a także mając na uwadze, co następuje:(1) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE 4 została kilkakrotnie znacząco zmieniona 5 . Ze względu na konieczność wprowadzenia dalszych zmian i w celu zapewnienia jasności dyrektywa ta powinna zostać przekształcona.
(2) W komunikacie z dnia 17 września 2020 r. "Ambitniejszy cel klimatyczny Europy do 2030 r. Inwestowanie w przyszłość neutralną dla klimatu z korzyścią dla obywateli" (zwanym dalej "Planem w zakresie celów klimatycznych") Komisja zaproponowała podniesienie poziomu unijnych ambitnych celów klimatycznych poprzez zwiększenie celu dotyczącego redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. do co najmniej 55 % poniżej poziomów z 1990 r. Jest to znaczny wzrost w porównaniu z obecnym celem redukcji wynoszącym 40 %. Propozycją tą wywiązano się z zobowiązania podjętego w komunikacie Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu (zwanym dalej "Europejskim Zielonym Ładem"), dotyczącego przedstawienia kompleksowego planu zwiększenia unijnego celu na 2030 r. do 55 % w odpowiedzialny sposób. Jest ona również zgodna z celami porozumienia paryskiego z dnia 12 grudnia 2015 r. przyjętego w ramach Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (zwanego dalej "porozumieniem paryskim") dotyczącymi utrzymania wzrostu temperatury na świecie na poziomie znacznie poniżej 2 °C i kontynuowania wysiłków na rzecz ograniczenia tego wzrostu do 1,5 °C.
(3) W konkluzjach z dnia 10 i 11 grudnia 2020 r. Rada Europejska zatwierdziła wiążący unijny cel redukcji wewnątrzunijnej emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 % do 2030 r. w porównaniu z poziomem w 1990 r. Rada Europejska stwierdziła, że należy podnieść poziom ambitnych celów klimatycznych w sposób, który pobudzi zrównoważony wzrost gospodarczy, stworzy miejsca pracy, przyniesie obywatelom Unii korzyści zdrowotne i środowiskowe oraz przyczyni się do długoterminowej globalnej konkurencyjności gospodarki Unii poprzez promowanie innowacji w zakresie zielonych technologii.
(4) Aby zrealizować te cele, Komisja w komunikacie z dnia 19 października 2020 r. "Program prac Komisji na 2021 r. Dynamiczna Unia w niestabilnym świecie" zapowiedziała pakiet legislacyjny w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 % do 2030 r. (zwany dalej "pakietem »Gotowi na 55«") oraz osiągnięcia neutralności klimatycznej Unii Europejskiej do 2050 r. Pakiet ten obejmuje szereg obszarów polityki, w tym efektywność energetyczną, energię ze źródeł odnawialnych, użytkowanie gruntów, zmianę użytkowania gruntów i leśnictwo, opodatkowanie energii, wspólny wysiłek redukcyjny oraz handel uprawnieniami do emisji.
(5) Pakiet "Gotowi na 55" ma zabezpieczać i tworzyć miejsca pracy w Unii oraz umożliwić Unii osiągnięcie pozycji światowego lidera rozwoju i upowszechniania czystych technologii w globalnej transformacji energetycznej, w tym rozwiązań w zakresie efektywności energetycznej.
(6) Prognozy wskazują, że przy pełnym wdrożeniu obecnych polityk redukcja emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. wyniosłaby około 45 % w porównaniu z poziomami z 1990 r. przy wyłączeniu emisji pochodzących z użytkowania gruntów i związanego z nim pochłaniania oraz około 47 % w przypadku ich uwzględnienia. W związku z tym w Planie w zakresie celów klimatycznych przewidziano zestaw wymaganych działań we wszystkich sektorach gospodarki oraz przegląd kluczowych instrumentów ustawodawczych, aby osiągnąć ambitniejsze cele klimatyczne.
(7) W komunikacie z dnia 28 listopada 2018 r. "Czysta planeta dla wszystkich. Europejska długoterminowa wizja strategiczna dobrze prosperującej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej dla klimatu gospodarki" Komisja stwierdziła, że efektywność energetyczna jest kluczowym obszarem działania, bez którego nie można osiągnąć pełnej dekarbonizacji gospodarki Unii. Potrzeba uwzględnienia opłacalnych możliwości oszczędności energii doprowadziła do obecnej polityki Unii w zakresie poprawy efektywności energetycznej. W grudniu 2018 r. w pakiecie "Czysta energia dla wszystkich Europejczyków" zawarto nowy główny cel Unii w zakresie efektywności energetycznej na 2030 r. na poziomie co najmniej 32,5 % w porównaniu z przewidywanym zużyciem energii w 2030 r.; założenia tego pakietu to: "efektywność energetyczna przede wszystkim", "Unia światowym liderem w dziedzinie odnawialnych źródeł energii" oraz "uczciwe traktowanie konsumentów".
(8) Ocena skutków towarzysząca Planowi w zakresie celów klimatycznych wykazała, że osiągnięcie ambitniejszych celów klimatycznych będzie wymagało znacznie większej poprawy efektywności energetycznej niż obecny poziom wynoszący 32,5 %.
(9) Podniesienie unijnego celu w zakresie efektywności energetycznej do roku 2030 może doprowadzić do obniżenia cen energii i mieć decydujący wpływ na redukcję emisji gazów cieplarnianych, czemu będzie towarzyszyć rozwój i upowszechnianie elektryfikacji, wykorzystania wodoru, e-paliw i innych właściwych technologii niezbędnych do zielonej transformacji, również w sektorze transportu. Nawet przy szybkim wzroście produkcji odnawialnej energii elektrycznej efektywność energetyczna może zmniejszyć zapotrzebowanie na nowe zdolności wytwarzania energii elektrycznej oraz obniżyć koszty związane z magazynowaniem, przesyłem i dystrybucją. Większa efektywność energetyczna ma również szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa dostaw energii w Unii, zmniejsza bowiem zależność Unii od przywozu paliw z państw trzecich. Efektywność energetyczna jest jednym z najczystszych i najbardziej opłacalnych sposobów na zmniejszenie tej zależności.
(10) Suma wkładów krajowych zgłoszonych przez państwa członkowskie w ich krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu jest niższa od celu Unii wynoszącego 32,5 %. Wkłady te doprowadziłyby łącznie do zmniejszenia zużycia energii pierwotnej o 29,7 % i zużycia energii końcowej o 29,4 % w porównaniu z prognozami na 2030 r. przedstawionymi w unijnym scenariuszu odniesienia 2007. Przełożyłoby się to na łączną rozbieżność dla UE-27 wynoszącą 2,8 punktu procentowego w odniesieniu do zużycia energii pierwotnej i 3,1 punktu procentowego w przypadku zużycia energii końcowej.
(11) Kilka państw członkowskich przedstawiło ambitne krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu, które Komisja oceniła jako "wystarczające" i które zawierały środki pozwalające tym państwom członkowskim przyczynić się do osiągnięcia wspólnych celów w zakresie efektywności energetycznej w stopniu wyższym niż średnia unijna. Ponadto niektóre państwa członkowskie udokumentowały "wczesne wysiłki" w osiąganiu oszczędności energii, tj. osiągnęły oszczędności energii powyżej średnich unijnych trajektorii w ostatnich latach. W obu przypadkach są to istotne wysiłki, które należy uznać i uwzględnić w przyszłych unijnych prognozach modelowych i które mogą służyć jako dobry przykład tego, w jaki sposób wszystkie państwa członkowskie mogą wykorzystywać swój potencjał w zakresie efektywności energetycznej, by zapewnić znaczące korzyści swoim gospodarkom i społeczeństwom.
(12) W niektórych przypadkach założenia przyjęte przez Komisję w unijnym scenariuszu odniesienia 2020 i założenia przyjęte przez niektóre państwa członkowskie na potrzeby scenariuszy odniesienia stanowiących podstawę ich krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu są różne. Może to prowadzić do rozbieżności w wyliczeniach dotyczących zużycia energii pierwotnej, ale oba podejścia są zasadne w odniesieniu do zużycia energii pierwotnej.
(13) Choć potencjał w zakresie oszczędności energii pozostaje duży we wszystkich sektorach, szczególnym wyzwaniem są sektory transportu i budynków, ponieważ transport odpowiada za ponad 30 % zużycia energii końcowej, a 75 % zasobów budowlanych w Unii charakteryzuje się niską charakterystyką energetyczną. Kolejnym coraz ważniejszym sektorem jest sektor technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), który odpowiada za 5-9 % całkowitego zużycia energii elektrycznej na świecie i za ponad 2 % globalnych emisji. W 2018 r. centra przetwarzania danych odpowiadały za 2,7 % zapotrzebowania na energię elektryczną w UE-28. W tym kontekście Komisja w komunikacie z dnia 19 lutego 2020 r. "Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy" (zwanym dalej "Europejską strategią cyfrową") podkreśliła, że potrzebne są wysoce energooszczędne i zrównoważone centra przetwarzania danych oraz środki na rzecz przejrzystości dla operatorów telekomunikacyjnych w odniesieniu do ich śladu środowiskowego. Ponadto należy również wziąć pod uwagę ewentualny wzrost zapotrzebowania przemysłu na energię, który może wyniknąć z obniżenia emisyjności przemysłu, w szczególności w przypadku procesów energochłonnych.
(14) Wyższy poziom ambitnych celów wymaga silniejszego promowania opłacalnych środków w zakresie efektywności energetycznej we wszystkich obszarach systemu energetycznego i we wszystkich istotnych sektorach, których działalność ma wpływ na zapotrzebowanie na energię, takich jak sektory transportu, gospodarki wodnej i rolnictwa. Poprawa efektywności energetycznej w całym łańcuchu energetycznym, w tym podczas wytwarzania, przesyłu, dystrybucji i końcowego zużycia energii, będzie korzystna dla środowiska, spowoduje poprawę jakości powietrza i stanu zdrowia w społeczeństwie, redukcję emisji gazów cieplarnianych i poprawę bezpieczeństwa energetycznego poprzez zmniejszenie potrzeby importu energii, a zwłaszcza paliw kopalnych, obniży koszty energii dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, pomoże w łagodzeniu ubóstwa energetycznego i doprowadzi do większej konkurencyjności, wzrostu zatrudnienia i ożywienia całej gospodarki. Poprawa efektywności energetycznej podniesie więc jakość życia obywateli, a jednocześnie przyczyni się do transformacji stosunków Unii w dziedzinie energii z partnerami z państw trzecich prowadzącej do neutralności klimatycznej. Jest to zgodne z unijnymi zobowiązaniami podjętymi w ramach unii energetycznej i światowego programu działań na rzecz klimatu określonych w porozumieniu paryskim. Poprawa efektywności energetycznej w różnych sektorach może sprzyjać rewitalizacji obszarów miejskich, w tym ulepszaniu budynków, i zmianom wzorców mobilności i dostępności, a zarazem promować skuteczniejsze, bardziej zrównoważone i przystępne cenowo opcje.
(15) Niniejsza dyrektywa stanowi krok naprzód w kierunku osiągnięcia neutralności pod względem emisji gazów cieplarnianych do 2050 r., w ramach której efektywność energetyczna jest traktowana jako pełnoprawne źródło energii. Zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim" jest nadrzędną zasadą, która powinna być uwzględniana we wszystkich sektorach, wykraczając poza system energetyczny, na wszystkich poziomach, w tym w sektorze finansowym. Rozwiązania w zakresie efektywności energetycznej powinny być traktowane jako pierwszy wariant przy podejmowaniu decyzji dotyczących polityk, planowania i inwestycji, przy określaniu nowych przepisów dotyczących podaży i w innych obszarach polityki. Choć zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim" powinna być stosowana bez uszczerbku dla innych zobowiązań prawnych, celów i zasad, takie zobowiązania, cele i zasady nie powinny utrudniać jej stosowania ani skutkować zwalnianiem z jej stosowania. Komisja powinna zapewnić, aby efektywność energetyczna i reakcja popytu mogły konkurować na równych warunkach ze zdolnościami wytwarzania energii. Należy dążyć do poprawy efektywności energetycznej w każdym przypadku, gdy jest to bardziej opłacalne niż równoważne rozwiązania po stronie podaży. Powinno to pomóc w wykorzystaniu różnorodnych korzyści płynących z efektywności energetycznej dla Unii, w szczególności dla obywateli i przedsiębiorstw. Wdrożenie środków poprawy efektywności energetycznej powinno być również priorytetem w zmniejszaniu ubóstwa energetycznego.
(16) Efektywność energetyczną należy uznać za kluczowy element i jedno z głównych kryteriów przyszłych decyzji inwestycyjnych dotyczących infrastruktury energetycznej w Unii. Zasadę "efektywność energetyczna przede wszystkim" należy stosować, uwzględniając przede wszystkim podejście oparte na efektywności systemu oraz perspektywę społeczną i zdrowotną, przy czym należy zwracać uwagę na bezpieczeństwo dostaw, integrację systemu energetycznego i przejście na neutralność klimatyczną. W rezultacie zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim" powinna przyczynić się do zwiększenia efektywności poszczególnych sektorów zastosowań końcowych i całego systemu energetycznego. Stosowanie tej zasady powinno również wspierać inwestycje w energooszczędne rozwiązania przyczyniające się do realizacji celów środowiskowych rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 6 .
(17) Zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim" została wprowadzona w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 7 i stanowi centralny element strategii UE dotyczącej integracji systemu energetycznego ustanowionej w komunikacie Komisji z dnia 8 lipca 2022 r. Chociaż zasada ta opiera się na opłacalności, jej stosowanie ma szersze implikacje z perspektywy społecznej. Implikacje te mogą się różnić zależnie od okoliczności i należy je starannie ocenić za pomocą solidnych metod analizy kosztów i korzyści uwzględniających wielorakie korzyści płynące z efektywności energetycznej. Komisja przygotowała specjalne wytyczne dotyczące funkcjonowania i stosowania tej zasady, proponując konkretne narzędzia i przykłady stosowania w różnych sektorach. Komisja wydała również zalecenie dla państw członkowskich, które opiera się na wymaganiach ustanowionych w niniejszej dyrektywie i wzywa do podjęcia konkretnych działań w związku ze stosowaniem tej zasady. Państwa członkowskie powinny w jak największym zakresie uwzględnić to zalecenie i kierować się nim podczas wdrażania zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" w praktyce.
(18) Zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim" zakłada przyjęcie całościowego podejścia uwzględniającego sprawność ogólną zintegrowanego systemu energetycznego, bezpieczeństwo dostaw i opłacalność, a także działa na korzyść najbardziej efektywnych rozwiązań na rzecz neutralności klimatycznej w całym łańcuchu wartości - od wytwarzania energii, przez transport za pomocą sieci, aż po zużycie energii końcowej - aby osiągnąć efektywność w zakresie zarówno zużycia energii pierwotnej, jak i zużycia energii końcowej. W ramach tego podejścia należy zwrócić uwagę na wydajność systemu i dynamiczne wykorzystanie energii, a jako rozwiązania w zakresie efektywności energetycznej uwzględnia się zasoby po stronie popytu i elastyczność systemu.
(19) Aby zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim" przyniosła spodziewane rezultaty, decydenci na poziomie krajowym, regionalnym, lokalnym i sektorowym muszą ją konsekwentnie stosować we wszystkich odpowiednich scenariuszach oraz przy podejmowaniu wszystkich odpowiednich decyzji dotyczących polityk, planowania i większych inwestycji - tj. inwestycji na dużą skalę o wartości ponad 100 000 000 EUR każda lub 175 000 000 EUR w przypadku projektów dotyczących infrastruktury transportowej - mających wpływ na zużycie energii lub zaopatrzenie w nią. Właściwe stosowanie tej zasady wymaga zastosowania odpowiedniej metody analizy kosztów i korzyści, ustanowienia warunków sprzyjających energooszczędnym rozwiązaniom i odpowiedniego monitorowania. Analizy kosztów i korzyści powinny być systematycznie opracowywane i przeprowadzane i powinny opierać się na najbardziej aktualnych informacjach dotyczących cen energii oraz powinny obejmować scenariusze w przypadku wzrostu cen - np. spowodowanego zmniejszeniem liczby uprawnień do emisji w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji EU ETS na podstawie dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 8 - aby zachęcać do stosowania środków w zakresie efektywności energetycznej. Pierwszeństwo należy przyznawać rozwiązaniom po stronie popytu, gdy są one bardziej opłacalne niż inwestycje w infrastrukturę dostaw energii, jeśli chodzi o realizację celów polityki. Elastyczność po stronie popytu może przynieść większe korzyści gospodarcze, środowiskowe i społeczne konsumentom i ogółowi społeczeństwa, w tym lokalnym społecznościom, oraz może zwiększyć efektywność systemu energetycznego i obniżyć koszty energii, na przykład przez obniżenie kosztów eksploatacji systemu skutkujące niższymi taryfami dla wszystkich konsumentów. Państwa członkowskie powinny uwzględnić potencjalne korzyści wynikające z elastyczności po stronie popytu w stosowaniu zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" oraz, we właściwych przypadkach, rozważyć reakcję po stronie popytu, zarówno na poziomie centralnym, jak i w sposób zdecentralizowany, magazynowanie energii i inteligentne rozwiązania w ramach swoich wysiłków na rzecz zwiększenia efektywności zintegrowanego systemu energetycznego.
(20) Oceniając wartość projektów do celów stosowania zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim", Komisja w sprawozdaniu dla Parlamentu Europejskiego i Rady powinna w szczególności ocenić, czy i w jaki sposób progi są faktycznie stosowane w każdym państwie członkowskim.
(21) Zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim" powinna być zawsze stosowana w sposób proporcjonalny, a wymagania ustanowione w niniejszej dyrektywie nie powinny pociągać za sobą wprowadzenia nakładających się obowiązków lub sprzecznych obowiązków państw członkowskich, w przypadku gdy stosowanie tej zasady jest zapewnione bezpośrednio przez inne przepisy. Może tak być w przypadku projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania włączonych do unijnej listy na podstawie art. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/869 9 , które wprowadza wymogi uwzględniania zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" przy opracowywaniu i ocenie tych projektów.
(22) Sprawiedliwa transformacja w kierunku osiągnięcia neutralności klimatycznej Unii do 2050 r. ma kluczowe znaczenie dla Europejskiego Zielonego Ładu. Ubóstwo energetyczne jest jednym z kluczowych tematów pakietu "Czysta energia dla wszystkich Europejczyków", który ma ułatwić sprawiedliwą transformację energetyczną. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2018/1999 i dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 10 Komisja w zaleceniu (UE) 2020/1563 dotyczącym ubóstwa energetycznego 11 przedstawiła orientacyjne wytyczne dotyczące odpowiednich wskaźników na potrzeby pomiaru ubóstwa energetycznego i zdefiniowania "znaczącej liczby gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym". Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE 12 i dyrektywa (UE) 2019/944 wymagają od państw członkowskich przyjęcia odpowiednich środków w celu zajęcia się przypadkami ubóstwa energetycznego wszędzie tam, gdzie zostaną one stwierdzone, w tym środków odnoszących się do szerszego kontekstu ubóstwa. Jest to szczególnie ważne w kontekście rosnących cen energii i presji inflacyjnej, kiedy należy wdrożyć krótko- i długoterminowe działania w celu sprostania wyzwaniom systemowym stojącym przed unijnym systemem energetycznym.
(23) Stosowanie zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" powinno być korzystne dla osób dotkniętych lub zagrożonych ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, w tym użytkowników końcowych, gospodarstw domowych o niskich i średnich dochodach oraz osób zajmujących mieszkania socjalne. We wdrażaniu środków w zakresie efektywności energetycznej należy jako priorytet traktować poprawę sytuacji tych osób i gospodarstw domowych oraz łagodzenie ubóstwa energetycznego, a także należy unikać sprzyjania wszelkim niewspółmiernym podwyżkom kosztów mieszkaniowych, kosztów związanych z mobilnością lub kosztów energii. Całościowe podejście do kształtowania polityki oraz wdrażania polityk i środków wymaga od państw członkowskich dopilnowania, by inne polityki i środki nie miały negatywnego wpływu na te osoby i gospodarstwa domowe.
(24) Niniejsza dyrektywa jest częścią szerszych ram polityki w zakresie efektywności energetycznej dotyczących potencjału efektywności energetycznej w określonych obszarach polityki, w tym w odniesieniu do budynków (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE 13 ), produktów (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE 14 , rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 15 i (UE) 2020/740 16 ) oraz zarządzania (rozporządzenie (UE) 2018/1999). Polityki te odgrywają bardzo ważną rolę w zapewnianiu oszczędności energii w przypadku wymiany produktów lub budowy lub renowacji budynków.
(25) Osiągnięcie ambitnego celu w zakresie efektywności energetycznej wymaga usunięcia barier w celu ułatwienia inwestycji w środki w zakresie efektywności energetycznej. W ramach podprogramu dotyczącego przejścia na czystą energię, objętego unijnym programem LIFE ustanowionym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/783 17 , środki zostaną przeznaczone na wspieranie rozwoju najlepszych praktyk Unii w zakresie wdrażania polityk dotyczących efektywności energetycznej, barier behawioralnych, rynkowych i regulacyjnych, mających negatywny wpływ na efektywność energetyczną.
(26) W dniach 23 i 24 października 2014 r. Rada Europejska poparła w swoich konkluzjach cel w zakresie efektywności energetycznej wynoszący 27 % do 2030 r. na poziomie Unii, który miał zostać poddany przeglądowi do 2020 r. z uwzględnieniem celu unijnego wynoszącego 30 %. W swojej rezolucji z dnia 15 grudnia 2015 r. zatytułowanej: "W kierunku europejskiej unii energetycznej" Parlament Europejski wezwał ponadto Komisję do oceny możliwości osiągnięcia celu w zakresie efektywności energetycznej wynoszącego 40 % w tej samej perspektywie czasowej.
(27) W komunikacie z dnia 28 listopada 2018 r. "Czysta planeta dla wszystkich. Europejska długoterminowa wizja strategiczna dobrze prosperującej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej dla klimatu gospodarki" Komisja przewiduje, że unijny cel w zakresie efektywności energetycznej na 2030 r. na poziomie 32,5 % oraz inne instrumenty polityczne istniejących ram doprowadziłyby do obniżenia emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. o około 45 %. W ramach oceny skutków Planu w zakresie celów klimatycznych na 2030 r. oceniono, jaki poziom wysiłków byłby potrzebny w różnych obszarach polityki, aby osiągnąć ambitniejsze cele klimatyczne zakładające zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. o 55 %. W ocenie tej stwierdzono, że, w odniesieniu do poziomu bazowego, osiągnięcie celu w zakresie emisji gazów cieplarnianych w sposób optymalny pod względem kosztów wymaga zmniejszenia zużycia energii pierwotnej i zużycia energii końcowej odpowiednio o co najmniej 39-41 % i 36-37 %.
(28) Unijny cel w zakresie efektywności energetycznej został początkowo ustalony i obliczony przy wykorzystaniu prognoz na 2030 r. przedstawionych w unijnym scenariuszu odniesienia 2007 jako poziomu bazowego. Zmiana metodyki obliczania przez Eurostat bilansu energetycznego oraz usprawnienia w kolejnych prognozach modelowych wymagają zmiany poziomu bazowego. W związku z tym, przy zastosowaniu tego samego podejścia do określenia celu, mianowicie porównania go z prognozami bazowymi na przyszłość, poziom ambicji unijnego celu w zakresie efektywności energetycznej na 2030 r. ustala się w porównaniu z prognozami na 2030 r. przedstawionymi w unijnym scenariuszu odniesienia 2020, odzwierciedlającymi wkłady krajowe z krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu. Przy zastosowaniu tego zaktualizowanego poziomu bazowego Unia będzie musiała zwiększyć swoje ambicje w zakresie efektywności energetycznej o co najmniej 11,7 % do 2030 r. w porównaniu z poziomem wysiłków w ramach scenariusza odniesienia 2020. Nowy sposób wyrażenia poziomu ambicji w odniesieniu do celów Unii nie wpływa na rzeczywisty poziom niezbędnych wysiłków i odnosi się odpowiednio do redukcji o 40,5 % w przypadku zużycia energii pierwotnej i 38 % w odniesieniu do zużycia energii końcowej w porównaniu z prognozami na 2030 r. przedstawionymi w unijnym scenariuszu odniesienia 2007.
(29) Metoda obliczania zużycia energii pierwotnej i zużycia energii końcowej jest dostosowana do nowej metodyki Eurostatu, ale wskaźniki stosowane do celów niniejszej dyrektywy mają odmienny zakres: w odniesieniu do celów w zakresie zużycia energii pierwotnej i zużycia energii końcowej nie uwzględniają energii otoczenia, a uwzględniają zużycie energii w lotnictwie międzynarodowym. Stosowanie nowych wskaźników oznacza również, że wszelkie zmiany w zużyciu energii przez wielkie piece są obecnie odzwierciedlone jedynie w zużyciu energii pierwotnej.
(30) Konieczność poprawy przez Unię efektywności energetycznej powinna być wyrażona w postaci zużycia energii pierwotnej i zużycia energii końcowej, które mają być osiągnięte w 2030 r., ze wskazaniem dodatkowego poziomu wymaganych wysiłków w porównaniu ze środkami istniejącymi lub planowanymi w krajowych planach w dziedzinie energii i klimatu. Unijny scenariusz odniesienia 2020 przewiduje 864 Mtoe zużycia energii końcowej oraz 1 124 Mtoe zużycia energii pierwotnej, które mają zostać osiągnięte w 2030 r. (z wyłączeniem energii otoczenia, ale z uwzględnieniem lotnictwa międzynarodowego). Dodatkowe obniżenie o 11,7 % daje w 2030 r. 763 Mtoe oraz 992,5 Mtoe. W porównaniu z poziomami z 2005 r. oznacza to, że zużycie energii końcowej należy zmniejszyć w Unii o ok. 25 %, a zużycie energii pierwotnej - o ok. 34 %. W perspektywie czasowej na 2020 r. i 2030 r. nie ma wiążących celów na poziomie państw członkowskich i państwa członkowskie powinny ustalać swoje wkłady w realizację unijnego celu w zakresie efektywności energetycznej na podstawie wzoru przewidzianego w niniejszej dyrektywie. Państwa członkowskie powinny mieć swobodę określania swoich celów w oparciu o zużycie energii pierwotnej lub zużycie energii końcowej, oszczędność energii pierwotnej lub oszczędność energii końcowej albo o energochłonność. Niniejsza dyrektywa zmienia sposób, w jaki państwa członkowskie powinny wyrażać swoje krajowe wkłady w realizację celu unijnego. Aby zapewnić spójność i monitorowanie postępów, wkłady państw członkowskich w realizację celu unijnego powinny być wyrażane w postaci zużycia energii pierwotnej i zużycia energii końcowej. Regularna ocena postępów w zakresie realizacji celów Unii na 2030 r. jest niezbędna i została przewidziana w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999.
(31) Do dnia 30 listopada 2023 r. Komisja powinna zaktualizować unijny scenariusz odniesienia 2020 na podstawie najnowszych danych Eurostatu. Państwa członkowskie, które chcą wykorzystać ten zaktualizowany scenariusz odniesienia, powinny zgłosić do dnia 1 lutego 2024 r. swoje zaktualizowane wkłady krajowe w ramach procedury itera- cyjnej przewidzianej w rozporządzeniu (UE) 2018/1999.
(32) Optymalnym rozwiązaniem byłoby osiągnięcie celów efektywności energetycznej w wyniku skumulowanego wdrożenia konkretnych unijnych i krajowych środków wspierających efektywność energetyczną w różnych dziedzinach. Od państw członkowskich należy wymagać ustalenia krajowych strategii i środków w dziedzinie efektywności energetycznej. Komisja powinna ocenić wspomniane strategie i środki oraz poszczególne działania każdego państwa członkowskiego wraz z danymi dotyczącymi dokonanych postępów, aby oszacować, na ile prawdopodobne jest osiągnięcie ogólnego celu Unii oraz w jakim zakresie poszczególne działania są wystarczające do zrealizowania celu wspólnego.
(33) Sektor publiczny odpowiada za ok. 5 % do 10 % całkowitego unijnego zużycia energii końcowej. Organy publiczne wydają rocznie około 1 800 000 000 000 EUR. Stanowi to około 14 % produktu krajowego brutto Unii. Z tej przyczyny sektor publiczny stanowi istotny czynnik pobudzający przemiany na rynku w kierunku bardziej energooszczędnych produktów, budynków i usług, a także wpływający na zmianę zachowań w dziedzinie zużycia energii przez obywateli i przedsiębiorstwa. Ponadto zmniejszenie zużycia energii za pomocą środków poprawy efektywności energetycznej może uwolnić środki publiczne, które będzie można przeznaczyć na inne cele. W dziedzinie efektywności energetycznej instytucje publiczne na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym powinny stanowić przykład do naśladowania.
(34) Aby dać przykład, sektor publiczny powinien wyznaczyć własne cele w zakresie obniżania emisyjności i zwiększenia efektywności energetycznej. Poprawa efektywności energetycznej w sektorze publicznym powinna odzwierciedlać wysiłki wymagane na poziomie unijnym. Aby osiągnąć cel dotyczący zużycia energii końcowej, do 2030 r. Unia powinna zmniejszyć swoje zużycie energii końcowej o 19 % w porównaniu ze średnim zużyciem energii w latach 2017, 2018 i 2019. Obowiązek osiągnięcia rocznego zmniejszenia zużycia energii w sektorze publicznym o co najmniej 1,9 % powinien zapewnić spełnienie wzorcowej roli przez sektor publiczny. Państwa członkowskie zachowują pełną elastyczność w wyborze środków poprawy efektywności energetycznej mających na celu zmniejszenie zużycia energii końcowej. Wymóg corocznego zmniejszenia zużycia energii końcowej wiąże się z mniejszym obciążeniem administracyjnym niż ustanowienie metod pomiaru oszczędności energii.
(35) Aby wywiązać się ze swojego obowiązku, państwa członkowskie powinny skupić się na zużyciu energii końcowej przez wszystkie obiekty użyteczności publicznej i obiekty instytucji publicznych. Aby określić, kogo obejmą przepisy, państwa członkowskie powinny zastosować definicję "instytucji publicznych" przewidzianą w niniejszej dyrektywie, gdzie "bezpośrednio finansowane przez te władze" oznacza, że te podmioty są w większości finansowane ze środków publicznych, a "zarządzane przez te władze" oznacza, że władza krajowa regionalna lub lokalna ma większość w odniesieniu do podejmowania decyzji o wyborze kierownictwa danego podmiotu. Obowiązek ten można wypełnić poprzez zmniejszenie zużycia energii końcowej w dowolnym obszarze sektora publicznego, w tym w obszarach transportu, budynków użyteczności publicznej, opieki zdrowotnej, planowania przestrzennego, gospodarki wodnej, oczyszczania ścieków, uzdatniania wody, gospodarowania odpadami, systemów ogrzewania i chłodzenia, dystrybucji, dostaw i magazynowania energii, oświetlenia publicznego, planowania infrastruktury, edukacji i usług społecznych. Podczas transpozycji niniejszej dyrektywy państwa członkowskie mogą włączyć do zakresu także inne rodzaje usług. Aby zmniejszyć obciążenie administracyjne dla instytucji publicznych, państwa członkowskie powinny ustanowić platformy cyfrowe lub narzędzia do zbierania zagregowanych danych dotyczących zużycia od instytucji publicznych, podawania ich do wiadomości publicznej i zgłaszania tych danych Komisji. W odniesieniu do zużycia przez instytucje publiczne państwa członkowskie powinny zapewnić planowanie i coroczne składanie sprawozdań w zagregowanej formie w podziale na sektory.
(36) Państwa członkowskie powinny promować, także w ramach swoich praktyk w zakresie zamówień publicznych, bardziej energooszczędne środki mobilności, takie jak kolej, jazda na rowerze, chodzenie pieszo lub mobilność współdzielona, poprzez odnawianie flot i obniżanie ich emisyjności, zachęcanie do zmiany środków transportu oraz uwzględnianie tych środków transportu w planowaniu mobilności miejskiej.
(37) Państwa członkowskie powinny odgrywać wzorcową rolę, zapewniając, aby w przypadku wszystkich umów o poprawę efektywności energetycznej, audytów energetycznych i systemów zarządzania energią postępowania były przeprowadzane w sektorze publicznym zgodnie z normami europejskimi lub międzynarodowymi lub aby w energochłonnych obszarach sektora publicznego audyty energetyczne były szeroko stosowane. Państwa członkowskie powinny zapewnić wytyczne oraz powinny ustanowić procedury dotyczące stosowania tych instrumentów.
(38) Zachęca się organy publiczne do pozyskiwania wsparcia od podmiotów takich jak agencje ds. zrównoważonej energii, w stosownych przypadkach ustanowione na poziomie regionalnym lub lokalnym. Organizacja tych agencji zazwyczaj odzwierciedla indywidualne potrzeby organów publicznych w danym regionie lub działających w określonym obszarze sektora publicznego. Scentralizowane agencje mogą lepiej zaspokajać potrzeby i działać skuteczniej pod innymi względami, na przykład w mniejszych lub scentralizowanych państwach członkowskich lub w odniesieniu do złożonych lub międzyregionalnych aspektów, takich jak systemy ogrzewania i chłodzenia. Agencje ds. zrównoważonej energii mogą pełnić rolę punktów kompleksowej obsługi. Agencje te są często odpowiedzialne za opracowywanie lokalnych lub regionalnych planów obniżenia emisyjności, które mogą również obejmować inne środki obniżania emisyjności, takie jak wymiana kotłów na paliwa kopalne; odpowiadają też za wspieranie organów publicznych we wdrażaniu polityk związanych z energią. Agencje ds. zrównoważonej energii lub inne podmioty wspierające władze regionalne i lokalne mogą posiadać jasne kompetencje, cele i zasoby w dziedzinie zrównoważonej energii. Agencje ds. zrównoważonej energii można zachęcać do rozważenia inicjatyw podejmowanych w ramach Porozumienia Burmistrzów, które skupia instytucje samorządowe na poziomie lokalnym dobrowolnie zaangażowane w realizację unijnych celów w zakresie klimatu i energii, oraz innych istniejących inicjatyw w tym zakresie. Plany obniżenia emisyjności powinny być powiązane z planami rozwoju terytorialnego i uwzględniać kompleksową ocenę, którą powinny przeprowadzić państwa członkowskie.
(39) Państwa członkowskie powinny wspierać instytucje publiczne w planowaniu i przyjmowaniu środków poprawy efektywności energetycznej, w tym na poziomie regionalnym i lokalnym, poprzez dostarczanie wytycznych, promowanie możliwości budowania kompetencji oraz możliwości szkoleniowych oraz zachęcanie do współpracy między instytucjami publicznymi, w tym między agencjami. W tym celu państwa członkowskie mogłyby utworzyć krajowe centra kompetencji w zakresie złożonych kwestii, takich jak doradzanie lokalnym lub regionalnym agencjom energetycznym w sprawach dotyczących systemów ciepłowniczych lub chłodniczych. Wymóg przekształcania budynków w budynki o niemal zerowym zużyciu energii nie wyklucza ani nie zabrania różnicowania między poziomami dotyczącymi budynków o niemal zerowym zużyciu energii w odniesieniu do budynków nowych lub poddawanych renowacji. Definicja budynków o niemal zerowym zużyciu energii, w tym poziomu optymalnego pod względem kosztów, zawarta jest w dyrektywie 2010/31/UE.
(40) Państwa członkowskie, które dokonują renowacji więcej niż 3 % całkowitej powierzchni swoich budynków w dowolnym roku do końca 2026 r., powinny mieć możliwość zaliczenia nadwyżki na poczet rocznego wskaźnika renowacji w dowolnym roku z trzech następnych lat. Państwo członkowskie, które dokonuje renowacji więcej niż 3 % całkowitej powierzchni swoich budynków od dnia 1 stycznia 2027 r., powinno mieć możliwość zaliczenia nadwyżki na poczet rocznego wskaźnika renowacji w dwóch następnych latach. Możliwość ta nie powinna być wykorzystywana do celów niezgodnych z celami ogólnymi oraz z poziomem ambicji niniejszej dyrektywy.
(41) Państwa członkowskie powinny zachęcać instytucje publiczne do uwzględniania szerszych korzyści wykraczających poza oszczędność energii, takich jak jakość powietrza w pomieszczeniach oraz poprawa jakości życia i komfort w odnowionych budynkach użyteczności publicznej, w szczególności w szkołach, placówkach opiekuńczych, domach opieki, mieszkaniach chronionych, szpitalach i mieszkaniach socjalnych.
(42) Obok przemysłu głównymi użytkownikami energii i głównym źródłem emisji są budynki i transport. Budynki odpowiadają za około 40 % całkowitego zużycia energii w Unii i za 36 % unijnej emisji gazów cieplarnianych związanych z zaopatrzeniem w energię Komunikat Komisji z dnia 14 października 2020 r. pt. "Fala renowacji" odnosi się do podwójnego wyzwania w zakresie efektywności energetycznej i zasobooszczędności oraz przystępności cenowej w sektorze budynków i przyświeca mu cel podwojenia wskaźnika renowacji. Skupiono się w nim na budynkach o najgorszej charakterystyce energetycznej, ubóstwie energetycznym i budynkach użyteczności publicznej. Ponadto budynki mają zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia unijnego celu, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. Budynki będące własnością instytucji publicznych stanowią znaczną część zasobów budowlanych i są mocno wyeksponowane w życiu publicznym. Należy zatem ustanowić roczny wskaźnik renowacji w odniesieniu do budynków będących własnością instytucji publicznych na terytorium państw członkowskich w celu poprawy ich charakterystyki energetycznej i przekształcenia ich co najmniej w budynki o niemal zerowym zużyciu energii lub budynki zeroemisyjne. Zachęca się państwa członkowskie do ustalenia wyższego wskaźnika renowacji, w przypadkach gdy jest to opłacalne w ramach renowacji ich zasobów budowlanych zgodnie z ich długoterminowymi strategiami renowacji lub krajowymi programami renowacji, lub obydwoma. Wskaźnik ten nie powinien naruszać obowiązków odnoszących się do budynków o niemal zerowym zużyciu energii, określonych w dyrektywie 2010/31/UE. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość stosowania mniej rygorystycznych wymogów w odniesieniu do niektórych budynków, takich jak budynki o specjalnych walorach architektonicznych lub historycznych. Podczas kolejnego przeglądu dyrektywy 2010/31/UE, Komisja powinna ocenić postępy osiągnięte przez państwa członkowskie w zakresie renowacji budynków instytucji publicznych. Komisja powinna rozważyć przedłożenie wniosku ustawodawczego w sprawie zmiany wskaźnika renowacji, z uwzględnieniem postępów osiągniętych przez państwa członkowskie, istotnych zmian związanych z rozwojem gospodarczym lub technicznym lub, w razie potrzeby, zobowiązań Unii w zakresie obniżenia emisyjności i zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń. Przewidziany w niniejszej dyrektywie obowiązek przeprowadzania renowacji budynków instytucji publicznych stanowi uzupełnienie obowiązku przewidzianego w dyrektywie 2010/31/UE, która zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, aby przy wykonywaniu gruntownej renowacji istniejących budynków ich charakterystyka energetyczna została poprawiona tak, aby spełniała wymogi dotyczące budynków o niemal zerowym zużyciu energii.
(43) Systemy automatyki i sterowania dla budynków lub inne rozwiązania służące aktywnemu zarządzaniu energią to ważne narzędzia stosowane przez instytucje publiczne do poprawy i utrzymywania charakterystyki energetycznej budynków oraz zapewniania - zgodnie z dyrektywą 2010/31/Ue - niezbędnych warunków wewnętrznych w budynkach będących własnością tych instytucji lub w budynkach przez nie zajmowanych.
(44) Promowanie zielonej mobilności to jedna z kluczowych części Europejskiego Zielonego Ładu. Zapewnienie infrastruktury ładowania jest jednym z niezbędnych elementów transformacji. Infrastruktura ładowania w budynkach jest szczególnie ważna, ponieważ pojazdy elektryczne są parkowane w budynkach regularnie i na dłuższy czas, co ułatwia ładowanie i zwiększa jego efektywność. Instytucje publiczne powinny dokładać wszelkich starań, aby instalować infrastrukturę ładowania w budynkach będących ich własnością lub w budynkach przez nie zajmowanych, zgodnie z dyrektywą 2010/31/UE.
(45) Aby ustalić wskaźnik renowacji, państwa członkowskie muszą dysponować przeglądem budynków, które nie osiągają poziomu budynków o niemal zerowym zużyciu energii. W związku z tym państwa członkowskie powinny publikować i aktualizować wykaz budynków użyteczności publicznej, w tym w stosownych przypadkach mieszkań socjalnych, jako część ogólnej bazy danych świadectw charakterystyki energetycznej. Wykaz ten powinien umożliwiać również podmiotom prywatnym, w tym przedsiębiorstwom usług energetycznych (ESCO), proponowanie rozwiązań w zakresie renowacji, które mogą zostać zagregowane przez obserwatorium zasobów budowlanych UE.
(46) Wykaz ten mógłby zawierać dane pochodzące z istniejących wykazów zasobów budowlanych. Państwa członkowskie powinny podjąć stosowne środki w celu ułatwienia zbierania danych i udostępnienia wykazu podmiotom prywatnym, w tym przedsiębiorstwom usług energetycznych, tak aby umożliwić im aktywny udział w realizacji rozwiązań w zakresie renowacji. Dostępne i upubliczniane dane dotyczące charakterystyki zasobów budowlanych, renowacji budynków i efektywności energetycznej mogą być agregowane przez obserwatorium zasobów budowlanych UE, aby zapewnić lepsze zrozumienie charakterystyki energetycznej sektora budynków za pomocą porównywalnych danych.
(47) W 2020 r. ponad połowa ludności świata mieszkała na obszarach miejskich. Szacuje się, że do 2050 r. odsetek ten wzrośnie do 68 %. Ponadto połowa infrastruktury miejskiej do 2050 r. jeszcze nie została zbudowana. Miasta i obszary metropolitalne to centra działalności gospodarczej, tworzenia wiedzy, innowacji i nowych technologii. Miasta wpływają na jakość życia obywateli, którzy w nich mieszkają lub pracują. Państwa członkowskie powinny wspierać gminy pod względem technicznym i finansowym. Niektóre gminy i inne instytucje publiczne w państwach członkowskich wdrożyły już zintegrowane podejście do oszczędności energii, zaopatrzenia w energię i zrównoważonej mobilności, na przykład poprzez plany działania w zakresie zrównoważonej energii lub plany zrównoważonej mobilności miejskiej w rodzaju planów opracowanych w ramach inicjatywy Porozumienie Burmistrzów, jak również zintegrowane podejście w zakresie obszarów miejskich, które wykracza poza jednostkowe interwencje w budynkach lub środkach transportu. Konieczne są dodatkowe wysiłki w obszarze poprawy efektywności energetycznej mobilności miejskiej, zarówno w transporcie pasażerskim, jak i towarowym, ponieważ w transporcie tym zużywa się około 40 % całej energii przypadającej na transport drogowy.
(48) W ramach niniejszej dyrektywy pełne zastosowanie mają nadal wszystkie zasady dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/23/UE 18 , 2014/24/UE 19 i 2014/25/UE 20 .
(49) W odniesieniu do nabywania niektórych produktów i usług oraz nabywania i wynajmowania budynków, instytucje zamawiające i podmioty zamawiające, które zawierają umowy na publiczne roboty budowlane, dostawy lub usługi, powinny dawać przykład i podejmować decyzje w sprawie zakupu, przy uwzględnieniu kwestii efektywności energetycznej oraz stosować zasadę "efektywność energetyczna przede wszystkim", w tym w postępowaniach dotyczących tych umów w sprawie zamówień publicznych i koncesji, w odniesieniu do których w niniejszej dyrektywie nie określono żadnych szczególnych wymogów. Powinno to mieć zastosowanie do instytucji zamawiających i jednostek zamawiających, objętych zakresem dyrektyw 2014/23/UE, 2014/24/UE lub 2014/25/UE. Państwa członkowskie powinny usunąć bariery utrudniające wspólne udzielanie zamówień w danym państwie członkowskim lub za granicą, jeżeli może to zmniejszyć koszty oraz zwiększyć korzyści płynące z rynku wewnętrznego poprzez stworzenie możliwości rynkowych dla dostawców i dostawców usług energetycznych.
(50) Wszystkie podmioty publiczne inwestujące zasoby publiczne w drodze zamówień publicznych powinny dawać przykład przy udzielaniu zamówień i koncesji przez wybieranie produktów, budynków, robót budowlanych i usług o najlepszej charakterystyce energetycznej, również w odniesieniu do zamówień publicznych, które nie podlegają szczególnym wymogom na podstawie dyrektywy 2009/30/WE. W tym kontekście we wszystkich postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego i koncesji o wartości powyżej progów określonych w art. 8 dyrektywy 2014/23/UE, art. 4 dyrektywy 2014/24/UE oraz art. 15 dyrektywy 2014/25/UE należy uwzględniać charakterystykę energetyczną produktów, budynków i usług określoną w prawie unijnym lub krajowym, traktując priorytetowo zasadę "efektywność energetyczna przede wszystkim" w postępowaniach o udzielenie zamówienia.
(51) Ważne jest również, aby państwa członkowskie monitorowały, w jaki sposób instytucje zamawiające i podmioty zamawiające uwzględniają wymagania w zakresie efektywności energetycznej przy udzielaniu zamówień na produkty, budynki, roboty budowlane i usługi, zapewniając publiczny dostęp do informacji o wpływie na efektywność energetyczną zwycięskich przetargów przekraczających progi, o których mowa w dyrektywach w sprawie zamówień publicznych. Dzięki temu zainteresowane strony i obywatele będą mogli ocenić rolę sektora publicznego w zapewnianiu w przejrzysty sposób przestrzegania zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" w zamówieniach publicznych.
(52) Spoczywający na państwach członkowskich obowiązek zapewnienia, aby instytucje zamawiające i podmioty zamawiające nabywały wyłącznie produkty, budynki, roboty budowlane i usługi o wysokiej efektywności energetycznej nie powinien jednak uniemożliwiać państwom członkowskim nabywania towarów niezbędnych do ochrony przed stanami zagrożenia bezpieczeństwa publicznego lub zdrowia publicznego oraz do reakcji na nie.
(53) W Europejskim Zielonym Ładzie uznaje się, że gospodarka o obiegu zamkniętym odgrywa rolę w przyczynianiu się do realizacji ogólnych unijnych celów w zakresie obniżenia emisyjności. Sektor publiczny i w szczególności sektor transportu powinny przyczynić się do realizacji tych celów, wykorzystując swoją siłę nabywczą do wyboru, w stosownych przypadkach, przyjaznych dla środowiska produktów, budynków, robót budowlanych i usług za pomocą dostępnych narzędzi zielonych zamówień publicznych i tym samym wnosząc znaczący wkład w zmniejszenie zużycia energii i wpływu na środowisko.
(54) Ważne jest, aby państwa członkowskie udzielały instytucjom publicznym niezbędnego wsparcia we wprowadzaniu wymagań w zakresie efektywności energetycznej w zamówieniach publicznych oraz, we właściwych przypadkach, w stosowaniu zielonych zamówień publicznych, zapewniając niezbędne wytyczne i metody przeprowadzania oceny kosztów w całym cyklu życia oraz skutków i kosztów środowiskowych. Oczekuje się, że dobrze zaprojektowane narzędzia, w szczególności narzędzia cyfrowe, ułatwią postępowania o udzielenie zamówienia publicznego i zmniejszą koszty administracyjne, zwłaszcza w mniejszych państwach członkowskich, które mogą nie posiadać wystarczających zdolności do przygotowywania ofert. W tym względzie państwa członkowskie powinny aktywnie propagować korzystanie z narzędzi cyfrowych i współpracę między instytucjami zamawiającymi, w tym ponad granicami, w celu wymiany najlepszych praktyk.
(55) Ze względu na to, że budynki odpowiadają za emisję gazów cieplarnianych również przed rozpoczęciem ich eksploatacji i po jej zakończeniu, państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę emisję dwutlenku węgla przez budynki w całym cyklu życia. Powinno odbywać się to w kontekście wysiłków mających na celu zwrócenie większej uwagi na wyniki w całym cyklu życia, aspekty gospodarki o obiegu zamkniętym i wpływ na środowisko, w ramach wzorcowej roli sektora publicznego. Udzielanie zamówień publicznych może zatem stanowić okazję do zajęcia się kwestią emisji dwutlenku węgla zawartego w budynkach w całym cyklu życia. W tym względzie instytucje zamawiające są ważnymi podmiotami, które mogą podejmować działania w ramach systemu zamówień publicznych poprzez zakup nowych budynków, w których uwzględniono współczynnik globalnego ocieplenia w całym cyklu życia.
(56) Współczynnik globalnego ocieplenia w całym cyklu życia służy do pomiaru emisji gazów cieplarnianych związanych z budynkiem na różnych etapach jego cyklu życia. W związku z tym mierzy się nim ogólny wkład budynku w emisje, które prowadzą do zmiany klimatu. Niekiedy nazywa się go oceną śladu węglowego lub pomiarem dwutlenku węgla w całym cyklu życia. Wyraża on zarówno emisje dwutlenku węgla zawarte w materiałach budowal- nych, jak i bezpośrednie i pośrednie emisje dwutlenku węgla na etapie użytkowania. Budynki są znaczącym "bankiem" materiałów, w którym przez wiele dziesięcioleci składowane są zasoby wysokoemisyjne, a zatem istotne jest zbadanie projektów, które ułatwiają ponowne użycie i recykling na koniec okresu eksploatacji, zgodnie z nowym planem działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym. Państwa członkowskie powinny promować obieg zamknięty, trwałość i przystosowalność materiałów budowlanych, aby dbać o zrównoważony charakter wyrobów budowlanych.
(57) Współczynnik ocieplenia globalnego wyraża się jako wskaźnik liczbowy w kg ekwiwalentu dwutlenku węgla na metr kwadratowy (wewnętrznej powierzchni użytkowej) dla każdego etapu cyklu życia uśredniony dla jednego roku referencyjnego okresu badania wynoszącego 50 lat. Dobór danych, określenie scenariuszy i obliczenia przebiegają zgodnie z normą EN 15978. Zakres elementów budynku i wyposażenia technicznego określono we wskaźniku 1.2 unijnych ram zrównoważonego budownictwa Level(s). W przypadku gdy istnieje krajowe narzędzie obliczeniowe lub jest ono wymagane do ujawnienia informacji lub uzyskania pozwoleń na budowę, powinna istnieć możliwość wykorzystania tego narzędzia krajowego w celu dostarczenia wymaganych informacji. Powinna istnieć możliwość korzystania z innych narzędzi obliczeniowych, jeżeli spełniają one minimalne kryteria określone w unijnych ramach zrównoważonego budownictwa.
(58) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE 21 ustanawia przepisy dotyczące instalacji, które przyczyniają się do wytwarzania energii lub wykorzystują energię do celów produkcji, i przewiduje, że informacje na temat energii wykorzystywanej w takiej instalacji lub wytwarzanej przez taką instalację mają być zawierane we wnioskach o pozwolenia zintegrowane (zgodnie z art. 12 ust. 1 lit. b) tej dyrektywy). Ponadto w art. 11 tej dyrektywy przewidziano, że efektywne wykorzystanie energii jest jedną z ogólnych zasad regulujących podstawowe obowiązki operatora i jednym z kryteriów ustalania najlepszych dostępnych technik na podstawie załącznika III do tej dyrektywy. Na efektywność funkcjonowania systemów energetycznych wpływają w każdym momencie możliwości płynnego i elastycznego włączania do sieci mocy generowanych w oparciu o różne źródła energii, które charakteryzują się zróżnicowaną bezwładnością i różnymi czasami rozruchu. Poprawa efektywności umożliwi lepsze wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych.
(59) Poprawa efektywności energetycznej może przyczynić się do poprawy wyników gospodarczych. Państwa członkowskie i Unia powinny dążyć do zmniejszenia zużycia energii niezależnie od poziomu wzrostu gospodarczego.
(60) Obowiązek oszczędności energii ustanowiony niniejszą dyrektywą powinien zostać zwiększony i powinien obowiązywać również po 2030 r. Zapewni to większą stabilność dla inwestorów, a tym samym będzie wspierać długoterminowe inwestycje i długoterminowe środki w zakresie efektywności energetycznej, takie jak gruntowne renowacje budynków i długofalowy cel polegający na ułatwieniu opłacalnej transformacji istniejących budynków w budynki o niemal zerowym zużyciu energii. Obowiązek oszczędności energii odgrywa ważną rolę w rozwoju lokalnym, w tym w tworzeniu miejsc pracy, konkurencyjności i w zmniejszaniu ubóstwa energetycznego. Powinien pozwolić Unii osiągnąć cele w zakresie energii i klimatu przez tworzenie dalszych możliwości i wyeliminowanie powiązania pomiędzy zużyciem energii a wzrostem gospodarczym. Współpraca z sektorem prywatnym jest istotna dla oceny warunków, w jakich można aktywować prywatne inwestycje w projekty dotyczące efektywności energetycznej, oraz dla opracowania nowych modeli dochodów na potrzeby innowacji w dziedzinie efektywności energetycznej.
(61) Środki poprawy efektywności energetycznej pozytywnie wpływają też na jakość powietrza, ponieważ bardziej efektywne energetycznie budynki przyczyniają się do zmniejszenia zapotrzebowania na paliwa grzewcze, w tym na stałe paliwa grzewcze. Zatem środki w zakresie efektywności energetycznej przyczyniają się do poprawy jakości powietrza w pomieszczeniach i na zewnątrz oraz pomagają w opłacalny sposób osiągnąć cele unijnej polityki jakości powietrza ustanowione w szczególności w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2284 22 .
(62) Z myślą o zapewnieniu stałego i przewidywalnego wkładu w osiągnięcie celów Unii w zakresie energii i klimatu na 2030 r. oraz celu neutralności klimatycznej na 2050 r. państwa członkowskie są zobowiązane do osiągnięcia skumulowanych oszczędności końcowego zużycia energii dla całego okresu objętego obowiązkiem aż do 2030 r., równoważnego rocznym nowym oszczędnościom wynoszącym co najmniej 0,8 % zużycia energii końcowej do dnia 31 grudnia 2023 r. i co najmniej: 1,3 % od dnia 1 stycznia 2024 r., 1,5 % od dnia 1 stycznia 2026 r. i 1,9 % od dnia 1 stycznia 2028 r. Wymóg ten można spełnić za pomocą nowych środków z dziedziny polityki, które zostaną przyjęte podczas okresu objętego obowiązkiem od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2030 r. lub za pomocą nowych indywidualnych działań podjętych w wyniku przyjęcia środków z dziedziny polityki w trakcie lub przed rozpoczęciem poprzedniego okresu, o ile działania indywidualne generujące oszczędności energii zostały wprowadzone w kolejnym okresie. W tym celu państwa członkowskie powinny mieć możliwość korzystania z systemów zobowiązujących do efektywności energetycznej lub z alternatywnych środków z dziedziny polityki.
(63) W okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2023 r. Cypr i Malta powinny być zobowiązane do osiągnięcia łącznych oszczędności końcowego zużycia energii odpowiadających nowym oszczędnościom w wysokości 0,24 % rocznego zużycia energii końcowej uśrednionego dla ostatnich trzech lat przed dniem 1 stycznia 2019 r. W okresie od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia 31 grudnia 2030 r. Cypr i Malta powinny być zobowiązane do osiągnięcia łącznych oszczędności końcowego zużycia energii w wysokości 0,45 % rocznego zużycia energii końcowej uśrednionego dla ostatnich trzech lat przed dniem 1 stycznia 2019 r.
(64) W przypadku stosowania systemów nakładających zobowiązania państwa członkowskie powinny na podstawie obiektywnych i niedyskryminacyjnych kryteriów wyznaczyć strony zobowiązane wśród operatorów systemów przesyłowych, operatorów systemów dystrybucyjnych, dystrybutorów energii, przedsiębiorstw prowadzących detaliczną sprzedaż energii oraz przedsiębiorstw prowadzących dystrybucję lub sprzedaż detaliczną paliw transportowych. Wyznaczenia lub zwolnienia z wyznaczenia niektórych kategorii takich podmiotów nie należy rozumieć jako niezgodnego z zasadą niedyskryminacji. Państwa członkowskie mają możliwość wyboru, czy takie podmioty są wyznaczone jako strony zobowiązane czy jedynie niektóre kategorie takich podmiotów. W celu wzmocnienia pozycji i ochrony osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, osób w gospodarstwach domowych o niskich dochodach i, w stosownych przypadkach, osób zajmujących mieszkania socjalne oraz w celu wdrożenia środków z dziedziny polityki na zasadzie priorytetu wśród tych osób państwa członkowskie mogą wymagać od stron zobowiązanych osiągnięcia oszczędności energii wśród tych osób. W tym celu państwa członkowskie mogą również ustanowić cele w zakresie redukcji kosztów energii. Strony zobowiązane mogłyby osiągnąć te cele poprzez promowanie instalacji środków prowadzących do oszczędności energii i oszczędności finansowych na rachunkach za energię, takich jak instalacja środków izolacyjnych i ciepłowniczych, oraz poprzez wspieranie inicjatyw w zakresie oszczędności energii realizowanych przez społeczności energetyczne działające w zakresie energii ze źródeł odnawialnych i obywatelskie społeczności energetyczne.
(65) Opracowując środki z dziedziny polityki służące wypełnieniu obowiązku oszczędności energii, państwa członkowskie powinny przestrzegać unijnych norm i priorytetów dotyczących klimatu i środowiska oraz przestrzegać zasady "nie czyń poważnych szkód" w rozumieniu rozporządzenia (UE) 2020/852. Państwa członkowskie nie powinny promować działań, które nie są zrównoważone pod względem środowiskowym, takich jak wykorzystanie paliw kopalnych. Obowiązek oszczędności energii ma na celu wzmocnienie reakcji na zmianę klimatu przez promowanie zachęt dla państw członkowskich do wdrożenia kombinacji zrównoważonych i czystych środków z różnych dziedzin polityki, które są odporne i łagodzą zmianę klimatu. W związku z tym oszczędności energii wynikające ze środków z dziedziny polityki dotyczących bezpośredniego spalania paliw kopalnych mogą być - pod pewnymi warunkami i przez okres przejściowy po transpozycji niniejszej dyrektywy zgodnie z załącznikiem do niej- oszczędnościami energii kwalifikowalnymi do uwzględnienia na poczet realizacji obowiązku oszczędności energii. Umożliwi to dostosowanie obowiązku oszczędności energii do celów Europejskiego Zielonego Ładu, Planu w zakresie celów klimatycznych i inicjatywy "Fala renowacji", a także odzwierciedli potrzebę działania wskazaną przez Międzynarodową Agencję Energetyczną w jej sprawozdaniu na temat zeroemisyjności netto. Ograniczenie to ma na celu zachęcenie państw członkowskich do wydawania środków publicznych wyłącznie na zachowujące aktualność i zrównoważone technologie. Ważne jest, aby państwa członkowskie zapewniły uczestnikom rynku jasne ramy polityki i pewność inwestycyjną. Wdrożenie metody obliczeniowej w ramach obowiązku oszczędności energii powinno umożliwić wszystkim uczestnikom rynku dostosowanie swoich technologii w rozsądnych ramach czasowych. W przypadku gdy państwa członkowskie wspierają wdrażanie wydajnych technologii opartych na paliwach kopalnych lub wczesne zastąpienie takich technologii, na przykład poprzez systemy dotacji lub systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej, wszelkie oszczędności energii mogą nie być już kwalifikowalne na poczet realizacji obowiązku oszczędności energii. Chociaż oszczędności energii wynikające np. z promowania kogeneracji opartej na gazie ziemnym nie byłyby kwalifikowalne w ramach obowiązku oszczędności energii, ograniczenie to nie miałoby zastosowania do pośredniego wykorzystania paliw kopalnych, na przykład gdy produkcja energii elektrycznej obejmuje wytwarzanie jej z paliw kopalnych. Środki z dziedziny polityki, których celem jest zmiana zachowań, mające na celu ograniczenie zużycia paliw kopalnych, na przykład poprzez kampanie informacyjne i ekologiczny styl jazdy, powinny pozostać kwalifikowalne. Środki z dziedziny polityki, których celem są renowacje budynków, mogą obejmować środki takie jak zastępowanie systemów ciepłowniczych zasilanych paliwami kopalnymi wraz z ulepszeniami przegród zewnętrznych. Środki te powinny być ograniczone do technologii, które umożliwiają osiągnięcie wymaganych oszczędności energii zgodnie z krajowymi kodeksami budowlanymi ustanowionymi w danym państwie członkowskim. Niezależnie od tego państwa członkowskie powinny promować modernizację systemów ciepłowniczych w ramach gruntownych renowacji zgodnie z długoterminowym celem osiągnięcia neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla, tj. zmniejszając zapotrzebowanie na ciepło i pokrywając pozostałe zapotrzebowanie na ciepło z bezemisyjnego źródła energii. Przy rozliczaniu oszczędności niezbędnych do zrealizowania części obowiązku oszczędności energii wśród osób dotkniętych ubóstwem energetycznym państwa członkowskie mogą uwzględnić swoje warunki klimatyczne.
(66) Środki poprawy efektywności energetycznej w transporcie stosowane przez państwa członkowskie kwalifikują się do uwzględnienia w celu spełnienia ich obowiązku oszczędności końcowego zużycia energii. Środki takie obejmują strategie, które między innymi propagują bardziej energooszczędne pojazdy, zmianę środków transportu na rzecz jazdy na rowerze, chodzenia pieszo i korzystania z transportu zbiorowego lub mobilność i miejskie zagospodarowanie przestrzenne zmniejszające popyt na transport. Ponadto, z zastrzeżeniem spełnienia wymogów dotyczących istotności i dodatkowości określonych w niniejszej dyrektywie, mogą się również kwalifikować systemy, które przyspieszają upowszechnianie się nowych, bardziej energooszczędnych pojazdów, lub środki z dziedziny polityki wspierające zmianę w kierunku paliw o obniżonych poziomach emisji, z wyjątkiem systemów lub środków z dziedziny polityki dotyczących bezpośredniego spalania paliw kopalnych, które zmniejszają zużycie energii w przeliczeniu na kilometr. Środki z dziedziny polityki promujące upowszechnienie się nowych pojazdów napędzanych paliwami kopalnymi nie powinny kwalifikować się jako środki kwalifikowalne do uwzględnienia na poczet realizacji obowiązku oszczędności energii.
(67) Środki przyjęte przez państwa członkowskie na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/842 23 , które prowadzą do weryfikowalnej i wymiernej lub możliwej do oszacowania poprawy efektywności energetycznej, można uznać za opłacalny sposób spełnienia przez państwa członkowskie ich zobowiązania w zakresie oszczędności energii wynikającego z niniejszej dyrektywy.
(68) W ramach swoich systemów nakładających zobowiązania państwa członkowskie powinny mieć możliwość - na zasadzie alternatywy w stosunku do wymagania od stron zobowiązanych uzyskania wielkości skumulowanych oszczędności końcowego zużycia energii wymaganych na mocy obowiązku oszczędności energii wynikającego z niniejszej dyrektywy - zezwolenia stronom zobowiązanym na wniesienie wkładu lub zobligowania ich do wniesienia wkładu na rzecz krajowego funduszu efektywności energetycznej, który mógłby zostać wykorzystany do wdrażania środków z dziedziny polityki na zasadzie priorytetu wśród osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, osób w gospodarstwach domowych o niskich dochodach, oraz w odpowiednich przypadkach, osób zajmujących mieszkania socjalne.
(69) Państwa członkowskie i strony zobowiązane powinny korzystać z wszystkich dostępnych środków i technologii, z wyjątkiem tych, które dotyczą wykorzystania technologii bezpośredniego spalania paliw kopalnych, w celu osiągnięcia wymaganych skumulowanych oszczędności końcowego zużycia energii, w tym przez propagowanie inteligentnych i zrównoważonych technologii w efektywnych systemach ciepłowniczych i chłodniczych, efektywnej infrastrukturze ogrzewania i chłodzenia, efektywnych i inteligentnych budynkach, pojazdach elektrycznych i przemyśle elektrycznym oraz audytów energetycznych lub równoważnych systemów zarządzania energią, pod warunkiem że zgłoszone oszczędności energii spełniają wymogi ustanowione w niniejszej dyrektywie. Państwa członkowskie powinny dążyć do dużej elastyczności w projektowaniu i wdrażaniu alternatywnych środków z dziedziny polityki. Państwa członkowskie powinny zachęcać do podejmowania działań prowadzących do oszczędności energii w długich okresach użytkowania.
(70) Długoterminowe środki w zakresie efektywności energetycznej nadal przynoszą oszczędności energii po 2020 r., ale aby przyczynić się do realizacji celu Unii w zakresie efektywności energetycznej na 2030 r., środki te powinny przynieść nowe oszczędności po 2020 r. Z drugiej strony oszczędności energii uzyskane po dniu 31 grudnia 2020 r. nie powinny być zaliczane na poczet skumulowanych oszczędności końcowego zużycia energii wymaganych w odniesieniu do okresu od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2020 r.
(71) Dodatkowość jest zasadą leżącą u podstaw obowiązku oszczędności energii przewidzianego w niniejszej dyrektywie w zakresie, w jakim zapewnia, aby państwa członkowskie wprowadziły polityki i środki specjalnie zaprojektowane do celów wypełnienia obowiązku oszczędności energii. Nowe oszczędności powinny mieć charakter dodatkowy w stosunku do normalnych działań, tak aby nie można było zaliczać na poczet wypełnienia obowiązku oszczędności energii tych oszczędności, które i tak miałyby miejsce. W celu obliczenia wpływu wprowadzonych środków uwzględniane powinny być jedynie oszczędności netto, zmierzone jako zmiana zużycia energii bezpośrednio związana z przedmiotowym środkiem w zakresie efektywności energetycznej wdrożonym do celów obowiązku oszczędności energii przewidzianego w niniejszej dyrektywie. W celu obliczenia oszczędności netto państwa członkowskie powinny ustanowić scenariusz bazowy przedstawiający rozwój sytuacji w przypadku braku przedmiotowego środka. Dany środek z dziedziny polityki należy oceniać w stosunku do tego scenariusza bazowego. Państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę minimalne wymagania określone w odpowiednich ramach legislacyjnych na poziomie unijnym oraz fakt, że inne środki z dziedziny polityki mogą być stosowane w tym samym okresie, co również może mieć wpływ na wielkość oszczędności energii, zatem nie wszystkie ze zmian obserwowanych od czasu wprowadzenia określonego środka z dziedziny polityki można przypisać wyłącznie temu środkowi. Aby spełniony został wymóg istotności, działania strony zobowiązanej, strony uczestniczącej lub strony uprawnionej powinny się faktycznie przyczyniać do osiągnięcia zgłaszanych oszczędności energii.
(72) W celu zwiększenia potencjału oszczędności energii w przesyle i dystrybucji energii elektrycznej istotne jest, aby w obliczaniu oszczędności energii uwzględnić, w stosownych przypadkach, wszystkie elementy łańcucha energetycznego. Badania i konsultacje z zainteresowanymi stronami wykazały istnienie znacznego potencjału. Warunki fizyczne i ekonomiczne różnią się jednak między poszczególnymi państwami członkowskimi, a często w obrębie kilku państw członkowskich, i istnieje duża liczba operatorów systemów. Okoliczności te wskazują na podejście zdecentralizowane, zgodnie z zasadą pomocniczości. Krajowe organy regulacyjne dysponują wymaganą wiedzą, kompetencjami prawnymi i zdolnościami administracyjnymi, aby wspierać rozwój wydajnej energetycznie sieci elektroenergetycznej. Podmioty takie jak europejska sieć operatorów systemów przesyłowych energii elektrycznej (ENTSO-E) oraz europejska organizacja operatorów systemów dystrybucyjnych również mogą wnieść użyteczny wkład i powinny wspierać swoich członków we wdrażaniu środków w zakresie efektywności energetycznej.
(73) Podobne podejście ma zastosowanie do bardzo dużej liczby operatorów systemów przesyłu i dystrybucji gazu ziemnego. Rola gazu ziemnego oraz stopień zaopatrzenia i zasięg terytorialny są bardzo zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich. W takich przypadkach krajowe organy regulacyjne są najlepiej przygotowane do monitorowania i kierowania ewolucji systemu w kierunku zwiększonej efektywności, a podmioty takie jak europejska sieć operatorów systemów przesyłowych gazu mogą wnieść użyteczny wkład i powinny wspierać swoich członków we wdrażaniu środków w zakresie efektywności energetycznej.
(74) Przedsiębiorstwa usług energetycznych ESCO odgrywają ważną rolę w opracowywaniu, projektowaniu, budowie i organizacji finansowania projektów, które oszczędzają energię, zmniejszają koszty energii oraz obniżają koszty eksploatacji i utrzymania w sektorach takich jak sektor budynków, przemysł i transport.
(75) Uwzględnienie związku między wodą a energią jest szczególnie ważne dla rozwiązania problemu współzależności między zużyciem energii i wody oraz rosnącej presji na oba te zasoby. Do oszczędności energii w znaczący sposób może przyczynić się skuteczna gospodarka wodna, która przynosi nie tylko korzyści dla klimatu, lecz także korzyści gospodarcze i społeczne. Sektor wodnościekowy odpowiada za 3,5 % zużycia energii elektrycznej w Unii i oczekuje się, że udział ten wzrośnie. Równocześnie nieszczelności odpowiadają za 24 % całkowitego zużycia wody w Unii, a sektor energetyczny jest największym konsumentem wody, odpowiadającym za 44 % jej zużycia. Należy w pełni zbadać potencjał oszczędności energii wynikający ze stosowania inteligentnych technologii i procesów we wszystkich przemysłowych, mieszkalnych i komercyjnych obiegach wody i zastosowaniach wodnych oraz wykorzystywać ten potencjał zawsze, gdy jest to opłacalne; należy też uwzględniać zasadę "efektywność energetyczna przede wszystkim". Ponadto zaawansowane technologie nawadniania, zbierania wody deszczowej i ponownego wykorzystania wody mogłyby znacznie ograniczyć zużycie wody w rolnictwie, budynkach i przemyśle oraz zużycie energii wykorzystywanej do uzdatniania i transportu wody.
(76) Zgodnie z art. 9 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) polityki Unii w zakresie efektywności energetycznej powinny sprzyjać włączeniu społecznemu, a zatem również zapewniać równy dostęp do środków w zakresie efektywności energetycznej dla wszystkich odbiorców dotkniętych ubóstwem energetycznym. Poprawa efektywności energetycznej powinna być wdrażana na zasadzie priorytetu wśród osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych i wrażliwych użytkowników końcowych, osób w gospodarstwach domowych o niskich lub średnich dochodach, osób zajmujących mieszkania socjalne, osób starszych i osób żyjących na obszarach wiejskich i oddalonych oraz w regionach najbardziej oddalonych. W tym kontekście szczególną uwagę należy zwrócić na konkretne grupy, które są bardziej narażone na ubóstwo energetyczne lub są bardziej narażone na jego negatywne skutki, do grup tych należą np. kobiety, osoby z niepełnosprawnościami, osoby starsze, dzieci i osoby o mniejszościowym pochodzeniu rasowym lub etnicznym. Państwa członkowskie mogą nałożyć na strony zobowiązane wymóg włączenia celów społecznych do środków służących oszczędności energii, w odniesieniu do ubóstwa energetycznego, a możliwość ta została już rozszerzona na alternatywne środki z dziedziny polityki i europejskie krajowe fundusze efektywności energetycznej. Powinno to zostać przekształcone w obowiązek wzmacniania pozycji i ochrony odbiorców wrażliwych i wrażliwych użytkowników końcowych oraz łagodzenia ubóstwa energetycznego, przy jednoczesnym umożliwieniu państwom członkowskim zachowania pełnej elastyczności co do rodzaju środka z dziedziny polityki, jego wielkości, zakresu i treści. Jeżeli system zobowiązujący do efektywności energetycznej nie pozwala na środki odnoszące się do indywidualnych odbiorców energii, państwa członkowskie mogą przyjmować środki łagodzące ubóstwo energetyczne wyłącznie w ramach alternatywnych środków z dziedziny polityki. W ramach swoich kombinacji różnych dziedzin polityki państwa członkowskie powinny dopilnować, aby inne środki z dziedziny polityki nie miały negatywnego wpływu na osoby dotknięte ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, użytkowników końcowych, oraz, w stosownych przypadkach, osoby zajmujące mieszkania socjalne. Państwa członkowskie powinny w jak najlepszy sposób wykorzystywać inwestycje w środki poprawy efektywności energetycznej w ramach finansowania publicznego, w tym finansowania i instrumentów finansowych ustanowionych na poziomie unijnym.
(77) Każde państwo członkowskie powinno zdefiniować pojęcie odbiorców wrażliwych, które może odnosić się do ubóstwa energetycznego oraz m.in. do zakazu odłączania takim odbiorcom dostaw energii elektrycznej w sytuacjach krytycznych. Pojęcie odbiorców wrażliwych może obejmować poziom dochodu, udział wydatków na energię w dochodzie dyspozycyjnym, efektywność energetyczną budynków mieszkalnych, krytyczną zależność od urządzeń elektrycznych ze względu na stan zdrowia, wiek lub inne kryteria. Pozwoli to państwom członkowskim na objęcie tym pojęciem osób w gospodarstwach domowych o niskich dochodach.
(78) Według zalecenia (UE) 2020/1563 około 34 mln gospodarstw domowych w Unii nie było w stanie utrzymać odpowiedniej temperatury w mieszkaniu w 2019 r. W Europejskim Zielonym Ładzie Unia nadaje priorytet społecznemu wymiarowi transformacji, zobowiązując się do przestrzegania zasady, zgodnie z którą nikt nie zostanie pominięty. Zielona transformacja, w tym przejście na czystą energię, wpływa w różny sposób na kobiety i mężczyzn i może mieć szczególny wpływ na niektóre grupy w niekorzystnej sytuacji, w tym na osoby z niepełnosprawnościami. Środki w zakresie efektywności energetycznej muszą zatem mieć kluczowe znaczenie dla każdej opłacalnej strategii na rzecz zwalczania ubóstwa energetycznego i przeciwdziałania słabej pozycji konsumentów oraz stanowią uzupełnienie polityki zabezpieczenia społecznego na poziomie państw członkowskich. Aby środki w zakresie efektywności energetycznej w zrównoważony sposób ograniczały ubóstwo energetyczne najemców, należy wziąć pod uwagę ich opłacalność, a także przystępność cenową dla właścicieli nieruchomości i najemców, oraz zagwarantować odpowiednie wsparcie finansowe i techniczne dla takich środków na poziomie państw członkowskich. Państwa członkowskie powinny wspierać poziomy lokalny i regionalny w identyfikowaniu i łagodzeniu ubóstwa energetycznego. Zgodnie z celami porozumienia paryskiego w dłuższej perspektywie zasoby budynków w Unii będą musiały stać się budynkami o niemal zerowym zużyciu energii. Aktualne tempo renowacji budynków jest niewystarczające, a najtrudniej jest przeprowadzić je w budynkach zajmowanych przez osoby o niskich dochodach dotknięte ubóstwem energetycznym. Środki określone w niniejszej dyrektywie dotyczące obowiązku oszczędności energii, systemów zobowiązujących do efektywności energetycznej i alternatywnych środków z dziedziny polityki mają zatem szczególne znaczenie.
(79) Państwa członkowskie powinny dążyć do tego, aby środki mające na celu promowanie lub wspieranie efektywności energetycznej, w szczególności środki dotyczące budynków i mobilności, nie prowadziły do niewspółmiernego wzrostu kosztu usług dotyczących tych środków ani do większego wykluczenia społecznego.
(80) Mając na uwadze wykorzystanie potencjału w zakresie oszczędności energii w niektórych segmentach rynku, dla których w zasadzie nie istnieje oferta handlowa audytów energetycznych (np. małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP)), państwa członkowskie powinny opracować programy zachęcające MŚP do poddawania się audytom energetycznym i do wdrażania zaleceń wynikających z tych audytów, a także programy wspierające MŚP w tym zakresie. Audyty energetyczne powinny być obowiązkowe i regularne w przedsiębiorstwach, których średnie roczne zużycie energii wykracza poza określony próg, gdyż oszczędności energii mogą być znaczne. Audyty energetyczne powinny uwzględniać odpowiednie normy europejskie lub międzynarodowe, jak np. EN ISO 50001 (systemy zarządzania energią) lub EN 16247-1 (audyty energetyczne) lub jeżeli obejmują audyt energetyczny, EN ISO 14000 (systemy zarządzania środowiskiem), a zatem powinny być zgodne z przepisami niniejszej dyrektywy, które nie wykraczają poza wymogi tych odpowiednich norm. Obecnie trwają prace nad szczegółową normą europejską dotyczącą audytów energetycznych. Audyty energetyczne mogą być przeprowadzane jako jednostkowe audyty lub stanowić część szerszego systemu zarządzania środowiskowego lub umowy o poprawę efektywności energetycznej. We wszystkich takich przypadkach systemy te powinny spełniać minimalne wymagania ustanowione w niniejszej dyrektywie. Ponadto konkretne mechanizmy i systemy ustanowione w celu monitorowania emisji i zużycia paliwa przez niektórych przewoźników, na przykład na podstawie prawa Unii w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji EU ETS, mogą zostać uznane za zgodne z audytami energetycznymi, w tym w ramach systemów zarządzania energią, jeżeli spełniają minimalne wymogi ustanowione w niniejszej dyrektywie. W przypadku przedsiębiorstw już spełniających wymóg poddawania się audytom energetycznym audyty te powinny nadal być przeprowadzane co najmniej co cztery lata, licząc od daty poprzedniego audytu, zgodnie z niniejszą dyrektywą.
(81) Państwa członkowskie mogą opracować wytyczne dla przedsiębiorstw dotyczące wdrażania środków mających zapewnić nowe roczne oszczędności, wskazanych podczas audytu energetycznego
(82) Średnie zużycie w przedsiębiorstwie powinno stanowić kryterium definiowania stosowania systemów zarządzania energią i audytów energetycznych, aby zwiększyć czułość tych mechanizmów w identyfikowaniu odpowiednich możliwości uzyskania opłacalnych oszczędności energii. Przedsiębiorstwo, które nie osiąga progów zużycia określonych dla systemów zarządzania energią i audytów energetycznych, powinno być zachęcane do poddawania się audytom energetycznym i wdrażania zaleceń wynikających z tych audytów.
(83) W przypadku gdy audyty energetyczne są przeprowadzane przez ekspertów wewnętrznych, nie powinni oni być bezpośrednio zaangażowani w audytowaną działalność, aby zagwarantować swoją niezależność.
(84) Państwa członkowskie powinny promować wdrażanie systemów zarządzania energią i audytów energetycznych w administracji publicznej na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.
(85) Sektor technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) jest kolejnym ważnym sektorem, na który zwraca się coraz większą uwagę. W 2018 r. zużycie energii przez centra przetwarzania danych w Unii wyniosło 76,8 TWh. Oczekuje się, że do 2030 r. wartość ta osiągnie 98,5 TWh, co oznacza wzrost o 28 %. Ten wzrost wyrażony w wartościach bezwzględnych można również przedstawić w kategoriach względnych: w obrębie Unii w 2018 r. centra przetwarzania danych odpowiadały za 2,7 % zapotrzebowania na energię elektryczną i jeżeli utrzyma się obecny trend, do 2030 r. wartość ta wzrośnie do 3,21 %. W europejskiej strategii cyfrowej już zauważono, jak potrzebne są wysoce energooszczędne i zrównoważone centra przetwarzania danych, i zaapelowano o środki na rzecz przejrzystości dotyczące operatorów telekomunikacyjnych w odniesieniu do ich śladu środowiskowego. Aby promować zrównoważony rozwój w sektorze ICT, w szczególności w centrach przetwarzania danych, państwa członkowskie powinny wprowadzić wymóg zbierania i publikowania - w oparciu o wspólny unijny szablon - danych istotnych z punktu widzenia efektywności energetycznej oraz śladu wodnego centrów przetwarzania danych, a także ich elastyczności po stronie popytu. Państwa członkowskie powinny wprowadzić wymóg zbierania i publikowania jedynie danych dotyczących centrów przetwarzania danych o znaczącym śladzie, w przypadku których odpowiednie działania w zakresie projektowania lub efektywności, podejmowane odpowiednio w stosunku do nowych lub istniejących instalacji, mogą doprowadzić do znacznego zmniejszenia zużycia energii i wody, do zwiększenia efektywności systemów sprzyjającego obniżeniu emisyjności sieci lub do ponownego wykorzystywania ciepła odpadowego w pobliskich instalacjach i sieciach ciepłowniczych. Na podstawie zebranych danych i z uwzględnieniem już istniejących inicjatyw w sektorze można ustanowić wskaźniki zrównoważonego charakteru centrum przetwarzania danych.
(86) Obowiązek sprawozdawczy ma zastosowanie do tych centrów przetwarzania danych, które osiągają próg określony w niniejszej dyrektywie. We wszystkich przypadkach, a w szczególności w przypadku centrów przetwarzania danych zlokalizowanych na terenie przedsiębiorstwa należy przyjąć, że obowiązek sprawozdawczy odnosi się do pomieszczeń i wyposażenia, które służą przede wszystkim lub wyłącznie do celów związanych z danymi (serwerownie), w tym do niezbędnego powiązanego wyposażenia, takiego jak powiązane układy chłodzenia, oświetlenie i układy akumulatorów lub zasilacze awaryjne. Cały sprzęt IT umieszczony lub zainstalowany w pomieszczeniach z zasady publicznie dostępnych, pomieszczeniach przeznaczonych do wspólnego użytku lub w pomieszczeniach biurowych lub służący do innych zadań w przedsiębiorstwie, taki jak stacje robocze, laptopy, kserokopiarki, czujniki, zabezpieczenia, lub sprzęt AGD oraz sprzęt audiowizualny nie powinny podlegać obowiązkowi sprawozdawczemu. Nie powinno mu także podlegać wyposażenie powiązane m.in. z serwerami, siecią, magazynowaniem, które zlokalizowane jest w różnych miejscach na terenie przedsiębiorstwa, np. pojedyncze serwery, pojedyncze szafy rack czy Wi-Fi i punkty dostępu do sieci.
(87) Zebrane dane powinny być wykorzystywane do pomiaru co najmniej kilku podstawowych wymiarów zrównoważonego charakteru centrum przetwarzania danych, a mianowicie: efektywności wykorzystania energii, ilości tej energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii, ponownego wykorzystania wytwarzanego przez nie ciepła odpadowego, efektywności chłodzenia, efektywności zużycia węgla oraz wykorzystania wody słodkiej. Zebrane dane oraz wskaźniki zrównoważonego charakteru powinny zwiększać świadomość wśród właścicieli i operatorów centrów przetwarzania danych, producentów sprzętu, twórców oprogramowania i usług, użytkowników usług centrum przetwarzania danych na wszystkich poziomach, a także podmiotów i organizacji, które wdrażają, wykorzystują lub zamawiają usługi w chmurze i usługi centrum przetwarzania danych. Zebrane dane i wskaźniki zrównoważonego charakteru powinny również dawać pewność co do faktycznych usprawnień wynikających z wysiłków i środków mających na celu zwiększenie zrównoważonego charakteru nowych lub istniejących centrów przetwarzania danych. Ponadto te dane i wskaźniki powinny być wykorzystywane jako podstawa przejrzystego i opartego na dowodach planowania i podejmowania decyzji. Komisja powinna oceniać efektywność centrów przetwarzania danych w oparciu o informacje przekazane przez zobowiązane centra przetwarzania danych.
(88) W następstwie oceny Komisja podczas ustanawiania ewentualnych sektorowych partnerstw na rzecz efektywności energetycznej powinna zapewnić nawiązanie współpracy, w sposób włączający i reprezentatywny, między kluczowymi zainteresowanymi stronami, w tym również organizacjami pozarządowymi i partnerami społecznymi, w sektorach takich jak ICT, transport, finanse i sektor budynków.
(89) Obniżenie wydatków konsumentów na energię powinno być uzyskane w drodze wspierania odbiorców w zmniejszaniu zużycia energii przez zmniejszanie zapotrzebowania na energię w budynkach i podnoszenie efektywności urządzeń, które powinno być połączone z dostępnością środków transportu o niskim zapotrzebowaniu na energię, zintegrowanych z transportem publicznym, mobilnością współdzieloną i transportem rowerowym. Państwa członkowskie powinny również rozważyć poprawę jakości sieci połączeń na obszarach wiejskich i oddalonych.
(90) Kluczowe znaczenie ma zwiększanie świadomości wśród wszystkich obywateli Unii na temat korzyści z poprawy efektywności energetycznej i przekazywanie im dokładnych informacji na temat sposobów jej osiągnięcia. Obywatele w każdym wieku powinni być również zaangażowani w transformację energetyczną za pośrednictwem Europejskiego Paktu na rzecz Klimatu oraz Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Większa efektywność energetyczna ma również istotne znaczenie dla bezpieczeństwa dostaw energii w Unii, zmniejsza bowiem jej uzależnienie od przywozu paliw z państw trzecich.
(91) Koszty i korzyści związane ze wszystkimi środkami w zakresie efektywności energetycznej, w tym okresy zwrotu, powinny być prezentowane w sposób w pełni przejrzysty dla odbiorców.
(92) Przy wdrażaniu niniejszej dyrektywy i przyjmowaniu innych środków w zakresie efektywności energetycznej państwa członkowskie powinny zwracać szczególną uwagę na synergie między środkami w zakresie efektywności energetycznej a efektywnym wykorzystywaniem zasobów naturalnych zgodnie z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym.
(93) Wykorzystując przewagę nowych modeli biznesowych i technologii, państwa członkowskie powinny dążyć do promowania i ułatwiania upowszechnienia środków w zakresie efektywności energetycznej, również za pomocą innowacyjnych usług energetycznych dla dużych i małych odbiorców.
(94) Konieczne jest zapewnienie częstych i obszerniejszych informacji zwrotnych dotyczących zużycia energii, w przypadku gdy jest to technicznie wykonalne i opłacalne, zważywszy na zainstalowane urządzenia pomiarowe. Niniejsza dyrektywa doprecyzowuje, że opłacalność opomiarowania podlicznikami zależy od tego, czy powiązane koszty są proporcjonalne w stosunku do potencjalnych oszczędności energii. Ocena, czy opomiarowanie podlicznikami jest opłacalne, może uwzględniać wpływ innych konkretnych środków planowanych w danym budynku, takich jak planowana renowacja.
(95) Niniejsza dyrektywa wyjaśnia również, że prawa dotyczące rozliczeń i informacji o rozliczeniach lub zużyciu powinny mieć zastosowanie do odbiorców energii do celów ogrzewania, chłodzenia lub ciepłej wody użytkowej z centralnego źródła, nawet gdy nie mają oni bezpośredniego, indywidualnego stosunku umownego z dostawcą energii.
(96) Aby osiągnąć przejrzystość rozliczania indywidualnego zużycia energii cieplnej i tym samym ułatwić wdrożenie opomiarowania podlicznikami, państwa członkowskie powinny zapewnić wprowadzenie przejrzystych, publicznie dostępnych przepisów krajowych dotyczących podziału kosztów ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej w budynkach wielomieszkaniowych i wielofunkcyjnych. Oprócz przejrzystości państwa członkowskie mogą rozważyć przyjęcie środków służących wzmocnieniu konkurencyjności w świadczeniu usług w zakresie opomiarowania podlicznikami, a tym samym pomagających w zapewnianiu, by wszystkie koszty ponoszone przez użytkowników końcowych były uzasadnione.
(97) Nowo instalowane liczniki ciepła i podzielniki kosztów ciepła powinny umożliwiać zdalny odczyt, aby zapewnić opłacalne i częste udzielanie informacji na temat zużycia. Przepisy niniejszej dyrektywy w odniesieniu do opomiarowania ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej; opomiarowania podlicznikami i podziału kosztów ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej; wymogu zdalnego odczytywania; rozliczeń i informacji o zużyciu w zakresie ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej; kosztu dostępu do informacji o opomiarowaniu oraz rozliczeniach i zużyciu w zakresie ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej; oraz minimalnych wymogów w zakresie rozliczeń i informacji o zużyciu w odniesieniu do ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej mają mieć zastosowanie jedynie do ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej z centralnego źródła. Państwa członkowskie mogą swobodnie decydować o tym, czy technologie umożliwiające odczyt przez przejście lub przejazd obok licznika uznaje się za umożliwiające zdalny odczyt. Urządzenia umożliwiające zdalny odczyt nie wymagają dostępu do indywidualnych mieszkań lub modułów do celów odczytu.
(98) Państwa członkowskie powinny wziąć pod uwagę fakt, że pomyślne wdrożenie nowych technologii pomiaru zużycia energii wymaga większych inwestycji w edukację i umiejętności zarówno użytkowników, jak i dostawców energii.
(99) Informacje na rachunkach i rozliczenia roczne są istotnymi środkami informowania odbiorców o ich zużyciu energii. Dane dotyczące zużycia i kosztów mogą również obejmować inne informacje, które są pomocne odbiorcom w porównywaniu aktualnych cen z innymi ofertami oraz w składaniu skarg i korzystaniu z alternatywnych metod rozstrzygania sporów. Jednak mając na uwadze, że spory dotyczące rachunków są powszechną przyczyną skarg odbiorców, co stale przyczynia się do niskiego poziomu zaangażowania oraz zadowolenia odbiorców z dostawców energii, rachunki powinny być prostsze, jaśniejsze i łatwiejsze do zrozumienia, a jednocześnie należy zapewnić, aby oddzielne instrumenty, takie jak informacje na rachunkach, narzędzia informacyjne i rozliczenia roczne zawierały wszystkie niezbędne informacje umożliwiające odbiorcom regulowanie ich zużycia energii, porównywanie ofert i zmianę dostawców.
(100) Opracowując środki poprawy efektywności energetycznej, państwa członkowskie powinny należycie uwzględnić konieczność zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz spójnego wdrażania dorobku prawnego, zgodnie z TFUE.
(101) Wysokosprawna kogeneracja oraz stosowanie efektywnych systemów ciepłowniczych i chłodniczych mają znaczny potencjał w zakresie oszczędności energii pierwotnej w Unii. Państwa członkowskie powinny przeprowadzić kompleksową ocenę potencjału wysokosprawnej kogeneracji oraz stosowania efektywnych systemów ciepłowniczych i chłodniczych. Oceny te powinny być spójne z zintegrowanymi krajowymi planami państw członkowskich w dziedzinie energii i klimatu oraz z ich długoterminowymi strategiami renowacji i mogłyby obejmować trajektorie prowadzące do stworzenia opartego na energii ze źródeł odnawialnych krajowego sektora ciepłowniczego i chłodniczego w ramach czasowych spójnych z osiągnięciem celu neutralności klimatycznej. Nowe instalacje wytwórcze energii elektrycznej oraz istniejące instalacje poddawane znacznej modernizacji lub takie, których zezwolenie lub koncesja są aktualizowane, powinny - w przypadku gdy analiza kosztów i korzyści wskaże na nadwyżkę korzyści - być wyposażane w wysokosprawne jednostki kogeneracji w celu odzyskiwania ciepła odpadowego powstałego przy wytwarzaniu energii elektrycznej. Podobnie inne obiekty o znacznej średniej rocznej mocy wejściowej powinny być wyposażone w rozwiązania techniczne pozwalające na wykorzystanie ciepła odpadowego z obiektu, w przypadku gdy analiza kosztów i korzyści wskazuje na nadwyżkę korzyści. Odzyskane ciepło odpadowe można by przesyłać zgodnie z potrzebami za pośrednictwem sieci ciepłowniczych. Fakty, które spowodują powstanie wymogu zastosowania kryteriów udzielania zezwoleń będą zwykle takie jak fakty powodujące powstanie wymogów dotyczących udzielania pozwoleń na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE oraz dotyczących zezwoleń na mocy dyrektywy (UE) 2019/944.
(102) Może okazać się celowe, by instalacje wytwarzania energii elektrycznej, które mają korzystać ze składowania geologicznego, dozwolonego na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE 24 , były lokalizowane w miejscach, w których odzyskiwanie ciepła odpadowego za pomocą wysokosprawnej kogeneracji lub poprzez zasilanie sieci ciepłowniczej lub chłodniczej nie jest opłacalne. Dlatego też państwa członkowskie powinny mieć możliwość zwalniania tych instalacji z obowiązku przeprowadzania analizy kosztów i korzyści na potrzeby zamontowania w nich urządzeń umożliwiających odzyskiwanie ciepła odpadowego za pomocą wysokosprawnych jednostek kogeneracyjnych. Powinna być również przewidziana możliwość zwolnienia z wymogu jednoczesnego dostarczania energii cieplnej instalacji wytwarzających energię elektryczną w okresach szczytowego obciążenia i rezerwowych instalacji wytwarzających energię elektryczną, które mają zgodnie z planami pracować przez 1 500 godzin roboczych w roku, jako średnia krocząca z pięciu lat.
(103) Państwa członkowskie powinny zachęcać do wprowadzania środków i procedur wspierających instalacje kogeneracyjne o całkowitej znamionowej mocy wejściowej wynoszącej mniej niż 5 MW, tak aby zachęcać do rozproszonego wytwarzania energii.
(104) Aby wdrożyć krajowe kompleksowe oceny, państwa członkowskie powinny zachęcać do przeprowadzania ocen potencjału wysokosprawnej kogeneracji oraz efektywnych systemów ciepłowniczych i chłodniczych na poziomie regionalnym i lokalnym. Państwa członkowskie powinny podjąć kroki w celu promowania i ułatwiania wykorzystania zidentyfikowanego opłacalnego potencjału wysokosprawnej kogeneracji oraz efektywnego systemu ciepłowniczego i chłodniczego.
(105) Wymagania dotyczące efektywnych systemów ciepłowniczych i chłodniczych powinny być spójne z długoterminowymi celami polityki klimatycznej, unijnymi normami i priorytetami dotyczącymi klimatu i środowiska, oraz powinny być zgodne z zasadą "nie czyń poważnych szkód" w rozumieniu rozporządzenia (UE) 2020/852. Wszystkie systemy ciepłownicze i chłodnicze powinny zmierzać ku poprawie zdolności do interakcji z innymi elementami systemu energetycznego w celu optymalizacji wykorzystania energii i zapobiegania powstawaniu odpadów energetycznych poprzez wykorzystanie pełnego potencjału budynków do magazynowania ciepła lub chłodu, w tym nadwyżki ciepła z obiektów infrastruktury usługowej i pobliskich centrów przetwarzania danych. Z tego względu efektywne systemy ciepłownicze i chłodnicze powinny zapewniać poprawę efektywności w zakresie energii pierwotnej oraz stopniowe włączanie energii ze źródeł odnawialnych oraz ciepła odpadowego oraz chłodu odpadowego zdefiniowanych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 25 . W związku z tym niniejsza dyrektywa wprowadza stopniowo bardziej rygorystyczne wymagania dotyczące zaopatrzenia w energię cieplną i chłodniczą, które powinny mieć zastosowanie w określonych ustalonych okresach i powinny stale obowiązywać od dnia 1 stycznia 2050 r.
(106) Zasady obliczania udziału ciepła lub chłodu z energii ze źródeł odnawialnych w efektywnych systemach ciepłowniczych i chłodniczych powinny być spójne z dyrektywą (UE) 2018/2001 i metodykami Eurostatu dotyczącymi sprawozdawczości statystycznej. Zgodnie z art. 7 ust. 1 dyrektywy (UE) 2018/2001 końcowe zużycie energii brutto ze źródeł odnawialnych obejmuje końcowe zużycie energii brutto ze źródeł odnawialnych w sektorze ciepłowniczym i chłodniczym. Końcowe zużycie energii brutto ciepła lub chłodu w systemach ciepłowniczych i chłodniczych jest równe zaopatrzeniu w ciepło lub chłód trafiającemu do sieci obsługującej odbiorców końcowych lub dystrybutorów energii.
(107) Pompy ciepła mają znaczenie dla obniżania emisyjności zaopatrzenia w energię cieplną i chłodniczą, także w systemach ciepłowniczych. Metodyka ustanowiona w załączniku VII do dyrektywy (UE) 2018/2001 zawiera zasady rozliczania energii z pomp ciepła jako energii ze źródeł odnawialnych i zapobiega podwójnemu rozliczaniu energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Do celów obliczania udziału ze źródeł odnawialnych w sieci ciepłowniczej ciepło w całości pochodzące z pompy ciepła i trafiające do sieci powinno być rozliczane jako energia ze źródeł odnawialnych, pod warunkiem że dana pompa ciepła spełnia w momencie instalacji minimalne warunki efektywności określone w załączniku VII do dyrektywy (UE) 2018/2001.
(108) Wysokosprawna kogeneracja została zdefiniowana w oparciu o oszczędność energii uzyskaną dzięki wytwarzaniu skojarzonemu, a nie na podstawie produkcji energii cieplnej i energii elektrycznej z osobna. Wymagania dotyczące wysokosprawnej kogeneracji powinny być spójne z długoterminowymi celami polityki klimatycznej. Definicje kogeneracji i wysokosprawnej kogeneracji stosowane w ustawodawstwie unijnym nie powinny wykluczać stosowania odmiennych definicji w ustawodawstwie krajowym do celów innych niż określone w ustawodawstwie unijnym. Aby maksymalnie zwiększyć oszczędność energii i nie dopuścić do zaprzepaszczenia możliwości oszczędności energii, należy w jak największym stopniu zwrócić uwagę na warunki eksploatacji jednostek kogeneracyjnych.
(109) Mając na względzie zapewnienie przejrzystości i zapewnienie odbiorcy końcowemu możliwości wyboru pomiędzy energią elektryczną z kogeneracji a energią elektryczną wytworzoną w oparciu o inne technologie, należy zagwarantować - na podstawie zharmonizowanych wartości referencyjnych efektywności - pochodzenie energii z wysokosprawnej kogeneracji. Systemy gwarancji pochodzenia nie uprawniają automatycznie do korzystania z krajowych mechanizmów wsparcia. Ważne jest, aby wszystkie formy energii elektrycznej wytworzonej w procesie wysokosprawnej kogeneracji mogły być objęte gwarancjami pochodzenia. Należy wyraźnie odróżnić gwarancje pochodzenia od świadectw wymienialnych.
(110) Należy uwzględnić specyficzną strukturę sektora kogeneracji oraz sektora ciepłowniczego i chłodniczego, które obejmują wielu producentów będącymi małymi i średnimi przedsiębiorstwami, w szczególności przy dokonywaniu przeglądu procedur administracyjnych w zakresie wydawania pozwoleń na budowę obiektów kogeneracji lub przynależnych sieci, stosując zasadę "najpierw myśl na małą skalę".
(111) Większość podmiotów gospodarczych w Unii to MŚP. Dla Unii stanowią one olbrzymi potencjał w zakresie oszczędności energii. Aby pomóc im w przyjęciu środków w zakresie efektywności energetycznej, państwa członkowskie powinny ustanowić sprzyjające ramy mające na celu udzielanie MŚP pomocy technicznej i przekazywanie im ukierunkowanych informacji.
(112) Państwa członkowskie powinny ustanowić, w oparciu o obiektywne, przejrzyste i niedyskryminacyjne kryteria, przepisy obowiązujące w odniesieniu do ponoszenia i podziału kosztów przyłączenia do sieci czy wzmocnienia sieci, oraz w odniesieniu do dostosowań technicznych koniecznych w celu włączenia nowych producentów energii elektrycznej wytwarzanej w procesie wysokosprawnej kogeneracji, przy uwzględnieniu kodeksów sieciowych i wytycznych opracowanych zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2019/943 26 oraz z rozporządzeniem (WE) nr 715/2009 27 . Producenci energii elektrycznej wytwarzanej z wysokosprawnej kogeneracji powinni mieć możliwość ogłoszenia zaproszenia do składania ofert na roboty przyłączeniowe. Należy ułatwić dostęp energii elektrycznej wytwarzanej w procesie wysokosprawnej kogeneracji do systemu sieci elektroenergetycznych, szczególnie w przypadku małoskalowych jednostek kogeneracyjnych lub jednostek mikrokogeneracji. Zgodnie z art. 3 ust. 2 dyrektywy 2009/73/WE oraz art. 9 ust. 2 dyrektywy (UE) 2019/944 państwa członkowskie mogą nałożyć obowiązki świadczenia usług publicznych, w tym związanych z efektywnością energetyczną, na przedsiębiorstwa prowadzące działalność w sektorach energii elektrycznej i gazu.
(113) Konieczne jest określenie przepisów dotyczących rozliczeń, pojedynczych punktów kontaktowych, pozasądowego rozstrzygania sporów, ubóstwa energetycznego i podstawowych praw umownych w celu dostosowania ich, w stosownych przypadkach, do odpowiednich przepisów dotyczących energii elektrycznej na podstawie dyrektywy (UE) 2019/944, aby wzmocnić ochronę konsumentów i umożliwić odbiorcom końcowym otrzymywanie częstszych, jaśniejszych i bardziej aktualnych informacji na temat zużycia przez nich energii cieplnej, chłodniczej lub ciepłej wody użytkowej oraz uregulowanie ich zużycia energii.
(114) Niniejsza dyrektywa wzmacnia ochronę konsumentów, wprowadzając podstawowe prawa umowne w odniesieniu do ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej, spójne z poziomem praw, ochrony i wzmocnienia pozycji, który wprowadziła dyrektywa (UE) 2019/944 dla użytkowników końcowych w sektorze energii elektrycznej. Konsumenci powinni mieć dostęp do jasnych i jednoznacznych informacji na temat swoich praw. Szereg czynników utrudnia konsumentom dostęp do różnych źródeł informacji rynkowych, do których mogą dotrzeć, a także zrozumienie ich i działanie w oparciu o nie. Wprowadzenie podstawowych praw umownych może pomóc między innymi w należytym zrozumieniu poziomu bazowego co do jakości usług oferowanych w umowie przez dostawcę, w tym jakości i charakterystyki dostarczanej energii. Ponadto może się przyczynić do minimalizacji ukrytych lub dodatkowych kosztów, które mogłyby wyniknąć z wprowadzenia unowocześnionych lub nowych usług po podpisaniu umowy bez jasnego zrozumienia i zgody ze strony klienta. Usługi te mogłyby dotyczyć między innymi dostarczanej energii, usług pomiaru i rozliczania, usług w zakresie nabywania i instalacji lub usług pomocniczych i w zakresie utrzymania oraz kosztów związanych z siecią, urządzeniami pomiarowymi, lokalnymi urządzeniami ciepłowniczymi lub chłodniczymi. Wymogi te przyczynią się do poprawy porównywalności ofert i zapewnią wszystkim obywatelom Unii ten sam poziom podstawowych praw umownych w odniesieniu do ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej, bez ograniczania kompetencji krajowych.
(115) W przypadku planowanego odłączenia od ogrzewania, chłodzenia i ciepłej wody użytkowej dostawcy powinni zapewnić zainteresowanym odbiorcom odpowiednie informacje na temat alternatywnych środków, takich jak źródła wsparcia w celu uniknięcia odłączenia, systemy przedpłat, audyty energetyczne, usługi doradztwa w zakresie energii, alternatywne plany płatności, doradztwo w zakresie zarządzania długiem lub moratoria na odłączanie.
(116) Lepszą ochronę konsumentów należy zapewnić poprzez dostępność dla wszystkich konsumentów skutecznych, niezależnych mechanizmów pozasądowego rozstrzygania sporów, takich jak rzecznik praw odbiorców energii, organ ochrony konsumentów lub organ regulacyjny. Państwa członkowskie powinny zatem wprowadzić szybkie i skuteczne procedury rozpatrywania skarg.
(117) Należy uznać i aktywnie wspierać wkład społeczności energetycznych działających w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, na podstawie dyrektywy (UE) 2018/2001, oraz obywatelskich społeczności energetycznych, na podstawie dyrektywy (UE) 2019/944, w realizację celów Europejskiego Zielonego Ładu i Planu w zakresie celów klimatycznych. Państwa członkowskie powinny zatem rozważyć i promować rolę społeczności energetycznych działających w zakresie energii odnawialnej i obywatelskich społeczności energetycznych. Społeczności te mogą pomóc państwom członkowskim w realizacji celów niniejszej dyrektywy poprzez zwiększanie efektywności energetycznej na poziomie lokalnym lub na poziomie gospodarstw domowych, a także w budynkach publicznych, we współpracy z władzami lokalnymi. Mogą one wzmacniać pozycję konsumentów i angażować ich oraz umożliwiać niektórym grupom odbiorców będących gospodarstwami domowymi, w tym na obszarach wiejskich i oddalonych, udział w projektach i działaniach na rzecz efektywności energetycznej, które mogą łączyć takie inicjatywy z inwestycjami w energię ze źródeł odnawialnych. Społeczności energetyczne mogą również odegrać ważną rolę w edukacji i podnoszeniu świadomości obywateli na temat środków opracowanych z myślą o oszczędności energii. Przy odpowiednim wsparciu ze strony państw członkowskich społeczności energetyczne mogą pomóc w walce z ubóstwem energetycznym przez ułatwianie realizacji projektów w zakresie efektywności energetycznej, zmniejszanie zużycia energii i obniżenie cen dostaw.
(118) Długoterminowe zmiany wzorców zachowań odnośnie do zużycia energii można osiągnąć poprzez wzmocnienie pozycji obywateli. Społeczności energetyczne mogą przyczynić się do osiągnięcia długoterminowych oszczędności energii, zwłaszcza w gospodarstwach domowych, oraz do zwiększenia zrównoważonych inwestycji ze strony obywateli i małych przedsiębiorstw. Państwa członkowskie powinny promować takie działania obywateli w drodze wspierania projektów i organizacji społeczności energetycznych. Ponadto strategie zaangażowania, włączające w proces kształtowania polityki wszystkie odpowiednie zainteresowane strony na poziomie krajowym i lokalnym, mogą stanowić część lokalnych lub regionalnych planów obniżenia emisyjności lub krajowych planów renowacji budynków, w celu zwiększenia świadomości, uzyskania informacji zwrotnych na temat polityk i zwiększenia ich akceptacji społecznej.
(119) Należy uznać wkład punktów kompleksowej obsługi lub podobnych struktur jako mechanizmów, które mogą umożliwiać wielu grupom docelowym, w tym obywatelom, MŚP i organom publicznym, opracowywanie i wdrażanie projektów i środków związanych z przejściem na czystą energię. Wkład punktów kompleksowej obsługi może być bardzo ważny dla odbiorców wrażliwych, ponieważ mogłyby one stanowić wiarygodne i dostępne źródło informacji na temat poprawy efektywności energetycznej. Wkład ten może obejmować zapewnianie doradztwa i pomocy technicznej, administracyjnej i finansowej, ułatwienie niezbędnych procedur administracyjnych lub dostępu do rynków finansowych, udzielanie wskazówek w zakresie unijnych i krajowych ram prawnych, w tym zasad i kryteriów dotyczących zamówień publicznych, oraz unijnej systematyki zrównoważonego rozwoju.
(120) Komisja powinna weryfikować wpływ swoich działań mających wspierać rozwój platform i forów, angażując między innymi uczestników europejskiego dialogu społecznego w promowanie programów szkoleniowych z zakresu efektywności energetycznej, i w stosownych przypadkach powinna zaproponować kolejne działania. Komisja powinna również zachęcać europejskich partnerów społecznych do udziału w dyskusjach na temat efektywności energetycznej, zwłaszcza w odniesieniu do odbiorców wrażliwych i wrażliwych użytkowników końcowych, w tym tych dotkniętych ubóstwem energetycznym.
(121) Sprawiedliwa transformacja w kierunku osiągnięcia neutralności klimatycznej Unii do 2050 r. ma kluczowe znaczenie dla Europejskiego Zielonego Ładu. W Europejskim filarze praw socjalnych, ogłoszonym wspólnie przez Parlament Europejski, Radę i Komisję w dniu 17 listopada 2017 r., ujęto energię jako jedną z niezbędnych usług, do których każda osoba ma prawo dostępu. Wsparcie w zakresie dostępu do tych usług musi zostać zapewnione dla osób potrzebujących, w szczególności w kontekście presji inflacyjnej i znacznego wzrostu cen energii.
(122) Należy zapewnić ochronę osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, osób w gospodarstwach domowych o niskich dochodach oraz, w stosownych przypadkach, osób zajmujących mieszkania socjalne, a także w tym celu umożliwić im aktywny udział we wdrażanych przez państwa członkowskie działaniach i środkach dotyczących poprawy efektywności energetycznej oraz powiązanych środkach ochrony konsumentów lub działaniach informacyjnych. Należy opracować ukierunkowane kampanie uświadamiające w celu przedstawienia korzyści płynących z efektywności energetycznej oraz poinformowania o dostępnym wsparciu finansowym.
(123) Finansowanie publiczne dostępne na poziomie unijnym i krajowym powinno być strategicznie inwestowane w środki poprawy efektywności energetycznej, w szczególności z korzyścią dla osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, osób w gospodarstwach domowych o niskich dochodach oraz, w stosownych przypadkach, osób zajmujących mieszkania socjalne. Państwa członkowskie powinny korzystać z wszelkich wkładów finansowych, jakie mogą otrzymać ze Społecznego Funduszu Klimatycznego ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/955 28 , oraz z dochodów z uprawnień w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji EU ETS. Dochody te będą wspierać państwa członkowskie w wypełnianiu ich obowiązku wdrożenia środków w zakresie efektywności energetycznej i środków z dziedziny polityki w ramach obowiązku oszczędności energii na zasadzie priorytetu wśród osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, osób w gospodarstwach domowych o niskich dochodach oraz, w stosownych przypadkach, osób zajmujących mieszkania socjalne, w tym osób żyjących na obszarach wiejskich i oddalonych.
(124) Uzupełnieniem krajowych systemów finansowania powinny być odpowiednie systemy zapewniające lepsze informowanie, pomoc techniczną i administracyjną i łatwiejszy dostęp do finansowania, który umożliwi jak najlepsze wykorzystanie dostępnych środków, zwłaszcza przez osoby dotknięte ubóstwem energetycznym, odbiorców wrażliwych, osoby w gospodarstwach domowych o niskich dochodach oraz, w stosownych przypadkach, osoby zajmujące mieszkania socjalne.
(125) Państwa członkowskie powinny wzmacniać pozycję i zapewniać ochronę wszystkim osobom w równym stopniu, bez względu na płeć, tożsamość płciową, wiek, niepełnosprawność, rasę lub pochodzenie etniczne, orientację seksualną, religię lub przekonania, a także zapewniać odpowiednią ochronę osobom najbardziej dotkniętym ubóstwem energetycznym lub bardziej nim zagrożonym lub najbardziej narażonym na jego skutki. Ponadto państwa członkowskie powinny dopilnować, aby środki w zakresie efektywności energetycznej nie pogłębiały istniejących nierówności, w szczególności w odniesieniu do ubóstwa energetycznego.
(126) Zgodnie z art. 15 ust. 2 dyrektywy 2012/27/UE wszystkie państwa członkowskie przeprowadziły ocenę potencjału w zakresie efektywności energetycznej swojej infrastruktury gazowej i elektroenergetycznej oraz określiły konkretne środki i inwestycje na rzecz wprowadzenia opłacalnej poprawy efektywności energetycznej w infrastrukturze sieciowej, wraz z harmonogramem ich wprowadzenia. Wyniki tych działań stanowią solidną podstawę stosowania zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" w planowaniu sieci, rozwoju sieci i decyzjach inwestycyjnych.
(127) Krajowe organy regulacyjne sektora energetycznego powinny przyjmować zintegrowane podejście uwzględniające ewentualne oszczędności w sektorze zaopatrzenia w energię oraz w sektorach zastosowań końcowych. Bez uszczerbku dla bezpieczeństwa dostaw energii, integracji rynku i przewidywanych inwestycji w sieci przesyłowe energii morskiej, które są niezbędne do wdrożenia energii z morskich źródeł odnawialnych, krajowe organy regulacyjne sektora energetycznego powinny zapewnić stosowanie zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" w procesach planowania i podejmowania decyzji oraz dopilnować, aby przepisy i taryfy sieciowe zachęcały do poprawy efektywności energetycznej. Państwa członkowskie powinny również zapewnić, aby operatorzy systemów przesyłowych i dystrybucyjnych uwzględniali zasadę "efektywność energetyczna przede wszystkim". Pomogłoby to
duszu Klimatycznego i zmieniające rozporządzenie (UE) 2021/1060 (Dz.U. L 130 z 16.5.2023, s.1). operatorom systemów przesyłowych i dystrybucyjnych w rozważeniu lepszych rozwiązań w zakresie efektywności energetycznej i kosztów przyrostowych ponoszonych w związku z zakupem środków po stronie popytu, a także środowiskowych i społeczno-gospodarczych skutków różnych inwestycji sieciowych i planów operacyjnych. Takie podejście wymaga odejścia od wąskiej perspektywy efektywności gospodarczej w celu maksymalizacji dobrobytu społecznego. Zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim" powinna być stosowana w szczególności w kontekście tworzenia scenariuszy rozwoju infrastruktury energetycznej, w których rozwiązania po stronie zapotrzebowania można by uznać za realne alternatywy i należałoby je odpowiednio oceniać, a także powinna stać się nieodłączną częścią oceny projektów planowania sieci. Jej stosowanie powinno być kontrolowane przez krajowe organy regulacyjne.
(128) Należy zapewnić dostępność dostatecznej liczby wiarygodnych profesjonalistów, mających kompetencje w dziedzinie efektywności energetycznej, w celu zagwarantowania skutecznego i terminowego wdrożenia niniejszej dyrektywy, na przykład w zakresie zgodności z wymogami odnoszącymi się do audytów energetycznych oraz wdrażania systemów zobowiązujących do efektywności energetycznej. Państwa członkowskie powinny zatem w ścisłej współpracy z partnerami społecznymi, organizatorami szkoleń i innymi zainteresowanymi stronami wprowadzić systemy certyfikacji lub równoważne systemy kwalifikacji i stosowne programy szkoleniowe w odniesieniu do dostawców usług energetycznych, audytów energetycznych i innych środków poprawy efektywności energetycznej. Systemy te należy oceniać co cztery lata począwszy od grudnia 2024 r. i w razie potrzeby aktualizować, aby zapewnić niezbędny poziom kompetencji dostawców usług energetycznych, audytorów energetycznych, zarządców energii i podmiotów instalujących elementy budynków.
(129) Niezbędne jest kontynuowanie rozwoju rynku usług energetycznych w celu zapewnienia dostępności zarówno zapotrzebowania na usługi energetyczne, jak i dostaw takich usług. Przejrzystość, zapewniana na przykład za pomocą wykazów certyfikowanych dostawców usług energetycznych i dostępnych wzorów umów, wymiana najlepszych praktyk i wytyczne w znacznym stopniu przyczyniają się do upowszechniania usług energetycznych i umów o poprawę efektywności energetycznej, a także mogą pomóc w pobudzaniu zapotrzebowania oraz zwiększaniu zaufania do dostawców usług energetycznych. W przypadku umowy o poprawę efektywności energetycznej beneficjent usługi energetycznej nie ponosi kosztów inwestycji, wykorzystując część finansowej wartości oszczędności energii na to, by w całości lub częściowo spłacić inwestycję zrealizowaną przez osobę trzecią. Może to pomóc w przyciągnięciu kapitału prywatnego, który ma kluczowe znaczenie dla zwiększania wskaźników renowacji budynków w Unii, wprowadzania na rynek wiedzy fachowej i tworzenia innowacyjnych modeli biznesowych. W związku z tym w odniesieniu do budynków niemieszkalnych o powierzchni użytkowej powyżej 750 m2 powinna być wymagana ocena wykonalności stosowania umów o poprawę efektywności energetycznej do celów renowacji. Jest to krok naprzód w kierunku zwiększenia zaufania do przedsiębiorstw usług energetycznych i utorowania drogi dla zwiększenia liczby takich projektów w przyszłości.
(130) Biorąc pod uwagę ambitne cele w zakresie renowacji na najbliższe dziesięciolecie w kontekście inicjatywy "Fala renowacji", konieczne jest zwiększenie roli niezależnych pośredników rynkowych, w tym punktów kompleksowej obsługi lub podobnych mechanizmów wsparcia, w celu stymulowania rozwoju rynku po stronie popytu i po stronie podaży oraz promowania umów o poprawę efektywności energetycznej w odniesieniu do renowacji budynków prywatnych i publicznych. Lokalne agencje energetyczne mogłyby odgrywać kluczową rolę w tym zakresie, a także wskazywać i wspierać tworzenie potencjalnych punktów wsparcia lub punktów kompleksowej obsługi. Niniejsza dyrektywa powinna pomóc zwiększyć dostępność produktów, usług i doradztwa, w tym również poprzez promowanie potencjału przedsiębiorców - przy zapewnieniu poszanowania zasady niedyskryminacji - którzy mogą uzupełnić luki na rynku i zaoferować innowacyjne sposoby zwiększania efektywności energetycznej.
(131) Umowy o poprawę efektywności energetycznej nadal napotykają istotne bariery w kilku państwach członkowskich ze względu na utrzymujące się bariery regulacyjne i pozaregulacyjne. Należy zatem zająć się niejasnościami w krajowych ramach prawnych, brakiem wiedzy fachowej, zwłaszcza w odniesieniu do procedur przetargowych, oraz nie- kompatybilnością pewnych pożyczek i dotacji.
(132) Państwa członkowskie powinny nadal wspierać sektor publiczny w upowszechnianiu umów o poprawę efektywności energetycznej poprzez udostępnianie wzorów umów uwzględniających dostępne normy europejskie lub międzynarodowe, wytycznych dotyczących przetargów oraz opublikowanego w maju 2018 r. przez Eurostat i Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) przewodnika dotyczącego ujęcia statystycznego umów o poprawę efektywności energetycznej w rachunkach narodowych, które stworzyły możliwości usunięcia pozostałych barier regulacyjnych dla tych umów w państwach członkowskich.
(133) Państwa członkowskie zastosowały środki w celu zidentyfikowania i usunięcia barier regulacyjnych i pozaregulacyjnych. Niezbędne jest jednak zwiększenie wysiłków na rzecz usunięcia regulacyjnych i pozaregulacyjnych barier na drodze do wykorzystywania umów o poprawę efektywności energetycznej oraz form finansowania przez stronę trzecią, które pomagają osiągnąć oszczędności energii. Należą do nich takie zasady prowadzenia rachunkowości oraz praktyki, w których wyniku inwestycje kapitałowe i roczne oszczędności finansowe uzyskane w wyniku stosowania środków poprawy efektywności energetycznej nie są właściwie ujmowane w księgach rachunkowych przez cały okres trwania inwestycji.
(134) Państwa członkowskie wykorzystały krajowe plany działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii na lata 2014 i 2017, aby poinformować o postępach w usuwaniu regulacyjnych i pozaregulacyjnych barier mających negatywny wpływ na efektywność energetyczną w odniesieniu do rozdziału zachęt pomiędzy właścicieli a najemców lub pomiędzy właścicieli budynku lub modułów budynku. Państwa członkowskie powinny kontynuować działania w tym kierunku i wykorzystać potencjał w zakresie efektywności energetycznej w kontekście statystyk Eurostatu z 2016 r., a w szczególności faktu, że ponad czterech na dziesięciu Europejczyków mieszka w mieszkaniach, a ponad trzech na dziesięciu Europejczyków jest najemcami.
(135) Należy zachęcać państwa członkowskie, w tym władze regionalne i lokalne, do wykorzystywania w pełni funduszy europejskich dostępnych w ramach wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027 określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 29 , Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 30 , a także instrumentów finansowych i pomocy technicznej dostępnych w ramach Programu InvestEU ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 31 w celu stymulowania prywatnych i publicznych inwestycji w środki poprawy efektywności energetycznej. Inwestycje w efektywność energetyczną mogą się przyczynić do wzrostu gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia, innowacji i zmniejszenia ubóstwa energetycznego w gospodarstwach domowych i tym samym wnoszą pozytywny wkład w spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz ekologiczną odbudowę gospodarki. Do potencjalnych obszarów finansowania należą środki w zakresie efektywności energetycznej w budynkach publicznych i mieszkalnych, a także zapewnianie nowych umiejętności w drodze opracowywania szkoleń oraz zmiany i podnoszenia kwalifikacji specjalistów, w szczególności w zawodach związanych z renowacją budynków, w celu wspierania zatrudnienia w sektorze związanym z efektywnością energetyczną. Komisja zapewni synergię między różnymi instrumentami finansowania, w szczególności funduszami w ramach zarządzania dzielonego i w ramach zarządzania bezpośredniego, takimi jak centralnie zarządzane programy: "Horyzont Europa" czy LIFE, a także między dotacjami, pożyczkami i pomocą techniczną, aby zmaksymalizować ich efekt dźwigni w odniesieniu do finansowania prywatnego i ich wpływ na osiągnięcie celów polityki w zakresie efektywności energetycznej.
(136) Państwa członkowskie powinny zachęcać do stosowania instrumentów finansowania, by ułatwiać realizację celów niniejszej dyrektywy. Takie instrumenty finansowania mogą obejmować wkłady finansowe oraz grzywny za naruszanie niektórych przepisów niniejszej dyrektywy, środki przeznaczone na efektywność energetyczną na mocy art. 10 ust. 3 dyrektywy 2003/87/WE oraz środki przeznaczone na efektywność energetyczną w europejskich funduszach i programach oraz w specjalnych europejskich instrumentach finansowych, takich jak Europejski Fundusz na rzecz Efektywności Energetycznej.
(137) Instrumenty finansowe mogą być oparte, w stosownych przypadkach, na środkach przeznaczonych na efektywność energetyczną pochodzących z unijnych obligacji projektowych; środkach przeznaczonych na efektywność energetyczną przez EBI i inne europejskie instytucje finansowe, w szczególności Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) oraz Bank Rozwoju Rady Europy; środkach zwiększonych przez efekt dźwigni dzięki wykorzystaniu środków instytucji finansowych; środkach krajowych, w tym poprzez utworzenie ram regulacyjnych i prawnych zachęcających do wdrażania inicjatyw i programów w zakresie efektywności energetycznej oraz na dochodach z rocznych limitów emisji zgodnie z decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 406/2009/WE 32 .
(138) Instrumenty finansowania mogą w szczególności wykorzystywać wkłady, zasoby i dochody z tych środków, by ułatwić i wspierać zaangażowanie prywatnego kapitału, opierając się zwłaszcza na inwestorach instytucjonalnych, a jednocześnie przy przyznawaniu środków stosować kryteria zapewniające osiągnięcie celów w zakresie ochrony środowiska i celów społecznych; wykorzystywać innowacyjne mechanizmy finansowe (w tym gwarancje pożyczkowe dla kapitału prywatnego, gwarancje pożyczkowe zachęcające do zawierania umów o poprawę efektywności energetycznej, dotacje, pożyczki o obniżonym oprocentowaniu i specjalne linie kredytowe, systemy finansowania przez podmioty trzecie), które zmniejszają ryzyko projektów służących efektywności energetycznej, oraz umożliwiają przeprowadzenie opłacalnej ekonomicznie renowacji nawet w gospodarstwach domowych o niskich i średnich dochodach; być związane z programami lub agencjami, które będą gromadzić projekty służące oszczędności energii i oceniać ich jakość, dostarczać pomoc techniczną, promować rynek usług energetycznych i wspierać generowanie wśród odbiorców popytu na te usługi.
(139) Instrumenty finansowania mogą również zapewniać odpowiednie środki na wspieranie programów szkoleń i certyfikacji, podnoszących i potwierdzających kwalifikacje w zakresie efektywności energetycznej; zapewniać środki na badania nad technologiami małej skali i mikrotechnologiami do wytwarzania energii oraz na demonstracje i przyspieszenie ich wykorzystania, a także na optymalizację przyłączeń tych producentów do sieci; mogą być powiązane z programami, w ramach których podejmowane są działania mające na celu promowanie efektywności energetycznej we wszystkich lokalach mieszkalnych, aby zapobiec ubóstwu energetycznemu oraz zachęcić właścicieli wynajmujących lokale mieszkalne do zapewnienia jak największej efektywności energetycznej ich nieruchomości; dostarczać odpowiednich środków na wspieranie dialogu społecznego i norm w celu poprawy efektywności energetycznej oraz zapewnienia dobrych warunków pracy, a także bezpieczeństwa i higieny pracy.
(140) Aby realizować w praktyce cel, jakim jest poprawa charakterystyki energetycznej budynków instytucji publicznych, należy wykorzystywać dostępne unijne programy finansowania, instrumenty finansowe i innowacyjne mechanizmy finansowania. W tym względzie państwa członkowskie mogą wykorzystywać swoje dochody z rocznych limitów emisji na mocy decyzji nr 406/2009/WE do celów wypracowywania takich mechanizmów na zasadach dobrowolności i z uwzględnieniem krajowych przepisów budżetowych. Komisja i państwa członkowskie powinny przekazywać regionalnym i lokalnym administracjom odpowiednie informacje na temat unijnych programów finansowania, instrumentów finansowych i innowacyjnych mechanizmów finansowania.
(141) Realizując cel w zakresie efektywności energetycznej, Komisja powinna monitorować skutki, jakie odpowiednie środki będą miały dla dyrektywy 2003/87/WE, aby utrzymać środki zachęty w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji EU ETS, nagradzające za inwestowanie z myślą o obniżeniu emisji dwutlenku węgla oraz aby przygotować sektory objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji EU ETS na niezbędne w przyszłości innowacje. Komisja będzie musiała monitorować wpływ na sektory przemysłowe, które są narażone na znaczące ryzyko ucieczki emisji, określone w załączniku do decyzji Komisji 2014/746/UE 33 , tak aby zapewnić, aby niniejsza dyrektywa propagowała rozwój tych sektorów i by go nie utrudniała.
(142) Środki przyjmowane przez państwa członkowskie powinny być wspierane przez dobrze zaprojektowane i efektywne unijne instrumenty finansowe w ramach Programu InvestEU i poprzez finansowanie z EBI oraz EBOR, które powinny wspierać inwestycje w zwiększanie efektywności energetycznej na wszystkich etapach łańcucha energetycznego i korzystać z kompleksowej analizy kosztów i korzyści stosującej model zróżnicowanych stóp dyskontowych. Wsparcie finansowe powinno koncentrować się na opłacalnych metodach poprawy efektywności energetycznej, które doprowadzą do zmniejszenia zużycia energii. EBI i EBOR powinny wraz z krajowymi bankami prorozwojowymi opracowywać, generować i finansować programy i projekty stworzone specjalnie z myślą o sektorze efektywności energetycznej, w tym skierowane do gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym.
(143) Międzysektorowe przepisy prawne dają solidną podstawę ochrony konsumentów w odniesieniu do szerokiej gamy istniejących usług energetycznych i najprawdopodobniej będą dalej rozwijane. Niemniej należy jasno określić niektóre przysługujące odbiorcom podstawowe prawa umowne. Konsumenci powinni mieć dostęp do jasnych i jednoznacznych informacji na temat ich praw w odniesieniu do sektora energetycznego.
(144) W celu oceny efektywności niniejszej dyrektywy należy ustanowić wymóg dokonywania ogólnego przeglądu niniejszej dyrektywy i przekazania sprawozdania dla Parlamentu Europejskiego i Rady do dnia 28 lutego 2027 r. Przegląd ten powinien umożliwić wprowadzenie niezbędnych zmian, również z uwzględnieniem zmian sytuacji gospodarczej i w zakresie innowacji.
(145) Główną rolę w rozwoju i projektowaniu, realizacji oraz ocenie środków określonych w niniejszej dyrektywie powinny odgrywać władze lokalne i regionalne, tak aby mogły w odpowiedni sposób dostosować je do swojej specyfiki klimatycznej, kulturowej i społecznej.
(146) Uwzględniając postęp techniczny i rosnący udział odnawialnych źródeł energii w sektorze wytwarzania energii elektrycznej, należy poddać przeglądowi domyślny współczynnik oszczędności wyrażony w kWh energii elektrycznej w celu odzwierciedlenia zmian współczynnika energii pierwotnej dla energii elektrycznej i innych nośników energii. Metoda obliczeniowa jest zgodna z bilansami energetycznymi i definicjami Eurostatu, z wyjątkiem metody alokacji wsadu paliwa na potrzeby wytwarzania ciepła i energii elektrycznej w elektrociepłowniach, w przypadku którego wydajność systemu odniesienia, potrzebna do alokacji zużycia paliwa, została dostosowana do danych Eurostatu z lata 2015 i 2020. Uwzględniające koszyk energetyczny obliczenia współczynnika energii pierwotnej dla energii elektrycznej są oparte na wartościach średniorocznych. Metoda rozliczania "fizycznej zawartości energii" jest stosowana do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła z energii jądrowej, a metoda "technicznej sprawności przemiany" jest stosowana do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła z paliw kopalnych i biomasy. W przypadku niepalnych odnawialnych źródeł energii metodą jest bezpośredni ekwiwalent oparty na podejściu dotyczącym "całkowitej energii pierwotnej". Do obliczenia udziału energii pierwotnej w przypadku energii elektrycznej z kogeneracji stosuje się metodę określoną w niniejszej dyrektywie. Stosuje się średnią pozycję rynkową zamiast pozycji krańcowej. Przyjmuje się założenie, że wartość sprawności przemiany wynosi 100 % dla niepalnych odnawialnych źródeł energii, 10 % dla elektrowni geotermalnych i 33 % dla elektrowni jądrowych. Całkowitą sprawność kogeneracji oblicza się na podstawie najnowszych danych Eurostatu. Uwzględnia się straty związane z przemianą, przesyłem i dystrybucją. Straty w dystrybucji w przypadku innych nośników energii niż energia elektryczna nie są uwzględniane w obliczeniach z powodu braku wiarygodnych danych i złożoności obliczeń. Odnośnie do granic systemu współczynnik energii pierwotnej wynosi 1 dla wszystkich źródeł energii. Wybranym współczynnikiem energii pierwotnej dla energii elektrycznej jest średnia z wartości za lata 2024 i 2025, ponieważ perspektywiczny współczynnik energii pierwotnej będzie bardziej odpowiedni niż historyczny. Analiza obejmuje państwa członkowskie oraz Norwegię. Zestaw danych dla Norwegii opiera się na danych ENTSO-E.
(147) Oszczędności energii wynikające z wdrożenia prawa Unii nie powinny być zgłaszane, chyba że wynikają one z zastosowania środka wykraczającego poza minimum wymagane danym unijnym aktem prawnym, albo w drodze wyznaczenia ambitniejszych wymogów w zakresie efektywności energetycznej na poziomie państw członkowskich, albo w drodze zwiększenia upowszechnienia danego środka. Budynki stanowią duży potencjał dalszego zwiększania efektywności energetycznej, a renowacja budynków to istotny i długoterminowy element zwiększania oszczędności energii, przynoszący korzyści skali. Konieczne jest zatem wyjaśnienie, że wszystkie oszczędności energii wynikające ze środków na rzecz propagowania renowacji istniejących budynków mogą być zgłaszane, jeżeli przewyższają one oszczędności, które miałyby miejsce w przypadku braku danego środka z dziedziny polityki, oraz jeżeli dane państwo członkowskie wykaże, że strona zobowiązana, strona uczestnicząca lub strona uprawniona rzeczywiście przyczyniła się do zgłaszanych oszczędności energii.
(148) Zgodnie z komunikatem Komisji z dnia 25 lutego 2015 r. "Strategia ramowa na rzecz stabilnej unii energetycznej opartej na przyszłościowej polityce w dziedzinie klimatu" oraz z zasadami lepszego stanowienia prawa większe znaczenie należy nadać przepisom dotyczącym monitorowania i weryfikacji w zakresie wdrażania systemów zobowiązujących do efektywności energetycznej i alternatywnych środków z dziedziny polityki, w tym wymogowi sprawdzenia statystycznie reprezentatywnej próby środków.
(149) Energia wytworzona na budynkach lub w budynkach za pomocą technologii energii odnawialnej zmniejsza ilość energii dostarczanej z paliw kopalnych. Zmniejszenie zużycia energii oraz wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych w sektorze budynków to istotne działania zmierzające do zmniejszenia uzależnienia energetycznego Unii i emisji gazów cieplarnianych, zwłaszcza w kontekście ambitnych celów w zakresie klimatu i energii wyznaczonych na 2030 r., jak również w kontekście globalnego zobowiązania podjętego w ramach porozumienia paryskiego. Na potrzeby spełnienia obowiązku w zakresie skumulowanych oszczędności energii państwa członkowskie mogą uwzględniać w oszczędności energii powstałe wskutek stosowania środków z dziedziny polityki promujących technologie energii odnawialnej w celu spełnienia swoich wymogów w zakresie oszczędności energii zgodnie z metodą obliczeniową określoną w niniejszej dyrektywie. Oszczędności energii wynikające ze środków z dziedziny polityki dotyczących bezpośredniego spalania paliw kopalnych nie powinny być uwzględniane.
(150) Niektóre ze zmian wprowadzonych niniejszą dyrektywą mogą wymagać zmiany rozporządzenia (UE) 2018/1999 w celu zapewnienia spójności między tymi dwoma aktami prawnymi. Nowe przepisy, głównie te dotyczące ustalania wkładów krajowych, mechanizmów usuwania rozbieżności i obowiązków sprawozdawczych, powinny zostać uproszczone i przeniesione do tego rozporządzenia po jego zmianie. Niektóre przepisy rozporządzenia (UE) 2018/1999 mogą również wymagać ponownej oceny w świetle zmian zaproponowanych w niniejszej dyrektywie. Dodatkowe wymogi w zakresie sprawozdawczości i monitorowania nie powinny tworzyć żadnych nowych równoległych systemów sprawozdawczości, lecz powinny podlegać istniejącym ramom monitorowania i sprawozdawczości na podstawie rozporządzenia (UE) 2018/1999.
(151) Aby wspierać praktyczne wdrażanie niniejszej dyrektywy na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, Komisja powinna za pośrednictwem platformy internetowej nadal wspierać wymianę doświadczeń w zakresie praktyk, analizy porównawczej, tworzenia sieci kontaktów, a także innowacyjnych praktyk.
(152) Ponieważ cele niniejszej dyrektywy, mianowicie osiągnięcie celu Unii w zakresie efektywności energetycznej i utorowanie drogi dla dalszej poprawy efektywności energetycznej i dla osiągnięcia neutralności pod względem emisji gazów cieplarnianych, nie mogą zostać w wystarczającym stopniu osiągnięte przez państwa członkowskie, ale, z uwagi na rozmiar i efekty działania, mogą zostać lepiej osiągnięte na poziomie Unii, może ona przyjąć środki, zgodnie z zasadą pomocniczości, jak określono w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.
(153) Aby umożliwić dostosowanie do postępu technicznego i zmian w rozkładzie źródeł energii, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do przeglądu zharmonizowanych wartości referencyjnych efektywności określonych na podstawie niniejszej dyrektywy w odniesieniu do wartości, metod obliczeniowych, domyślnego współczynnika energii pierwotnej i wymogów zawartych w załącznikach do niniejszej dyrektywy oraz w odniesieniu do uzupełnienia niniejszej dyrektywy poprzez ustanowienie wspólnego unijnego systemu oceny zrównoważonego charakteru centrów przetwarzania danych znajdujących się na terytorium Unii. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa 34 . W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.
(154) Aby uwzględnić definicję ubóstwa energetycznego ustanowioną w niniejszej dyrektywie, należy zmienić rozporządzenie (UE) 2023/955. Zapewniłoby to spójność, zgodność, komplementarność i synergię wśród różnych instrumentów i finansowania, w szczególności względem gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym.
(155) Zobowiązanie do transpozycji niniejszej dyrektywy do prawa krajowego powinno być ograniczone do tych przepisów, które stanowią merytoryczną zmianę w porównaniu z wcześniejszą dyrektywą. Zobowiązanie do transpozycji przepisów, które nie uległy zmianie, wynika z wcześniejszej dyrektywy.
(156) Niniejsza dyrektywa nie powinna naruszać zobowiązań państw członkowskich dotyczących terminów transpozycji do prawa krajowego dyrektyw określonych w części B załącznika XVI,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:
, gdzie:
