PARLAMENT EUROPEJSKI,- uwzględniając swoją decyzję w sprawie absolutorium z wykonania budżetu Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Ekologicznego Lotnictwa na rok budżetowy 2021,
- uwzględniając art. 100 Regulaminu i załącznik V do Regulaminu,
- uwzględniając opinię Komisji Transportu i Turystyki,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej (A9-0078/2023),
A. mając na uwadze, że wspólne przedsięwzięcie na rzecz realizacji wspólnej inicjatywy technologicznej w zakresie aero- nautyki z siedzibą w Brukseli zostało ustanowione w grudniu 2007 r. w ramach siódmego programu ramowego w zakresie badań na okres 10 lat (Wspólne Przedsięwzięcie "Czyste Niebo 1"); mając na uwadze, że w maju 2014 r. Rada wydłużyła czas trwania wspólnego przedsięwzięcia w ramach programu "Horyzont 2020" do dnia 31 grudnia 2024 r. (Wspólne Przedsięwzięcie "Czyste Niebo 2");
B. mając na uwadze, że w listopadzie 2021 r. Rada przyjęła rozporządzenie (UE) 2021/2085 1 ("Jednolity Akt Podstawowy"), w którym w miejsce Wspólnego Przedsięwzięcia "Czyste Niebo 2" ustanowiono Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Ekologicznego Lotnictwa ("Wspólne Przedsięwzięcie") w ramach programu "Horyzont Europa" na okres kończący się 31 grudnia 2031 r.;
C. mając na uwadze, że Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Ekologicznego Lotnictwa to partnerstwo publiczno-prywatne działające na rzecz transformacji lotnictwa w kierunku zrównoważonej i neutralnej dla klimatu przyszłości;
D. mając na uwadze, że członkami założycielami Wspólnego Przedsięwzięcia są Unia, reprezentowana przez Komisję, oraz organizacje z branży lotniczej uczestniczące w pracach nad nowym światowym standardem w zakresie niezawodnego i neutralnego pod względem klimatu lotnictwa;
E. mając na uwadze, że wkład finansowy Unii we Wspólne Przedsięwzięcie, w tym środki EOG, to maksymalnie 1,7 mld EUR na pokrycie kosztów administracyjnych i operacyjnych, w tym maksymalnie 39 223 000 EUR na pokrycie kosztów administracyjnych; mając na uwadze, że w ciągu 10 lat członkowie Wspólnego Przedsięwzięcia inni niż Unia mają wnieść łączny wkład w wysokości co najmniej 2,4 mld EUR, w tym do 39 223 000 EUR na pokrycie kosztów administracyjnych, lub zorganizować wniesienie takiego wkładu przez podmioty wchodzące w ich skład lub z nimi stowarzyszone;
Zarządzanie budżetem i finansami
1. z zadowoleniem przyjmuje, na podstawie sprawozdania Trybunału Obrachunkowego ("sprawozdania Trybunału"), że roczne sprawozdanie finansowe Wspólnego Przedsięwzięcia za rok budżetowy zakończony w dniu 31 grudnia 2021 r. przedstawia rzetelnie we wszystkich istotnych aspektach jego sytuację finansową na dzień 31 grudnia 2021 r. oraz wyniki transakcji, przepływy pieniężne i zmiany w aktywach netto za zakończony w tym dniu rok, zgodnie z przepisami jego regulaminu finansowego i z zasadami rachunkowości przyjętymi przez księgowego Komisji, i że transakcje leżące u podstaw rozliczeń są legalne i prawidłowe we wszystkich istotnych aspektach;
2. przyznaje, że program "Horyzont Europa" przewiduje ambitne cele dla Wspólnego Przedsięwzięcia, które można osiągnąć tylko wówczas, gdy zostaną opracowane i wdrożone skuteczne rozwiązania, które usuną słabości w systemach kontroli wewnętrznej i przygotują na przyszłe wyzwania wynikające ze zwiększonej odpowiedzialności, np. w zakresie zarządzania i planowania zasobów ludzkich; zwraca w tym kontekście uwagę, że szczególnie skomplikowane i uciążliwe obliczenia oraz wymogi dotyczące sprawozdawczości wiążą się ze znacznym ryzykiem błędu, i dlatego wzywa do przeanalizowania możliwych uproszczeń, o ile są one możliwe i zgodne z istniejącymi ramami prawnymi;
3. odnotowuje, że ostateczny budżet Wspólnego Przedsięwzięcia dostępny w 2021 r. (w tym ponownie wprowadzone niewykorzystane środki z poprzednich lat, dochody przeznaczone na określony cel i środki realokowane na następny rok) obejmował środki na zobowiązania w wysokości 182,6 mln EUR oraz środki na płatności w wysokości 189,9 mln EUR;
4. rozumie, że na wykonanie budżetu wpłynęła sytuacja związana z pandemią COVID-19, w szczególności jeśli chodzi o środki na płatności przeznaczone na wydatki administracyjne, oraz że mimo to wskaźnik wykonania środków na zobowiązania Wspólnego Przedsięwzięcia w 2021 r. wyniósł 99,6 % (z wyłączeniem niewykorzystanych środków, które nie były wymagane w bieżącym roku), a środki na płatności wykonano w 82,3 % dostępnych środków, z wyłączeniem niewykorzystanych środków na 2021 r. w wysokości 22,9 mln EUR (wskaźnik wykonania wynosi 56,3 %, jeżeli niewykorzystane środki są uwzględnione jako całkowity budżet na płatności);
5. zauważa, że według stanu na koniec 2021 r. Wspólne Przedsięwzięcie zaciągnęło zobowiązania w wysokości 1 716 mln EUR na poczet popisanych umów o udzielenie dotacji w ramach programu "Horyzont 2020"; tym samym wykorzystało ono niemal w pełni maksymalną kwotę wkładu UE; zauważa, że z tej kwoty w najbliższych latach do wypłaty pozostaje jeszcze około 273 mln EUR (16 %); zauważa ponadto, że członkowie prywatni podjęli zobowiązania prawne do przekazania wkładów niepieniężnych w wysokości 2 113,8 mln EUR;
6. podkreśla, że wskaźnik wykonania budżetu Wspólnego Przedsięwzięcia na zobowiązania i płatności na 2021 r. w programie "Horyzont 2020" wyniósł odpowiednio 100 % i 83 %;
7. na podstawie rocznego sprawozdania z działalności zauważa, że planowanie na lata 2022-2023 zostało zmienione w celu uwzględnienia przeniesień z lat 2020-2021 (niewykorzystane środki i ponownie zaplanowane cele), aby przedstawić sprawozdanie z pozostałych działań do końca programu; zauważa, że kolejny okres będzie krytyczny, ponieważ oczekuje się, że 70 % wyników zostanie osiągniętych w ciągu ostatnich dwóch lat programu, a pozostałe środki finansowe na poziomie programu wyniosą ok. 10 %; zauważa ponadto, że ryzyko opóźnień w niektórych obszarach platform demonstracyjnych dla innowacyjnych statków powietrznych/zintegrowanych demonstratorów technologii (PDISP/ZDT) pozostaje wysokie i wymaga szczególnego monitorowania ze strony członków w celu osiągnięcia wyników w okresie realizacji programu "Czyste Niebo 2"; zauważa ponadto, że w następnym okresie oczekuje się, iż wszystkie platformy demonstracyjne dla innowacyjnych statków powietrznych (PDISP), zintegrowane demonstratory technologii (ZDT) i działania poprzeczne potwierdzą plan, który ma zostać zakończony w ramach oceny śródokreso- wej (przewidzianej na lipiec 2022 r.), a okresowe przeglądy postępów odegrają kluczową rolę w ocenie osiągniętych łącznych wyników i potwierdzą plan realizacji rezultatów zgodnie z harmonogramem;
Personel i zamówienia publiczne
8. zauważa, że plan zatrudnienia Wspólnego Przedsięwzięcia na 2021 r. obejmował łącznie 42 pracowników statutowych (pracowników zatrudnionych na czas określony i pracowników kontraktowych) oraz dwóch oddelegowanych ekspertów krajowych, przy czym na koniec 2021 r. obsadzonych było 42 stanowisk; zauważa, że w 2021 r. Wspólne Przedsięwzięcie rozpoczęło proces rekrutacji na dwa stanowiska (kierownik zespołu i specjalista ds. projektów); zauważa ponadto, że poza stanowiskami statutowymi Wspólne Przedsięwzięcie korzysta z usług zewnętrznych usługodawców, takich jak webmaster, firma świadcząca usługi informatyczne, wykorzystywana wspólnie z innymi Wspólnymi Przedsięwzięciami, dziewięciu stażystów i jeden konsultant ds. komunikacji (tworzenie treści w j. angielskim), aby zapewnić dodatkowe wsparcie dla Wspólnego Przedsięwzięcia;
9. zauważa z zaniepokojeniem, na podstawie działań podjętych w związku z uwagami Trybunału Obrachunkowego z poprzednich lat, że w ostatnich latach częstsze korzystanie z pracowników tymczasowych nadal utrzymywało się na wysokim poziomie i wynosi około 13 % personelu statutowego; przypomina, że wysoki odsetek pracowników kontraktowych prowadzi często do znacznie większej rotacji personelu, co ma destabilizujący wpływ na sytuację kadrową we Wspólnym Przedsięwzięciu; podkreśla ponadto, że korzystanie z personelu tymczasowego powinno pozostać rozwiązaniem przejściowym, ponieważ w przeciwnym razie mogłoby negatywnie wpłynąć na ogólne wyniki Wspólnego Przedsięwzięcia, prowadząc np. do trudności z zatrzymaniem pracowników niezbędnych do wykonywania przez Wspólne Przedsięwzięcie kluczowych kompetencji, niejasnych kanałów odpowiedzialności, potencjalnych sporów sądowych oraz niższej wydajności pracowników; przyjmuje do wiadomości odpowiedź Wspólnego Przedsięwzięcia, że w ostatnich latach było ono zmuszone stale zwiększać udział personelu tymczasowego ze względu na ograniczenia sztywnego planu zatrudnienia w warunkach rosnącej liczby zadań i obciążenia pracą, oraz że tendencja ta zapewne utrzyma się w związku z jednoczesną realizacją dwóch programów - "Czyste niebo 2" i nowego programu na rzecz Ekologicznego Lotnictwa; zauważa ponadto, że bardziej optymalnym rozwiązaniem byłoby zapewnienie Wspólnemu Przedsięwzięciu większej elastyczności w odniesieniu do liczby stanowisk pracowników kontraktowych w planie zatrudnienia; przypomina jednak, że Wspólne Przedsięwzięcie powinno opracować sformalizowany model lub wytyczne dotyczące sposobu szacowania potrzeb kadrowych (w tym kluczowych kompetencji) w celu optymalizacji wykorzystania zasobów kadrowych;
10. z zadowoleniem przyjmuje, że Wspólne Przedsięwzięcie kontynuowało również wraz z innymi wspólnymi przedsięwzięciami wdrażanie korzystania z narzędzia Systal, internetowego narzędzia kadrowego do przeprowadzania bezpiecznych procedur naboru; zauważa, że zgodnie z decyzją Rady Zarządzającej dotyczącą systemu zaszeregowania, w 2021 r. Wspólne Przedsięwzięcie dokonało zmiany zaszeregowania, w związku z czym zmieniono zaszeregowanie jedenastu pracowników zatrudnionych na czas określony i trzech pracowników kontraktowych;
11. ubolewa, że w 2021 r. nie ogłoszono zaproszenia do składania wniosków;
12. pochwala silne zaangażowanie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) pod względem uczestnictwa (29 % całkowitej liczby uczestników w finansowanych projektach - 555 z 1887) oraz wysoki poziom sukcesu wnioskujących MŚP (43 %); przypomina, że Przedsięwzięcie stwarza nowe możliwości dla MŚP;
13. zauważa, że w 2021 r. 17 umów, które zostały udzielone i podpisane, dotyczyło zamówień publicznych i umów szczegółowych w celu wdrożenia obowiązujących umów ramowych;
14. ma podstawie rocznego sprawozdania z działalności za 2021 r. zauważa, że pod względem równowagi płci Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Ekologicznego Lotnictwa ma niższy odsetek kobiet uczestniczących w programach, koordy- natorek projektów, doradczyń i ekspertek w porównaniu z rokiem poprzednim; ubolewa, że liczby te uległy zmniejszeniu i wzywa do wzmożenia wysiłków na rzecz równowagi płci;
15. zauważa, że od 2016 r. wspólne przedsięwzięcia nie odprowadzały części składek należnych od pracodawcy na rzecz pracowników, która odpowiada różnicy pomiędzy ich dochodami bez dotacji z budżetu Unii a ich całkowitymi dochodami, ponieważ Komisja ani nie przewidziała tych wydatków w budżecie wspólnych przedsięwzięć, ani formalnie nie zażądała ich płatności; wzywa Komisję do podjęcia działań w celu uniknięcia podobnych problemów w przyszłości;
16. zauważa, że nadal nie podjęto działań następczych w związku z zaleceniem Trybunału z 2020 r. dotyczącym zatrudniania pracowników tymczasowych; wzywa Wspólne Przedsięwzięcie do jak najszybszego zajęcia się tą kwestią, ponieważ sytuacja ta powoduje niestabilność i poważne ryzyko dla Wspólnego Przedsięwzięcia; zauważa, że realizacja programu badań naukowych i innowacji Wspólnego Przedsięwzięcia nie może zostać zrealizowana przy takim poziomie pracowników etatowych;
Kontrola wewnętrzna
17. zauważa, że w odniesieniu do płatności w ramach programu "Horyzont 2020" za audyty ex post odpowiada Wspólna Służba Audytu Dyrekcji Generalnej ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji oraz że na podstawie wyników audytów ex post dostępnych na koniec 2021 r. Wspólne Przedsięwzięcie poinformowało w odniesieniu do projektów objętych programem "Horyzont 2020" (płatności końcowe i rozliczenie płatności) o reprezentatywnym poziomie błędu wynoszącym 1,8 % (1,60 % w 2020 r.) oraz o poziomie błędu rezydualnego wynoszącym 1,0 % (0,91 % w 2020 r.);
18. zauważa, że oceniając mechanizmy kontroli mające zastosowanie do płatności z tytułu działalności operacyjnej Wspólnego Przedsięwzięcia, Trybunał zbadał losowo dobraną próbę płatności z programu "Horyzont 2020" dla beneficjentów końcowych w 2021 r., aby potwierdzić poziomy błędu ustalone w wyniku audytów ex post; ubolewa, że w jednym przypadku Trybunał wykrył i skwantyfikował błąd systemowy związany z niepoprawnym obliczeniem stawek godzinowych w przypadku kosztów osobowych;
19. podkreśla, że ustalenia Trybunału potwierdziły utrzymujące się błędy systemowe w zadeklarowanych kosztach personelu oraz że w szczególności MŚP i nowi beneficjenci są bardziej podatni na błędy niż inni beneficjenci; podkreśla, że od 2017 r. błędy te są również regularnie zgłaszane w poprzednich sprawozdaniach rocznych Trybunału; podkreśla w związku z tym, że usprawnienie zasad programu "Horyzont 2020" dotyczących deklarowania kosztów personelu oraz szersze stosowanie uproszczonych form kosztów jest warunkiem wstępnym stabilizacji poziomów błędu poniżej poziomu istotności; podkreśla, że wspólne przedsięwzięcia powinny wzmocnić swoje systemy kontroli wewnętrznej w obliczu większego ryzyka w przypadku MŚP i nowych beneficjentów, a także zdecydowanie zachęcać pewne kategorie beneficjentów, które są bardziej narażone na błędy, takie jak MŚP i nowi beneficjenci, do korzystania z narzędzia Personnel Costs Wizard; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w 2022 r. wszystkie wspólne przedsięwzięcia rozpoczęły wdrażanie działań mających na celu obniżenie poziomu błędu zgodnie z działaniami zaproponowanymi przez Trybunał, w tym zbadanie możliwości stosowania uproszczonych form kosztów, takich jak koszty jednostkowe, kwoty ryczałtowe i stawki zryczałtowane;
20. jest głęboko zaniepokojony, że w 2021 r. ważne dokumenty (na przykład oświadczenia członków komisji selekcyjnych o braku konfliktu interesów, sprawozdania z oceny zamówień, sprawozdania z oceny procedur rekrutacyjnych, decyzje w sprawie składu komisji selekcyjnych, decyzje o udzieleniu zamówienia i umowy o pracę) zostały zatwierdzone poprzez skopiowanie i wklejenie obrazka z podpisem właściwego urzędnika zatwierdzającego do dokumentu w formacie Word, a następnie wyeksportowanie tego pliku do formatu PDF; zgadza się z uwagą Trybunału, że taka praktyka może wiązać się z ryzykiem natury prawnej, ponieważ odrzucony kandydat może zakwestionować prawidłowość podpisanych w ten sposób dokumentów z wynikami oceny; wzywa Wspólne Przedsięwzięcie do natychmiastowego zaprzestania tej praktyki i do wybrania bezpiecznej metody zatwierdzania;
21. zauważa, że wśród wspólnych przedsięwzięć nie ma zharmonizowanej definicji "kosztów administracyjnych", która jest podstawą do obliczania wkładów finansowych członków i warunkiem koniecznym do uzyskania porównywalnych danych; w związku z tym wzywa do opracowania wspólnych wytycznych dla wszystkich wspólnych przedsięwzięć w celu przyjęcia zharmonizowanego podejścia do klasyfikacji niektórych kategorii wydatków administracyjnych, takich jak wydatki na konsultacje, badania, analizy, oceny i pomoc techniczną;
22. z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie podpisu cyfrowego; zachęca Przedsięwzięcie do działań na rzecz dalszej cyfryzacji;
Audyt wewnętrzny
23. na podstawie rocznego sprawozdania z działalności zauważa, że funkcje audytu wewnętrznego Wspólnego Przedsięwzięcia były wykonywane w 2021 r. przez Służbę Audytu Wewnętrznego Komisji (IAS) oraz przez urzędnika ds. audytu wewnętrznego Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Ekologicznego Lotnictwa (IAO) zgodnie z art. 28 i 29 rozporządzenia finansowego;
24. zauważa, że w 2021 r. Służba Audytu Wewnętrznego nie przeprowadziła nowej kontroli wiarygodności; zauważa, że w związku z poprzednimi zaleceniami przeprowadzono kilka audytów uzupełniających; zauważa, że działania następcze w związku z audytem realizacji dotacji z programu "Horyzont 2020" (sprawozdanie końcowe z 22 października 2020 r.) rozpoczęły się w kwietniu 2021 r.; zauważa, że Służba Audytu Wewnętrznego stwierdziła w czerwcu 2021 r., że wspomniane trzy zalecenia zostały odpowiednio i skutecznie wdrożone przez Wspólne Przedsięwzięcie i w związku z tym uznano je za zamknięte;
25. zauważa, że działania następcze w związku z audytem zarządzania realizacją celów (sprawozdanie końcowe z 20 listopada 2017 r.) rozpoczęły się w lipcu 2021 r.; zauważa, że odnośne zalecenie dotyczyło monitorowania wyników projektów w ramach programu "Horyzont 2020" i sprawozdawczości w tym zakresie; zauważa, że plan działania składał się z trzech poddziałań, które dotyczyły uchybień w procesie monitorowania przez Wspólne Przedsięwzięcie wkładu projektów partnerskich "Czyste Niebo 2" w realizację celów wysokiego szczebla Wspólnego Przedsięwzięcia "Czyste Niebo 2"; zauważa, że w następstwie procesu realizacji działań Wspólne Przedsięwzięcie w kilku etapach zaproponowało Służbie Audytu Wewnętrznego, że zalecenia są gotowe do zamknięcia, przy czym ostatnia aktualizacja została przedstawiona w maju 2021 r.; zauważa, że w specjalnej nocie dla Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Ekologicznego Lotnictwa za rok 2021 Służba Audytu Wewnętrznego stwierdziła, że zalecenia uznaje się za wdrożone;
26. odnotowuje, że audyt uzupełniający dotyczący zarządzania realizacją celów (sprawozdanie końcowe z 20 listopada 2017 r.) oraz procesu przyznawania dotacji w ramach programu "Horyzont 2020" (od określenia tematów zaproszeń do składania wniosków po podpisanie umowy o udzielenie dotacji) (sprawozdanie końcowe z 15 listopada 2016 r.) rozpoczął się w styczniu 2022 r.; zauważa, że dwa zalecenia dotyczące aktualizacji opisów procedur wewnętrznych Wspólnego Przedsięwzięcia, takie jak podręcznik zarządzania i podręcznik jakości, w świetle bieżących procesów programu "Horyzont 2020", zostały wdrożone przez Wspólne Przedsięwzięcie w kilku etapach i zaproponowane Służbie Audytu Wewnętrznego do ostatecznego zamknięcia w listopadzie 2021 r.; zauważa, że w swoim sprawozdaniu rocznym dla Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Ekologicznego Lotnictwa za rok 2021 Służba Audytu Wewnętrznego stwierdziła, że zalecenia uznaje się za wdrożone;
Zapobieganie nadużyciom i konfliktowi interesów
27. z zadowoleniem przyjmuje, że w 2021 r. Wspólne Przedsięwzięcie nadal stosowało decyzje przyjęte przez Radę Zarządzającą dotyczące przepisów w sprawie zapobiegania konfliktom interesów i zarządzania nimi, mających zastosowanie do organów Wspólnego Przedsięwzięcia i do pracowników Wspólnego Przedsięwzięcia, oraz że w powiązanych procedurach, na przykład dotyczących członków Rady Zarządzającej Wspólnego Przedsięwzięcia, ekspertów ds. procedur oceny, paneli ds. zamówień publicznych i rekrutacji, konsekwentnie stosowano wymagane środki ostrożności w celu zidentyfikowania potencjalnych konfliktów; podkreśla, że na podstawie specjalnej oceny ryzyka opracowano politykę Wspólnego Przedsięwzięcia dotyczącą funkcji newralgicznych, która zostanie sfinalizowana w 2022 r.;
28. podkreśla, że zgodnie z oceną Trybunału ryzyko upadłości noszących znamiona oszustwa lub innych nieuczciwych działań, mających na celu uniknięcie problemów finansowych i ograniczeń w dostawach, należy uznać w kontekście pandemii COVID-19 za dodatkowe zagrożenie dla legalności i prawidłowości; docenia, że Wspólne Przedsięwzięcie ustanowiło specjalną, opartą na analizie ryzyka próbę kontroli ex post, aby objąć nią część warstwy w populacji projektów objętych umową o dotację dla partnerów (GAP) Wspólnego Przedsięwzięcia, co wskazuje na pewne narażenie na ograniczenia związane z pandemią COVID-19 opisane przez Trybunał Obrachunkowy, takie jak niedociągnięcia finansowe, opóźnienia operacyjne, wysokie koszty osobowe w porównaniu ze średnią;
29. ubolewa, że w 2021 r. OLAF wydał wnioski i sprawozdania dotyczące dwóch spraw związanych z dotacjami dla Wspólnego Przedsięwzięcia "Czyste Niebo" i "Czyste Niebo 2", oraz że domniemane nadużycie finansowe zostało potwierdzone w obu przypadkach;
30. zauważa, że zalecenia OLAF-u w obu przypadkach koncentrują się na działaniach, które Wspólne Przedsięwzięcie ma podjąć w celu odzyskania środków finansowych i rozważenia umieszczenia oznaczenia podmiotu i osoby w systemach Komisji Europejskiej (baza danych o wykluczeniach); zauważa, że Wspólne Przedsięwzięcie zakończyło postępowanie przed Sądem UE dotyczące sprawy we Włoszech (złożonej w 2018 r.) i będzie starało się wykonać wyrok Sądu na szczeblu krajowym; zauważa, że w odniesieniu do sprawy w Belgii Wspólne Przedsięwzięcie zarejestrowało swoje roszczenia finansowe u likwidatora już w 2017 r., w oparciu o sprawozdanie OLAF-u i potwierdzenie nadużycia finansowego, oraz że Wspólne Przedsięwzięcie analizuje, jakie działania sądowe można podjąć na szczeblu krajowym.
