a także mając na uwadze, co następuje:(1) W sporządzonej przez Europol w 2021 r. ocenie zagrożenia poważną i zorganizowaną przestępczością (SOCTA) podkreślono rosnące zagrożenie przestępczością zorganizowaną i infiltracją przestępczą. Dostępność korzyści pochodzących z działalności przestępczej - napędzana znacznymi przychodami generowanymi przez przestępczość zorganizowaną, które wynoszą co najmniej 139 mld EUR rocznie i które są w coraz większym stopniu poddawane praniu za pośrednictwem równoległego podziemnego systemu finansowego - stanowi istotne zagrożenie dla integralności gospodarki i społeczeństwa, osłabiając praworządność i prawa podstawowe. Zgodnie z komunikatem Komisji z dnia 14 kwietnia 2021 r. w sprawie unijnej strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej na lata 2021-2025 strategia ta ma na celu sprostanie wyzwaniom związanym z przestępczością zorganizowaną poprzez promowanie transgranicznej współpracy i wymiany informacji, wspieranie skutecznych postępowań przygotowawczych w przypadku siatek przestępczych, eliminowanie korzyści z działalności przestępczej oraz dostosowanie organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości do wymogów epoki cyfrowej.
(2) Głównym motywem organizacji przestępczych, które działają w wymiarze transgranicznym, w tym w ramach siatek przestępczych wysokiego ryzyka, jest uzyskiwanie korzyści finansowych. Aby stawić czoła poważnemu zagrożeniu, jakie stanowi przestępczość zorganizowana, ważne jest, aby właściwe organy dysponowały większymi możliwościami operacyjnymi i niezbędnymi środkami pozwalającymi na skuteczne śledzenie i identyfikację, zabezpieczenie i konfiskatę narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa lub mienia pochodzącego z działalności przestępczej, jak również zarządzanie takimi narzędziami, korzyściami lub takim mieniem.
(3) Organizacje przestępcze zazwyczaj reinwestują część zysków z działalności przestępczej, aby stworzyć zaplecze finansowe, które umożliwia im dalsze prowadzenie takiej działalności. Ponadto organizacje przestępcze często uciekają się do przemocy, gróźb, zastraszania lub korupcji, aby przejąć kontrolę nad przedsiębiorstwami, uzyskać koncesje, zezwolenia, zamówienia publiczne lub dotacje, czerpać nielegalne zyski lub uzyskiwać nielegalne korzyści lub infiltrować kluczowe infrastruktury, takie jak centra logistyczne. Organizacje takie mają zatem negatywne skutki dla swobody konkurencji lub wywierają wpływ na decyzje organów publicznych, zagrażając praworządności i demokracji. Organizacje przestępcze stały się podmiotami gospodarczymi działającymi na skalę światową, mającymi za cel przedsiębiorczość. Pozbawianie przestępców nielegalnych zysków jest niezbędne, aby udaremnić ich działalność i zapobiec ich przenikaniu do legalnej gospodarki.
(4) Przestępstwa gospodarcze i finansowe, w szczególności w ramach przestępczości zorganizowanej, są często popełniane za pośrednictwem osób prawnych, a przestępstwa wchodzące w zakres stosowania niniejszej dyrektywy mogą być popełniane w interesie lub na rzecz takich osób. W związku z tym nakazy zabezpieczenia i konfiskaty mogą być wydawane również wobec osób prawnych zgodnie z prawem krajowym.
(5) Skuteczny system odzyskiwania mienia wymaga szybkiego śledzenia i identyfikacji narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa oraz mienia, w przypadku którego zachodzi podejrzenie, że pochodzi z działań przestępczych. Takie narzędzia, korzyści lub mienie należy zabezpieczyć, aby zapobiec ich zniknięciu, a następnie skonfiskować po wydaniu nakazu konfiskaty w ramach postępowania w sprawach karnych. Skuteczny system odzyskiwania mienia wymaga także skutecznego zarządzania zabezpieczonym i skonfiskowanym mieniem w celu zachowania wartości tego mienia dla państwa lub w celu jego zwrotu ofiarom.
(6) Obecne unijne ramy prawne dotyczące śledzenia i identyfikacji, zabezpieczenia i konfiskaty narzędzi, korzyści lub mienia oraz zarządzania nimi, a także dotyczące biur ds. odzyskiwania mienia obejmują dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/42/UE 3 , decyzję Rady 2007/845/WSiSW 4 oraz decyzję ramową Rady 2005/212/WSiSW 5 . Komisja dokonała oceny dyrektywy 2014/42/UE i decyzji 2007/845/WSiSW i stwierdziła, że obecne ramy nie realizują w pełni celu polityki, jakim jest zwalczanie przestępczości zorganizowanej przez odzyskiwanie pochodzących z niej zysków.
(7) Istniejące ramy prawne należy zaktualizować, aby ułatwić i zagwarantować skuteczne działania w zakresie odzyskiwania i konfiskaty mienia w całej Unii. W niniejszej dyrektywie należy zatem ustanowić normy minimalne dotyczące śledzenia i identyfikacji, zabezpieczenia i konfiskaty mienia oraz zarządzania nim w ramach postępowania w sprawach karnych. W tym kontekście postępowanie w sprawach karnych to autonomiczne pojęcie prawa Unii, będące przedmiotem wykładni Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, niezależnie od orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla procedur, które państwa członkowskie mogą stosować w celu zabezpieczania i konfiskaty mienia. Konieczne jest wzmocnienie zdolności właściwych organów do pozbawiania przestępców korzyści z działalności przestępczej. W tym celu należy ustanowić normy mające na celu wzmocnienie zdolności śledzenia i identyfikacji oraz zabezpieczania mienia, poprawę zarządzania mieniem zabezpieczonym i mieniem skonfiskowanym do czasu rozporządzenia nim w następstwie prawomocnego nakazu konfiskaty, wzmocnienie instrumentów umożliwiających konfiskatę narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa oraz mienia pochodzącego z działalności przestępczej organizacji przestępczych, jak również poprawę ogólnej skuteczności systemu odzyskiwania mienia.
(8) Niniejsza dyrektywa powinna ułatwiać współpracę transgraniczną dzięki przyznaniu właściwym organom niezbędnych uprawnień i zasobów, aby mogły szybko i skutecznie odpowiadać na wnioski od organów z innych państw członkowskich. Przepisy ustanawiające normy dotyczące wczesnego śledzenia i identyfikacji, pilnych działań podejmowanych w celu zabezpieczenia lub skutecznego zarządzania przyczyniają się do poprawy możliwości odzyskiwania mienia w wymiarze transgranicznym. Biorąc pod uwagę globalny charakter przestępczości zorganizowanej i jej zdolność do szybkiego przemieszczania mienia pochodzącego z działalności przestępczej ponad granicami, należy również zacieśnić współpracę z państwami trzecimi w ramach międzynarodowych ram prawnych.
(9) Z uwagi na prowadzenie przez organizacje przestępcze jednocześnie różnych rodzajów działalności przestępczej oraz systematyczną i nastawioną na zysk współpracę pomiędzy organizacjami przestępczymi biorącymi udział w różnego rodzaju nielegalnej działalności na różnych rynkach skuteczne zwalczanie przestępczości zorganizowanej wymaga dostępności środków zabezpieczenia i konfiskaty w celu objęcia nimi zysków ze wszystkich przestępstw, w których popełnianiu biorą udział zorganizowane grupy przestępcze. Przestępstwa te obejmują dziedziny przestępczości wymienione w art. 83 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Oprócz przestępstw wymienionych w art. 83 ust. 1 TFUE zakresem niniejszej dyrektywy należy objąć także wszystkie przestępstwa zharmonizowane na poziomie Unii, w tym nadużycia przeciwko interesom finansowym Unii w świetle rosnącego udziału zorganizowanych grup przestępczych w takich przestępstwach. Zakresem niniejszej dyrektywy należy objąć także przestępstwa przeciwko środowisku, które stanowią jeden z kluczowych elementów działalności grup przestępczych i często mają związek z praniem pieniędzy lub dotyczą odpadów i pozostałości powstających w ramach produkcji narkotyków i nielegalnego handlu nimi. Ułatwianie nielegalnego wjazdu i pobytu jest jedną z podstawowych dziedzin działalności zorganizowanych grup przestępczych i zazwyczaj powiązane jest z handlem ludźmi. Przestępstwo ułatwiania nielegalnego wjazdu i pobytu należy rozumieć zgodnie z dyrektywą Rady 2002/90/WE 6 i decyzją ramową Rady 2002/946/WSiSW 7 . Decyzja ramowa 2002/946/WSiSW stanowi, że sankcjom karnym może towarzyszyć konfiskata środka transportu użytego do popełnienia przestępstwa; jednocześnie wyraźnie zaznaczono w tej decyzji, że jej przepisy stosuje się bez uszczerbku dla ochrony zapewnianej uchodźcom i osobom ubiegającym się o azyl w celu zapewnienia pomocy humanitarnej zgodnie z prawem międzynarodowym.
(10) Oprócz przestępstwa polegającego na udziale w organizacji przestępczej w rozumieniu art. 2 decyzji ramowej Rady 2008/841/WSiSW 8 , zakresem stosowania niniejszej dyrektywy należy objąć inne przestępstwa, o których mowa w art. 1 ust 1 decyzji ramowej 2008/841/WSiSW i które zdefiniowane są w prawie krajowym, w stopniu w jakim są one popełniane w ramach udziału w organizacji przestępczej zgodnie z definicją w art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2008/841/WSiSW oraz w prawie krajowym, aby przejmować nielegalne zyski pochodzące z działalności przestępczej zazwyczaj prowadzonej przez organizacje przestępcze. Szczególnie zachęca się państwa członkowskie do zapewnienia, aby w zakresie stosowania niniejszej dyrektywy znalazły się przestępstwa takie jak podrabianie produktów i piractwo, nielegalny handel dobrami kultury, fałszowanie dokumentów urzędowych i handel nimi, zabójstwo lub spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, nielegalny handel organami i tkankami ludzkimi, uprowadzenie, bezprawne przetrzymywanie lub wzięcie zakładników, rozbój w formie zorganizowanej lub przy użyciu broni, wymuszenie rozbójnicze, handel skradzionymi pojazdami, przestępstwa skarbowe odnoszące się do podatków bezpośrednich i pośrednich, podpalenie, oszustwo, nielegalny handel materiałami jądrowymi lub radioaktywnymi oraz przestępstwa wchodzące w zakres jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego. Niniejsza dyrektywa nie nakłada jednak na państwa członkowskie obowiązku ustanowienia przestępstw lub ich utrzymania.
(11) Aby zapewnić skuteczne wdrażanie unijnych środków ograniczających, należy rozszerzyć zakres stosowania niniejszej dyrektywy na przestępstwa objęte dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1226 9 .
(12) W celu przejęcia mienia, które mogłoby zostać przekształcone i przekazane, aby ukryć jego pochodzenie, oraz w celu zapewnienia harmonizacji i klarowności definicji w całej Unii należy wprowadzić szeroką definicję mienia, które może stanowić przedmiot zabezpieczenia i konfiskaty. Definicja taka powinna obejmować dokumenty lub instrumenty prawne, w tym w postaci elektronicznej i cyfrowej, potwierdzające prawo do mienia podlegającego zabezpieczeniu i konfiskacie lub prawo związane z takim mieniem, w tym na przykład instrumenty finansowe, trusty lub dokumenty, które mogą stanowić podstawę roszczeń wierzycieli i które z reguły znajdują się w posiadaniu osoby, której dotyczą dane procedury. Niniejsza dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla obowiązujących krajowych procedur dotyczących przechowywania dokumentów lub instrumentów prawnych potwierdzających prawo do mienia lub prawo z nim związane, ponieważ procedury te są stosowane przez właściwe organy krajowe lub organy publiczne zgodnie z prawem krajowym. Definicja mienia powinna obejmować wszystkie rodzaje mienia, w tym kryptoaktywa.
(13) W celu przejęcia mienia, które mogłoby zostać przekształcone i przekazane w celu ukrycia jego pochodzenia, oraz w celu zapewnienia harmonizacji i klarowności definicji w całej Unii, należy przewidzieć szeroką definicję korzyści pochodzących z przestępstwa, tak aby objąć nią bezpośrednie korzyści z działalności przestępczej i wszystkie korzyści pośrednie, w tym uzyskane poprzez ponowne zainwestowanie lub przekształcanie korzyści bezpośrednich, zgodnie z definicjami zawartymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1805 10 . Korzyści powinny zatem obejmować wszelkie mienie, w tym mienie, które zostało przekształcone lub zamienione - w całości lub w części - w inne mienie, oraz mienie, które zostało połączone z mieniem nabytym z legalnych źródeł - do wysokości szacowanej wartości włączonych do niego korzyści. Korzyści z przestępstwa powinny też obejmować dochody lub inne wpływy wynikające z korzyści pochodzących z przestępstwa lub z mienia będącego wynikiem takiego przekształcenia, zamiany lub połączenia.
(14) Dla śledzenia i identyfikacji mienia na wczesnym etapie postępowania przygotowawczego istotne jest zapewnienie szybkiej identyfikacji narzędzi, korzyści lub mienia, które mogą następnie zostać skonfiskowane, w tym mienia związanego z działalnością przestępczą zlokalizowanego w innych jurysdykcjach, co ułatwi współpracę transgraniczną. W celu zapewnienia, aby postępowaniom przygotowawczym w sprawie przestępstw finansowych nadawano we wszystkich państwach członkowskich odpowiednią wagę, aby rozwiązać problem przestępczości o charakterze transgranicznym, należy nałożyć na właściwe organy obowiązek, aby rozpoczynały śledzenie mienia od chwili powzięcia podejrzenia działalności przestępczej, która może przynosić znaczne korzyści majątkowe. Przy ustalaniu, czy korzyści majątkowe mogą być znaczne, państwa członkowskie powinny mieć możliwość ustalenia minimalnych progów wartości oczekiwanych korzyści lub pozwalania właściwym organom na indywidualną ocenę każdego przypadku. Aby umożliwić dostateczną elastyczność przy wszczynaniu postępowań przygotowawczych w sprawie przestępstw finansowych, państwa członkowskie powinny mieć możliwość ograniczenia ich zakresu do postępowań przygotowawczych w sprawie przestępstw, które mogły zostać popełnione w ramach udziału w organizacji przestępczej. Do celów zapewniania skutecznych postępowań przygotowawczych w sprawie przestępstw finansowych państwa członkowskie powinny udostępniać niezbędne zasoby finansowe i techniczne oraz personel.
(15) Aby zapewnić skuteczne stosowanie unijnych środków ograniczających, Unia ustanowiła wspólne normy minimalne dotyczące definicji czynów wyczerpujących znamiona przestępstwa, które naruszają unijne środki ograniczające. Aby ułatwiać wykrywanie przestępstw związanych z naruszaniem unijnych środków ograniczających, istotne jest przyznanie biurom ds. odzyskiwania mienia uprawnień do śledzenia i identyfikowania mienia należącego do osób i podmiotów objętych tymi środkami, na wniosek właściwych organów krajowych oparty na przesłankach racjonalnych powodach pozwalających sądzić, że takie przestępstwa zostały popełnione. Uprawnienia te powinny pozostawać bez uszczerbku dla wymogów i gwarancji proceduralnych ustanowionych w prawie krajowym, w tym przepisów dotyczących wszczynania postępowania karnego lub, w razie konieczności, wymogu uzyskania zgody organu sądowego.
(16) Biorąc pod uwagę, że skuteczne śledzenie i identyfikacja mienia mogą wymagać środków śledzenia i identyfikacji, do których zastosowania konieczna jest interwencja innych organów, ważne jest, aby biura ds. odzyskiwania mienia mogły zwracać się do stosownych organów z wnioskiem o współpracę. Warunki, na jakich można występować z takim wnioskiem, podlegają prawu krajowemu. W biurach ds. odzyskiwania mienia państwa członkowskie mogą zatrudniać przedstawicieli zarówno organów ścigania, jak i organów sądowych lub mogą tworzyć biura ds. odzyskiwania mienia zarówno w obrębie organów ścigania, jak i wymiaru sprawiedliwości.
(17) Ze względu na transnarodowy charakter finansów wykorzystywanych przez zorganizowane grupy przestępcze państwa członkowskie powinny szybko wymieniać między sobą informacje mogące prowadzić do identyfikacji narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa oraz innego mienia będącego własnością przestępców lub przez nich kontrolowanego. W tym celu niezbędne jest przyznanie biurom ds. odzyskiwania mienia uprawnień do śledzenia i identyfikacji mienia, które może następnie podlegać konfiskacie, aby zapewnić im dostęp do niezbędnych informacji na jasnych warunkach, a także ustanowienie przepisów dotyczących szybkiej wymiany informacji między tymi biurami, zarówno z własnej inicjatywy, jak i na wniosek. W nagłych przypadkach, gdy istnieje ryzyko zniknięcia mienia, odpowiedzi na wnioski o udzielenie informacji należy udzielać jak najszybciej, a w każdym razie w terminie ośmiu godzin. Wymóg śledzenia i identyfikacji przez biura ds. odzyskiwania mienia narzędzi, korzyści lub mienia, które mogą stać się lub są przedmiotem nakazu zabezpieczenia lub konfiskaty wydanego przez inne państwo członkowskie, ma na celu ułatwienie przygotowania lub wykonania nakazów zabezpieczenia wydanych przez inne państwa członkowskie, ale nie oznacza obowiązku uznawania takich nakazów zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2018/1805.
(18) Aby biura ds. odzyskiwania mienia mogły prowadzić skuteczne postępowania mające na celu śledzenie mienia oraz szybko odpowiadać na wnioski transgraniczne, powinny mieć dostęp do informacji, które są niezbędne do ustalenia istnienia mienia, które stanowi lub może stanowić przedmiot nakazu zabezpieczenia lub konfiskaty, lub ustalenia, kto jest właścicielem takiego mienia lub kto sprawuje nad nim kontrolę. Biura ds. odzyskiwania mienia powinny mieć zatem natychmiastowy i bezpośredni dostęp do stosownych danych, takich jak informacje o nieruchomościach, krajowe rejestry obywatelstwa i ewidencja ludności, komercyjne bazy danych oraz bazy danych pojazdów, oprócz dostępu do informacji o rachunkach bankowych zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1153 11 oraz do informacji o beneficjentach rzeczywistych zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 12 . Dostęp do informacji i ich przeszukiwanie powinno się uznać za natychmiastowe i bezpośrednie między innymi w przypadku, gdy organy krajowe prowadzące rejestr przekazują szybko informacje właściwym organom za pośrednictwem automatycznego mechanizmu, pod warunkiem że w udzielane dane lub informacje stanowiące przedmiot wniosku nie może ingerować żadna instytucja pośrednia. Ponadto państwa członkowskie powinny zapewnić, aby biura ds. odzyskiwania mienia miały szybki dostęp -natychmiastowy i bezpośredni albo na wniosek - do innych informacji, które mogą okazać się cenne przy identyfikacji stosownego mienia, takich jak informacje o kredytach hipotecznych i pożyczkach, dane celne lub informacje o przelewach i saldach na rachunkach, a także dane podatkowe, dane dotyczące zabezpieczenia społecznego oraz informacje od organów ścigania. W odniesieniu do danych podatkowych, krajowych danych dotyczących zabezpieczenia społecznego i informacji od organów ścigania państwa członkowskie powinny mieć możliwość postanowienia, że biura ds. odzyskiwania mienia będą miały dostępu do tych informacji na podstawie wniosków zawierających uzasadnienie, a organy posiadające takie informacje będą miały możliwość odmówienia udzielenia dostępu do takich informacji na określonych warunkach, aby zapewnić niezakłócony przebieg postępowań przygotowawczych, poufność informacji przekazanych przez inne państwo członkowskie lub państwo trzecie oraz proporcjonalność wniosków o udzielenie informacji w stosunku do uzasadnionych interesów osoby fizycznej lub prawnej. Dostęp do informacji powinien podlegać szczególnym zabezpieczeniom, które zapobiegają nieuprawnionemu wykorzystywaniu praw dostępu. Takie zabezpieczenia stanowią uzupełnienie wymogów dotyczących zapewnienia ewidencjonowania czynności związanych z dostępem i przeglądaniem zgodnie z art. 25 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 13 . Zapewnienie dostępu do tych informacji nie uniemożliwia państwom członkowskim uzależniania dostępu od gwarancji proceduralnych ustanowionych w prawie krajowym, przy należytym uwzględnieniu faktu, że biura ds. odzyskiwania mienia muszą być w stanie szybko odpowiadać na wnioski transgraniczne. Wdrożenie gwarancji proceduralnych nie powinno wpłynąć na zdolność biur ds. odzyskiwania mienia do odpowiadania na wnioski od innych państw członkowskich, zwłaszcza w przypadku wniosków pilnych.
(19) Aby zapewnić bezpieczeństwo informacji wymienianych przez biura ds. odzyskiwania mienia, wszystkie takie biura powinny mieć bezpośredni dostęp do aplikacji sieci bezpiecznej wymiany informacji (SIENA) zarządzanej przez Europol zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 14 . We wszelkiej komunikacji między tymi biurami prowadzonej na podstawie niniejszej dyrektywy należy korzystać ze SIENA lub - w razie potrzeby w wyjątkowych okolicznościach - z innych bezpiecznych kanałów. Korzystanie z innego bezpiecznego kanału może być konieczne w wyjątkowych przypadkach, na przykład gdy pilny charakter wniosku o udzielenie informacji wymaga tymczasowego skorzystania z innego kanału komunikacji lub gdy wymiana informacji wymaga zaangażowania państw trzecich lub organizacji międzynarodowych lub gdy istnieją obiektywne powody, aby sądzić, że takie zaangażowanie będzie wymagane na późniejszym etapie. Odniesienie do SIENA należy rozumieć jako mające zastosowanie również do aplikacji będącej jej następcą, w przypadku gdy SIENA zostanie nią zastąpiona.
(20) Z uwagi na szybkość, z jaką przestępcy przekazują mienie pochodzące z działalności przestępczej między jurysdykcjami, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby biura ds. odzyskiwania mienia szybko wymieniały informacje niezbędne do wykonywania swoich zadań. W wyjątkowych przypadkach może być obiektywnie uzasadnione, aby biura ds. odzyskiwania mienia odmówiły udzielenia informacji innemu takiemu biuru, które wystąpiło z wnioskiem o udzielenie informacji, jeżeli zaszkodziłoby to interesom bezpieczeństwa narodowego państwa członkowskiego, w którym znajduje się biuro ds. odzyskiwania mienia, do którego skierowano wniosek o udzielenie informacji, zagroziłoby trwającym postępowaniom przygotowawczym lub operacjom wywiadowczym, stanowiłoby bezpośrednie zagrożenie dla życia lub integralności cielesnej osoby lub gdyby było to wyraźnie nieproporcjonalne lub nieistotne w stosunku do celów, do których zwrócono się o te informacje. Oceniając zgodność z zasadami konieczności i proporcjonalności, biura ds. odzyskiwania mienia powinny dokładać należytej staranności, w tym w odniesieniu do poszanowania praw podstawowych.
(21) Zabezpieczenie i konfiskata w rozumieniu niniejszej dyrektywy są niezależnymi pojęciami, co nie powinno uniemożliwić państwom członkowskim wykonywania niniejszej dyrektywy przy wykorzystaniu instrumentów, które zgodnie z prawem krajowym zostałyby uznane za kary lub środki innego rodzaju.
(22) Konfiskata prowadzi do ostatecznego pozbawienia mienia. Jednak warunkiem wstępnym konfiskaty może być zachowanie mienia, które jest często niezbędne do skutecznego wykonania nakazu konfiskaty. Zachowanie mienia odbywa się w drodze jego zabezpieczenia. Aby zapobiec zniknięciu mienia, należy przyznać właściwym organom w państwach członkowskich, w skład których mogą wchodzić biura ds. odzyskiwania mienia, uprawnień do podejmowania natychmiastowego działania, mogącego mieć postać nakazu, w celu zachowania tego mienia do czasu wydania nakazu zabezpieczenia. Z uwagi na wyjątkowy charakter takiego działania państwa członkowskie powinny ograniczyć jego obowiązywanie w czasie.
(23) W przypadkach gdy właściwe organy nie są w stanie podjąć natychmiastowego działania, państwa członkowskie powinny umożliwić podjęcie takiego działania biurom ds. odzyskiwania mienia. Działanie takie może być konieczne w szczególności wtedy, gdy - na wniosek biura ds. odzyskiwania mienia w innym państwie członkowskim - dane biuro ds. odzyskiwania mienia wyśledziło i zidentyfikowało mienie, które może bardzo szybko zniknąć (takie jak kryptoaktywa), oraz gdy właściwe organy państwa członkowskiego, w którym znajduje się biuro ds. odzyskiwania mienia, do którego skierowano wniosek o udzielenie informacji, nie są w stanie podjąć natychmiastowego działania z racji tego, że w tym państwie członkowskim nie toczy się postępowanie przygotowawcze. Biura ds. odzyskiwania mienia powinny być w stanie zachować to mienie do czasu, kiedy możliwe będzie wydanie europejskiego nakazu zabezpieczenia zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2018/1805.
(24) Z uwagi na to, że nakazy zabezpieczenia stanowią ingerencję w prawo własności, takich środków tymczasowych nie należy utrzymywać mocy dłużej niż jest to konieczne do zapewnienia dostępności mienia na wypadek ewentualnej późniejszej konfiskaty. Utrzymywanie w mocy takich środków tymczasowych może wymagać kontroli przez sąd krajowy w celu zapewnienia, aby cel tych środków, jakim jest zapobieżenie zniknięciu mienia, pozostawał aktualny.
(25) Środki zabezpieczenia powinny pozostawać bez uszczerbku dla możliwości uznania danego mienia za dowód w trakcie postępowania, pod warunkiem że zostanie ono następnie udostępnione w celu skutecznego wykonania nakazu konfiskaty. Mienie może zostać zabezpieczone w związku z postępowaniem karnym również w celu jego ewentualnego późniejszego zwrotu lub w celu zapewnienia środków na potrzeby rekompensaty szkód powstałych w wyniku przestępstwa.
(26) Oprócz środków konfiskaty, które umożliwiają organom pozbawianie przestępców narzędzi lub korzyści pod warunkiem wydania prawomocnego wyroku skazującego, konieczne jest umożliwienie konfiskaty mienia stanowiącego równowartość takich narzędzi lub korzyści w celu przejęcia mienia stanowiącego równowartość narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa, w przypadku gdy skonfiskowanie takich narzędzi i korzyści jest niemożliwe. W stosownych przypadkach zgodnie z prawem krajowym państwa członkowskie mogą zdefiniować konfiskatę mienia o równoważnej wartości jako uzupełniającą lub alternatywną względem konfiskaty narzędzi i korzyści.
(27) Przy wykonywaniu niniejszej dyrektywy w zakresie konfiskaty mienia, którego wartość odpowiada wartości narzędzi, powinny mieć zastosowanie stosowne przepisy, jeżeli - w związku ze szczególnymi okolicznościami danej sprawy - środek w postaci takiej konfiskaty jest proporcjonalny, z uwzględnieniem w szczególności wartość danych narzędzi. Państwa członkowskie mogą również uwzględnić, czy i w jakim zakresie skazany ponosi odpowiedzialność za niemożność konfiskaty narzędzi.
(28) Powszechną i często stosowaną praktyką służącą uniknięciu konfiskaty jest przekazywanie mienia lub korzyści przez podejrzanego lub oskarżonego świadomej tego osobie trzeciej. Nabycie przez osobę trzecią odnosi się na przykład do sytuacji, w których osoba trzecia nabyła mienie - bezpośrednio lub pośrednio, na przykład przez pośrednika - od podejrzanego lub oskarżonego, w tym w przypadku sprawstwa polecającego lub kierowniczego lub popełnienia przestępstwa na rzecz podejrzanego lub oskarżonego, oraz jeżeli oskarżony nie posiada mienia, które można skonfiskować. Konfiskata taka powinna być możliwa przynajmniej w przypadkach, w których ustalono, że stosowne osoby trzecie wiedziały lub powinny były wiedzieć, że celem przekazania lub nabycia mienia było uniknięcie konfiskaty. To, czy osoba trzecia posiadała lub powinna była posiadać taką wiedzę, należy oceniać na podstawie konkretnych faktów i okoliczności, w tym gdy przekazanie nastąpiło nieodpłatnie lub w zamian za kwotę znacznie nieproporcjonalną do wartości rynkowej, gdy mienie zostało przekazane blisko powiązanym stronom lub pozostało pod faktyczną kontrolą podejrzanego lub oskarżonego. Przekazanie mienia stronom blisko powiązanym z podejrzanym lub oskarżonym może obejmować przekazanie członkom rodziny lub osobom fizycznym, z którymi podejrzanego lub oskarżonego łączą uzgodnienia prawne lub wszelkie inne bliskie stosunki biznesowe, lub przekazanie osobom prawnym, w których organach administracyjnych, kierowniczych lub nadzorczych zasiada podejrzany lub oskarżony lub członek jego rodziny. Przepisy dotyczące konfiskaty w stosunku do osób trzecich powinny dotyczyć zarówno osób fizycznych, jak i osób prawnych, bez uszczerbku dla prawa osób trzecich do bycia wysłuchanym, w tym prawa do wystąpienia z roszczeniem dotyczącym własności danego mienia. W każdym przypadku prawa osób trzecich działających w dobrej wierze powinny być chronione zgodnie z prawem krajowym.
(29) Organizacje przestępcze biorą udział w różnorakiej działalności przestępczej. Aby skutecznie zwalczać przestępczość, mogą zaistnieć sytuacje, w których właściwe jest dokonanie w następstwie wyroku skazującego za przestępstwo, które może przynieść korzyści majątkowe, konfiskaty nie tylko mienia powiązanego z danym przestępstwem, w tym korzyści pochodzących z przestępstwa lub narzędzi służących do jego popełnienia, lecz także dodatkowego mienia, jeżeli sąd ustali, że pochodzi ono z czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa. Taka konfiskata rozszerzona powinna być możliwa, jeżeli sąd upewnił się, że dane mienie pochodzi z czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa, bez wymogu skazania za takie czyny. Dany czyn wyczerpujący znamiona przestępstwa może obejmować każdy rodzaj przestępstwa. Nie ma wymogu udowodnienia indywidualnych przestępstw, ale sąd musi upewnić się, że dane mienie pochodzi z takiego czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa. W tym zakresie sąd musi rozważyć szczególne okoliczności sprawy, w tym okoliczności faktyczne i dostępne dowody, w oparciu o które można wydać orzeczenie o konfiskacie rozszerzonej. Nieproporcjonalność mienia danej osoby do jej legalnych dochodów może stanowić okoliczność faktyczną stanowiącą podstawę do stwierdzenia przez sąd, iż mienie to pochodzi z czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa. Państwa członkowskie mogą również wprowadzić wymóg dotyczący określonego przedziału czasowego, w trakcie którego mienie może zostać uznane za pochodzące z czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa.
(30) Konfiskata powinna być możliwa wówczas, gdy wydanie prawomocnego wyroku skazującego nie jest możliwe z powodu choroby, ucieczki lub śmierci podejrzanego lub oskarżonego. Konfiskata powinna być możliwa również w przypadku, gdy okres przedawnienia przewidziany w prawie krajowym w przypadku stosownych przestępstw wynosi mniej niż 15 lat i upłynął po wszczęciu postępowania karnego. W takich przypadkach konfiskata powinna być dozwolona jedynie wówczas, gdyby postępowanie karne mogło doprowadzić do wydania prawomocnego wyroku skazującego za przestępstwo, gdyby nie zaistniały takie okoliczności, przynajmniej w odniesieniu do przestępstw, które mogłyby prowadzić, pośrednio lub bezpośrednio, do powstania znacznych korzyści majątkowych, oraz w przypadkach gdy sąd upewnił się, że narzędzia, korzyści lub mienie podlegające konfiskacie pochodzą z tego przestępstwa lub są z nim pośrednio lub bezpośrednio powiązane. W przypadku choroby oraz ucieczki możliwość przeprowadzenia w państwach członkowskich postępowania zaocznego byłaby wystarczająca do wypełnienia obowiązku polegającego na umożliwieniu takiej konfiskaty. Należy pamiętać, że organy międzynarodowe stwierdziły, że konfiskata przy braku wyroku skazującego może posłużyć do rozwiązania problemu przeszkód dla konfiskaty nielegalnych zysków wynikających z immunitetu i amnestii.
(31) Do celów niniejszej dyrektywy za chorobę należy uznać przedłużającą się niezdolność podejrzanego lub oskarżonego do uczestniczenia w postępowaniu karnym, w wyniku czego istnieje ryzyko, że upłyną terminy przedawnienia ustanowione w prawie krajowym w odniesieniu do odpowiedzialności karnej i postępowanie to nie będzie mogło dalej się toczyć.
(32) W sytuacjach, w których środki konfiskaty określone w art. 12-15 nie są stosowane z przyczyn prawnych lub faktycznych określonych przez prawo krajowe, nadal powinna być możliwa konfiskata mienia, które zostało zidentyfikowane lub - w przypadkach gdy krajowy system prawny wymaga zabezpieczenia - zabezpieczone w ramach postępowania przygotowawczego w sprawie przestępstwa, na podstawie okoliczności wskazujących, że mienie to może pochodzić z czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa. Mienie takie powinno zostać skonfiskowane wówczas, gdy sąd upewni się, że mienie to pochodzi z czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa popełnionego w ramach udziału w organizacji przestępczej i gdy czyn ten może przynieść, pośrednio lub bezpośrednio, znaczne korzyści majątkowe. Przy ustalaniu, czy czyn wyczerpujący znamiona przestępstw może prowadzić do powstania znacznych korzyści majątkowych, państwa członkowskie mogą brać pod uwagę wszystkie istotne okoliczności, w tym sposób działania, na przykład to, czy warunkiem uznania danego czynu za przestępstwo jest jego popełnienie w ramach przestępczości zorganizowanej lub z zamiarem uzyskiwania stałych zysków z przestępstw. Państwa członkowskie powinny umożliwić konfiskatę takiego nielegalnego majątku, jeżeli postępowanie przygotowawcze, w którym zidentyfikowano mienie, dotyczy przestępstwa objętego zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, zagrożonego karą pozbawienia wolności w maksymalnym wymiarze co najmniej czterech lat. Warunek ten zapewnia, aby możliwość konfiskaty nielegalnego majątku istniała w przypadku postępowań przygotowawczych dotyczących przestępstw uznanych za dostatecznie poważne.
(33) Stosując krajowe przepisy wykonujące niniejszą dyrektywę, właściwe organy krajowe mogą zdecydować, że nie będą nakazywały konfiskaty nielegalnego majątku lub jej wykonywały, gdy w danym przypadku zastosowanie norm określonych w niniejszej dyrektywie byłoby oczywiście nieracjonalne lub nieproporcjonalne. Państwa członkowskie mogą również wprowadzić wymóg dotyczący określonego przedziału czasowego, w trakcie którego mienie można uznać za pochodzące z takiego czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa. Państwa członkowskie powinny zapewnić poszanowanie odpowiednich praw procesowych osoby, której dotyczy nakaz. Prawa osób trzecich działających w dobrej wierze powinny być chronione zgodnie z prawem krajowym.
(34) Udowodnienie, że zostało popełnione indywidualne przestępstwo, nie powinno stanowić warunku wstępnego konfiskaty nielegalnego majątku, niemniej jednak muszą istnieć wystarczające fakty i okoliczności, aby sąd mógł się upewnić, że dane mienie pochodzi z przestępstwa. Dany czyn wyczerpujący znamiona przestępstwa może obejmować każdy rodzaj przestępstwa popełnionego w ramach udziału w organizacji przestępczej i mogącego przynieść znaczne korzyści majątkowe, co sprawiałoby, że przestępstwo to miałoby charakter poważny. Przy ustalaniu, czy dane mienie powinno zostać skonfiskowane, sądy krajowe powinny brać pod uwagę wszystkie istotne okoliczności danej sprawy, w tym dostępne dowody i szczególne okoliczności faktyczne, takie jak to, że wartość mienia jest znacznie nieproporcjonalna w stosunku do legalnego dochodu danej osoby. Inną istotną okolicznością może być brak wiarygodnego legalnego źródła mienia, ponieważ zazwyczaj można wskazać pochodzenie legalnie nabytego mienia. Istotne mogą być również związki danej osoby z działalnością organizacji przestępczej, jak również okoliczności, takie jak sytuacja, w której doszło do znalezienia mienia, lub okoliczności wskazujące na udział w działalności przestępczej. Oceny należy dokonywać indywidualnie dla każdego przypadku w zależności od okoliczności danej sprawy. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość postanowienia, że konfiskata nielegalnego majątku będzie możliwa, gdy postępowanie karne zostało umorzone, lub że będzie można nakazać taką konfiskatę niezależnie od postępowania karnego w sprawie danego przestępstwa.
(35) Niniejsza dyrektywa nie uniemożliwia państwom członkowskim przyjmowania środków umożliwiających konfiskatę nielegalnego majątku w związku z innymi przestępstwami lub okolicznościami. Przedmiot niniejszej dyrektywy jest ograniczony do postępowania w sprawach karnych, w związku z czym niniejszej dyrektywy nie stosuje się do środków konfiskaty w postępowaniu w sprawach cywilnych, które to środki mogły zostać wdrożone przez państwa członkowskie.
(36) Śledzenie i identyfikacja mienia, które ma zostać zabezpieczone i skonfiskowane, powinno być możliwe nawet po wydaniu prawomocnego wyroku skazującego za przestępstwo lub po przeprowadzeniu postępowania dotyczącego konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego. Nie uniemożliwia to państwom członkowskim ustalania rozsądnych terminów po wydaniu prawomocnego wyroku skazującego lub prawomocnego orzeczenia w postępowaniu dotyczącym konfiskaty bez uprzedniego wyroku skazującego, po upływie których śledzenie i identyfikacja nie byłyby już możliwe.
(37) Biorąc pod uwagę fakt, że działalność przestępcza może wyrządzić ogromne szkody ofiarom, niezbędna jest ochrona praw ofiar, wraz z prawem do rekompensaty i zwrotu mienia. Państwa członkowskie powinny zatem podjąć odpowiednie środki w celu zapewnienia, aby w ramach postępowań mających na celu śledzenie, zabezpieczenie i konfiskatę mienia - w tym w sprawach transgranicznych - były brane pod uwagę roszczenia ofiar dotyczące zwrotu mienia i rekompensaty, podnoszone przeciwko osobie podlegającej środkowi konfiskaty w wyniku popełnienia przestępstwa. Ponadto, aby ułatwiać rekompensatę i zwrot mienia na rzecz ofiar, należy ułatwić śledzenie mienia, które może stać się przedmiotem takich roszczeń, a także wymianę informacji między organami właściwymi do śledzenia mienia i organami właściwymi do orzekania w sprawie roszczeń ofiar lub wykonywania takich orzeczeń.
(38) Ponowne wykorzystanie skonfiskowanego mienia w ramach społeczeństwa wysyła do niego wyraźny sygnał dotyczący znaczenia wartości takich jak sprawiedliwość i legalność, potwierdza znaczenie praworządności w społecznościach bardziej bezpośrednio dotkniętych przestępczością zorganizowaną i buduje ich odporność na infiltrację przestępczą w ich tkankę społeczną i gospodarczą, co zaobserwowano w tych państwach członkowskich, które już przyjęły takie środki dotyczące ponownego wykorzystania skonfiskowanego mienia w ramach społeczeństwa. Zachęca się zatem państwa członkowskie do podjęcia niezbędnych środków, aby umożliwić wykorzystywanie skonfiskowanego mienia w interesie publicznym lub do celów społecznych, w ten sposób, aby skonfiskowane mienie mogło pozostać własnością państwową do celów sprawiedliwości, egzekwowania prawa, służby publicznej oraz do celów społecznych lub gospodarczych lub mogło zostać przekazane władzom gminy lub regionu, w których mienie to się znajduje, aby władze te mogły wykorzystywać je do takich celów, w tym przekazać je organizacjom wykonującym prace w interesie społecznym. Wykorzystywanie skonfiskowanego mienia do takich celów pozostaje bez uszczerbku dla autonomii budżetowej państw członkowskich.
(39) Państwa członkowskie powinny także mieć możliwość wykorzystywania skonfiskowanego mienia do zasilenia mechanizmów służących wspieraniu państw trzecich dotkniętych sytuacjami, w odpowiedzi na które zastosowano unijne środki ograniczające, o ile popełnione przestępstwo ma bezpośredni lub pośredni związek z tą sytuacją. Komisja powinna ułatwiać współpracę między państwami członkowskimi oraz z państwami trzecimi i mogłaby udzielać wskazówek na temat najskuteczniejszych dostępnych procedur i finansowych mechanizmów wspierania takich państw trzecich, w celu propagowaniu wykorzystywania do tego celu skonfiskowanych narzędzi, korzyści lub mienia.
(40) Państwa członkowskie zachęca się do przyjmowania właściwych środków mających na celu zapobieganie nabywaniu mienia - bezpośrednio lub pośrednio, w trakcie rozporządzania nim na podstawie nakazu konfiskaty - przez osoby skazane w postępowaniu karnym, w którym mienie zostało zabezpieczone. Środki takie mogą być ograniczone do mienia powyżej pewnej wartości i mogą obejmować wyłączenie pewnych rodzajów podmiotów z uczestnictwa w sprzedaży mienia, wymóg przedstawienia dokumentacji przez kupującego lub ocenę ewentualnych powiązań kupującego ze skazanym. Państwa członkowskie mogą zastosować takie środki także do sprzedaży zabezpieczonego mienia.
(41) W celu zapewnienia, aby mienie, które jest lub może być przedmiotem nakazu zabezpieczenia lub konfiskaty, zachowało swoją wartość ekonomiczną, państwa członkowskie powinny wdrożyć skuteczne środki zarządzania. Środki te obejmują skuteczne zarządzanie podmiotami, takimi jak przedsiębiorstwa, które należy zachować jako przedsiębiorstwa kontynuujące działalność, podejmując jednocześnie środki konieczne do zapewnienia, aby podejrzany lub oskarżony nie czerpał pośrednich ani bezpośrednich korzyści z bieżącej działalności takiego podmiotu, lub, w stosownych przypadkach, środki nadzorcze dotyczących kontroli nad takim podmiotem.
(42) Jeżeli jest to uzasadnione charakterem mienia, w tym jego wartością lub potrzebą szczególnych warunków zarządzania, ocenę tego, jak zminimalizować koszty zarządzania oraz zachować wartość mienia, należy przeprowadzić podczas przygotowywania wykonania nakazu zabezpieczenia lub najpóźniej bez zbędnej zwłoki po jego wykonaniu. Celem tej oceny jest przedstawienie właściwym organom odpowiednich uwag, które należy uwzględnić przed przyjęciem lub wykonaniem nakazu zabezpieczenia, w trakcie tych czynności lub po nich. Państwa członkowskie mogą udzielać wskazówek dotyczących sposobu przeprowadzania takiej oceny, z uwzględnieniem okoliczności dotyczących mienia, które ma zostać zabezpieczone, oraz przy zapewnieniu, aby ocena ta nie przeszkodziła w terminowym wykonaniu nakazu zabezpieczenia.
(43) W sytuacjach, w których można racjonalnie założyć, że zabezpieczone mienie jest mieniem łatwo psującym się lub szybko tracącym na wartości lub mieniem, którego koszty utrzymania są nieproporcjonalne w stosunku do jego oczekiwanej wartości w chwili konfiskaty, lub mieniem, którym zarządzanie jest zbyt trudne lub które jest łatwo zastępowalne, państwa członkowskie powinny umożliwić sprzedaż takiego mienia przed wydaniem nakazu konfiskaty. Zgodnie z prawem krajowym decyzja w sprawie sprzedaży mienia o szczególnym charakterze może podlegać uprzedniemu zatwierdzeniu przez właściwy organ krajowy. Przed podjęciem takiej decyzji państwa członkowskie powinny zapewnić, aby osoba, której ona dotyczy, została powiadomiona, z wyjątkiem przypadków, w których osoba ta uciekła lub nie można ustalić miejsca jej pobytu, oraz miała możliwość bycia wysłuchaną przed dokonaniem sprzedaży, z wyjątkiem przypadków pilnych). Państwa członkowskie powinny przewidzieć możliwość odwołania się od nakazu sprzedaży przyspieszonej. Państwa członkowskie powinny zapewnić możliwość zawieszenia przez sąd wykonania takiego nakazu, na przykład gdy jest to konieczne do zabezpieczenia uzasadnionych interesów osoby, której dotyczy nakaz, w szczególności gdy istnieje ryzyko wyrządzenia nieodwracalnej szkody. Państwa członkowskie mogą ustanowić także możliwość nadania środkowi odwoławczemu skutku zawieszającego na mocy prawa. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość obciążenia właściciela lub beneficjenta rzeczywistego mienia kosztami zarządzania zabezpieczonym mieniem, na przykład jako rozwiązanie alternatywne w stosunku do nakazu sprzedaży przyspieszonej oraz w przypadku wydania prawomocnego wyroku skazującego.
(44) Państwa członkowskie powinny utworzyć lub wyznaczyć co najmniej jeden właściwy organ, który będzie działał jako biuro ds. zarządzania mieniem, w celu stworzenia wyspecjalizowanych organów, których zadaniem jest zarządzanie mieniem zabezpieczonym i mieniem skonfiskowanym w celu skutecznego zarządzania zabezpieczonym mieniem przed konfiskatą i zachowania jego wartości w oczekiwaniu na wydanie prawomocnego orzeczenia w przedmiocie konfiskaty i rozporządzenie mieniem na podstawie takiego orzeczenia. Bez uszczerbku dla wewnętrznych struktur administracyjnych państw członkowskich biura ds. zarządzania mieniem powinny być albo jedynym organem zarządzającym mieniem zabezpieczonym i mieniem skonfiskowanym, albo powinny udzielać wsparcia podmiotom zdecentralizowanym zgodnie z krajowymi strukturami zarządzania oraz wspierać właściwe organy w planowaniu. W niniejszej dyrektywie nie określa się prawnego ani instytucjonalnego charakteru biur ds. zarządzania mieniem i pozostaje ona bez uszczerbku dla systemów instytucjonalnych państw członkowskich.
(45) Niniejsza dyrektywa nie narusza praw podstawowych i jest zgodna z zasadami uznanymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej "Kartą") i w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (zwanej dalej "EKPC"), zgodnie z wykładnią zawartą w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Niniejszą dyrektywę należy wykonywać zgodnie z tymi prawami i zasadami.
(46) Nakazy zabezpieczenia i konfiskaty wywierają znaczący wpływ na prawa przysługujące podejrzanym i oskarżonym, a w pewnych przypadkach - na prawa przysługujące osobom trzecim lub innym osobom nieobjętym postępowaniem karnym. Aby zagwarantować ochronę praw podstawowych tych osób podczas wykonywania niniejszej dyrektywy zgodnie z prawem do rzetelnego procesu sądowego, prawem do skutecznego środka prawnego i domniemaniem niewinności zapisanymi w art. 47 i 48 Karty, w niniejszej dyrektywie należy określić szczególne zabezpieczenia oraz środki zaskarżenia.
(47) Osobę, której dotyczy nakaz, należy bez zbędnej zwłoki powiadomić o wydaniu nakazu zabezpieczenia, nakazu konfiskaty i nakazu sprzedaży przyspieszonej. Niemniej jednak państwa członkowskie powinny mieć możliwość zapewnienia właściwym organom prawa do odroczenia powiadomienia o nakazach zabezpieczenia osoby, której dotyczy nakaz, ze względu na potrzeby postępowania przygotowawczego. Celem powiadomienia o takich nakazach jest między innymi umożliwienie osobie, której dotyczy nakaz, zaskarżenia go. W powiadomieniu należy zatem co do zasady określić przyczynę lub przyczyny wydania danego nakazu. W przypadku gdy tożsamość osoby, której dotyczy nakaz, lub miejsce pobytu takiej osoby są nieznane lub jeżeli powiadomienie każdej z osób, których dotyczy nakaz, wiązałoby się z nieproporcjonalnym obciążeniem dla właściwego organu, powinna istnieć możliwość dokonania powiadomienia drodze publicznego ogłoszenia.
(48) Osoba, której dotyczy nakaz, powinna mieć skuteczną możliwość zaskarżenia nakazu zabezpieczenia, nakazu konfiskaty i nakazu sprzedaży przyspieszonej. W przypadku nakazów konfiskaty, gdy wyczerpane zostały wszystkie znamiona przestępstwa, lecz nie jest możliwe wydanie wyroku skazującego, oskarżony powinien mieć możliwość skorzystania z prawa do bycia wysłuchanym przed wydaniem nakazu, jeżeli jest to możliwe. W przypadku nakazów konfiskaty na podstawie przepisów dotyczących konfiskaty rozszerzonej i konfiskaty nielegalnego majątku okoliczności, które osoba, której dotyczy nakaz, może zakwestionować przed sądem, zaskarżając nakaz konfiskaty, powinny również obejmować szczególne okoliczności faktyczne i dostępne dowody, na podstawie których dane mienie zostało uznane za mienie pochodzące z czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa.
(49) Wykonując niniejszą dyrektywę, państwa członkowskie mogą postanowić, że w wyjątkowych okolicznościach należy odstąpić od nakazania lub wykonania konfiskaty, w przypadku gdyby zgodnie z prawem krajowym stanowiła ona nadmierne obciążenie dla osoby, której dotyczy nakaz, na podstawie okoliczności danej sprawy.
(50) Chociaż państwa członkowskie mają obowiązek zapewnienia osobom, których mienia dotyczą środki przewidziane w niniejszej dyrektywie, prawa dostępu do adwokata przez cały czas trwania postępowania w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty, niniejsza dyrektywa nie ma wpływu na przepisy mające zastosowanie do zapewniania nieodpłatnej pomocy prawnej.
(51) Niniejszą dyrektywę należy wykonywać bez uszczerbku dla dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE 15 , 2012/13/UE 16 , 2012/29/UE 17 , 2013/48/UE 18 , 2014/60/UE 19 , (UE) 2016/343 20 , (UE) 2016/800 21 oraz (UE) 2016/1919 22 .
(52) Szczególnie ważne jest zapewnienie ochrony danych osobowych zgodnie z prawem Unii w odniesieniu do przetwarzania danych na podstawie niniejszej dyrektywy. Przepisy niniejszej dyrektywy należy zatem dostosować do dyrektywy (UE) 2016/680. W szczególności należy określić, że dane osobowe wymieniane przez biura ds. odzyskiwania mienia ograniczają się do kategorii danych wymienionych w sekcji B pkt 2 załącznika II do rozporządzenia (UE) 2016/794. Dyrektywę (UE) 2016/680 stosuje się do przetwarzania danych osobowych przez właściwe organy krajowe, w szczególności biura ds. odzyskiwania mienia, do celów niniejszej dyrektywy.
(53) Szczególnie ważne jest zapewnienie ochrony danych osobowych zgodnie z prawem Unii w odniesieniu do wszelkiej wymiany informacji na podstawie niniejszej dyrektywy. W tym celu, w zakresie przetwarzania danych osobowych do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, w odniesieniu do środków podejmowanych na podstawie niniejszej dyrektywy stosuje się przepisy o ochronie danych określone w dyrektywie (UE) 2016/680, Dyrektywa (UE) 2016/680 ustanawia przepisy dotyczące ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, zgodnie z zestawem zasad dotyczących przetwarzania danych osobowych - w szczególności legalności, uczciwości i przejrzystości, ograniczenia celu, minimalizacji danych, dokładności, ograniczenia przechowywania, integralności i poufności, a także odpowiedzialności. W stosownych przypadkach, w szczególności w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych przez biura ds. zarządzania mieniem do celów zarządzania mieniem, stosuje się przepisy o ochronie danych określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 23 .
(54) Skuteczny system odzyskiwania wymaga skoordynowanych działań wielu organów, w tym organów ścigania, wraz z organami celnymi, organami podatkowymi i organami odpowiedzialnymi za odzyskiwanie podatków w zakresie, w jakim są one właściwe do spraw odzyskiwania mienia, biur ds. odzyskiwania mienia, organów sądowych oraz instytucji zarządzających mieniem, w tym biur ds. zarządzania mieniem. Aby zapewnić skoordynowane działanie wszystkich właściwych organów, niezbędne jest opracowanie bardziej strategicznego podejścia do odzyskiwania mienia i promowanie ściślejszej współpracy między odpowiednimi organami, a także uzyskiwanie jasnego ogólnego oglądu wyników odzyskiwania mienia. Niezbędne jest także zapewnienie ściślejszej i skuteczniejszej współpracy między biurami ds. odzyskiwania mienia oraz biurami ds. zarządzania mieniem a ich odpowiednikami w innych państwach członkowskich. W tym celu państwa członkowskie powinny przyjąć krajową strategię odzyskiwania mienia kształtującą działania związane z postępowaniami przygotowawczymi w sprawie przestępstw finansowych, zabezpieczaniem i konfiskatą odpowiednich narzędzi, korzyści lub mienia, zarządzaniem nimi oraz ostatecznym rozporządzeniem nimi, a także powinny regularnie dokonywać przeglądu tej strategii. Państwa członkowskie mogą postanowić o odpowiedniej formie takiej strategii oraz uwzględniać ich ustrój konstytucyjny. W niniejszej dyrektywie należy ustalić elementy, które mają zostać ujęte w takiej strategii, takie jak opis ról i obowiązków wszystkich właściwych organów biorących udział w odzyskiwaniu mienia oraz uzgodnienia dotyczące koordynacji i współpracy między nimi, bez ustalania konkretnego rodzaju informacji, które powinny znaleźć się w tej strategii. Ponadto państwa członkowskie powinny wyposażyć właściwe organy w zasoby niezbędne do skutecznego wykonywania powierzonych im zadań. Właściwe organy należy rozumieć jako organy, którym powierzono wykonywanie zadań przewidzianych w niniejszej dyrektywie i zgodnie z krajowymi strukturami.
(55) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby biura ds. zarządzania mieniem, a w stosownych przypadkach biura ds. odzyskiwania mienia oraz inne właściwe organy wykonujące zadania na mocy niniejszej dyrektywy były w stanie szybko uzyskiwać informacje niezbędne do zapewnienia skutecznego zarządzania zabezpieczonym i skonfiskowanym mieniem. W tym celu państwa członkowskie powinny utworzyć sprawne narzędzia, takie jak co najmniej jeden rejestr mienia zabezpieczonego i skonfiskowanego na podstawie niniejszej dyrektywy.
(56) Aby ocenić skuteczność i wydajność ram związanych z odzyskiwaniem i konfiskowaniem mienia oraz zarządzaniem nim, niezbędne jest gromadzenie i publikowanie porównywalnego minimalnego zestawu właściwych danych statystycznych dotyczących zabezpieczania i konfiskowania mienia oraz zarządzania nim.
(57) Aby wspierać Komisję w związku z wykonywaniem niniejszej dyrektywy i ułatwiać współpracę między biurami ds. odzyskiwania mienia i biurami ds. zarządzania mieniem, a także aby wymieniać najlepsze praktyki, należy utworzyć sieć współpracy w zakresie odzyskiwania mienia i zarządzania nim. W skład tej sieci powinni wejść przedstawiciele biur ds. odzyskiwania mienia i biur ds. zarządzania mieniem, a powinna przewodniczyć jej Komisja oraz, w stosownych przypadkach, Europol. Komisja może zapraszać do udziału w posiedzeniach tej sieci przedstawicieli Eurojustu, Prokuratury Europejskiej oraz, w stosownych przypadkach, Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy.
(58) Zorganizowane grupy przestępcze działają w wymiarze transgranicznym i coraz częściej nabywają mienie w państwach członkowskich innych niż te, w których mają siedzibę, oraz w państwach trzecich. Biorąc pod uwagę transnarodowy wymiar przestępczości zorganizowanej, współpraca międzynarodowa ma zasadnicze znaczenie dla odzyskiwania zysków i konfiskowania aktywów finansowych umożliwiających przestępcom działalność. Państwa członkowskie powinny zatem zapewnić, aby zarówno biura ds. odzyskiwania mienia, jak i biura ds. zarządzania mieniem w jak największym zakresie współpracowały ze swoimi odpowiednikami w państwach trzecich w celu śledzenia i identyfikowania narzędzi, korzyści lub mienia, które są lub mogą się stać przedmiotem nakazu zabezpieczenia lub konfiskaty wydanego w ramach postępowania w sprawach karnych, oraz w celu zarządzania takimi narzędziami i korzyściami lub takim mieniem. Ważne jest, aby państwa członkowskie korzystały z istniejących ram współpracy i były zachęcane do opracowywania lub dostosowywania istniejących umów dwustronnych, do przystępowania do istniejących konwencji wielostronnych lub, w przypadku braku innych uzgodnień, do zawierania nowych umów dwustronnych. Do środków przyjmowanych w tym zakresie stosuje się przepisy o ochronie danych określone w dyrektywie (UE) 2016/680 oraz, w stosownych przypadkach, w rozporządzeniu (UE) 2016/679.
(59) Biura ds. odzyskiwania mienia i biura ds. zarządzania mieniem powinny również ściśle współpracować z organami i agencjami Unii, w tym z Europolem, Eurojustem i Prokuraturą Europejską, w ramach ich odpowiednich kompetencji i zgodnie z obowiązującymi ramami prawnymi, w zakresie niezbędnym do śledzenia i identyfikowania mienia w toku transgranicznych postępowań przygotowawczych wspieranych przez Europol lub Eurojust lub w toku postępowań przygotowawczych prowadzonych przez Prokuraturę Europejską. Państwa członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi obowiązkami określonymi w rozporządzeniu Rady (UE) 2017/1939 24 , powinny zapewnić, aby należące do nich biura ds. odzyskiwania mienia wypełniały odpowiednie obowiązki określone w rozporządzeniu (UE) 2017/1939.
(60) W celu zapewnienia wspólnego rozumienia oraz minimalnych standardów w zakresie śledzenia i identyfikacji, zabezpieczania, konfiskaty mienia oraz zarządzania nim, w niniejszej dyrektywie należy ustanowić normy minimalne dotyczące odpowiednich środków, a także związane z nimi zabezpieczenia. Przyjęcie norm minimalnych nie oznacza, że państwa członkowskie nie mogą powierzać szerzej zakrojonych uprawnień biurom ds. odzyskiwania mienia lub biurom ds. zarządzania mieniem, ustanowić szerzej zakrojonych przepisów dotyczących zabezpieczania i konfiskaty lub dodatkowych zabezpieczeń na mocy prawa krajowego, pod warunkiem że takie środki i przepisy krajowe nie są sprzeczne z celem niniejszej dyrektywy.
(61) Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, a mianowicie ułatwienie konfiskaty mienia w ramach postępowania w sprawach karnych, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodne z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.
(62) Ponieważ w niniejszej dyrektywie ustanowiono kompleksowy zbiór norm, które pokrywałyby się z istniejącymi już instrumentami prawnymi, niniejsza dyrektywa powinna zastąpić przyjęte przez Radę wspólne działanie 98/699/WSiSW 25 , decyzję ramową Rady 2001/500/WSiSW 26 , decyzję ramową 2005/212/WSiSW, decyzję 2007/845/WSiSW oraz dyrektywę 2014/42/UE w odniesieniu do państw członkowskich związanych niniejszą dyrektywą.
(63) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i do TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związana ani jej nie stosuje.
(64) Zgodnie z art. 1 i 2 oraz art. 4a ust. 1 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i do TFUE, bez uszczerbku dla art. 4 tego protokołu, Irlandia nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związana ani jej nie stosuje.
(65) Zgodnie z art. 42 ust. 1 i 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 27 skonsultowano się z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych, który wydał opinię 19 lipca 2022 r. 28 ,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:
