(notyfikowana jako dokument nr C(2013) 7145)(Tekst mający znaczenie dla EOG)
(2013/652/UE)
(Dz.U.UE L z dnia 14 listopada 2013 r.)
KOMISJA EUROPEJSKA,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
uwzględniając dyrektywę 2003/99/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie monitorowania chorób odzwierzęcych i odzwierzęcych czynników chorobotwórczych, zmieniającą decyzję Rady 90/424/EWG i uchylającą dyrektywę Rady 92/117/EWG 1 , w szczególności jej art. 7 ust. 3 i art. 9 ust. 1 akapit czwarty,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) W dyrektywie 2003/99/WE przewidziano, że państwa członkowskie mają zapewnić, by monitorowanie dostarczało porównywalnych danych na temat występowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe u odzwierzęcych czynników chorobotwórczych, a w zakresie, w jakim stanowią zagrożenie dla zdrowia publicznego, u innych czynników.
(2) W dyrektywie 2003/99/WE przewidziano ponadto, że państwa członkowskie mają oceniać tendencje i źródła oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe na swoim terytorium i przekazywać Komisji co roku sprawozdanie obejmujące dane zgromadzone zgodnie z przepisami tej dyrektywy.
(3) W komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2011 r. zatytułowanym "Plan działania na rzecz zwalczania rosnącego zagrożenia związanego z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe" 2 Komisja proponuje wprowadzenie pięcioletniego planu działań w celu zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w oparciu o 12 kluczowych działań obejmujących między innymi wzmocnienie systemów nadzorowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
(4) W konkluzjach Rady z dnia 22 czerwca 2012 r. w sprawie skutków oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe dla sektora medycznego i weterynaryjnego - perspektywa "Jedno zdrowie" 3 instytucja ta wzywa Komisję do dalszych działań w następstwie jej komunikatu z dnia 15 listopada 2011 r. poprzez konkretne inicjatywy służące wdrożeniu 12 działań wymienionych w komunikacie oraz do ścisłej współpracy z Europejskim Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), Europejskim Urzędem ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) i Europejską Agencją Leków (EMA) we wzmacnianiu oceny występowania w UE oporności na działanie środków przeciwdrobnoustrojowych u ludzi, zwierząt i w żywności w Unii.
(5) Na sesji plenarnej w dniu 11 grudnia 2012 r. Parlament przyjął "Sprawozdanie w sprawie wyzwań związanych z drobnoustrojami - rosnące zagrożenia związane z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe" 4 . W sprawozdaniu tym Parlament z zadowoleniem przyjmuje przedstawiony przez Komisję pięcioletni plan działań w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i uważa, że środki zalecone w planie działań muszą zostać wdrożone najszybciej jak to możliwe. W szczególności Parlament wzywa Komisję i państwa członkowskie do ściślejszej współpracy i koordynacji w zakresie wczesnego wykrywania u ludzi, zwierząt i ryb oraz w żywności bakterii patogennych opornych na środki przeciwdrobnoustrojowe, a także w zakresie powiadamiania o takich przypadkach i skoordynowanego reagowania na nie, aby nieustannie monitorować zakres i rozwój oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe.
(6) Na trzydziestej czwartej sesji Wspólnego programu FAO i WHO dotyczącego standardów żywieniowych, która odbyła się w Genewie, Komisja Kodeksu Żywnościowego przyjęła Wytyczne dla oceny ryzyka oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe przenoszonej przez żywność 5 , w których wskazuje się na oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jako główne źródło obaw dotyczących zdrowia publicznego i problem w zakresie bezpieczeństwa żywności. Stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych u zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność, i w uprawach stanowi potencjalnie istotny czynnik ryzyka w odniesieniu do selekcji i rozprzestrzeniania organizmów opornych na środki przeciwdrobnoustrojowe i czynników związanych z taką opornością ze zwierząt i upraw na ludzi za pośrednictwem żywności.
(7) W wytycznych Kodeksu żywnościowego stwierdza się między innymi, że programy nadzoru występowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe przenoszonej przez żywność dostarczają informacji pożytecznych dla wszystkich stron uczestniczących w procesie analizy ryzyka związanego z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe. Metodykę programów nadzoru należy zharmonizować w jak największym zakresie na szczeblu międzynarodowym. Stosowanie poddanych standaryzacji i zwalidowanych metod oznaczania wrażliwości na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz zharmonizowanych kryteriów interpretacji ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia porównywalności danych.
(8) W rozdziale 6.7 Kodeksu zdrowia zwierząt lądowych Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE) 6 zatytułowanym "Harmonizacja krajowych programów nadzoru i monitorowania w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe" podkreśla się, że nadzór i monitorowanie w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe są potrzebne w celu oceny i określenia tendencji oraz źródeł oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe u bakterii, w celu wykrywania pojawiania się nowych mechanizmów oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, w celu dostarczania danych koniecznych do przeprowadzania analiz ryzyka istotnych dla zdrowia zwierząt i ludzi, w celu stworzenia podstaw do opracowania zaleceń w zakresie polityki dotyczącej zdrowia zwierząt i ludzi oraz w celu dostarczania informacji służących do oceny praktyk związanych z przepisywaniem środków przeciwdrobnoustrojowych oraz zaleceń dotyczących rozważnego stosowania takich środków.
(9) W dniu 9 lipca 2008 r. EFSA przyjął opinię naukową w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe przenoszonej przez żywność jako zagrożenia biologicznego 7 . W dniu 28 października 2009 r. ECDC, EFSA, EMA oraz działający przy Komisji Komitet Naukowy ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia (SCENIHR) opublikowały wspólną opinię naukową w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, ukierunkowaną na zakażenia przenoszone na ludzi ze zwierząt i z żywności (choroby odzwierzęce) 8 . W dniu 5 marca 2009 r. EFSA przyjął opinię naukową w sprawie oceny znaczenia dla zdrowia publicznego metycylinoopornych szczepów Staphylococcus aureus 9 . W dniu 7 lipca 2011 r. EFSA przyjął opinię naukową w sprawie ryzyka dla zdrowia publicznego związanego ze szczepami bakterii wytwarzającymi beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) lub beta-laktamazy typu AmpC o rozszerzonym spektrum substratowym (AmpC) w żywności i u zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność 10 . W dniu 3 października 2011 r. EFSA przyjął sprawozdanie techniczne w sprawie sposobów podejścia EFSA do oceny ryzyka w dziedzinie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe ze szczególnym uwzględnieniem mikroorganizmów komensalnych 11 . Głównym wnioskiem z wszystkich tych opinii i sprawozdań jest, że - w obliczu rosnących obaw dotyczących zdrowia publicznego w odniesieniu do oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe - konieczne jest stosowanie zharmonizowanych metod i epidemiologicznych wartości progowych, by zapewnić na poziomie państw członkowskich porównywalność danych w czasie oraz by ułatwić dokonywanie porównań występowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe między poszczególnymi państwami członkowskimi.
(10) W dniu 14 czerwca 2012 r. EFSA opublikował sprawozdanie naukowe w sprawie specyfikacji technicznych dotyczących zharmonizowanego monitorowania i zharmonizowanej sprawozdawczości w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe bakterii Salmonella, Campylobacter oraz komensalnych bakterii wskaźnikowych Escherichia coli i Enterococcus spp. przenoszonych przez żywność 12 . W dniu 5 października 2012 r. EFSA opublikował sprawozdanie naukowe w sprawie specyfikacji technicznych dotyczących zharmonizowanego monitorowania i zharmonizowanej sprawozdawczości w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe metycylinoopornych szczepów Staphylococcus aureus u zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność 13 . W tych sprawozdaniach naukowych zalecono wprowadzenie szczegółowych zasad zharmonizowanego monitorowania i zharmonizowanej sprawozdawczości w zakresie występowania opornych mikroorganizmów u zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność, oraz w żywności, zwłaszcza w odniesieniu do: określania mikroorganizmów, które należy poddać monitorowaniu i sprawozdawczości; pochodzenia izolatów tych mikroorganizmów; liczby izolatów poddawanych badaniu; badań oznaczania wrażliwości na środki przeciwdrobnoustrojowe, które należy zastosować; szczególnego monitorowania metycylinoopornych szczepów Staphylococcus aureus oraz bakterii wytwarzających beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym lub beta-laktamazy typu AmpC o rozszerzonym spektrum substratowym; a także w odniesieniu do gromadzenia i przekazywania danych. Włączenie ECDC do tych prac zapewni możliwość porównywania danych dotyczących zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność, i sektora spożywczego oraz danych dotyczących zdrowia ludzi.
(11) Z ustaleń zawartych w tych sprawozdaniach i opiniach wynika, że przy określaniu, jakie kombinacje gatunków bakterii i gatunków zwierząt, od których lub z których pozyskuje się żywność, oraz produktów spożywczych należy objąć zharmonizowanym monitorowaniem i zharmonizowaną sprawozdawczością w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, ważne jest, by priorytetowe znaczenie nadać tym z nich, które są najistotniejsze z punktu widzenia zdrowia publicznego. W celu zminimalizowania obciążeń monitorowanie powinno opierać się w jak największym stopniu na próbkach lub izolatach biologicznych pobranych w ramach już ustanowionych krajowych programów kontroli.
(12) W rozporządzeniu (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady 14 przewidziano, że państwa członkowskie mają ustanowić krajowe programy kontroli, które powinny obejmować pobieranie próbek w celu badania salmonelli na różnych etapach łańcucha żywnościowego. W rozporządzeniu Komisji (WE) nr 2073/2005 15 ustanowiono kryteria mikrobiologiczne oraz przepisy, do których przestrzegania zobowiązane są podmioty prowadzące przedsiębiorstwo spożywcze. Na właściwym organie spoczywa w szczególności obowiązek zapewnienia przestrzegania przez podmioty prowadzące przedsiębiorstwo spożywcze przepisów i kryteriów ustanowionych we wspomnianym rozporządzeniu zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady 16 . Monitorowanie oporności salmonelli na środki przeciwdrobnoustrojowe powinno być ukierunkowane na izolaty uzyskane w ramach krajowych programów kontroli bądź w ramach badań i weryfikacji zgodności prowadzonych przez właściwy organ zgodnie z art. 1 rozporządzenia (WE) nr 2073/2005.
(13) W decyzji Komisji 2007/407/WE 17 ustanowiono szczegółowe przepisy w sprawie przeprowadzanego przez państwa członkowskie monitorowania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, obejmującego bakterie Salmonella spp. u kur, indyków i tuczników w latach 2007-2012. Tego rodzaju zharmonizowane monitorowanie należy prowadzić nadal, śledząc zmiany tendencji, oraz rozszerzyć na oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe u innych patogenów i mikroorganizmów komensalnych, podążając za rosnącymi obawami dotyczącymi zdrowia publicznego, związanymi z rolą tych mikroorganizmów w ogólnym zagrożeniu opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, o którym mowa w opiniach naukowych. Monitorowanie i sprawozdawczość zgodnie z art. 7 i 9 dyrektywy 2003/99/WE powinny zatem pozostawać w zgodności z przepisami i wymaganiami technicznymi dotyczącymi zharmonizowanego monitorowania i zharmonizowanej sprawozdawczości dotyczących oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i uwzględniających zalecenia zawarte w sprawozdaniach EFSA.
(14) Ze względu na jasność prawodawstwa Unii należy uchylić decyzję 2007/407/WE.
(15) Aby umożliwić państwom członkowskim samodzielną organizację i ułatwić planowanie monitorowania i sprawozdawczości przewidzianych w niniejszej decyzji, decyzja ta powinna być stosowana od dnia 1 stycznia 2014 r.
(16) Środki przewidziane w niniejszej decyzji są zgodne z opinią Stałego Komitetu ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt,
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ: