(2014/234/UE)(Dz.U.UE L z dnia 26 kwietnia 2014 r.)
RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
uwzględniając rozporządzenie Rady (UE) nr 407/2010 z dnia 11 maja 2010 r. ustanawiające europejski mechanizm stabilizacji finansowej 1 , w szczególności jego art. 3 ust. 2,
uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) W dniu 17 maja 2011 r. Rada przyznała Portugalii, na jej wniosek, pomoc finansową w drodze decyzji wykonawczej 2011/344/UE 2 . Pomoc ta została przyznana w celu wsparcia programu istotnych reform gospodarczych i finansowych (zwanego dalej "programem"), który jest ukierunkowany na przywrócenie zaufania, umożliwienie powrotu gospodarki na ścieżkę trwałego wzrostu oraz zapewnienie stabilności finansowej w Portugalii, w strefie euro i w Unii.
(2) Z przyczyn technicznych, które dotyczą dostępności danych i które są niezależne od władz portugalskich, dwunasty i ostatni przegląd w ramach programu nie może rozpocząć się przed połową kwietnia 2014 r. Jednocześnie okres dostępności pomocy finansowej ma wygasnąć z dniem 18 maja 2014 r. Aby umożliwić dokonanie, przy zachowaniu należytej staranności, pełnej oceny spełniania warunków programu w ramach ostatniego przeglądu, co stanowi warunek udostępnienia ostatniej transzy, konieczną formalnością jest nieznaczne, wynoszące sześć tygodni, techniczne przedłużenie okresu dostępności pomocy finansowej.
(3) Zgodnie z art. 3 ust. 10 decyzji wykonawczej 2011/344/UE Komisja, wraz z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW) i we współpracy z Europejskim Bankiem Centralnym (EBC), dokonała w dniach od 20 lutego do 28 lutego 2014 r. jedenastego przeglądu postępów poczynionych przez władze portugalskie we wdrażaniu uzgodnionych środków w ramach tego programu.
(4) Jeśli chodzi o realny produkt krajowy brutto (PKB), sytuacja w 2013 r. była lepsza, niż przewidywano w dziesiątym przeglądzie programu, i jego spadek jest szacowany obecnie na 1,4 % (co stanowi poprawę o 0,2 punktu procentowego). Jest to wynikiem dynamicznego wzrostu w czwartym kwartale 2013 r. i korekty w górę danych statystycznych za poprzednie kwartały. Krótkookresowe wskaźniki pokazują, że w roku bieżącym powinno nastąpić dalsze wzmocnienie ożywienia gospodarczego. Przewiduje się, że w skali rocznej zmiana realnego PKB osiągnie wartość dodatnią w 2014 r. i utrzyma ją w 2015 r.: będzie to wzrost odpowiednio o 1,2 % i 1,5 %. Perspektywy na rynku pracy poprawiły się, ale stopa bezrobocia pozostaje wysoka. Przewiduje się, że w 2014 r. spadnie ona do poziomu 15,7 %, by następnie utrzymać tę tendencję spadkową. Nadal istnieje ryzyko pogorszenia się perspektyw makroekonomicznych, ponieważ przewidywane ożywienie w dużym stopniu zależy od korzystnego rozwoju sytuacji w handlu zagranicznym i na rynku finansowym, co z kolei jest uzależnione od sytuacji w całej Europie.
(5) Szacuje się, że w 2013 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych został zmniejszony do około 4,5 % PKB zgodnie z metodyką ESA 95 (nie uwzględniając operacji dokapitalizowania banków; 4,9 % przy ich uwzględnieniu), tj. wyniósł ok. 1 % PKB poniżej docelowego poziomu deficytu w wysokości 5,5 % PKB. Tak dobre wyniki wynikają głównie z wyższych niż spodziewane wpływów podatkowych do budżetu państwa (w tym związanych z jednorazowym środkiem służącym odzyskaniu wierzytelności podatkowych i wierzytelności z tytułu ubezpieczeń społecznych) oraz niższego niż przewidywano poziomu wydatków na szczeblu administracji centralnej (np. na nabywanie towarów i usług oraz z tytułu inwestycji). Natomiast jeśli chodzi o dochody inne niż podatkowe, wyniki były gorsze od oczekiwanych. Całkowity wysiłek fiskalny, mierzony poprawą salda strukturalnego, szacuje się na 1 % PKB.
(6) Stan krajowych zaległości płatniczych zmniejszył się o ok. 1,2 mld EUR (0,7 % PKB), ze względu na różne programy spłaty długów (w sektorze opieki zdrowotnej, sektorów na szczeblu lokalnym i regionalnym). Niemniej jednak wciąż kumulują się nowe zaległości płatnicze, chociaż w zmniejszonym tempie.
(7) Szacuje się, że przeniesienie z wykonania budżetu na 2013 r. i lepsze perspektywy makroekonomiczne na 2014 r. będą miały pozytywny, wynoszący 0,7 % PKB, wpływ na wyjściowe rachunki budżetowe w 2014 r. Szacuje się przy tym, że około 0,2 % PKB będzie wynikiem dodatniego efektu przeniesienia, a dalsze 0,5 % PKB spowodowane jest zakładanym wzrostem dochodów i składek na ubezpieczenia społeczne, jak również spadkiem wydatków na świadczenia dla bezrobotnych, co wiąże się z korektą w górę prognoz dotyczących wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz korektą w dół dotyczącą stopy bezrobocia.
(8) Docelowa wartość deficytu na rok 2014, wynosząca 4 % PKB, opiera się na działaniach konsolidacyjnych o łącznej wartości 2,3 % PKB zawartych w budżecie na 2014 r. i w innych przepisach towarzyszących. Środki te obejmują przede wszystkim działania o trwałym charakterze i polegają głównie na oszczędnościach wydatków. Są to środki o wartości około 1,8 % PKB wynikające z przeglądu wydatków publicznych) oraz, w ich uzupełnieniu, środki zwiększające dochody o wartości około 0,4 % PKB, jak również niektóre jednorazowe środki wynoszące około 0,1 % PKB. Środki wynikające z przeglądu wydatków publicznych skupiają się wokół trzech głównych osi: (i) zmniejszenie wynagrodzeń sektora publicznego przez, między innymi, zmniejszenie nadmiernego zatrudnienia w określonych podsektorach oraz zmiana siatki płac; (ii) reforma systemu emerytalnego, w szczególności poprzez podniesienie wieku emerytalnego do 66 lat i wprowadzenie zmian w warunkach przyznawania rent rodzinnych; oraz (iii) reformy sektorowe, ukierunkowane głównie na ograniczenie kosztów personelu, zużycia pośredniego i inwestycji we wszystkich ministerstwach. Pozostałe trwałe środki zwiększające dochody obejmują podniesienie opodatkowania samochodów służbowych i podatku akcyzowego od wyrobów alkoholowych i tytoniowych. Większość przepisów stanowiących podstawę działań konsolidacyjnych o trwałym charakterze weszła w życie z dniem 1 stycznia 2014 r.
(9) Biorąc pod uwagę poprawę perspektyw gospodarczych i dodatni efekt przeniesienia z roku 2013, ryzyko dotyczące osiągnięcia celów budżetowych na 2014 r. stało się bardziej zrównoważone, jako że przewidywane środki uwzględniają ewentualne presje budżetowe oraz ryzyko dotyczące wykonania. Silniejsza presja na budżet jest możliwa zwłaszcza w odniesieniu do niektórych pozycji dochodów (np. dochody z tytułu własności), jak również w przypadku zużycia pośredniego oraz transferów socjalnych. Ponadto, poza opóźnieniami w odniesieniu do niektórych środków trwałych, ryzyko związane z wykonaniem jest przede wszystkim natury prawnej: cztery środki zawarte w ustawie budżetowej zostały przesłane do Trybunału Konstytucyjnego (w tym zmiana siatki płac i zmiany w warunkach przyznawania rent rodzinnych); istnieje również ryzyko zakwestionowania innych środków zawartych w ostatnim budżecie uzupełniającym.
(10) Stosunek długu publicznego do PKB osiągnął 128,8 % w 2013 r. Przewiduje się stopniowy spadek zadłużenia począwszy od bieżącego roku, przy przewidywanym wskaźniku zadłużenia wynoszącym 126,7 % PKB w 2014 r. Oczekuje się, że ten spadek w 2014 r. będzie częściowo wspomagany przez dalsze wykorzystanie depozytów gotówkowych, jak również trwającą realokację aktywów finansowych, którymi dysponuje system zabezpieczeń społecznych, z aktywów zagranicznych na korzyść obligacji skarbowych. Przewiduje się jednak, że zadłużenie netto wyniesie poniżek 120 % PKB na koniec 2014 r.
(11) Procedura korekty budżetowej opiera się na szeregu środków budżetowych o charakterze strukturalnym, mających na celu wzmocnienie kontroli nad wydatkami sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz usprawnienie poboru dochodów:
- w odniesieniu do zarządzania finansami publicznymi: system kontroli zobowiązań przynosi efekty w postaci ograniczenia przyrostu nowych zaległości płatniczych, ale jego wdrażanie musi być ściśle monitorowane w celu zagwarantowania, że zobowiązania mają pokrycie w dostępnych środkach finansowych i że nie narastają nowe zaległości. Przyrost nowych zaległości płatniczych wynika w szczególności z braku równowagi strukturalnej w niektórych państwowych szpitalach oraz przedsiębiorstwie kolejowym Comboios de Portugal. Plany strategiczne służące wsparciu stabilności finansowej tych przedsiębiorstw państwowych oraz powstrzymaniu narastania dalszych zaległości płatniczych w 2014 r. są poddane ocenie. Trwa kompleksowa reforma ramowej ustawy budżetowej. Pierwszym krokiem jest konieczność zmiany ramowej ustawy budżetowej do końca marca 2014 r. w celu zapewnienia pełnej transpozycji wymagań określonych w Traktacie o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w unii gospodarczej i walutowej oraz w pakiecie aktów dotyczących zarządzania gospodarczego zwanego "sześciopakiem",
- mimo iż poczyniono postępy w renegocjacji partnerstw publiczno-prywatnych, proces ten nie został zakończony do końca 2013 r., jak było to planowane. Częściowo oszczędności udało się zrealizować w 2013 r., niemniej jednak oszczędności, których nie udało się zrealizować w 2013 r., zostaną osiągnięte w tym roku, dokładając się do znacznych oszczędności spodziewanych w 2014 r. i kolejnych latach. Przedsiębiorstwa państwowe osiągnęły średnio w 2012 i 2013 r. zrównoważone wyniki operacyjne, a w celu uniknięcia ponownego pogorszenia ich wyników przewiduje się wprowadzenie dodatkowych reform. Poczyniono zadowalające postępy w prywatyzacji, a przychody z tego tytułu przekraczają założenia programowe,
- kontynuowane są reformy służące wypracowaniu - na potrzeby administracji podatkowej - nowoczesnego modelu zarządzania ryzykiem nieprzestrzegania przepisów. Nowy dział ds. zarządzania ryzykiem już funkcjonuje; w pierwszej kolejności zajmie się on poprawą przestrzegania przepisów podatkowych przez określone grupy podatników, takich jak osoby pracujące na własny rachunek i osoby zamożne. Trwa walka z oszustwami podatkowymi i uchylaniem się od opodatkowania poprzez inicjatywy takie, jak uruchomiona niedawno loteria dla posiadaczy faktur z podatku od wartości dodanej (VAT),
- reformy administracji publicznej są prowadzone w celu modernizacji i racjonalizacji zatrudnienia w sektorze publicznym, a także samych podmiotów publicznych. Szereg kluczowych reform administracji publicznej wspiera przegląd wydatków publicznych i wzmacnia strategię konsolidacji na 2014 r. Reformy te zawierają następujące elementy: (i) podjęcie środków mających na celu rozwiązanie problemu zatrudnienia i przywrócenie równowagi w składzie pracowników sektora publicznego na korzyść większej liczby urzędników służby cywilnej wyżej wykwalifikowanych i lepiej wykształconych (np. poprzez wypowiedzenie za obopólną zgodą i program przekwalifikowania); (ii) zmiana siatki płac i opracowanie jednolitej siatki dodatków do wynagrodzeń (powinny wejść w życie odpowiednio do końca grudnia i końca czerwca 2014 r.); (iii) kompilacja obowiązujących zasad zatrudnienia w sektorze publicznym zgodnie ze strukturą kodeksu pracy obowiązującego w sektorze prywatnym dzięki nowej ustawie ogólnej o pracy w administracji publicznej; oraz (iv) konwergencja systemu emerytalnego pracowników sektora publicznego do ogólnego systemu emerytalnego. Inne, wdrożone niedawno reformy administracji publicznej obejmują realizację strategii wspólnych usług w dziedzinie środków finansowych we wszystkich strukturach objętych inicjatywą.
(12) Kontynuowane jest wdrażanie polityk i reform w służbie zdrowia, co przynosi oszczędności dzięki poprawie wydajności. Istnienie znacznych zaległości płatniczych jest ściśle, ale nie wyłącznie związane z ciągłym niedofinansowaniem szpitali państwowych w stosunku do świadczonych przez nie usług. Władze Portugalii podtrzymują swoje zobowiązanie do dalszego wdrażania reformy szpitali i dalszego dostosowywania zestawu środków związanych z produktami leczniczymi, scentralizowanymi zamówieniami i podstawową opieką zdrowotną.
(13) Poczyniono dalsze postępy we wdrażaniu reform strukturalnych służących zwiększeniu wzrostu gospodarczego i konkurencyjności. Władze Portugalii przyjęły dodatkowe środki na rzecz zmniejszenia bezrobocia i zwiększenia efektywności rynku pracy. Przedmiotem dyskusji jest dalsza poprawa systemu negocjacji płacowych i dalsze działania w celu zmniejszenia wysokiego poziomu segmentacji na rynku pracy. Projekt ustawy zmieniającej definicję uzasadnionych zwolnień indywidualnych, zawartą w Kodeksie pracy, został przekazany Parlamentowi po tym, jak wcześniejsze poprawki zostały odrzucone przez Trybunał Konstytucyjny. Odnotowano dalszy postęp w odniesieniu do systemu pomocy w poszukiwaniu pracy i aktywizacji.
(14) Wdrożono odpowiednie reformy systemu edukacji. Władze Portugalii są zobowiązane do ich stałej oceny i sprawowania nad nimi nadzoru. Portugalia zatwierdziła również dekretem z mocą ustawy stworzenie krótkiego cyklu szkolenia; inny akt jest w przygotowaniu w celu stworzenia przepisów regulujących referencyjne szkoły zawodowe.
(15) 3 Rząd Portugalii wprowadził nową opłatę dla podmiotów gospodarczych w sektorze energetycznym, która musi być ściśle monitorowana, by uniknąć sytuacji, w której odbijałaby się ona na cenach dla odbiorców końcowych. Rząd przedstawi konkretne środki, aby stawić czoło nadmiernej rencie ekonomicznej i dalej zmniejszyć koszty energii dla gospodarki.
(16) 4 Po dokonaniu prezentacji dotyczącej ustalenia ważności projektów dotyczących infrastruktury spodziewana jest jasna, długoterminowa wizja systemu transportowego przed końcem dwunastego przeglądu. W międzyczasie zatwierdzono w marcu 2014 r. ramy prawne dla organu regulacyjnego transportu (AMT).
(17) Dokonano dalszych postępów w sprawie przyjęcia zmian w przepisach stanowiących transpozycję dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 5 , chociaż następują one powoli. Doszło do dalszych opóźnień, jeśli chodzi o ustawy o budownictwie, ustawę o zmianie statusu prawnego uniwersytetów oraz przedstawienie w Parlamencie zmienionych statutów organizacji zawodowych, w ślad za przyjęciem horyzontalnej ustawy ramowej o publicznych stowarzyszeniach zawodowych. Odnotowano postępy w doprowadzeniu do pełnej operacyjności punktu kompleksowej obsługi.
(18) W następstwie całkowitego wdrożenia nowych ram prawnych trwa obecnie reforma najmu i dzierżawy na obszarach miejskich. Niemniej jednak skutki reformy muszą być poddawane ciągłej ocenie.
(19) W następstwie przyjęcia ram prawnych ustanawiających główne zasady funkcjonowania krajowych organów regulacyjnych zmienia się odpowiednio ich statuty, a niektóre z tych zmienionych statutów zostały już zatwierdzone.
(20) Poczyniono postępy w zakresie środków służących udoskonaleniu systemu licencjonowania i zmniejszeniu obciążeń administracyjnych, trwa również sporządzanie wykazu uciążliwych przepisów. Opóźniło się jednak wprowadzenie zasady "one in, one out" w odniesieniu do nowych uregulowań prawnych, wprowadzenie instrumentów ochrony środowiska i planowania przestrzennego oraz przegląd przepisów dotyczących poszukiwań geologicznych i pozwoleń na wydobycie.
(21) Bufor kapitałowy banków pozostaje na odpowiednim poziomie także przy zastosowaniu przepisów dotyczących wymogów kapitałowych określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE 6 w odniesieniu do oceny funduszy własnych banków. Te przepisy dotyczące wymogów kapitałowych obowiązują od stycznia 2014 r., przy czym współczynnik kapitału podstawowego Tier I wynosi 7 % dla wszystkich banków, a narzut w wysokości 1 punktu procentowego obowiązuje cztery największe banki. Relacja kredytów do depozytów wynosi w całym sektorze 117,0 %, i do końca 2014 r. prawdopodobnie jeszcze spadnie.
(22) Podejmowane są coraz większe wysiłki na rzecz dywersyfikacji źródeł finansowania sektora przedsiębiorstw. Rząd Portugalii wyznaczył ekspertów na potrzeby komitetu, ustanawiając instytucję finansową ds. rozwoju (DFI). Komitet jest odpowiedzialny za opracowanie dokumentów założycielskich DFI, w szczególności statutu, ustanowienie strategicznego planu operacyjnego i określenie struktury nowego podmiotu. Celem DFI jest usprawnienie i centralizacja wdrażania instrumentów finansowych wspieranych z europejskich funduszy strukturalnych i funduszy inwestycyjnych, które to instrumenty są związane z finansowaniem sektora przedsiębiorstw.
(23) Władze Portugalii zgodziły się na przygotowanie, w konsultacji z Banco de Portugal, planu strategicznego służącego rozwiązaniu problemu nadmiernego zadłużenia przedsiębiorstw i wspierającego przesunięcie kapitału w kierunku produktywnych sektorów gospodarki, przy jednoczesnym wspieraniu stabilności finansowej.
(24) Zrealizowano środki służące poprawie zarządzania, skuteczności i praktyk zarządzania ryzykiem w ramach krajowego systemu gwarancyjnego, który zarządza finansowanymi przez państwo liniami kredytowymi. Stosuje się obecnie nową metodę określania maksymalnych pułapów stóp procentowych w odniesieniu do pożyczek gwarantowanych.
(25) W związku z powyższym należy zmienić decyzję wykonawczą 2011/344/UE,
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:
