a także mając na uwadze, co następuje:(1) Funkcjonowanie strefy Schengen bez kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zależy od efektywnego i sprawnego stosowania przez państwa członkowskie środków towarzyszących w dziedzinie granic zewnętrznych, polityki wizowej, systemu informacyjnego Schengen, ochrony danych, współpracy policyjnej, współpracy sądowej w sprawach karnych oraz polityk w zakresie środków odurzających.
(2) Decyzją komitetu wykonawczego z dnia 16 września 1998 r. 2 (SCH/Come(98)26 def) (zwaną dalej "decyzją z dnia 16 września 1998 r.") utworzono Stały Komitet ds. Oceny i Wprowadzania w Życie Dorobku Schengen ("stały komitet"). Stałemu komitetowi powierzono, po pierwsze, zadanie ustalania, czy spełnione zostały wszystkie warunki pozwalające znieść kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych z państwem kandydującym, a po drugie - zadanie zapewnienia, by państwa w pełni wdrażające dorobek Schengen prawidłowo go stosowały.
(3) Aby zapewnić jednolite, wysokie standardy stosowania dorobku Schengen w praktyce oraz utrzymać wysoki poziom wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi tworzącymi obszar bez kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, należy utworzyć specjalny mechanizm oceny i monitorowania w celu weryfikacji stosowania dorobku Schengen. Mechanizm taki powinien opierać się na ścisłej współpracy między Komisją a wspomnianymi państwami członkowskimi.
(4) W programie haskim 3 wezwano Komisję "do przedłożenia wkrótce po ukończeniu procesu znoszenia kontroli na granicach wewnętrznych wniosku w sprawie uzupełnienia mechanizmu oceny Schengen mechanizmem nadzoru zapewniającego pełne zaangażowanie ekspertów państw członkowskich oraz z uwzględnieniem niezapowiedzianych inspekcji".
(5) W programie sztokholmskim 4 stwierdzono, że ocena strefy Schengen nadal będzie mieć kluczowe znaczenie oraz że można by ją usprawnić przez wzmocnienie roli Europejskiej Agencji Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich Unii Europejskiej (Frontex), utworzonej rozporządzeniem Rady (WE) nr 2007/2004 5 , w tym zakresie.
(6) Należy zatem dokonać zmiany mechanizmu oceny utworzonego decyzją z dnia 16 września 1998 r. i uchylić tę decyzję.
(7) Doświadczenia zdobyte podczas poprzednich ocen wskazują, że należy zachować spójny mechanizm oceny, obejmujący wszystkie dziedziny dorobku Schengen - z wyjątkiem tych, w odniesieniu do których w prawie Unii istnieje już specjalny mechanizm oceny.
(8) Zgodnie z art. 70 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) obiektywnej i bezstronnej oceny wprowadzania w życie polityk Unii w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości powinny dokonywać państwa członkowskie we współpracy z Komisją. Prawidłowy proces oceny, aby był skuteczny, powinien przewidywać także odpowiednie działania następcze oraz monitorowanie w związku ze sprawozdaniami z oceny, które to zadanie należy powierzyć Komisji.
(9) Ponadto, aby mechanizm oceny był skuteczniejszy, należy zapewnić jednolite warunki wykonywania niniejszego rozporządzenia. W tym celu część uprawnień wykonawczych należy powierzyć Komisji, a część - Radzie.
(10) Uprawnienia w zakresie przygotowywania i planowania ocen oraz uprawnienia w zakresie przyjmowania sprawozdań z oceny należy powierzyć Komisji. Niektóre z tych uprawnień powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiającym przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję 6 . W świetle postanowień art. 2 ust. 2 lit. b) ppkt (iii) tego rozporządzenia do przyjmowania takich aktów należy stosować procedurę sprawdzającą.
(11) Aby zwiększyć wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi oraz zapewnić lepszą koordynację ich działań na szczeblu Unii, oraz wzmocnić wpływ państw członkowskich na siebie nawzajem, uprawnienia wykonawcze do przyjmowania zaleceń w sprawie działań naprawczych, które miałyby zaradzić wszelkim niedociągnięciom przedstawionym w sprawozdaniach z oceny, należy powierzyć Radzie. Takie uprawnienie wykonawcze jest odzwierciedleniem uprawnień szczególnych powierzonych Radzie w art. 70 TFUE w dziedzinie wzajemnej oceny wprowadzania w życie polityk Unii w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Odpowiednio odzwierciedla ono również cel, który przyświeca mechanizmowi oceny opartemu na tym lex specialis i którym jest - w tym szczególnym obszarze, niezależnie od przysługującego Komisji ogólnego uprawnienia do nadzoru nad stosowaniem prawa Unii pod kontrolą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej za pomocą postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom - nadzór uzupełniający, w formie wzajemnej oceny, nad skutecznością wdrażania polityk Unii w praktyce.
Ponadto takie powierzone Radzie uprawnienie wykonawcze przyczynia się do realizacji postulatu Rady Europejskiej wyrażonego w jej konkluzjach z dnia 23-24 czerwca 2011 r., w których stwierdza się, że należy dalej zacieśniać współpracę w strefie Schengen, zwiększając wzajemne zaufanie pomiędzy państwami członkowskimi, i że to do państw członkowskich należy zagwarantowanie, by wszystkie przepisy Schengen były skutecznie stosowane zgodnie z ustalonymi wspólnymi standardami oraz z podstawowymi zasadami i normami. Takie uprawnienie wykonawcze przyczynia się również, zgodnie z konkluzjami Rady z dnia 8 marca 2012 r., do poprawy zarządzania strefą Schengen dzięki dyskusjom politycznym na szczeblu ministerialnym poświęconym prawidłowemu funkcjonowaniu strefy Schengen, w tym dyskusjom w sytuacjach gdy w sprawozdaniach z oceny wskazano poważne niedociągnięcia. Dyskusje takie powinny być prowadzone na forum komitetu mieszanego złożonego z państw członkowskich UE i państw uczestniczących we współpracy Schengen, z myślą o tym, by Rada mogła w ramach swoich kompetencji podejmować decyzje służące zapewnieniu skutecznego funkcjonowania strefy Schengen. Ponadto powierzenie takiego uprawnienia wykonawczego Radzie odpowiednio uwzględnia potencjalnie drażliwy polityczny charakter zaleceń, które często dotyczą krajowych uprawnień wykonawczych i uprawnień do egzekwowania przepisów.
(12) Mechanizm oceny powinien przewidywać przejrzyste, skuteczne i jasne reguły dotyczące metody przeprowadzania ocen, korzystania z wysoko wykwalifikowanych ekspertów do kontroli na miejscu oraz działań następczych w związku z ustaleniami z ocen. W ramach metody należy w szczególności przewidzieć niezapowiedziane kontrole na miejscu, będące uzupełnieniem zapowiedzianych kontroli na miejscu, zwłaszcza w odniesieniu do kontroli granicznych i wiz.
(13) Mechanizm oceny i monitorowania powinien objąć wszystkie aspekty dorobku Schengen. Jeżeli chodzi o kwestię granic, mechanizm oceny i monitorowania powinien obejmować zarówno skuteczność kontroli granicznych na granicach zewnętrznych, jak i brak kontroli granicznych na granicach wewnętrznych.
(14) Podczas oceny i monitorowania szczególną uwagę należy zwrócić na poszanowanie praw podstawowych przy stosowaniu dorobku Schengen.
(15) Ocena powinna być gwarancją tego, że państwa członkowskie stosują przepisy Schengen skutecznie i zgodnie z podstawowymi zasadami i normami. W związku z tym mechanizm oceny powinien objąć całość stosownych działań ustawodawczych i operacyjnych mających sprzyjać funkcjonowaniu obszaru bez kontroli granicznej na granicach wewnętrznych.
(16) Aby zwiększyć skuteczność i wiarygodność mechanizmu oceny, we wszystkich ocenach należy brać pod uwagę również poprawność funkcjonowania organów stosujących odpowiednie części dorobku Schengen. Dzięki temu mechanizm oceny będzie mógł w większym stopniu zapewniać skuteczne stosowanie przepisów Schengen przez państwa członkowskie zgodnie z podstawowymi zasadami i normami, tak jak postulowała Rada Europejska na posiedzeniu w dniach 23-24 czerwca 2011 r. Będzie to zgodne z postulatem Rady Europejskiej wyrażonym w jej konkluzjach z dnia 1-2 marca 2012 r., by mechanizm oceny obejmował funkcjonowanie instytucji uczestniczących w stosowaniu dorobku Schengen.
(17) Frontex powinien wspierać wdrażanie mechanizmu oceny, przede wszystkim w dziedzinie analizy ryzyka dotyczącego granic zewnętrznych. W ramach mechanizmu oceny należy również zapewnić możliwość doraźnego korzystania ze specjalistycznej wiedzy agencji Frontex w trakcie kontroli na miejscu na granicach zewnętrznych.
(18) W stosownym przypadku wdrażanie mechanizmu powinny wspierać - w dziedzinach podlegających ich kompetencjom - inne organy i jednostki organizacyjne Unii, takie jak Europejski Urząd Policji ("Europol") ustanowiony decyzją Rady 2009/371/WSiSW 7 i Eurojust ustanowiony decyzją Rady 2002/187/WSiSW 8 . W ramach mechanizmu oceny należy w stosownym przypadku zapewnić również możliwość korzystania ze specjalistycznej wiedzy organów lub jednostek organizacyjnych Unii, które uczestniczą w kontroli na miejscu dotyczącej dziedzin dorobku Schengen podlegających ich kompetencjom. Tak powinno się dziać na przykład w przypadku Europejskiego Inspektora Ochrony Danych, jeżeli ocena dotyczy ochrony danych; w oceny te można wtedy włączyć też krajowe organy ochrony danych.
(19) Państwa członkowskie i Komisja powinny zapewnić, by eksperci delegowani do kontroli na miejscu dysponowali niezbędnym doświadczeniem oraz przeszli w tym celu specjalne szkolenie, w tym szkolenie dotyczące praw podstawowych. Właściwe organy lub jednostki organizacyjne Unii, takie jak Frontex, powinny prowadzić stosowne szkolenia, państwa członkowskie zaś powinny uzyskać dostęp do środków finansowych - poprzez instrumenty finansowe Unii w ich obecnej i przyszłej formie - które mogłyby zostać przeznaczone na inicjatywy przewidujące konkretne szkolenia w zakresie oceny dorobku Schengen.
(20) Z uwagi na szczególną rolę powierzoną Parlamentowi Europejskiemu i parlamentom narodowym na mocy art. 70 zdanie ostatnie TFUE - podkreśloną w odniesieniu do parlamentów narodowych w art. 12 lit. c) Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) - należy zapewnić, by Rada i Komisja w pełni informowały Parlament Europejski i parlamenty narodowe o treści i wynikach oceny. Ponadto jeżeli Komisja przedłoży wniosek w sprawie zmiany niniejszego rozporządzenia, Rada przed przyjęciem ostatecznej wersji tekstu przeprowadzi konsultacje - zgodnie z art. 19 ust. 7 lit. h) swojego regulaminu wewnętrznego - z Parlamentem Europejskim w celu jak najszerszego uwzględnienia jego opinii.
(21) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i w związku z tym nie jest nim związana ani go nie stosuje. Biorąc pod uwagę, że niniejsze rozporządzenie jest oparte na dorobku Schengen, Dania powinna, zgodnie z art. 4 tego protokołu, w terminie sześciu miesięcy od daty przyjęcia niniejszego rozporządzenia przez Radę podjąć decyzję o jego ewentualnej transpozycji do swojego prawa krajowego.
(22) Zjednoczone Królestwo uczestniczy w stosowaniu niniejszego rozporządzenia zgodnie z art. 5 ust. 1 Protokołu nr 19 w sprawie dorobku Schengen włączonego w ramy Unii Europejskiej, załączonego do TUE i TFUE, oraz z art. 8 ust. 2 decyzji Rady 2000/365/WE z dnia 29 maja 2000 r. dotyczącej wniosku Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej o zastosowanie wobec niego niektórych przepisów dorobku Schengen 9 .
(23) Irlandia uczestniczy w stosowaniu niniejszego rozporządzenia zgodnie z art. 5 ust. 1 Protokołu nr 19 w sprawie dorobku Schengen włączonego w ramy Unii Europejskiej, załączonego do TUE i TFUE, oraz z art. 6 ust. 2 decyzji Rady 2002/192/WE z dnia 28 lutego 2002 r. dotyczącej wniosku Irlandii o zastosowanie wobec niej niektórych przepisów dorobku Schengen 10 .
(24) W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen 11 , które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 decyzji Rady 1999/437/WE 12 w sprawie niektórych warunków stosowania tej umowy.
(25) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen 13 , które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE 14 .
(26) W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu podpisanego między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu o przystąpieniu Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen 15 , które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE 16 .
(27) Ponieważ do dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia ocena Cypru na mocy decyzji z dnia 16 września 1998 r. już się rozpocznie, niniejsze rozporządzenie nie będzie mieć zastosowania do Cypru do dnia 1 stycznia 2016 r.
(28) Jako że weryfikacje prowadzone w odniesieniu do Bułgarii i Rumunii w myśl odnośnych procedur oceny Schengen już się zakończyły zgodnie z art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r., ocena na mocy art. 1 ust. 1 lit. b) niniejszego rozporządzenia nie będzie przeprowadzana w odniesieniu do tych państw członkowskich.
(29) Eksperci z Cypru, Bułgarii, Rumunii i Chorwacji powinni mimo to uczestniczyć w ocenie wszystkich części dorobku Schengen,
PRZYJMUJE NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE: