a także mając na uwadze, co następuje:(1) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE 4 została poddana wielu istotnym zmianom. Aby zapewnić harmonizację i większą zbieżność decyzji azylowych oraz, w odniesieniu do zakresu ochrony międzynarodowej, aby ograniczyć zachęty do przemieszczania się w ramach Unii, zachęcić osoby korzystające z ochrony międzynarodowej do pozostania w państwie członkowskim, które udzieliło im ochrony, oraz zapewnić równe traktowanie osób korzystających z ochrony międzynarodowej, dyrektywę tę należy uchylić i zastąpić rozporządzeniem.
(2) Wspólna polityka azylowa (WESA), w tym wspólny europejski system azylowy, oparty na pełnym i integralnym stosowaniu Konwencji genewskiej dotyczącej statusu uchodźców z dnia 28 lipca 1951 r. uzupełnionej Protokołem nowojorskim z dnia 31 stycznia 1967 r. (zwanej dalej "konwencją genewską"), stanowi nieodłączny element unijnego celu w zakresie stopniowego tworzenia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości otwartej dla wszystkich tych, którzy zmuszeni okolicznościami zasadnie szukają ochrony w Unii. Polityce takiej powinna przyświecać zasada solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności, w tym skutków finansowych, między państwami członkowskimi. Konwencja genewska jest podstawą dla międzynarodowych regulacji prawnych dotyczących ochrony uchodźców.
(3) WESA oparty jest na wspólnych normach dotyczących procedur azylowych, uznawania i ochrony oferowanej na poziomie Unii, warunków przyjmowania i systemu określania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Pomimo poczynionych postępów w stopniowym rozwoju WESA, nadal istnieją znaczne różnice między państwami członkowskimi w zakresie stosowanych przez nie procedur, wskaźników udzielania ochrony międzynarodowej, rodzaju udzielanej ochrony oraz materialnych warunków przyjmowania i świadczeń zapewnianych osobom ubiegającym się o ochronę międzynarodową oraz korzystającym z takiej ochrony. Różnice te mogą prowadzić do wtórnego przemieszczania się osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i utrudniać osiągnięcie celu, jakim jest równe traktowanie wszystkich osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, niezależnie od miejsca wystąpienia z wnioskiem w Unii.
(4) W komunikacie z dnia 6 kwietnia 2016 r. pt. "W kierunku reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego i zwiększenia liczby legalnych sposobów migracji do Europy" Komisja określiła sposoby udoskonalenia WESA, a mianowicie utworzenie zrównoważonego i sprawiedliwego systemu ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, wzmocnienie systemu
Eurodac, osiągnięcie większej zbieżności unijnego systemu azylowego, zapobieganie wtórnemu przemieszczaniu się w Unii osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz przekształcenie Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu w agencję. Komunikat ten jest zgodny z wyrażonym przez Radę Europejską w dniach 1819 lutego 2016 r. apelem o poczynienie postępów w reformowaniu obecnych ram unijnych oraz zapewnienie humanitarnej i skutecznej polityki azylowej.
(5) Mając na względzie, że w art. 78 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) zaapelowano o jednolity status azylu oraz o sprawnie funkcjonujący WESA, należy poczynić znaczne postępy w zakresie zbieżności krajowych systemów azylowych, ze szczególnym uwzględnieniem różnic dotyczących wskaźników udzielania ochrony międzynarodowej i rodzajów statusów ochrony w poszczególnych państwach członkowskich. Należy ponadto w dalszym ciągu doprecyzowywać i harmonizować prawa przyznawane osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej.
(6) Konieczne jest zatem rozporządzenie zapewniające wyższy poziom harmonizacji w całej Unii oraz większą pewność prawa i przejrzystość.
(7) Głównym celem niniejszego rozporządzenia jest zapewnienie, po pierwsze, by państwa członkowskie stosowały wspólne kryteria identyfikacji osób rzeczywiście wymagających ochrony międzynarodowej, oraz, po drugie, by osoby korzystające z ochrony międzynarodowej mogły korzystać ze wspólnego zbioru praw we wszystkich państwach członkowskich.
(8) Większe zbliżenie przepisów dotyczących uznawania oraz zakresu statusu uchodźcy i statusu ochrony uzupełniającej powinno też pomóc ograniczyć wtórne przemieszczanie się między państwami członkowskimi osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i osób korzystających z tej ochrony.
(9) Ochrony międzynarodowej należy udzielać obywatelom państw trzecich i bezpaństwowcom, którzy są objęci zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia i którzy kwalifikują się do jej otrzymania. Ochrony międzynarodowej nie należy udzielać obywatelom państw trzecich i bezpaństwowcom, którzy nie są objęci zakresem niniejszego rozporządzenia. Krajowych formy ochrony humanitarnej, o ile są udzielane, należy udzielać w taki sposób, aby nie powstało ryzyko pomylenia ich z ochroną międzynarodową.
(10) Należy stosować przepisy niniejszego rozporządzenia dotyczące zakresu ochrony międzynarodowej, w tym przepisy mające na celu ograniczenie wtórnego przemieszczania się osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, do osób, którym udzielono ochrony międzynarodowej w następstwie pozytywnego zakończenia procedury przesiedlenia lub przyjęcia ze względów humanitarnych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1350 5 .
(11) Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej "Kartą") oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC). Celem niniejszego rozporządzenia jest w szczególności zapewnienie pełnego poszanowania godności ludzkiej i prawa do azylu dla osób ubiegających się o azyl oraz towarzyszących im członków rodzin oraz wspieranie stosowania postanowień Karty dotyczących godności ludzkiej, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolności wypowiedzi i informacji, prawa do nauki, wolności wyboru zawodu i prawa do podejmowania pracy, wolności prowadzenia działalności gospodarczej, prawa do azylu, ochrony w przypadku usunięcia z terytorium państwa, wydalenia lub wydania w drodze ekstradycji, równości wobec prawa, niedyskryminacji, praw dziecka, zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej oraz ochrony zdrowia. Postanowienia te powinny zatem zostać odpowiednio wdrożone.
(12) W odniesieniu do traktowania osób objętych zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia państwa członkowskie są związane zobowiązaniami wynikającymi z aktów prawa międzynarodowego, których są stronami, w tym w szczególności aktów zakazujących dyskryminacji.
(13) Należy wykorzystać zasoby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1147 6 , by odpowiednio wesprzeć wysiłki państw członkowskich we wdrażaniu norm określonych w niniejszym rozporządzeniu, w szczególności tych państw członkowskich, których systemy azylowe znajdują się pod szczególną i niewspółmierną presją, zwłaszcza ze względu na ich położenie geograficzne lub sytuację demograficzną. Przestrzegając ogólnej zasady unikania podwójnego finansowania, państwa członkowskie powinny na wszystkich szczeblach sprawowania rządów wykorzystywać w pełni możliwości oferowane przez fundusze, które nie są bezpośrednio związane z polityką azylową i migracyjną, ale mogłyby zostać użyte do finansowania działań w tej dziedzinie.
(14) Agencja Unii Europejskiej ds. Azylu, ustanowiona rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2303 7 , (zwana dalej "Agencją ds. Azylu") powinna udzielać odpowiedniego wsparcia w zakresie stosowania niniejszego rozporządzenia, w szczególności przez zapewnienie - na wniosek lub za zgodą zainteresowanych państw członkowskich - organom państw członkowskich wsparcia ekspertów dotyczącego przyjmowania, rejestrowania i rozpatrywania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz przez dostarczanie aktualnych informacji na temat państw trzecich, w tym informacji o kraju pochodzenia, oraz dostarczanie wszelkich innych stosownych wytycznych i narzędzi. Stosując niniejsze rozporządzenie, organy państw członkowskich powinny uwzględniać normy operacyjne, wskaźniki, wytyczne i najlepsze praktyki opracowane przez Agencję ds. Azylu. Oceniając wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej i bez uszczerbku dla indywidualnego charakteru tych ocen, organy państw członkowskich powinny uwzględniać informacje, sprawozdania, wspólne analizy dotyczące sytuacji w krajach pochodzenia oraz wytyczne opracowywane na poziomie Unii przez Agencję ds. Azylu i europejskie sieci informacji o państwach trzecich zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/2303.
(15) Przy stosowaniu niniejszego rozporządzenia sprawą nadrzędną powinien być najlepszy interes dziecka zgodnie z konwencją Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka z 1989 r. Oceniając, co stanowi najlepszy interes dziecka, organy państw członkowskich powinny w szczególności należycie uwzględniać zasadę jedności rodziny, dobro i rozwój społeczny małoletniego, jego umiejętności językowe, względy bezpieczeństwa i ochrony oraz opinię małoletniego, stosownie do jego wieku i dojrzałości.
(16) W celu zabezpieczenia najlepszego interesu dziecka i ogólnego dobra małoletniego oraz aby sprzyjać ciągłości pomocy i reprezentacji prawnej zapewnianych małoletnim bez opieki, państwa członkowskie powinny, w miarę możliwości, dążyć do zapewnienia, by ta sama osoba fizyczna pozostawała odpowiedzialna za małoletniego bez opieki, również w trakcie procedury azylowej i po udzieleniu ochrony międzynarodowej.
(17) Na podstawie indywidualnej oceny pełnoletnie dziecko należy uznać za pozostające na utrzymaniu jedynie w sytuacji, gdy dziecko to nie jest w stanie utrzymać się samo ze względu na stan fizyczny lub umysłowy związany z poważną i długotrwałą chorobą lub z poważną niepełnosprawnością.
(18) Przepisy niniejszego rozporządzenia dotyczące jedności rodziny nie naruszają wartości i zasad uznanych przez państwa członkowskie. W przypadku małżeństw poligamicznych każde państwo członkowskie podejmuje decyzję o tym, czy przepisy dotyczące jedności rodziny stosowane będą do gospodarstw poligamicznych, w tym do małoletnich dzieci osoby korzystającej z ochrony międzynarodowej i jej kolejnych małżonków.
(19) Przepisy dotyczące jedności rodziny należy stosować zawsze w oparciu o autentyczne związki rodzinne, z wykluczeniem przymusowych małżeństw i małżeństw lub związków partnerskich zawartych wyłącznie w celu umożliwienia zainteresowanej osobie przybycia do państw członkowskich lub pobytu w nich. Aby nie dopuścić do dyskryminacji członków rodziny ze względu na to, gdzie rodzina została założona, pojęcie rodziny powinno obejmować również rodziny powstałe poza krajem pochodzenia, ale przed przybyciem na terytorium Unii.
(20) W przypadku gdy z uwagi na jedność rodziny państwo członkowskie postanowi, że najlepszy interes małoletniego pozostającego w związku małżeńskim zostanie najlepiej zabezpieczony, jeżeli pozostanie on ze swoimi rodzicami, małżonek tego małoletniego nie powinien uzyskiwać na podstawie takiego związku małżeńskiego prawa pobytu w rozumieniu niniejszego rozporządzenia.
(21) Niniejsze rozporządzenie nie narusza Protokołu nr 24 w sprawie prawa azylu dla obywateli Państw Członkowskich Unii Europejskiej, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i TFUE.
(22) Uznanie statusu uchodźcy jest aktem deklaratoryjnym.
(23) Konsultacje z Wysokim Komisarzem Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) mogą dostarczyć organom państw członkowskich cennych wskazówek podczas ustalania, czy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową, jest uchodźcą w rozumieniu art. 1 konwencji genewskiej.
(24) Oceniając, czy osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową mają uzasadnioną obawę przed prześladowaniem lub są narażone na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy, oraz czy stabilnie funkcjonujące niepaństwowe organy, w tym organizacje międzynarodowe, kontrolują dane państwo lub znaczną część jego terytorium i zapewniają ochronę, oraz oceniając, czy osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową mają dostęp do ochrony przed prześladowaniem lub poważną krzywdą w innej części terytorium kraju pochodzenia niż terytorium ojczyste (zwanej dalej "alternatywą ochrony wewnętrznej"), organ rozstrzygający powinien wziąć pod uwagę, między innymi, właściwe informacje ogólne i zalecenia wydane przez UNHCR.
(25) Należy ustanowić normy dotyczące definicji i zakresu statusu uchodźcy jako wytyczne dla właściwych organów krajowych państw członkowskich przy stosowaniu konwencji genewskiej.
(26) Konieczne jest wprowadzenie wspólnych kryteriów uznawania osób ubiegających się o azyl za uchodźców w rozumieniu art. 1 konwencji genewskiej.
(27) Jeżeli pewien aspekt oświadczenia osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową lub kilka jego aspektów nie zostało popartych dokumentami lub innymi dowodami, wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, pod warunkiem że dołożyła rzeczywistych starań, aby uzasadnić konieczność otrzymania ochrony międzynarodowej, przedłożyła wszystkie istotne elementy będące w jej posiadaniu oraz złożyła zadowalające wyjaśnienia co do braku innych istotnych elementów, a oświadczenia osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową uznano za spójne i wiarygodne oraz stwierdzono jej ogólną wiarygodność z uwzględnieniem momentu wystąpienia przez nią z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz, w stosownych przypadkach, powodów, dla których z wnioskiem nie wystąpiono wcześniej.
(28) Organ rozstrzygający nie powinien uznawać, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową jest niewiarygodna tylko na podstawie faktu, że nie odniosła się ona do swojej deklarowanej orientacji seksualnej przy pierwszej okazji do przedstawienia powodów prześladowania, chyba że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową w sposób oczywisty dąży do opóźnienia lub utrudnienia wykonania decyzji skutkującej jej powrotem.
(29) Przekonania, światopogląd lub zapatrywania osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, w związku z którymi podjęła ona działania mogące być podstawą uzasadnionej obawy przed prześladowaniem lub narażenia na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy, należy uwzględnić również wówczas, gdy były one całkowicie lub częściowo ukrywane w czasie pobytu w kraju pochodzenia.
(30) Jeżeli osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową nie jest dostępna w czasie toczącego się w jej sprawie postępowania ze względu na okoliczności, na które nie ma ona wpływu, stosuje się odpowiednie przepisy oraz odpowiednie gwarancje przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 8 , rozporządzeniu (UE) 2024/1348 9 oraz dyrektywie (UE) 2024/1346 10 .
(31) W szczególności konieczne jest wprowadzenie wspólnych pojęć "potrzeby ochrony powstałej po przybyciu do państwa członkowskiego", "źródeł krzywdy i ochrony", "ochrony wewnętrznej" oraz "prześladowania", w tym "powodów prześladowania".
(32) Ochronę mogą zapewnić państwo albo spełniające warunki określone w niniejszym rozporządzeniu stabilnie funkcjonujące organy niepaństwowe, w tym organizacje międzynarodowe, które kontrolują dane państwo lub znaczną część jego terytorium, jeżeli mogą one i chcą zapewnić ochronę. Taka ochrona powinna być skuteczna i mieć charakter trwały.
(33) W przypadku gdy państwo lub jego przedstawiciele nie są podmiotami dopuszczającymi się prześladowania lub wyrządzającymi poważną krzywdę, w ramach oceny wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i po ustaleniu, że w przeciwnym razie do osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową miałyby zastosowanie kryteria kwalifikowania określone w niniejszym rozporządzeniu, organ rozstrzygający powinien ocenić, czy istnieje alternatywa ochrony wewnętrznej. Alternatywa ochrony wewnętrznej przed prześladowaniem lub poważną krzywdą powinna być faktycznie dostępna dla osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w części terytorium kraju pochodzenia, do której mogą one bezpiecznie i legalnie się udać i zostać tam przyjęte oraz w której, jak można racjonalnie zakładać, mogą się one osiedlić. Ciężar wykazania, że alternatywa ochrony wewnętrznej jest dostępna, powinien spoczywać na organie rozstrzygającym. Jeżeli organ rozstrzygający wykaże, że alternatywa ochrony wewnętrznej jest dostępna, osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową powinny być uprawnione do przedstawienia dowodów i przedłożenia znajdujących się w ich posiadaniu elementów.
(34) Oceniając, czy można racjonalnie zakładać, że osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową mogą osiedlić się w innej części ich kraju pochodzenia, organ rozstrzygający powinien również rozważyć, czy osoby te będą w stanie zaspokoić swoje podstawowe potrzeby w zakresie dostępu do żywności, higieny i schronienia w lokalnych warunkach panujących w ich kraju pochodzenia.
(35) W przypadku gdy państwo lub jego przedstawiciele są podmiotami dopuszczającymi się prześladowania lub wyrządzającymi poważną krzywdę, należy zakładać, że alternatywa ochrony wewnętrznej nie jest dostępna dla osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, a organ rozstrzygający nie musi oceniać, czy istnieje alternatywa ochrony wewnętrznej. Organ rozstrzygający powinien móc przeprowadzić ocenę dotyczącą istnienia alternatywy ochrony wewnętrznej tylko wtedy, gdy jednoznacznie ustalono, że źródłem ryzyka prześladowania lub doznania poważnej krzywdy jest podmiot, którego władza wyraźnie ogranicza się do konkretnego obszaru geograficznego, lub gdy samo państwo kontroluje jedynie pewne części terytorium danego kraju.
(36) Przy ocenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, z którym wystąpiono po przybyciu do państwa członkowskiego, fakt, że ryzyko prześladowania lub doznania poważnej krzywdy opiera się na okolicznościach, które nie są wyrazem ani kontynuacją przekonań lub poglądów posiadanych w kraju pochodzenia, może służyć jako przesłanka wskazująca na to, że celem osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową jest wyłącznie lub głównie stworzenie warunków koniecznych do ubiegania się o nią.
(37) W zależności od okoliczności akty prześladowania wymierzone w osoby określonej płci lub w dzieci mogą obejmować, między innymi, rekrutację nieletnich, okaleczanie narządów płciowych, przymusowe małżeństwa, handel dziećmi i pracę dzieci oraz handel ludźmi w celu wykorzystywania seksualnego.
(38) Akty prześladowania mogą przybierać formę niewspółmiernego lub dyskryminacyjnego ścigania lub karania. Do niewspółmiernego lub dyskryminacyjnego ścigania lub karania może dojść, między innymi, w sytuacji, gdy osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową odmawia odbycia służby wojskowej z przyczyn moralnych, religijnych lub politycznych albo z powodu przynależności do określonej grupy etnicznej lub posiadania określonego obywatelstwa.
(39) Jednym z warunków kwalifikowania się do otrzymania statusu uchodźcy w rozumieniu art. 1 lit. A konwencji genewskiej jest związek przyczynowy między powodami prześladowania takimi jak rasa, religia lub światopogląd, narodowość, przekonania polityczne lub przynależność do określonej grupy społecznej, a aktami prześladowania lub brakiem ochrony przed takimi aktami.
(40) Równie konieczne jest wprowadzenie wspólnego pojęcia "przynależności do określonej grupy społecznej" jako powodu prześladowania. Definiując szczególną grupę społeczną, należy zwrócić należytą uwagę na aspekty związane z orientacją seksualną lub płcią osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, jeżeli mają one związek z jej uzasadnioną obawą przed prześladowaniem, w tym na tożsamość i ekspresję płciową, które to aspekty mogą być powiązane z określoną tradycją prawną i zwyczajami, prowadzącymi na przykład do okaleczania narządów płciowych, przymusowej sterylizacji czy przymusowej aborcji. W zależności od okoliczności niepełnosprawność może być cechą, którą należy brać pod uwagę przy definiowaniu określonej grupy społecznej.
(41) Okoliczności w kraju pochodzenia, w tym przykładowo istnienie i stosowanie przepisów prawa karnego, które w sposób szczególny wymierzone są w lesbijki, gejów, osoby biseksualne, transpłciowe i interseksualne, mogą oznaczać, że osoby te należy traktować jako tworzące określoną grupę społeczną.
(42) Oceniając wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, właściwe organy państw członkowskich powinny stosować metody oceny wiarygodności osoby ubiegającej się o taką ochronę w sposób zapewniający poszanowanie praw osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową gwarantowanych przez Kartę i EKPC, w szczególności prawa do godności ludzkiej oraz poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. W szczególności w przypadku orientacji seksualnej i tożsamości płciowej osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową nie powinny być poddawane szczegółowym przesłuchaniom ani testom dotyczącym ich praktyk seksualnych.
(43) Cele i zasady Organizacji Narodów Zjednoczonych są określone w preambule oraz w art. 1 i 2 Karty Narodów Zjednoczonych i zawarte w jej rezolucjach dotyczących środków zwalczania terroryzmu. W rezolucjach tych stwierdzono między innymi, że "działania, metody i praktyki terrorystyczne są sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych" oraz że "świadome finansowanie, planowanie oraz podżeganie do działań terrorystycznych jest także sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych".
(44) W celu stosowania przepisów niniejszego rozporządzenia dotyczących wykluczenia z możliwości udzielenia ochrony międzynarodowej w przypadku istnienia uzasadnionych podstaw, by uznać, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową popełniła czyn lub czyny sprzeczne z celami i zasadami określonymi w art. 1 i 2 Karty Narodów Zjednoczonych, nie jest konieczne ustalenie, że taka osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową została skazana za jedno z przestępstw terrorystycznych, o których mowa w art. 3 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 11 .
(45) W celu stosowania przepisów niniejszego rozporządzenia dotyczących wykluczenia z możliwości udzielenia ochrony międzynarodowej w związku z popełnieniem przez osobę ubiegającą się o ochronę międzynarodową czynów polegających na udziale w działaniach grupy terrorystycznej brak ustalenia, że taka osoba popełniła lub próbowała popełnić czyn o charakterze terrorystycznym zdefiniowany w rezolucjach Rady Bezpieczeństwa ONZ lub groziła jego popełnieniem, nie wyklucza uznania przez organy państw członkowskich, że postępowanie osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową jest sprzeczne z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych.
(46) Do celów indywidualnej oceny faktów mogących stanowić poważne podstawy do tego, by uznać, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową jest winna czynów sprzecznych z celami i zasadami Organizacji Narodów Zjednoczonych, podżegała do popełnienia takich czynów lub w inny sposób brała udział w ich popełnianiu, szczególne znaczenie ma fakt, że osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową została skazana przez sądy państwa członkowskiego za udział w działaniach grupy terrorystycznej, a także ustalenie przez sąd lub trybunał, że osoba ta należała do kierownictwa takiej grupy, oraz nie ma konieczności ustalenia, że osoba ta sama podżegała do popełnienia aktu terrorystycznego lub w inny sposób brała udział w jego popełnieniu.
(47) Popełnienie przestępstwa politycznego zasadniczo nie stanowi podstawy wykluczenia z możliwości uznania danej osoby za uchodźcę. Czyny szczególnie okrutne, niewspółmierne do deklarowanego celu politycznego, oraz akty o charakterze terrorystycznym, cechujące się przemocą, nawet jeżeli były popełnione z rzekomo politycznych pobudek, powinny jednak zostać uznane za poważne przestępstwa o charakterze niepolitycznym i tym samym uzasadniać wykluczenie z możliwości uznania za uchodźcę.
(48) Należy także ustanowić normy dotyczące definicji oraz zakresu statusu ochrony uzupełniającej. Ochrona uzupełniająca powinna mieć charakter komplementarny i dodatkowy wobec ochrony uchodźców przewidzianej w konwencji genewskiej. Choć status uchodźcy i status ochrony uzupełniającej wynikają z różnych podstaw do objęcia ochroną, bieżąca potrzeba ochrony może mieć podobny czas trwania. Zakresy ochrony, jaką oferuje status uchodźcy lub status ochrony uzupełniającej, mogą się różnić jedynie w przypadkach wyraźnie przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu. Niniejsze rozporządzenie umożliwia jednak państwom członkowskim przyznanie takich samych praw i świadczeń w przypadku obu tych statusów.
(49) Konieczne jest wprowadzenie wspólnych kryteriów, na podstawie których osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową będą uznawane za korzystające z ochrony uzupełniającej. Kryteria takie powinny wynikać ze zobowiązań międzynarodowych określonych instrumentami ochrony praw człowieka i z praktyki obowiązującej w państwach członkowskich.
(50) Do celów oceny poważnej krzywdy, która może kwalifikować osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową jako osoby kwalifikujące się do otrzymania ochrony uzupełniającej, pojęcie "przemocy nieselektywnej" powinno obejmować przemoc, która może dotyczyć danych osób niezależnie od ich sytuacji osobistej.
(51) Do celów oceny poważnej krzywdy sytuacje, w których dochodzi do starć pomiędzy siłami zbrojnymi państwa trzeciego a jedną lub kilkoma uzbrojonymi grupami lub w których dochodzi do starć pomiędzy dwiema lub kilkoma uzbrojonymi grupami, należy uznać za wewnętrzny konflikt zbrojny. Nie jest konieczne, aby konflikt ten mógł być zakwalifikowany jako "niemiędzynarodowy konflikt zbrojny" w rozumieniu międzynarodowego prawa humanitarnego i by natężenie starć zbrojnych, poziom zorganizowania ścierających się sił zbrojnych czy czas trwania konfliktu stanowiły przedmiot oceny odrębnej od oceny poziomu przemocy szerzącej się na danym terytorium.
(52) W odniesieniu do wymaganego dowodu dotyczącego ustalenia istnienia poważnego i zindywidualizowanego zagrożenia dla życia lub integralności fizycznej osoby cywilnej, organy rozstrzygające nie powinny wymagać od osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową przedstawienia dowodu na to, że stanowi ona konkretny cel działań związanych z jej sytuacją osobistą. Poziom przemocy nieselektywnej wymagany do uzasadnienia wniosku jest jednak niższy, jeżeli osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową jest w stanie wykazać, że dana sytuacja konkretnie jej dotyczy ze względu na czynniki związane z jej sytuacją osobistą. Ponadto organ rozstrzygający powinien w drodze wyjątku uznać za udowodnione istnienie poważnego i zindywidualizowanego zagrożenia w przypadku, gdy stopień przemocy nieselektywnej charakteryzujący konflikt zbrojny jest tak wysoki, że istnieją istotne podstawy, aby sądzić, że jeżeli osoby cywilne zostaną odesłane do kraju pochodzenia lub danej części kraju pochodzenia, mogą zostać narażone na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy ze względu na sam fakt, że tam przebywają.
(53) W zależności od okoliczności, w tym długości i celu pobytu, podróż do kraju pochodzenia może służyć jako przesłanka wskazująca na to, że osoby korzystające ze statusu uchodźcy ponownie przyjęły ochronę kraju pochodzenia lub ponownie zamieszkały w swoim kraju pochodzenia, lub - w przypadku osób korzystających z ochrony uzupełniającej - że podstawy do nadania im statusu ochrony uzupełniającej ustały.
(54) Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1348 państwa członkowskie powinny zapewnić, aby osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową miały prawo do skutecznego środka zaskarżenia przed sądem lub trybunałem decyzji organów rozstrzygających odrzucających wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej jako bezzasadne lub do zaskarżenia decyzji o pozbawieniu ochrony międzynarodowej. W tym względzie powody, które skłoniły organ rozstrzygający do podjęcia decyzji o odrzuceniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej lub o pozbawieniu ochrony międzynarodowej osoby z niej korzystającej, powinny podlegać szczegółowej kontroli ze strony właściwego sądu lub trybunału w ramach wszelkich skarg wniesionych przeciwko tym decyzjom.
(55) Dokumenty podróży wydawane osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej po raz pierwszy lub odnawiane po wejściu w życie niniejszego rozporządzenia powinny być zgodne z rozporządzeniem Rady (WE) nr 2252/2004 12 lub z równoważnymi minimalnymi normami dotyczącymi zabezpieczeń i danych biometrycznych.
(56) Zezwolenia na pobyt wydawane osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej po raz pierwszy lub odnawiane po wejściu w życie niniejszego rozporządzenia powinny być zgodne z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1030/2002 13 .
(57) W okresie między udzieleniem ochrony międzynarodowej a wydaniem zezwolenia na pobyt państwa członkowskie zapewniają, aby osoby korzystające z ochrony międzynarodowej miały skuteczny dostęp do wszystkich praw określonych w niniejszym rozporządzeniu, z wyjątkiem swobody przemieszczania się w ramach Unii i wydania dokumentu podróży.
(58) Ze względu na swoje bliskie relacje z osobami korzystającymi z ochrony międzynarodowej członkowie rodziny są zazwyczaj narażeni na akty prześladowania lub poważną krzywdę w sposób, który może stanowić podstawę udzielenia im ochrony międzynarodowej. W celu utrzymania jedności rodziny w przypadku, gdy członkowie rodziny przebywający na terytorium tego samego państwa członkowskiego nie kwalifikują się do otrzymania ochrony międzynarodowej, powinni być oni uprawnieni do ubiegania się o zezwolenie na pobyt. Takie zezwolenia na pobyt powinny być wydawane, chyba że do członków rodziny mają zastosowanie podstawy wykluczenia lub wymagają tego względy bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego. Członkowie rodziny powinni również mieć te same prawa, co osoba korzystająca z ochrony międzynarodowej po jej udzieleniu. Nie naruszając przepisów niniejszego rozporządzenia dotyczących utrzymania jedności rodziny, jeżeli sytuacja wchodzi w zakres dyrektywy Rady 2003/86/WE 14 oraz spełnione są warunki łączenia rodzin określone w tej dyrektywie, członkom rodziny osoby korzystającej z ochrony międzynarodowej, którzy osobiście nie kwalifikują się do otrzymania takiej ochrony, należy wydać zezwolenie na pobyt oraz przyznać prawa zgodnie z tą dyrektywą. Niniejsze rozporządzenie należy stosować bez uszczerbku dla dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/38/WE 15 .
(59) Dokumenty podróży powinny być wydawane dla członków rodziny osoby korzystającej z ochrony międzynarodowej zgodnie z procedurami krajowymi.
(60) Oceniając zmianę okoliczności w państwie trzecim, właściwe organy państw członkowskich powinny weryfikować, z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji osoby korzystającej z ochrony międzynarodowej, czy podmioty zapewniające ochronę w danym państwie podjęły racjonalne działania mające na celu zapobieżenie prześladowaniom lub poważnej krzywdzie, czy posiadają w szczególności sprawny system prawny pozwalający na wykrywanie, ściganie i karanie aktów stanowiących prześladowanie lub poważną krzywdę oraz czy osoba korzystająca z ochrony międzynarodowej będzie miała dostęp do tej ochrony w przypadku pozbawienia jej statusu uchodźcy lub statusu ochrony uzupełniającej.
(61) Oceniając, czy podstawy udzielenia ochrony międzynarodowej ustały, organ rozstrzygający powinien uwzględnić wszystkie odpowiednie i dostępne źródła informacji i wytyczne krajowe, unijne i międzynarodowe, w tym zalecenia wydane przez UNHCR.
(62) Jeżeli osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową jest objęta zakresem art. 1 lit. D konwencji genewskiej odnoszącego się do udzielenia ochrony lub pomocy przez organy lub agencje Organizacji Narodów Zjednoczonych inne niż UNHCR, oceniając, czy taka ochrona lub pomoc ustała z przyczyn, na które osoba ubiegająca się o ochronę międzynarodową nie ma wpływu i które są niezależne od jej woli, organ rozstrzygający powinien sprawdzić, czy dana osoba była zmuszona do opuszczenia obszaru działań danego organu lub agencji, czy jej bezpieczeństwo osobiste było poważnie zagrożone oraz czy dany organ lub agencja nie miały możliwości zapewnienia jej warunków życia zgodnie z zadaniami, których wykonanie zostało im powierzone.
(63) Jeżeli status uchodźcy lub status ochrony uzupełniającej ustaje, decyzja organu rozstrzygającego państwa członkowskiego o pozbawieniu danej osoby nadanego statusu nie pozbawia danego obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca możliwości ubiegania się o zezwolenie na pobyt na innych podstawach niż te, które uzasadniały udzielenie ochrony międzynarodowej, ani dalszego legalnego pozostawania na terytorium tego państwa członkowskiego na innych podstawach, zwłaszcza jeżeli posiada on ważne zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii, zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa Unii i prawa krajowego.
(64) Decyzja o wygaśnięciu ochrony międzynarodowej nie powinna mieć mocy wstecznej. Decyzja o uchyleniu ochrony międzynarodowej powinna mieć moc wsteczną. Jeżeli podstawą wydania decyzji jest ustanie przesłanek, decyzja taka nie powinna mieć mocy wstecznej. W przypadku uchylenia statusu uchodźcy lub statusu ochrony uzupełniającej na podstawie ustalenia, że status ten nie powinien zostać nadany, prawa nabyte mogą być zachowane lub utracone w zależności od prawa krajowego.
(65) Osoby korzystające z ochrony międzynarodowej powinny zamieszkiwać w państwie członkowskim, które udzieliło im ochrony. Osoby korzystające z ochrony międzynarodowej, które posiadają ważny dokument podróży i zezwolenie na pobyt wydane przez państwo członkowskie w pełni stosujące dorobek Schengen, powinny mieć możliwość wjazdu i swobodnego przemieszczania się na terytorium państw członkowskich w pełni stosujących dorobek Schengen przez dozwolony okres pobytu zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 16 i art. 21 Konwencji wykonawczej do układu z Schengen 17 . Osoby korzystające z ochrony międzynarodowej mogą też ubiegać się o pobyt w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, które udzieliło im ochrony międzynarodowej, zgodnie z odpowiednimi przepisami unijnymi i krajowymi. Nie przekłada się to jednak na przeniesienie statusu uchodźcy lub statusu ochrony uzupełniającej i powiązanych praw.
(66) W celu zapewnienia, aby osoby korzystające z ochrony międzynarodowej przestrzegały dozwolonego okresu pozostawania lub pobytu zgodnie z właściwym prawem krajowym, prawem Unii lub prawem międzynarodowym, dyrektywę Rady 2003/109/WE 18 należy zmienić tak, aby 5-letni okres, po którym osoby korzystające z ochrony międzynarodowej mogą uzyskać status rezydenta długoterminowego Unii, co do zasady rozpoczynał bieg na nowo za każdym razem, gdy stwierdzi się, że osoba korzystająca z ochrony międzynarodowej przebywa w innym państwie członkowskim niż to, które udzieliło jej ochrony międzynarodowej, i nie posiada prawa do pozostawania ani prawa pobytu w tym innym państwie członkowskim.
(67) Organy państw członkowskich zachowują pewną swobodę w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa narodowego, które to kwestie należy interpretować zgodnie z prawem krajowym, prawem Unii i prawem międzynarodowym. Z zastrzeżeniem indywidualnej oceny konkretnych faktów, względy bezpieczeństwa narodowego i porządku publicznego mogą dotyczyć także przypadków, w których obywatel państwa trzeciego należy do ugrupowania wspierającego międzynarodowy terroryzm lub wspiera takie ugrupowanie. Oceniając, czy obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego państwa członkowskiego, organy tego państwa członkowskiego mają prawo uwzględniać między innymi informacje otrzymane od innych państw członkowskich lub państw trzecich.
(68) Decydując o uprawnieniu do otrzymania świadczeń określonych w niniejszym rozporządzeniu, właściwy organ powinien należycie uwzględniać najlepszy interes dziecka oraz szczególne sytuacje zależności od osoby korzystającej z ochrony międzynarodowej w przypadku jej bliskich krewnych już przebywających w danym państwie członkowskim, a niebędących członkami jej rodziny. W szczególnych okolicznościach, jeżeli bliskim krewnym osoby korzystającej z ochrony międzynarodowej jest małoletni pozostający w związku małżeńskim, któremu nie towarzyszy małżonek lub małżonka, to zabezpieczenia najlepszego interesu tego małoletniego można upatrywać w przebywaniu z rodziną, z której się wywodzi.
(69) Państwa członkowskie powinny mieć możliwość ograniczenia dostępu do zatrudnienia lub podejmowania działalności na własny rachunek w przypadku stanowisk obejmujących wykonywanie władzy publicznej i odpowiedzialność za ochronę ogólnych interesów państwa lub innych organów publicznych. W ramach korzystania ze swojego prawa do równego traktowania w zakresie członkostwa w organizacjach reprezentujących pracowników lub wykonywania określonego zawodu, powinna istnieć możliwość wykluczenia osób korzystających z ochrony międzynarodowej z udziału w zarządzaniu podmiotami prawa publicznego oraz ze sprawowania urzędów regulowanych prawem publicznym.
(70) Dodatek mieszkaniowy powinien być dodatkiem podstawowym w zakresie, w jakim można go postrzegać jako pomoc społeczną.
(71) Aby osoby korzystające z ochrony międzynarodowej mogły skutecznie korzystać z praw i świadczeń określonych w niniejszym rozporządzeniu, należy uwzględnić ich specyficzne potrzeby i szczególne trudności integracyjne, którym muszą sprostać, oraz ułatwić im dostęp do praw związanych z integracją, w szczególności w zakresie związanych z zatrudnieniem możliwości edukacji i szkolenia zawodowego oraz dostępu do procedur uznawania zagranicznych dyplomów, świadectw i innych dowodów formalnych kwalifikacji, w szczególności w przypadku braku dokumentów na poparcie ich twierdzeń lub niemożności pokrycia kosztów związanych z procedurami uznawania.
(72) Osoby korzystające z ochrony międzynarodowej powinny być traktowane na równi w zakresie zabezpieczenia społecznego z obywatelami państwa członkowskiego, które udzieliło im ochrony międzynarodowej.
(73) Osobom korzystającym z ochrony międzynarodowej należy zapewnić dostęp do opieki zdrowotnej, zarówno w zakresie zdrowia fizycznego, jak i psychicznego oraz w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego, pod warunkiem że dostęp taki jest zapewniany także obywatelom państwa członkowskiego, które udzieliło im ochrony międzynarodowej.
(74) W celu ułatwienia integracji osób korzystających z ochrony międzynarodowej ze społeczeństwem osobom takim powinno się zapewnić dostęp do środków integracyjnych, na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, na warunkach określonych przez państwa członkowskie. Państwa członkowskie powinny rozważyć możliwość utrzymania dostępu do kursów językowych dla osób korzystających z ochrony międzynarodowej w przypadku, gdy miały one dostęp do takich kursów jako osoby ubiegające się ochronę międzynarodową.
(75) Warunkiem skutecznego monitorowania stosowania niniejszego rozporządzenia jest poddawanie go ocenie w regularnych odstępach czasu.
(76) Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie ustanowienie norm dotyczących udzielania ochrony międzynarodowej obywatelom państw trzecich i bezpaństwowcom przez państwa członkowskie, norm dotyczących jednolitego statusu uchodźcy lub osoby kwalifikującej się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz norm dotyczących zakresu udzielanej ochrony, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na skalę i skutki niniejszego rozporządzenia możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.
(77) Zgodnie z art. 1 i 2 oraz art. 4a ust. 1 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i do TFUE, bez uszczerbku dla art. 4 tego protokołu, Irlandia nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje.
(78) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i do TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
