PARLAMENT EUROPEJSKI,- uwzględniając swoją decyzję w sprawie absolutorium z wykonania budżetu Wspólnego Przedsięwzięcia w celu Badań z zakresu Zarządzania Ruchem Lotniczym w Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej 3 za rok budżetowy 2022,
- uwzględniając art. 100 Regulaminu i załącznik V do Regulaminu,
- uwzględniając opinię przedstawioną przez Komisję Transportu i Turystyki,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej (A9-0094/2024),
A. mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie w celu Badań z zakresu Zarządzania Ruchem Lotniczym w Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej 3 (SESAR 3) (zwane dalej "Wspólnym Przedsięwzięciem") z siedzibą w Brukseli zostało ustanowione w listopadzie 2021 r. w ramach programu "Horyzont Europa" na okres kończący się 31 grudnia 2031 r. 1 ; zwraca uwagę, że Wspólne Przedsięwzięcie SESAR 3 zastąpiło Wspólne Przedsięwzięcie SESAR ustanowione w lutym 2007 r. w ramach siódmego programu ramowego w zakresie badań naukowych na okres ośmiu lat 2 (SESAR 1), którego czas trwania został wydłużony w czerwcu 2014 r. w ramach programu "Horyzont 2020" do 31 grudnia 2024 r. 3 ;
B. mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie jest partnerstwem publiczno-prywatnym na rzecz opracowania zmodernizowanego systemu zarządzania ruchem lotniczym w Europie i szybszego utworzenia cyfrowej europejskiej przestrzeni powietrznej za pomocą badań naukowych i innowacji; mając na uwadze, że jego członkami założycielami są Unia reprezentowana przez Komisję, Europejska Organizacja ds. Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej (Eurocontrol) oraz ponad 50 organizacji reprezentujących cały łańcuch wartości w sektorze lotnictwa, w tym porty lotnicze, wszelkiego rodzaju użytkownicy przestrzeni powietrznej, instytucje zapewniające służby żeglugi powietrznej, operatorzy bezzałogowych statków powietrznych i dostawcy usług, przedstawiciele przemysłu wytwórczego i społeczność naukowa;
C. mając na uwadze, że aby zwiększyć przejrzystość, Wspólne Przedsięwzięcie powinno ujawniać w swoich rocznych sprawozdaniach finansowych istotne informacje dotyczące wkładów członków na poziomie programu; mając na uwadze, że w odniesieniu do każdego programu, w którym uczestniczy, Wspólne Przedsięwzięcie powinno przedstawiać do końca roku, w podziale na kategorie członków, wszystkie istotne informacje, w tym obowiązujące wartości docelowe dotyczące wkładów ustalone dla danego programu, wysokość otrzymanych wkładów oraz wysokość zobowiązań prawnych w tym zakresie; mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie powinno nadal zwiększać przejrzystość;
Uwagi ogólne
1. na podstawie skonsolidowanego rocznego sprawozdania z działalności 4 zwraca uwagę, że program cyfrowej europejskiej przestrzeni powietrznej rozpoczął się w 2022 r. wraz z zatwierdzeniem wieloletniego programu prac i pierwszego dwuletniego programu prac oraz ogłoszeniem dwóch pierwszych zaproszeń w ramach programu "Horyzont Europa" na(1) badania eksploracyjne i przemysłowe oraz(2) przyspieszone innowacje i wprowadzenie na rynek; odnotowuje, że spośród 127 otrzymanych propozycji projektów wybrano 48, co stanowi inwestycję o łącznej wartości 350 mln EUR;
2. z zadowoleniem przyjmuje wkład Wspólnego Przedsięwzięcia w reakcję na bezprawną i niczym nieuzasadnioną wojnę napastniczą Rosji przeciwko Ukrainie, która to wojna wpłynęła na przepływ ruchu, co wymagało dostosowania działań Wspólnego Przedsięwzięcia w dziedzinie kontroli ruchu lotniczego (ATC) i zwiększyło zapotrzebowanie na pracę kontrolerów ruchu lotniczego;
3. zwraca uwagę, że w 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie poczyniło postępy w ukończeniu działań w zakresie badań naukowych i innowacji w ramach programu SESAR 2020, a zarazem umożliwiło nowemu partnerstwu Wspólnego Przedsięwzięcia SESAR 3 osiągnięcie pełnej funkcjonalności oraz uruchomienie programu badań naukowych i innowacji w zakresie cyfrowej europejskiej przestrzeni powietrznej;
4. zauważa ponadto, że opracowane działania stanowią ważny wkład w strategiczne priorytety i inicjatywy Komisji Europejskiej, a mianowicie jednolitą europejską przestrzeń powietrzną, Europejski Zielony Ład i inicjatywę "Europa na miarę ery cyfrowej";
Zarządzanie budżetem i finansami
5. z zadowoleniem przyjmuje wkład Wspólnego Przedsięwzięcia w reakcję na nielegalną i nieuzasadnioną rosyjską wojnę napastniczą przeciwko Ukrainie, która to wojna wpłynęła na przepływ ruchu, co wymagało dostosowania działań w dziedzinie kontroli ruchu lotniczego, prowadząc do zwiększonego zapotrzebowania na pracę kontrolerów ruchu lotniczego;
6. zwraca uwagę, że na rok 2022 dostępny budżet 5 wyniósł 146,9 mln EUR w środkach na płatności (69,9 mln EUR w 2021 r.) i 158,8 mln EUR w środkach na zobowiązania (34,8 mln EUR w 2021 r.);
7. zauważa, że zmiany w wysokości budżetu Wspólnego Przedsięwzięcia wynikają w dużej mierze z tego, na jakim etapie wdrażania są w danym roku wieloletnie programy w dziedzinie badań naukowych i innowacji; odnotowuje, że w 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie rozpoczęło realizację programu "Horyzont Europa", w związku z czym budżet na 2022 r. obejmuje budżet zobowiązań w ramach pierwszych zaproszeń do udziału w programie "Horyzont Europa" zaplanowanych na 2022 r. oraz budżet płatności z tytułu powiązanych płatności zaliczkowych;
8. zwraca uwagę, że Rada Zarządzająca Wspólnego Przedsięwzięcia przyjęła budżet na 2022 r. w grudniu 2021 r. i że decyzją tą zatwierdzono niektóre elementy przejściowe związane z rocznym programem prac, budżetem, planem zatrudnienia i planem zamówień Wspólnego Przedsięwzięcia na lata 2021 i 2022; zwraca uwagę, że budżet na rok 2022 był dwukrotnie zmieniany w październiku 2022 r., a trzecią poprawkę wprowadzono w grudniu 2022 r. 6 ;
9. na podstawie sprawozdania Trybunału Obrachunkowego (zwanego dalej "Trybunałem") odnotowuje, że w rocznym sprawozdaniu finansowym Wspólnego Przedsięwzięcia za 2022 r. występują znaczne różnice, jeśli chodzi o kwoty wkładów uznanych w przypadku poszczególnych kategorii członków (Unia, członkowie prywatni i Eurocontrol); zwraca uwagę, że różnice te wynikają z faktu, że wkłady pieniężne wnoszone przez Unię są zatwierdzane i uznawane w momencie wypłacenia środków Wspólnemu Przedsięwzięciu na początku wdrażania projektu, natomiast wkłady rzeczowe uczestników są uznawane dopiero po zatwierdzeniu kosztów poniesionych i zgłoszonych w ramach realizacji projektu;
10. zwraca uwagę, że należy wyeliminować rozbieżności między uznaną kwotą wkładów pieniężnych a kwotą wkładów rzeczowych przez dostarczanie informacji na temat zobowiązań prawnych członków Wspólnego Przedsięwzięcia na koniec roku w odniesieniu do podpisanych umów o udzielenie dotacji i udzielonych zamówień;
11. odnotowuje, że w odniesieniu do realizacji programu "Horyzont 2020" na koniec 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie zadeklarowało w pełni maksymalny wkład operacyjny UE w wysokości 555,8 mln EUR na podpisane umowy o udzielenie dotacji i zamówienia w ramach programu, a około 65,7 mln EUR (lub 11,8 %) z tej kwoty pozostaje do zapłaty w nadchodzących latach z tytułu projektów i umów, których jeszcze nie ukończono; dodatkowo zwraca uwagę, że członkowie prywatni zobowiązali się prawnie do wniesienia całości swoich wkładów rzeczowych w kwocie 280 mln EUR, określonej jako docelowa w umowie o członkostwo branżowe, oraz że z tej kwoty członkowie branżowi zgłosili kwotę 278,5 mln EUR (tj. 99,5 %) na koniec 2022 r.; zauważa ponadto, że Eurocontrol w pełni zrealizował docelowy poziom wkładów operacyjnych wynoszący 467 mln EUR określony w umowie dwustronnej i z tej kwoty zgłosił 313,6 mln EUR (tj. 67 % wartości docelowej) na koniec 2022 r.;
12. zauważa, że jeśli chodzi o działania w ramach programu "Horyzont 2020", Wspólne Przedsięwzięcie nie uzyskało żadnych nowych środków na zobowiązania z tytułu działalności operacyjnej, ponieważ ostatnie ogłoszone przez nie zaproszenie do składania wniosków zamknięto z końcem 2020 r.; odnotowuje, że wskaźnik wykonania budżetu operacyjnego Wspólnego Przedsięwzięcia na 2022 r. był znacznie niższy niż w poprzednich latach (54 % w 2022 r., 93 % w 2021 r.) ze względu na rosnące koszty i problemy z realizacją, z którymi borykają się beneficjenci w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 oraz wojny napastniczej przeciwko Ukrainie; zwraca uwagę, że w związku z powyższym konieczne było wydłużenie czasu trwania większości projektów w ramach programu "Horyzont 2020" i przeniesienie płatności końcowych na 2023 r.;
13. zauważa, że środki na zobowiązania na 2022 r. w ramach programu "Horyzont Europa" zostały w całości wykorzystane w pierwszych dwóch naborach wniosków ogłoszonych w kwietniu 2022 r.; odnotowuje, że Komisja wniosła wkład pieniężny w wysokości 83,5 mln EUR w celu realizacji tych projektów w 2022 r.; zauważa jednak, że w związku z tym, iż do końca roku nie zakończono etapu oceny, wkłady pieniężne będzie można wykorzystać dopiero w pierwszej połowie 2023 r., po podpisaniu umów o udzielenie dotacji i dokonaniu powiązanych płatności zaliczkowych;
14. z zadowoleniem odnotowuje, że Wspólne Przedsięwzięcie nadal zarządzało 71 projektami w zakresie badań rozpoznawczych, przemysłowych i walidacyjnych, z udziałem 300 różnych beneficjentów, z których prawie 20 % to MŚP, 17 % - instytucje szkolnictwa wyższego, a 9 % - organizacje badawcze; przypomina, że Wspólne Przedsięwzięcie stwarza nowe możliwości dla MŚP;
15. zwraca uwagę, że w 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie nadal wzmacniało partnerstwo z Agencją Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA), dążąc do zacieśnienia współpracy i koordynacji w ramach umowy o gwarantowanym poziomie usług, aby powierzyć EASA świadczenie usług w obszarze zarządzania ruchem lotniczym lub usług żeglugi powietrznej, w tym wdrożenie jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej; podkreśla znaczenie dalszego rozwoju tej przestrzeni;
16. odnotowuje nadwyżkę z 2022 r. w wysokości 107,2 mln EUR, wynikającą z późnego przyjęcia jednolitego aktu podstawowego;
17. podkreśla znaczenie Wspólnego Przedsięwzięcia dla realizacji cyfrowej europejskiej przestrzeni powietrznej, w wyniku czego wybrano 48 projektów o łącznej wartości 350 mln EUR, w tym dotyczących uruchomienia pięciu instalacji demonstracyjnych cyfrowej przestrzeni powietrznej; z zadowoleniem przyjmuje bliski dialog prowadzony od 2011 r. między Wspólnym Przedsięwzięciem a Europejską Agencją Obrony (EDA) na temat kwestii wojskowych i wkładów w program cyfrowej europejskiej przestrzeni powietrznej; zwraca uwagę, że EDA pełni obecnie rolę głównego łącznika między programem cyfrowej europejskiej przestrzeni powietrznej a lotnictwem wojskowym i zarządzaniem ruchem lotniczym oraz jest odpowiedzialna za koordynację opinii wojskowych w odniesieniu do jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej i SESAR;
Systemy zarządzania i kontroli
18. odnotowuje, że jeśli chodzi o wydatki w ramach programów "Horyzont 2020" i "Horyzont Europa", audyty ex post przeprowadziła Wspólna Służba Audytu DG RTD Komisji; zwraca uwagę, że w przypadku wydatków w ramach programu "Horyzont 2020" (rozliczenia i płatności końcowe) Wspólne Przedsięwzięcie zgłosiło reprezentatywny poziom błędu wynoszący 2,4 %, a poziom błędu rezydualnego wyniósł 1,8 % 7 ; zauważa, że w odniesieniu do programu "Horyzont Europa" nie przeprowadzono dotychczas audytów ex post, ponieważ pierwsze płatności okresowe są planowane dopiero na 2024 r.;
19. odnotowuje, że w ramach oceny mechanizmów kontroli mających zastosowanie do płatności z tytułu działalności operacyjnej Wspólnego Przedsięwzięcia Trybunał zbadał losowo dobraną próbę płatności z programu "Horyzont 2020" dokonanych w 2022 r. na poziomie beneficjentów końcowych 8 ; odnotowuje ponadto, że Trybunał nie stwierdził poważnych błędów kwantyfikowalnych u objętych próbą beneficjentów Wspólnego Przedsięwzięcia; zauważa jednak, że w jednym przypadku Trybunał odnotował problem systemowy wynikający z tego, że beneficjent zadeklarował niekwalifikowalne koszty w nieobowiązkowych poświadczeniach sprawozdania finansowego, w związku ze śródrocznym sprawozdaniem finansowym;
20. zwraca uwagę, że Trybunał uznał, iż połowa wspólnych przedsięwzięć, w tym SESAR 3, nie przyjęła ustrukturyzowanego, opartego na analizie ryzyka podejścia do kontroli ex ante w odniesieniu do dotacji w ramach programu "Horyzont 2020";
21. przypomina, że zgodnie z art. 21 przepisów finansowych mających zastosowanie do wspólnych przedsięwzięć celem kontroli ex ante jest zapobieganie błędom i nieprawidłowościom przed zatwierdzeniem operacji oraz ograniczenie ryzyka nieosiągnięcia celów;
22. odnotowuje w tym względzie, że na podstawie przeglądu dokumentacji wewnętrznej i wywiadów z pracownikami Wspólnego Przedsięwzięcia SESAR Trybunał stwierdził, iż na koniec 2022 r. w podejściu do monitorowania ryzyka stosowanym przez to Wspólne Przedsięwzięcie uwzględniono jedynie tych beneficjentów, którzy zostali poddani kontroli ex post, przy czym w większości byli to główni beneficjenci realizowanych przez nie projektów; zauważa ponadto, że z oceny ryzyka wyłączeni byli beneficjenci, którzy mogą stwarzać ryzyko, lecz nigdy nie zostali objęci kontrolą ex post, a także nowe podmioty;
23. zwraca także uwagę, że Wspólne Przedsięwzięcie nie oceniło ryzyka na poziomie projektu;
24. wzywa Wspólne Przedsięwzięcie do usprawnienia swojego podejścia do monitorowania ryzyka w odniesieniu do kontroli ex ante w celu identyfikowania beneficjentów, którzy mogą stwarzać ryzyko, a obecnie nie są ujęci w populacji objętej kontrolą (np. beneficjenci, którzy nigdy nie zostali poddani kontroli ex post i nowe podmioty), oraz projektów obarczonych ryzykiem;
25. wzywa Wspólne Przedsięwzięcie do wyeliminowania uchybień w stosowaniu wzmocnionego narzędzia monitorowania 9 ; przypomina w tym kontekście, że narzędzie to ma pomóc w ukierunkowaniu kontroli ex ante na najważniejsze ryzyka ocenione dla projektu lub beneficjentów i umożliwiać urzędnikowi w dowolnym momencie realizacji projektu rejestrowanie zidentyfikowanych ważnych zagrożeń, a także śledzenie odpowiedniego monitorowania oraz działań ograniczających ryzyko;
26. zwraca uwagę, że w celu zapewnienia skuteczności i efektywnego wykorzystania narzędzia urzędnicy powinni określić odpowiedni i możliwy do dotrzymania termin planowanego zakończenia wzmocnionego monitorowania; odnotowuje, że w przypadku programu Wspólnego Przedsięwzięcia po upływie określonego terminu wskaźnik wzmocnionego monitorowania nie został odnowiony ani zamknięty, a poziom ryzyka nie został ponownie oceniony przez urzędnika po przeprowadzeniu działań kontrolnych;
27. zgadza się z Trybunałem, że Wspólne Przedsięwzięcie powinno zadbać o to, aby wszystkim działaniom w zakresie wzmocnionego monitorowania towarzyszyły konkretne działania kontrolne ukierunkowane na wykryte rodzaje ryzyka oraz aby we wcześniej ustalonym terminie podjęte zostały stosowne działania następcze;
28. zwraca uwagę, że zgodnie z oceną przeprowadzoną przez Trybunał przy wdrażaniu programu "Horyzont Europa" wzrosło znaczenie stosowania podejścia do zarządzania dotacjami opartego na analizie ryzyka szczególnego;
29. podkreśla, że struktura beneficjentów lub projektów Wspólnego Przedsięwzięcia ulega znaczącym zmianom w ramach programu "Horyzont Europa", co obejmuje zwiększoną liczbę MŚP, nowych podmiotów i większych konsorcjów, a także wymóg stosowania wyłącznie procedur otwartego zaproszenia w przypadku działań w ramach programu "Horyzont Europa"; podkreśla także, że w rezultacie czynniki ryzyka zidentyfikowane w poprzednich programach mogą przestać być istotne i mogą pojawić się nowe czynniki ryzyka;
30. zgadza się z Trybunałem, że ze względu na te zmiany ważne jest, by Wspólne Przedsięwzięcie wdrożyło lub dostosowało swoje podejście do zarządzania dotacjami oparte na analizie ryzyka szczególnego;
31. z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Wspólnego Przedsięwzięcia do zajęcia się nowymi czynnikami ryzyka wynikającymi z ram programu "Horyzont Europa" i dostosowanie jego nowego podejścia do kontroli ex ante opartego na analizie ryzyka, a także wprowadzenie nowych narzędzi opartych na analizie ryzyka, które umożliwiają przeprowadzenie oceny ryzyka w przypadku nowych podmiotów, a także na poziomie projektów; zwraca się do Wspólnego Przedsięwzięcia o przedstawienie informacji na temat tych działań w rocznym sprawozdaniu z działalności za 2023 r.;
Zamówienia i personel
32. zwraca uwagę, że ze względu na swoje działania rozwojowe Wspólne Przedsięwzięcie skupiło się na zarządzaniu istniejącymi umowami objętymi środkami operacyjnymi oraz na wyborze dostawców konkretnych usług zarządzania programami, w związku z czym Wspólne Przedsięwzięcie zdecydowało się przesunąć orientacyjne terminy niektórych zamówień operacyjnych na pierwszy kwartał 2023 r.;
33. odnotowuje, że zatwierdzony plan zatrudnienia Wspólnego Przedsięwzięcia na 2022 r. przewiduje 37 pracowników zatrudnionych na czas określony, jednego pracownika kontraktowego oraz dwóch oddelegowanych ekspertów krajowych, jak określono w rocznym budżecie ogólnym Unii Europejskiej dla Komisji Europejskiej;
34. zwraca uwagę, że skuteczny przydział personelu pozostawał priorytetem Wspólnego Przedsięwzięcia w 2022 r. oraz że wysiłki koncentrowały się na rozwoju zawodowym i karierze personelu, a także zapewnieniu, aby przydzielone zasoby kadrowe wykorzystać w najbardziej ekonomiczny, wydajny i skuteczny sposób;
35. odnotowuje, że wskaźnik wakatów na koniec 2022 r. wyniósł 8,1 %; na podstawie skonsolidowanego rocznego sprawozdania z działalności zauważa, że ponieważ plan zatrudnienia personelu Wspólnego Przedsięwzięcia przewiduje jedynie 37 stanowisk pracowników tymczasowych, każde odejście personelu tymczasowego zwiększa odpowiedni wskaźnik wakatów o 2,7 %;
36. zwraca uwagę, że w 2022 r. rozpoczęto wdrażanie modułu informacyjnego Sysper Job; na podstawie skonsolidowanego rocznego sprawozdania z działalności odnotowuje, że Wspólne Przedsięwzięcie ukończy system zarządzania zasobami ludzkimi Sysper w 2023 r.;
37. zwraca uwagę, że jeśli chodzi o równowagę płci i równowagę geograficzną, Wspólne Przedsięwzięcie w dalszym ciągu angażowało się w zapewnienie stabilnej ogólnej równowagi; zauważa, że na koniec 2022 r. 59 % z 37 pracowników stanowiły kobiety, a 41 % mężczyźni, przy czym reprezentowanych było 15 narodowości;
Monitorowanie działań podjętych w związku z uwagami z ubiegłych lat
38. odnotowuje, że uwagi zawarte w specjalnych sprawozdaniach rocznych wspólnych przedsięwzięć są w rzeczywistości zaleceniami Trybunału nieokreślonymi w czasie; zwraca uwagę, że Trybunał co roku podejmuje działania następcze w związku z tymi uwagami, oceniając ich status jako "otwarte" lub "zamknięte";
39. z zadowoleniem przyjmuje, że Wspólne Przedsięwzięcie podjęło działania naprawcze w odpowiedzi na uwagi Trybunału wydane w 2021 r.
