PARLAMENT EUROPEJSKI,- uwzględniając swoją decyzję w sprawie absolutorium z wykonania budżetu Wspólnego Przedsięwzięcia w dziedzinie Europejskich Obliczeń Wielkiej Skali za rok budżetowy 2022,
- uwzględniając art. 100 Regulaminu i załącznik V do Regulaminu,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej (A9-0095/2024),
A. mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie w dziedzinie Europejskich Obliczeń Wielkiej Skali (EuroHPC) (Wspólne Przedsięwzięcie) z siedzibą w Luksemburgu zostało utworzone w październiku 2018 r. na okres do 31 grudnia 2026 r. 1 ;
B. mając na uwadze, że w lipcu 2021 r. Rada przyjęła nowe rozporządzenie ustanawiające, w którym wydłużono czas trwania Wspólnego Przedsięwzięcia do dnia 31 grudnia 2033 r. w wieloletnich ramach finansowych (WRF) na lata 2021-2027 2 ;
C. mając na uwadze, że Rada Zarządzająca Wspólnego Przedsięwzięcia dopiero w grudniu 2021 r. przyjęła nowy program prac na lata 2021 i 2022 - określony w nowym rozporządzeniu ustanawiającym - obejmujący nowe działania i finansowanie, co opóźniło realizację działań, rozwój kontroli wewnętrznej i rekrutację;
D. mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie jest partnerstwem publiczno-prywatnym, które umożliwia połączenie zasobów Unii, państw uczestniczących i uczestników prywatnych w celu rozwoju i wdrażania obliczeń wielkiej skali w Europie;
E. mając na uwadze, że jego uczestnikami są Unia, reprezentowana przez Komisję, państwa uczestniczące oraz trzech uczestników prywatnych: Europejska Platforma Technologiczna na rzecz Wysokowydajnych Systemów Obliczeniowych, stowarzyszenie Big Data Value Association i Europejskie Konsorcjum Przemysłu Kwantowego;
F. mając na uwadze, że zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2018/1488 uczestniczące państwa i członkowie prywatni mieli obowiązek przyczyniać się do pokrywania kosztów administracyjnych dopiero od 2024 r.; mając na uwadze, że zostało to uchylone na mocy nowego rozporządzenia (UE) 2021/1173 oraz że od sierpnia 2021 r. koszty administracyjne pokrywane są z wkładów finansowych Komisji w imieniu Unii (w ramach programu "Horyzont 2020" i instrumentu "Łącząc Europę" 1);
G. mając na uwadze, że na podstawie WRF na lata 2021-2027 Wspólne Przedsięwzięcie otrzymuje znacznie więcej środków z programów "Horyzont Europa", "Cyfrowa Europa" i instrumentu "Łącząc Europę" w celu wspierania nabywania i rozwoju obliczeń wielkiej skali i komputerów kwantowych, a także modernizacji i eksploatacji infrastruktury superkomputerów;
H. mając na uwadze, że aby zwiększyć przejrzystość, Wspólne Przedsięwzięcie powinno ujawniać w swoich rocznych sprawozdaniach finansowych istotne informacje dotyczące wkładów członków na poziomie programu; mając na uwadze, że w odniesieniu do każdego programu, w którym uczestniczy, Wspólne Przedsięwzięcie powinno przedstawiać w podziale na kategorie członków do końca roku wszystkie istotne informacje udostępnione przez członków, w tym obowiązujące wartości docelowe dotyczące wkładów ustalone dla danego programu, wysokość otrzymanych wkładów oraz wysokość zobowiązań prawnych w tym zakresie; mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie powinno nadal zwiększać przejrzystość;
Uwagi ogólne
1. zauważa, że zgodnie ze sprawozdaniem Trybunału Obrachunkowego ("sprawozdaniem Trybunału") sprawozdanie finansowe Wspólnego Przedsięwzięcia za rok zakończony w dniu 31 grudnia 2022 r. przedstawia rzetelnie we wszystkich istotnych aspektach jego sytuację finansową w dniu 31 grudnia 2022 r. oraz wyniki transakcji, przepływy pieniężne i zmiany w aktywach netto za zakończony rok budżetowy, zgodnie z przepisami jego regulaminu finansowego i z zasadami rachunkowości przyjętymi przez księgowego Komisji; na podstawie sprawozdania Trybunału zauważa ponadto, że transakcje leżące u podstaw rozliczeń są legalne i prawidłowe we wszystkich istotnych aspektach;
2. z zadowoleniem przyjmuje cel i rolę Wspólnego Przedsięwzięcia w rozwoju ekosystemu obliczeń superkomputerowych w Europie;
3. zauważa jednak, że Trybunał ocenił ryzyko dla legalności i prawidłowości procedur rekrutacyjnych jako średnie dla Wspólnego Przedsięwzięcia, ze względu na konieczność szybkiej rekrutacji dużej liczby pracowników w celu realizacji jego rozszerzonych kompetencji i działań w ramach WRF na lata 2021-2027;
4. zauważa ponadto, że ryzyko związane z wydatkami na umowy operacyjne Wspólnego Przedsięwzięcia zostało ocenione przez Trybunał jako średnie ze względu na złożone procedury udzielania zamówień publicznych w przypadku zamówień o dużej wartości;
Zarządzanie budżetem i finansami
5. zauważa, że na rok 2022 r. 3 dostępny budżet na płatności wyniósł 629,9 mln EUR (348,2 mln EUR w 2021 r.), a dostępne zobowiązania budżetowe wyniosły 1 374,5 mln EUR (753,4 mln EUR w 2021 r.); zauważa, że dostępny budżet obejmuje niewykorzystane środki z poprzednich lat, które zostały ponownie ujęte w budżecie Wspólnego Przedsięwzięcia na bieżący rok, dochody przeznaczone na określony cel i środki przydzielone na następny rok;
6. zauważa, że Trybunał klasyfikuje ryzyko dla zarządzania budżetem jako średnie ze względu na złożony i długotrwały charakter procesu zakupu superkomputerów;
7. zauważa - ze względu na czas potrzebny na zamówienie superkomputerów - niski poziom wykorzystania na rok 2022 zarówno środków operacyjnych - środków na zobowiązania i środków na płatności, odpowiednio na poziomie 79 % i 24 % (2 % i 47 % w 2021 r.) 4 - jak i budżetów administracyjnych - 45 % w przypadku administracyjnych środków na zobowiązania i 37 % w przypadku administracyjnych środków na płatności;
8. odnotowuje ryzyko związane z wdrażaniem programów ze względu na to, że członkowie prywatni Wspólnego Przedsięwzięcia mogą nie być w stanie wnieść wkładu na minimalnym wymaganym poziomie do końca trwania programu "Horyzont 2020"; ma świadomość, że według Wspólnego Przedsięwzięcia niższe wskaźniki osiągnięć można wytłumaczyć zaangażowaniem państw uczestniczących;
9. zauważa, że w 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie zrealizowało jedynie 45 % swoich administracyjnych środków na zobowiązania i 37 % swoich administracyjnych środków na płatności, częściowo z powodu częściowego zrealizowania planu rekrutacji na 2022 r. oraz braku realokacji znacznych kwot niewykorzystanych środków na płatności z lat poprzednich przy planowaniu budżetu na 2022 r.; rozumie, że późne przyjęcie nowego rozporządzenia ustanawiającego Wspólne Przedsięwzięcie uniemożliwiło realizację ambitnego planu rekrutacji;
10. zgadza się z Trybunałem, że Wspólne Przedsięwzięcie powinno ustanowić plan działania wraz z harmonogramem jego realizacji, który pozwoli mu sfinalizować wdrażanie projektów zatwierdzonych w poprzednich WRF;
11. wyraża zaniepokojenie faktem, że Trybunał ocenił informacje na temat wkładów członków na poziomie programu jako niewystarczające;
12. zauważa, że w rocznym sprawozdaniu finansowym Wspólnego Przedsięwzięcia za 2022 r. występują znaczne różnice, jeśli chodzi o kwoty wkładów uznanych w przypadku poszczególnych kategorii członków (Unia i członkowie prywatni), ponieważ wkłady pieniężne wnoszone przez Unię są zatwierdzane i uznawane w momencie wypłacenia środków Wspólnemu Przedsięwzięciu na początku wdrażania projektu, natomiast wkłady rzeczowe uczestników są uznawane dopiero po zatwierdzeniu kosztów poniesionych i zgłoszonych w ramach realizacji projektu; wyraża zaniepokojenie, że ta rozbieżność między uznaną kwotą wkładów pieniężnych a kwotą wkładów rzeczowych nie została w wystarczającym stopniu wyjaśniona w rocznym sprawozdaniu finansowym Wspólnego Przedsięwzięcia za 2022 r., co można naprawić w przyszłości, podając informacje na temat zobowiązań prawnych członków Wspólnego Przedsięwzięcia na koniec roku w odniesieniu do podpisanych umów o udzielenie dotacji i udzielonych zamówień; z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Wspólnego Przedsięwzięcia do pełnego zajęcia się tą kwestią w rocznym sprawozdaniu finansowym za przyszły rok;
13. wzywa Wspólne Przedsięwzięcie do podawania ważnych informacji dotyczących wkładów członków na poziomie programów, istotnych dla ukazania pełnych osiągnięć Wspólnego Przedsięwzięcia na koniec roku; zauważa w szczególności, że Wspólne Przedsięwzięcie nie porównało kwot wkładów wniesionych przez poszczególne kategorie członków w ramach poszczególnych programów według stanu na koniec roku z docelowymi wartościami wkładów przewidzianymi dla danego programu;
14. wyraża zaniepokojenie ustaleniem Trybunału, zgodnie z którym członkowie prywatni nie osiągną docelowego minimalnego wkładu na koniec realizacji programu 5 ;
15. wyraża zadowolenie, że według stanu na koniec 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie zaciągnęło zobowiązania w wysokości 526 mln EUR na poczet podpisanych umów o udzielenie dotacji i zamówień w ramach programu "Horyzont 2020" i instrumentu "Łącząc Europę 1": tym samym wykorzystało ono w pełni maksymalną kwotę wkładu UE na rzecz działalności operacyjnej; z zaniepokojeniem zauważa, że z tej kwoty około 266,3 mln EUR (tj. 50,6 %) pozo- staje do wypłacenia w nadchodzących latach za projekty, które nie zostały jeszcze ukończone;
16. zauważa, że według stanu na koniec 2022 r. państwa uczestniczące podpisały zobowiązania umowne na kwotę 447,3 mln EUR na poczet działań realizowanych w ramach programu "Horyzont 2020" i instrumentu "Łącząc Europę 1"; zauważa, że w odniesieniu do tych zobowiązań zadeklarowały one, że wniosą wkłady finansowe na rzecz Wspólnego Przedsięwzięcia w wysokości 124,8 mln EUR na zakup zamówionych przez nie superkomputerów przedeksaskalowych 6 oraz wniosą również 38 mln EUR wkładów rzeczowych związanych z kosztami operacyjnymi jednostek przyjmujących; zauważa, że ponadto państwa uczestniczące wypłaciły 48,2 mln EUR bezpośrednio wykonawcom superkomputerów petaskalowych, które są zamawiane wspólnie przez Wspólne Przedsięwzięcie i państwa uczestniczące; zauważa, że pozostała różnica między zobowiązaniami a zadeklarowanymi wkładami wynika z faktu, że państwa uczestniczące uznają swoje koszty i zgłaszają je Wspólnemu Przedsięwzięciu dopiero po zakończeniu projektów w ramach programu "Horyzont 2020", w których biorą udział;
17. zauważa jednak, że na koniec 2022 r. członkowie prywatni Wspólnego Przedsięwzięcia zrealizowali i zgłosili wkłady rzeczowe na poczet projektów w ramach programu "Horyzont 2020" w wysokości 11 mln EUR (tj. 2,6 %); kwota ta była znacznie niższa od wyznaczonej minimalnej wartości docelowej tych wkładów wynoszącej 420 mln EUR 7 , jaką członkowie prywatni powinni wnieść do końca obowiązywania programu "Horyzont 2020"; zauważa, że Trybunał ustalił, że obecne rozwiązania Wspólnego Przedsięwzięcia w zakresie finansowania działań związanych z dotacjami w ramach programu "Horyzont 2020" umożliwiają członkom prywatnym wniesienie wkładów rzeczowych na poczet tylko jednego rodzaju projektów (tj. projektów innowacyjnych, w przypadku których wkłady te mogą wynieść maksymalnie 30 % kosztów projektu); zauważa, że w rezultacie rozwiązania przyjęte przez Wspólne Przedsięwzięcie w zakresie finansowania nie mogły zapewnić wniesienia przez członków prywatnych wkładów rzeczowych na poziomie określonym w rozporządzeniu ustanawiającym Wspólne Przedsięwzięcie w odniesieniu do programu "Horyzont 2020";
18. obawia się, że znaczny spadek poziomu wkładów rzeczowych wnoszonych przez członków prywatnych na poczet działalności operacyjnej Wspólnego Przedsięwzięcia stanowi ryzyko dla ogólnej realizacji przez nie poszczególnych działań w zakresie badań naukowych i innowacji w ramach programu "Horyzont 2020";
19. zgadza się z Trybunałem, że aby zapewnić osiągnięcie wartości docelowej wkładów członków z sektora prywatnego w odniesieniu do WRF na lata 2021-2027, Wspólne Przedsięwzięcie powinno - w oparciu o strategiczny plan realizacji programu - co roku monitorować poziom wkładów wniesionych przez poszczególnych członków z sektora prywatnego;
20. zauważa, że na mocy rozporządzenia Rady (UE) 2021/1173 8 od Wspólnego Przedsięwzięcia wymaga się realizacji projektów na kwotę 7 mld EUR, z czego 3 mld EUR ma zostać pozyskane od państw uczestniczących, a 900 mln EUR od członków prywatnych w postaci wkładów finansowych i rzeczowych; z zadowoleniem przyjmuje ten znaczny wzrost, o około 1,4 mld EUR, w porównaniu z poprzednimi WRF; ubolewa jednak - ponieważ rozwiązania przyjęte przez Wspólne Przedsięwzięcie w zakresie finansowania pozostają takie same w WRF na lata 2021-2027 - że istnieje wysokie ryzyko, że Wspólne Przedsięwzięcie nie osiągnie wartości docelowych dotyczących wkładów członków prywatnych określonych w nowym rozporządzeniu ustanawiającym; wzywa Komisję, by w nowym rozporządzeniu ustanawiającym ponownie oceniła wykonalność obecnych docelowych wartości wkładów członków prywatnych;
Zamówienia i personel
21. wyraża zaniepokojenie, że długi proces nabywania superkomputerów przez Wspólne Przedsięwzięcie, który musi być zgodny z rozporządzeniem finansowym UE, poważnie zakłócił wykonanie budżetu operacyjnego na 2022 r.; rozumie, że kolejną przyczyną niskiego wskaźnika wykorzystania są też opóźnienia po stronie jednostek przyjmujących i trudności z dostawą kluczowych komponentów;
22. zauważa, że niższy wskaźnik wykonania budżetu na zobowiązania z tytułu działalności operacyjnej wynikał z faktu, że Wspólne Przedsięwzięcie nie mogło podjąć istotnego zobowiązania globalnego związanego z umową o przyjęcie komputera eksaskalowego ze względu na opóźnienia w negocjacjach z państwem uczestniczącym i konsorcjum przyjmującym;
23. zauważa ponadto, że głównymi przyczynami niskiego wskaźnika wykonania budżetu na płatności z tytułu działalności operacyjnej były: (i) opóźnienia w ukończeniu superkomputerów przedeksaskalowych; uniemożliwiały one dokonanie płatności okresowych związanych z dotacjami na działalność Wspólnego Przedsięwzięcia; (ii) opóźnienia w zamówieniach na superkomputery; uniemożliwiły one dokonanie powiązanych płatności zaliczkowych; (iii) przesunięcie zaproszenia w ramach instrumentu "Łącząc Europę 2" dotyczącego hiperłączności na 2023 r. ze względu na potrzebę przeprowadzenia badania wstępnego; oraz (iv) opóźnienia we wnioskach beneficjentów o zwrot kosztów bieżących działań badawczych;
24. na podstawie sprawozdania Trybunału zauważa, że Służba Audytu Wewnętrznego (IAS) Komisji przeprowadziła w 2022 r. ograniczoną kontrolę zarządzania zasobami ludzkimi we Wspólnym Przedsięwzięciu; zauważa, że jeżeli chodzi o planowanie zatrudnienia, w przeglądzie stwierdzono, że Wspólne Przedsięwzięcie nie przeprowadziło udokumentowanej analizy potrzebnych zasobów w oparciu o solidną ocenę ex ante obciążenia pracą, co pozwoliłoby lepiej określić priorytety na potrzeby planowanych naborów;
25. zauważa, że w rezultacie w grudniu 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie opracowało plan działania, który Służba Audytu Wewnętrznego uznała za odpowiedni;
26. zauważa, że poziom zatrudnienia we Wspólnym Przedsięwzięciu w odniesieniu do WRF na lata 2021-2027 określono w ocenach skutków finansowych regulacji zawartych we wniosku Komisji dotyczącym nowego rozporządzenia ustanawiającego 9 ; zauważa ponadto, że aby wdrożyć środki w wysokości około 7 mld EUR w WRF na lata 2021-2027, Wspólne Przedsięwzięcie otrzymało 39 dodatkowych stanowisk, które miały zostać obsadzone do 2023 r.;
27. zauważa z zaniepokojeniem, że do końca 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie zatrudniło jedynie osiem osób, a do połowy 2023 r. dwadzieścia, w związku z czym nie osiągnęło celu w zakresie rekrutacji na 2022 r. 10 ; stwierdza, że, jak uważa Trybunał, sytuacja ta miała negatywny wpływ na wykonanie budżetu administracyjnego na rok 2022; z zadowoleniem przyjmuje jednak proporcje płci wśród pracowników Wspólnego Przedsięwzięcia w 2022 r.;
28. zauważa, że na koniec 2022 r. odsetek pracowników kontraktowych utrzymywał się na wysokim poziomie 70 %;
29. podkreśla, że brak kluczowych pracowników może mieć negatywny wpływ na ciągłość działania Wspólnego Przedsięwzięcia i na osiągnięcie przez nie celów, zwłaszcza zważywszy na bardzo techniczny charakter projektów oraz konieczność posiadania bardzo szczegółowej wiedzy przez wysoce wykwalifikowanych pracowników;
Systemy zarządzania i kontroli
30. zauważa, że jeśli chodzi o wydatki współfinansowane w ramach programów "Horyzont 2020" i "Horyzont Europa", za audyty ex post odpowiada Wspólna Służba Audytu DG RTD Komisji; zauważa, że w przypadku wydatków współfinansowanych w ramach programu "Horyzont 2020" (rozliczenia i płatności końcowe) Wspólne Przedsięwzięcie zgłosiło reprezentatywny poziom błędu wynoszący 2,3 % i poziom błędu rezydualnego 1,9 % 11 ;
31. wzywa Wspólne Przedsięwzięcie do włączenia do systemu kontroli wewnętrznej specjalnych audytów ex post w odniesieniu do współfinansowanych w ramach instrumentu "Łącząc Europę" wydatków na zakup superkomputerów; zauważa ponadto, że w odniesieniu do programu "Horyzont Europa" nie przeprowadzono dotychczas audytów ex post, ponieważ pierwsze płatności okresowe są planowane dopiero na 2024 r.;
32. na podstawie sprawozdania Trybunału zauważa, że Wspólne Przedsięwzięcie przeprowadziło na zasadzie ad hoc oparte na analizie ryzyka kontrole ex ante projektów obarczonych ryzykiem, ale do końca 2022 r. nie wdrożyło jeszcze ustrukturyzowanego podejścia do tego rodzaju kontroli; zauważa w szczególności, że Wspólne Przedsięwzięcie nie dostosowało stosowanych kontroli ex ante do czynników wysokiego ryzyka określonych w ukierunkowanych ocenach ryzyka; zauważa ponadto, że nie opracowało praktycznych wewnętrznych wytycznych dotyczących sposobu wdrażania monitorowania opartego na analizie ryzyka, w tym nie sporządziło instrukcji dla swoich pracowników na temat tego, jak powinni oni korzystać z modułu zarządzania ryzykiem dostępnego w systemie COMPASS 12 ;
33. zgadza się z Trybunałem, że Wspólne Przedsięwzięcie powinno wdrożyć ustrukturyzowane, oparte na analizie ryzyka podejście do kontroli ex ante obejmujące ocenę ryzyka związanego z projektami i beneficjentami; ponadto zgadza się, że Wspólne Przedsięwzięcie powinno opracować praktyczne wewnętrzne wytyczne dotyczące sposobu wdrażania monitorowania opartego na analizie ryzyka na poziomie projektów i beneficjentów oraz sposobu korzystania przez zatrudnionych przez nie pracowników z modułu zarządzania ryzykiem dostępnego w systemie COMPASS;
34. zauważa z zaniepokojeniem, że przeprowadzona przez Trybunał szczegółowa analiza próby spraw objętych wzmocnionym monitorowaniem we Wspólnym Przedsięwzięciu wykazała szereg uchybień, które uniemożliwiły ich skuteczne i efektywne monitorowanie; zauważa ponadto, że we Wspólnym Przedsięwzięciu nie określono konkretnych działań kontrolnych w związku z wykrytym ryzykiem lub nie ustalono terminu ich realizacji;
35. popiera uwagę Trybunał, że Wspólne Przedsięwzięcie powinno dopilnować, aby wszystkim działaniom w zakresie wzmocnionego monitorowania towarzyszyły konkretne działania kontrolne ukierunkowane na wykryte rodzaje ryzyka oraz aby we wcześniej ustalonym terminie podjęto stosowne działania następcze;
36. zwraca uwagę, że struktura beneficjentów lub projektów Wspólnego Przedsięwzięcia znacznie zmieniła się w ramach programu "Horyzont Europa": na przykład zwiększyła się liczba MŚP, nowych podmiotów i większych konsorcjów, a w odniesieniu do działań w ramach programu wprowadzono wymóg stosowania wyłącznie otwartych procedur zaproszeń do składania wniosków; podkreśla w związku z tym, że w rezultacie czynniki ryzyka zidentyfikowane w poprzednich programach mogą przestać być istotne i mogą pojawić się nowe czynniki ryzyka;
Monitorowanie działań podjętych w związku z uwagami z ubiegłych lat
37. zauważa, że uwagi zawarte w specjalnych sprawozdaniach rocznych dotyczących wspólnych przedsięwzięć są w rzeczywistości zaleceniami Trybunału Obrachunkowego bez sprecyzowanego terminu; zauważa, że Trybunał co roku podejmuje działania następcze w związku z tymi uwagami, uznając poruszone w nich kwestie za "otwarte" lub "zamknięte";
38. zauważa, że z dziewięciu uwag wydanych przez Trybunał w latach 2020 i 2021 tylko dwie (z 2021 r.) są zamknięte;
39. zauważa, że pozostałe uwagi dotyczą między innymi (i) zatwierdzania i certyfikacji wkładów rzeczowych, (ii) rekrutacji personelu, (iii) niskich wkładów od członków prywatnych, (iv) niskich wskaźników wykonania;
40. zauważa, że Wspólne Przedsięwzięcie w swojej odpowiedzi przyjmuje do wiadomości uwagi Trybunału i odniesie się do tych kwestii w rocznym sprawozdaniu finansowym za 2023 rok.
