PARLAMENT EUROPEJSKI,- uwzględniając swoją decyzję w sprawie absolutorium z wykonania budżetu Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych za rok budżetowy 2022,
- uwzględniając art. 100 Regulaminu i załącznik V do Regulaminu,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej (A9-0101/2024),
A. mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych z siedzibą w Brukseli ustanowiono w listopadzie 2021 r. na okres kończący się 31 grudnia 2031 r. w ramach programu "Horyzont Europa" na mocy rozporządzenia Rady (UE) 2021/2085 1 ;
B. mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych zastąpiło Wspólne Przedsięwzięcie "Podzespoły i układy elektroniczne w służbie wiodącej pozycji Europy" (Wspólne Przedsięwzięcie ECSEL) z siedzibą w Brukseli, które zostało ustanowione w ramach programu "Horyzont 2020" w maju 2014 r. rozporządzeniem Rady (UE) nr 561/2014 2 na okres do 31 grudnia 2024 r. i jest jego następcą prawnym; mając na uwadze, że 26 czerwca 2014 r. Wspólne Przedsięwzięcie ECSEL zastąpiło Wspólne Przedsiębiorstwo ENIAC (radę doradczą europejskiej inicjatywy w dziedzinie nanoelektroniki) i Wspólne Przedsiębiorstwo ARTEMIS w celu realizacji wspólnej inicjatywy technologicznej w zakresie systemów wbudowanych);
C. mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych jest partnerstwem publiczno-prywatnym ukierunkowanym na badania naukowe i innowacje w kluczowe technologie cyfrowe na rzecz wiodącej roli Unii pod względem konkurencyjności w gospodarce cyfrowej, w szczególności w sektorze podzespołów i układów;
D. mając na uwadze, że jego członkami założycielami są Unia, reprezentowana przez Komisję, państwa uczestniczące oraz trzy stowarzyszenia branżowe, a mianowicie Europejskie Stowarzyszenie ds. Integracji Systemów Inteligentnych (EPoSS), Stowarzyszenie na rzecz Europejskiej Działalności w zakresie Nanoelektroniki (AENEAS) i stowarzyszenie branżowe INSIDE, które reprezentują zainteresowane strony w sektorach mikroelektroniki i nanoelektroniki, zintegrowanych systemów inteligentnych oraz systemów wbudowanych lub cyberfizycznych;
E. mając na uwadze, że w lipcu 2023 r. na mocy rozporządzenia Rady (UE) 2023/1782 3 Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych przekształcono we Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Czipów; mając na uwadze, że zgodnie z tą zmianą poszerzone kompetencje Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Czipów mają obejmować wspieranie rozwoju innowacyjnych technologii półprzewodnikowych nowej generacji i wzmacnianie europejskich zdolności w zakresie produkcji czipów w ramach inicjatywy "Czipy dla Europy"; mając na uwadze, że wkład UE na rzecz Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych ma wzrosnąć z 1,8 mld EUR do 4,2 mld EUR, przy czym finansowanie z programu "Horyzont Europa" wyniesie 2,7 mld EUR, a z programu "Cyfrowa Europa" - 1,5 mld EUR;
F. mając na uwadze, że aby zwiększyć przejrzystość, Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii powinno ujawniać w swoich rocznych sprawozdaniach finansowych istotne informacje dotyczące wkładów członków na poziomie programu; mając na uwadze, że w odniesieniu do każdego programu, w którym uczestniczy, Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii powinno przedstawiać w podziale na kategorie członków do końca roku wszystkie istotne informacje, w tym obowiązujące wartości docelowe dotyczące wkładów ustalone dla danego programu, wysokość otrzymanych wkładów oraz wysokość zobowiązań prawnych w tym zakresie; mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii powinno nadal zwiększać przejrzystość;
Uwagi ogólne
1. zauważa, że zmiany w wysokości budżetu Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii wynikają w dużej mierze z tego, na jakim etapie wdrażania są w danym roku wieloletnie programy w dziedzinie badań naukowych i innowacji realizowane przez Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii;
2. z zadowoleniem przyjmuje wkład Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii we wzmocnienie strategicznej autonomii UE w dziedzinie podzespołów i układów elektronicznych;
3. zauważa, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii rozpoczęło ogłaszanie pierwszych zaproszeń do składania wniosków w ramach programu "Horyzont Europa" już pod koniec 2021 r.; zauważa ponadto, że budżet na 2022 r. obejmuje środki na zobowiązania na potrzeby zaplanowanych na ten rok zaproszeń do składania wniosków w ramach programu "Horyzont Europa", a także środki na płatności na potrzeby powiązanych płatności zaliczkowych;
Zarządzanie budżetem i finansami
4. na podstawie sprawozdania Trybunału Obrachunkowego ("sprawozdanie Trybunału") zauważa, że roczne sprawozdanie finansowe Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii przedstawia rzetelnie we wszystkich istotnych aspektach sytuację finansową Wspólnego Przedsięwzięcia na dzień 31 grudnia 2022 r. oraz wyniki transakcji, przepływy pieniężne i zmiany w aktywach netto za zakończony w tym dniu rok budżetowy, zgodnie z przepisami jego regulaminu finansowego i z zasadami rachunkowości przyjętymi przez księgowego Komisji; ponadto zauważa, że transakcje leżące u podstaw rozliczeń są legalne i prawidłowe we wszystkich istotnych aspektach;
5. zauważa, że w 2022 r. łączne dostępne środki na zobowiązania wyniosły 261,4 mln EUR (w porównaniu z 214,0 mln EUR w 2021 r.), a środki na płatności: 222,2 mln EUR (w porównaniu z 199,3 mln EUR w 2021 r.) 4 ; zauważa ponadto, że budżet został wykonany w 100 % pod względem środków na zobowiązania oraz w 55 % pod względem środków na płatności;
6. zauważa, że w rocznym sprawozdaniu finansowym za 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii nie podało ważnych informacji dotyczących wkładów uczestników na poziomie programów, istotnych dla ukazania pełnych osiągnięć Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii na koniec roku; zauważa w szczególności, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii nie porównało kwot wkładów wniesionych przez poszczególne kategorie uczestników w ramach poszczególnych programów według stanu na koniec roku z docelowymi wartościami wkładów przewidzianymi dla danego programu; zauważa ponadto, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii nie uwzględniło w sprawozdaniu finansowym wkładów wniesionych na jego rzecz przez państwa uczestniczące 5 ; wzywa Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii do zajęcia się tymi kwestiami i z zadowoleniem przyjmuje jego zobowiązanie do dostarczania informacji, w szczególności w odniesieniu do porównania celów prawnych poszczególnych programów;
7. zauważa, że większa część wkładów rzeczowych wnoszonych przez członków prywatnych Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii musi jeszcze zostać zatwierdzona (1 172,5 mln EUR);
8. zauważa, że na koniec 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii zaciągnęło zobowiązania na maksymalną kwotę wkładu Unii na rzecz działalności operacyjnej w wysokości 1 169,7 mln EUR na poczet podpisanych umów o udzielenie dotacji w ramach programu "Horyzont 2020" oraz że z tej kwoty objętej zobowiązaniami około 139,2 mln EUR (tj. 11,9 %) pozostaje do wypłaty w nadchodzących latach na projekty, które nie zostały jeszcze ukończone;
9. zauważa, że na koniec 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii oszacowało, że potencjalne ostateczne wkłady rzeczowe na rzecz działalności operacyjnej w ramach programu "Horyzont 2020" wniesione przez członków z sektora prywatnego wynosiły 1 579 mln EUR, czyli 97,6 % docelowej kwoty na poziomie 1 617,5 mln EUR; zauważa, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii może obliczyć i zatwierdzić faktyczną kwotę wkładów rzeczowych wniesionych przez członków prywatnych dopiero wówczas, gdy zarówno Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii, jak i państwa uczestniczące dokonają wszystkich płatności, a także gdy przekazane zostaną wszystkie świadectwa zakończenia projektu i poświadczenia sprawozdań finansowych; zauważa - w tym kontekście i biorąc po uwagę fakt, iż na koniec 2022 r. tylko niewiele projektów realizowanych w ramach programu "Horyzont 2020" zostało ukończonych - że zatwierdzone wkłady rzeczowe przekazane przez członków z branży wynosiły 406,5 mln EUR (czyli 25 %) wartości docelowej;
10. zauważa, że na podstawie decyzji Rady Władz Publicznych Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii dotyczących finansowania zaproszeń do składania wniosków w latach 2014-2020 Trybunał Obrachunkowy (zwany dalej "Trybunałem") oszacował, że według staniu na koniec 2022 r. państwa uczestniczące podpisały zobowiązania umowne na kwotę 1 106,2 mln EUR (tj. 95 %)wartości docelowej oraz że z tej kwoty zadeklarowały one łączne wkłady finansowe w wysokości 495,3 mln EUR, które wypłaciły bezpośrednio krajowym beneficjentom realizującym wspierane przez nie projekty z programu "Horyzont 2020"; zauważa, że różnica w kwocie wynika z faktu, że państwa uczestniczące uznają koszty i ujmują je w sprawozdaniach przekazywanych Wspólnemu Przedsięwzięciu na rzecz Kluczowych Technologii dopiero po ukończeniu projektów z programu "Horyzont 2020", które wspierają;
11. zauważa, że wskaźnik wykonania płatności z budżetu na 2022 r. na działania w ramach programu "Horyzont 2020" jest niższy niż w poprzednim roku, gdyż beneficjenci mierzyli się z rosnącymi kosztami i problemami z dostawami;
12. zauważa, że jeśli chodzi o działania w ramach programu "Horyzont 2020", Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii nie uzyskało żadnych nowych środków na zobowiązania z tytułu działalności operacyjnej, ponieważ ostatnie ogłoszone przez nie zaproszenie do składania wniosków zamknięto z końcem 2020 r.; zauważa, że wskaźnik wykorzystania środków na płatności z tytułu działalności operacyjnej spadł do 74 % (w porównaniu z 85 % w 2021 r.), co według Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii wynikało z problemów, z jakimi mierzyli się beneficjenci z powodu pandemii COVID-19; zauważa ponadto, że w przypadku znacznej liczby trwających projektów realizowanych w ramach programu "Horyzont 2020" działania techniczne opóźniły się albo z powodu niedoboru materiałów do produkcji czipów, albo dlatego, że pracownicy nie mogli uzyskać dostępu do infrastruktury do prac rozwojowych i testowania, w związku z czym w projektach tych wprowadzono zmiany lub przedłużono je, a płatności końcowe przełożono na 2023 r.;
13. powtarza za Trybunałem Obrachunkowym, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii powinno ustanowić plan działania wraz z harmonogramem jego realizacji, który pozwoli sfinalizować wdrażanie projektów zatwierdzonych w poprzednich wieloletnich ramach finansowych;
14. zauważa, że jeśli chodzi o wdrożenie programów w ramach programu "Horyzont Europa", na koniec 2022 r. Komisja wniosła wkłady gotówkowe w wysokości 171,1 mln EUR, z czego Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii wykorzystało kwotę 42,3 mln EUR na płatności zaliczkowe związane z pierwszymi umowami o udzielenie dotacji zawartymi w ramach programu "Horyzont Europa";
15. zauważa, że na koniec 2022 r. wskaźnik wykonania budżetu, jeśli chodzi o płatności administracyjne Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii (tytuł 2), był na niskim poziomie 63 %; zauważa, że ze sprawozdania Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii z zarządzania budżetem i finansami za 2022 r. wynika, iż powodem tak niskiego poziomu tego wskaźnika było głównie przełożenie wprowadzenia narzędzi informatycznych wspierających centralny system zarządzania wkładami finansowymi, a także ograniczenie działań komunikacyjnych;
16. zauważa, że w przypadku Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii spadek wskaźnika wykonania budżetu operacyjnego wynikał z rosnących kosztów i problemów z dostawami, z jakimi borykają się beneficjenci w związku z kryzysem spowodowanym pandemią COVID-19 i wojną napastniczą przeciwko Ukrainie;
Zamówienia i personel
17. zauważa na podstawie skonsolidowanego rocznego sprawozdania z działalności za 2022 r., że zamówienia i umowy są zarządzane zgodnie z zasadami finansowymi Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii oraz koordynowane w zespole ds. administracji i finansów Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii;
18. zauważa ponadto, że w kontekście należytego zarządzania finansami i z myślą o skuteczności Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii w jak największym stopniu korzystało z różnych umów o gwarantowanym poziomie usług zawartych już z odpowiednimi służbami Komisji i z jego członkami prywatnymi, a także z międzyinstytucjonalnych umów ramowych (np. usługi i sprzęt informatyczny, usługi pracowników tymczasowych czy usługi audytu zewnętrznego);
19. zauważa, że w 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii przeprowadziło bardzo mało postępowań o udzielenie zamówienia, zasadniczo na umowy o niskiej wartości, oraz że w 2022 r. nie wszczęto żadnych postępowań o udzielenie zamówienia związanych z działalnością operacyjną;
20. zauważa, że plan zatrudnienia Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii na 2022 r. przewiduje 30 stanowisk dla pracowników zatrudnionych na czas określony lub pracowników kontraktowych oraz że według stanu na koniec 2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii zatrudniało 25 pracowników etatowych ośmiu narodowości (8 BE, 5 FR, 4 ES, 2 BG, 2 EL, 2 RO, 1 IT, 1 PL) - w tym 11 mężczyzn i 14 kobiet;
21. zauważa, że w 2022 r. rozpoczęto sześć procedur naboru zewnętrznego: na stanowiska dyrektora wykonawczego, korespondenta ds. księgowych i finansowych, do biura ds. programów oraz na stanowiska urzędnika ds. budżetu, asystenta finansowego oraz kierownika sektora, do obsadzenia w 2023 r.;
22. zauważa, jeżeli chodzi o rotację personelu, że 1.4.2022 r. na emeryturę przeszedł kierownik ds. komunikacji, 1.10.2022 r. Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii opuścił korespondent ds. księgowych, a 1.11.2022 r. - urzędnik ds. budżetu, oraz że 31 października 2022 r. zakończyła się umowa dyrektora wykonawczego;
Zarządzanie i kontrola
23. zauważa, że jeśli chodzi o wydatki w ramach programów "Horyzont 2020" i "Horyzont Europa", za audyty ex post odpowiada Wspólna Służba Audytu Dyrekcji Generalnej ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji, a Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii poinformowało o reprezentatywnym poziomie błędu wynoszącym 2,6 % i poziomie błędu rezydualnego sięgającym 0,8 % w wydatkach programu "Horyzont 2020" (rozliczenia i płatności końcowe) 6 ; zauważa, że jeśli chodzi o program "Horyzont Europa", nie przeprowadzono dotychczas audytów ex post, ponieważ pierwsze płatności okresowe są planowane dopiero na 2024 r.
24. odnotowuje, że w ramach oceny mechanizmów kontroli mających zastosowanie do płatności z tytułu działalności operacyjnej Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii Trybunał zbadał losowo dobraną próbę płatności z programu "Horyzont 2020" dokonanych w 2022 r. na poziomie beneficjentów końcowych 7 ; zauważa, że Trybunał nie stwierdził błędów ani uchybień w mechanizmach kontroli w przypadku beneficjentów Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii dobranych do próby kontrolnej;
25. wyraża zadowolenie, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii wdrożyło - zgodnie z wytycznymi Komisji - oparte na analizie ryzyka monitorowanie projektów, a także objęło oceną ryzyka małe i średnie przedsiębiorstwa i nowe podmioty; zauważa jednak, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii nie opracowało jeszcze wewnętrznych wytycznych, aby skonsolidować te procesy; zauważa, że w przypadku Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii ryzyko błędów w płatnościach z tytułu dotacji było ograniczone, gdyż państwa uczestniczące przeprowadziły szczegółowe kontrole ex ante, w których zweryfikowały kwalifikowalność kosztów projektów zgłoszonych do współfinansowania krajowego w odniesieniu do beneficjentów działających na ich terytorium;
26. zauważa z zadowoleniem, że państwa uczestniczące ściśle współpracowały ze Wspólnym Przedsięwzięciem na rzecz Kluczowych Technologii i powiadomiły je w odpowiednim terminie o wykrytych poważnych błędach, nieprawidłowościach i zarejestrowanych upadłościach; zauważa ponadto, że w przeciwieństwie do innych wspólnych przedsięwzięć próg 90 % dla płatności zaliczkowych stosowano na poziomie beneficjenta, a wszelkie zmiany w budżecie kosztów członków konsorcjów wymagały zmiany umowy o udzielenie dotacji; zauważa, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii sprawdzało, czy te szczegółowe kryteria były spełnione poza systemem Compass 8 , a urzędnicy ds. projektów wykonywali standardowe kontrole ręcznie w arkuszach Excel;
27. zgadza się z Trybunałem Obrachunkowym, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych powinno opracować praktyczne wewnętrzne wytyczne dotyczące sposobu wdrażania monitorowania opartego na analizie ryzyka na poziomie projektów i beneficjentów oraz dotyczące tego, jak pracownicy powinni korzystać z modułu zarządzania ryzykiem dostępnego w systemie Compass;
28. wzywa Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych do wyeliminowania uchybień w stosowaniu wzmocnionego narzędzia monitorowania;
29. zauważa, że według Trybunału nie określono konkretnych działań kontrolnych w związku z wykrytym ryzykiem lub nie ustalono terminu ich realizacji; zauważa, że po upływie ustalonego terminu nie ustawiono ani nie anulowano oznaczenia wzmocnionego monitorowania; zauważa ponadto, że oprócz tego właściwy urzędnik nie ocenił ponownie poziomu ryzyka po przeprowadzeniu działań kontrolnych;
30. zgadza się z Trybunałem, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych powinno dopilnować, aby wszystkim działaniom w zakresie wzmocnionego monitorowania towarzyszyły konkretne działania kontrolne ukierunkowane na wykryte rodzaje ryzyka oraz aby we wcześniej ustalonym terminie podjęte zostały stosowne działania następcze;
Monitorowanie działań podjętych w związku z uwagami z ubiegłych lat
31. zauważa, że uwagi przedstawione w specjalnych sprawozdaniach rocznych Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych są w rzeczywistości zaleceniami Trybunału bez określonego terminu realizacji; zauważa, że Trybunał Obrachunkowy corocznie monitoruje te uwagi, oceniając je jako kwestie "otwarte" lub "zamknięte";
32. zauważa, że w 2021 r. Trybunał przedstawił trzy uwagi, z których dwie zostały zamknięte; kwestia "otwarta" dotyczy potrzeby pozyskania większej liczby pracowników w celu osiągnięcia zaplanowanej liczby 50 pracowników etatowych do 2025 r., ponieważ w ramach WRF na lata 2021-2027 Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Kluczowych Technologii Cyfrowych będzie realizować projekty o wartości ok. 10,9 mld EUR.
