorzystaniem możliwości finansowych i technicznych międzynarodowych instytucji finansowych, europejskich instytucji finansowania rozwoju, dwustronnych europejskich instytucji finansowych i agencji kredytów eksportowych, w tym ich udziału w ryzyku związanym z inwestycjami z ich zasobów własnych. Biorąc pod uwagę skalę inwestycji w odbudowę i rekonstrukcję w Ukrainie, które będą wymagały podziału ryzyka, konieczne jest, aby Unia ustanowiła specjalne zdolności gwarancyjne (zwane dalej "Gwarancją dla Ukrainy"). Operacje objęte Gwarancją dla Ukrainy należy realizować zgodnie z art. 208 ust. 4 rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046. Agencje kredytów eksportowych i inne instytucje finansowe zapewniające wsparcie w zakresie ułatwień w handlu mogą działać jako pośrednicy finansowi. Wykonując Gwarancję dla Ukrainy i zarządzając nią, Komisja powinna zapewnić ścisłą koordynację ze wsparciem wdrażanym w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Plus ustanowionego rozporządzeniem (UE) 2021/947. Gwarancja dla Ukrainy powinna przynosić korzyści podmiotom państwowym szczebla centralnego, podmiotom państwowym niższego szczebla, podmiotom niekomercyjnym i komercyjnym oraz sektorowi prywatnemu.
(87) Mając na uwadze rolę EBI przewidzianą w Traktatach, powinien on być partnerem w realizowaniu operacji w ramach Gwarancji dla Ukrainy. Z tego względu do dnia 31 grudnia 2025 r. grupie EBI należy powierzyć wykonanie 25 % specjalnej orientacyjnej minimalnej kwoty Gwarancji dla Ukrainy przeznaczonej na operacje prowadzone z partnerami będącymi jednostkami państwowymi szczebla centralnego oraz partnerami niekomercyjnymi będącymi jednostkami państwowymi niższego szczebla. Po tym terminie niewykorzystana część specjalnych kwot powinna zostać udostępniona wszystkim kwalifikującym się partnerom w odniesieniu do wszystkich rodzajów operacji, aby zapewnić pełne wykorzystanie Gwarancji dla Ukrainy,.
(88) Kwalifikujący się partnerzy powinni przekazywać Komisji, na jej żądanie, wszelkie dodatkowe informacje niezbędne do wypełnienia obowiązków Komisji wynikających z niniejszego rozporządzenia, wraz z informacjami dotyczącymi przestrzegania praw człowieka oraz norm społecznych, pracowniczych i środowiskowych.
(89) Wszyscy kwalifikujący się partnerzy i kwalifikujące się podmioty, którym powierzono zadania, powinni dołożyć najwyższej staranności, aby zapobiegać wszelkim praktykom korupcyjnym, faworyzowaniu lub nadmiernej regionalnej lub sektorowej koncentracji alokacji lub wykorzystania zasobów, oraz zgłaszać te zjawiska i przeciwdziałać im, a także korzystać w odniesieniu do tych aspektów, w stosownych przypadkach, ze specjalnych sprawozdań audytów, i ich wymagać.
(90) Elastyczność wsparcia w ramach Instrumentu należy zwiększyć przez zapewnienie elastycznego wykonywania Gwarancji dla Ukrainy, której można udzielać stopniowo. Należy wprowadzić odstępstwo od rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046, aby umożliwić tworzenie rezerw do dnia 31 grudnia 2027 r. równych kwocie rezerw odpowiadającej udzielonej gwarancji, a nie globalnej kwocie rezerw. W ramach odstępstwa powinna również istnieć możliwość stopniowego tworzenia rezerw, aby odzwierciedlić postępy w wyborze i realizacji operacji w zakresie finansowania i inwestycji wspierających cele Instrumentu.
(91) W celu efektywnego wykorzystania środków finansowych w ramach filaru II należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do zmiany wskaźnika zasilenia rezerw na Gwarancję dla Ukrainy. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa 33 . W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.
(92) Aby ułatwić prywatne inwestycje i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, konieczne jest przeznaczenie co najmniej 15 % gwarancji udzielanych w ramach Gwarancji dla Ukrainy na mikroprzedsiębiorstwa, oraz małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), zgodnie z definicją zawartą w art. 2 załącznika do zalecenia Komisji 2003/361/WE 34 , w tym przedsiębiorstwa typu startup, a także śledzenie i zgłaszanie alokacji takiej części środków finansowych.
(93) W ramach filaru III Instrumentu wsparcie powinno mieć na celu przede wszystkim stopniowe dostosowanie do unijnych zasad, norm, polityk i praktyk ("dorobek prawny") z myślą o przyszłym członkostwie w Unii, przyczyniając się tym samym do wdrażania Planu Ukrainy. W procesie tym należy również uwzględnić odpowiednie zalecenia organów międzynarodowych, takich jak Rada Europy i Komisja Wenecka. Wsparcie powinno również mieć na celu wzmocnienie demokratycznych instytucji i instytucji wymiaru sprawiedliwości, w tym sądów, oraz zwiększenie zdolności zainteresowanych stron, w tym władz lokalnych i regionalnych, partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym ich roli w zakresie kontroli publicznej.
(94) Zasoby z filaru III należy również wykorzystać do pokrycia kosztów finansowania zewnętrznego Instrumentu, a także określonych kosztów finansowania zewnętrznego oraz tworzenia rezerw na gwarancje budżetowe wynikających z poprzedniego wsparcia dla Ukrainy.
(95) Zgodnie z rozporządzeniami Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 35 i (UE, Euratom) 2018/1046 oraz rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 36 , (Euratom, WE) nr 2185/96 37 i (UE) 2017/1939 38 interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą skutecznych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom, nadużyciom finansowym, korupcji, konfliktom interesów i podwójnemu finansowaniu, wykrywania i eliminowania tych zjawisk oraz prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie, a także odzyskiwania utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych środków finansowych, a także środków pozwalających na skuteczne prowadzenie postępowań przygotowawczych, wnoszenie i popieranie oskarżeń w sprawie przestępstw mających wpływ na środki finansowe udostępnione w ramach Instrumentu i stawianie przed sądem sprawców tych przestępstw. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii. Właściwe organy ukraińskie powinny bezzwłocznie rozpatrywać wnioski o wzajemną pomoc prawną i wnioski o ekstradycję złożone przez Prokuraturę Europejską i właściwe organy państw członkowskich w związku z przestępstwami mającymi wpływ na środki finansowe w ramach Instrumentu.
(96) W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, OLAF powinien mieć możliwość prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu wykrycia i ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelkie inne nielegalne działania naruszające interesy finansowe Unii oraz w celu zgłaszania Prokuraturze Europejskiej wszelkich czynów zabronionych, zgodnie z art. 24 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2017/1939.
(97) Komisja powinna dążyć do udostępnienia Ukrainie jednego zintegrowanego i interoperacyjnego systemu informacji i monitorowania, w tym jednego narzędzia eksploracji danych i punktowej oceny ryzyka na potrzeby uzyskania dostępu do odpowiednich danych, zgodnie z unijnymi zasadami ochrony danych i mającymi zastosowanie przepisami dotyczącymi ochrony danych, i ich analizowania. Jeżeli taki system jest dostępny, Ukraina powinna go wykorzystywać i wprowadzać do niego odpowiednie dane, w tym poprzez wykorzystanie wsparcia na mocy filaru III. Dane te powinny umożliwić Komisji i odpowiednim władzom ukraińskim odpowiedzialnym za wykonywanie i kontrolowanie środków finansowych dokonanie oceny ryzyka i zapobieganie nieprawidłowościom.
(98) Zgodnie z rozporządzeniem (UE, Euratom) 2018/1046 należy przyznać niezbędne prawa i dostęp Komisji, OLAFowi, Europejskiemu Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w stosownych przypadkach, Prokuraturze Europejskiej, w tym ze strony osób trzecich zaangażowanych w wykonywanie środków finansowych Unii. Ukraina powinna również zgłaszać Komisji nieprawidłowości związane z wykorzystaniem tych środków finansowych.
(99) Wzmocnienie systemów kontroli wewnętrznej, w tym kontroli ex ante, walka z wszelkimi formami korupcji, faworyzowania lub nadużyć finansowych, propagowanie przejrzystości, solidnej, rozliczalnej i przejrzystej administracji oraz efektywnego zarządzania finansami publicznymi to ważne priorytety reform w Ukrainie i Instrument powinien je wspierać.
(100) Komisja powinna zapewnić skuteczną ochronę interesów finansowych Unii w ramach Instrumentu. W związku z tym należy powołać niezależną radę audytową, która dostarczałaby Komisji informacji na temat ewentualnego niewłaściwego zarządzania środkami finansowymi. Takie informacje powinny być udostępniane OLAF-owi i, w stosownych przypadkach, odpowiednim władzom ukraińskim. Komisja, z pomocą delegatury Unii, powinna być uprawniona do przeprowadzania regularnych kontroli sposobu, w jaki Ukraina wykonuje środki finansowe w całym cyklu życia projektu. Rada Audytowa powinna zapewnić regularny dialog i współpracę z Europejskim Trybunałem Obrachunkowym, a także Izbą Rozrachunkową Ukrainy.
(101) Chociaż to przede wszystkim Ukraina jest odpowiedzialna za zadbanie, aby wdrażanie Instrumentu było zgodne z mającymi zastosowanie normami, biorąc pod uwagę zasadę proporcjonalności i szczególne warunki, w których Instrument będzie funkcjonował, Komisja powinna mieć możliwość uzyskania wystarczającego zapewnienia od Ukrainy w tym zakresie. W tym celu Ukraina powinna zobowiązać się w Planie Ukrainy do poprawy obecnego systemu zarządzania i kontroli oraz do odzyskiwania kwot wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem. Ukraina powinna ustanowić system monitorowania, na podstawie którego sporządzane będzie roczne sprawozdanie z postępów. Ukraina powinna gromadzić dane i informacje umożliwiające zapobieganie nieprawidłowościom, nadużyciom finansowym, korupcji i konfliktom interesów w odniesieniu do środków wspieranych przez Instrument, a także wykrywanie i eliminowanie tych zjawisk. Umowa ramowa oraz umowy w sprawie finansowania i umowy pożyczki powinny zawierać zobowiązania Ukrainy do zadbania o gromadzenie odpowiednich danych na temat osób i podmiotów otrzymujących finansowanie na wdrażanie środków przewidzianych w Planie Ukrainy, w tym informacji na temat własności rzeczywistej, zgodnie z unijnymi zasadami ochrony danych i mającymi zastosowanie przepisami dotyczącymi ochrony danych, oraz o dostęp do takich danych.
(102) Interesy finansowe Unii należy również chronić, gdy środki finansowe są wykonywane w ramach zarządzania bezpośredniego w drodze dotacji i zamówień oraz w ramach zarządzania pośredniego z podmiotami ocenianymi pod kątem spełnienia wymogów dotyczących filarów, w szczególności w ramach filarów II i III Instrumentu. Do wykonywania finansowania unijnego w trybie zarządzania pośredniego w ramach Instrumentu należy wybierać wyłącznie podmioty oceniane pod kątem spełnienia wymogów dotyczących filarów.
(103) Wsparcie udzielane w ramach Instrumentu należy wdrażać za pośrednictwem programów prac, o których mowa w art. 110 rozporządzenia (UE, Euratom) 2018/1046.
(104) Należy zwiększyć zdolności Ukrainy w zakresie komunikacji, by zapewnić poparcie opinii publicznej dla unijnych wartości oraz korzyści i obowiązków wynikających z członkostwa w Unii, a także ich zrozumienie, a jednocześnie zwalczać dezinformację i ingerencję zagraniczną oraz chronić silne, wolne i pluralistyczne media. Należy również zapewnić wyeksponowanie finansowania unijnego.
(105) Komisja powinna zapewnić jasne mechanizmy monitorowania i ewaluacji w celu zapewnienia skutecznej rozliczal- ności i przejrzystości przy wykonywaniu budżetu Unii, a także skutecznej oceny postępów w osiąganiu celów niniejszego rozporządzenia.
(106) Komisja powinna przeprowadzać raz w roku ocenę wdrażania wsparcia w ramach Instrumentu. Komisja powinna umożliwić komitetowi ustanowionemu niniejszym rozporządzeniem uzyskiwanie odpowiednich informacji w celu jej wspomagania. Na potrzeby skutecznego monitorowania wdrażania Ukraina powinna raz w roku przedstawiać roczne sprawozdanie z postępów we wdrażaniu. Sprawozdanie to należy również udostępnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Takie sprawozdania przygotowane przez rząd Ukrainy powinny znaleźć odpowiednie odzwierciedlenie w Planie Ukrainy. Na odbiorców finansowania unijnego wykonywanego w ramach filarów II i III Instrumentu należy nałożyć proporcjonalne wymogi w zakresie sprawozdawczości.
(107) W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 39 .
(108) Ze względu na znaczenie skutków finansowych wsparcia udzielanego Ukrainie w ramach Instrumentu oraz konsekwencji pewnych decyzji, które należy podjąć w celu wdrożenia Instrumentu w świetle szczególnej sytuacji Ukrainy, w przypadkach określonych w niniejszym rozporządzeniu należy, w drodze wyjątku, powierzyć Radzie uprawnienia wykonawcze.
(109) Komisja w swojej ocenie Planu Ukrainy i podczas gromadzenia opinii na temat ram inwestycyjnych dla Ukrainy powinna należycie uwzględnić decyzję Rady 2010/427/UE 40 i rolę Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych w stosownych przypadkach, a w szczególności podczas monitorowania, czy spełniono warunek wstępny przyznania wsparcia unijnego.
(110) Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.
(111) Aby zapewnić ciągłość udzielania wsparcia w odpowiednim obszarze polityki, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
