Akty Prawne
Dziennik Ustaw
Dz.U.2021.894

Kompleksowa i wzmocniona umowa o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony. Bruksela.2017.11.24.

KOMPLEKSOWA I WZMOCNIONA UMOWA

o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony,

sporządzona w Brukseli dnia 24 listopada 2017 r.

W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

podaje do powszechnej wiadomości:

Dnia 24 listopada 2017 r. w Brukseli została sporządzona Kompleksowa i wzmocniona umowa o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony, w następującym brzmieniu:

KOMPLEKSOWA I WZMOCNIONA UMOWA O PARTNERSTWIE MIĘDZY

Unią Europejską i

Europejską Wspólnotą Energii Atomowej

oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony,

a Republiką Armenii, z drugiej strony

PREAMBUŁA

KRÓLESTWO BELGII,

REPUBLIKA BUŁGARII,

REPUBLIKA CZESKA,

KRÓLESTWO DANII,

REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC,

REPUBLIKA ESTOŃSKA,

IRLANDIA,

REPUBLIKA GRECKA,

KRÓLESTWO HISZPANII,

REPUBLIKA FRANCUSKA,

REPUBLIKA CHORWACJI,

REPUBLIKA WŁOSKA,

REPUBLIKA CYPRYJSKA,

REPUBLIKA ŁOTEWSKA,

REPUBLIKA LITEWSKA,

WIELKIE KSIĘSTWO LUKSEMBURGA,

WĘGRY,

REPUBLIKA MALTY,

KRÓLESTWO NIDERLANDÓW,

REPUBLIKA AUSTRII,

RZECZPOSPOLITA POLSKA,

REPUBLIKA PORTUGALSKA,

RUMUNIA,

REPUBLIKA SŁOWENII,

REPUBLIKA SŁOWACKA,

REPUBLIKA FINLANDII,

KRÓLESTWO SZWECJI,

ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDII PÓŁNOCNEJ,

Umawiające się Strony Traktatu o Unii Europejskiej, Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, zwane dalej "państwami członkowskimi",

UNIA EUROPEJSKA, oraz

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA ENERGII ATOMOWEJ, zwana dalej "Euratomem",

z jednej strony, oraz

REPUBLIKA ARMENII,

z drugiej strony,

zwane dalej łącznie "Stronami",

UWZGLĘDNIAJĄC silne powiązania między Stronami i ich wspólne wartości oraz pragnienie wzmocnienia powiązań ustanowionych w przeszłości przez Umowę o partnerstwie i współpracy między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony, którą podpisano w Luksemburgu w dniu 22 kwietnia 1996 r. i która weszła w życie w dniu 1 lipca 1999 r. ("umowa o partnerstwie i współpracy") oraz w celu rozwijania ścisłej i intensywnej współpracy w oparciu o równoprawne partnerstwo w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS) i partnerstwa wschodniego, jak również w ramach niniejszej Umowy,

UZNAJĄC znaczenie wspólnego planu działania UE-Armenia w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa i jego przepisów wprowadzających, a także znaczenie priorytetów partnerstwa dla zacieśnienia stosunków między Unią Europejską a Republiką Armenii oraz dla zapewnienia postępów w procesie reform i w procesie zbliżania przepisów w Republice Armenii, o którym mowa poniżej, co przyczynia się do pogłębienia współpracy politycznej i gospodarczej,

ZOBOWIĄZUJĄC się do dalszej poprawy przestrzegania podstawowych wolności, praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości, zasad demokratycznych, praworządności i dobrych rządów,

MAJĄC ŚWIADOMOŚĆ, że reformy wewnętrzne służące z jednej strony wzmocnieniu demokracji i gospodarki rynkowej, a z drugiej strony zapewnieniu trwałego rozstrzygania sporów, są ze sobą powiązane. Stąd procesy trwałych reform demokratycznych w Republice Armenii przyczynią się do budowania zaufania i stabilności w regionie,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do dalszego wspierania rozwoju politycznego, społeczno-gospodarczego i instytucjonalnego Republiki Armenii, na przykład poprzez rozwój społeczeństwa obywatelskiego, budowanie instytucji, reformę administracji publicznej i służby cywilnej, walkę z korupcją oraz wzmocnioną współpracę handlową i gospodarczą, w tym dobrą administrację w dziedzinie podatków, ograniczanie ubóstwa i szeroko zakrojoną współpracę w różnorodnych dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym w obszarze sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do pełnego wdrożenia celów, zasad i postanowień Karty Narodów Zjednoczonych, Powszechnej deklaracji praw człowieka Narodów Zjednoczonych z 1948 r., Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r. ("europejska konwencja praw człowieka") oraz aktu końcowego z Helsinek Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r. ("akt końcowy KBWE z Helsinek"),

PRZYWOŁUJĄC swoją chęć propagowania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego oraz angażując się w skuteczne działania wielostronne i pokojowe rozwiązywanie sporów w ramach uzgodnionych formatów, zwłaszcza poprzez odpowiednią do tego celu współpracę na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) i Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE),

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do wypełniania międzynarodowych zobowiązań w zakresie walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia oraz do współpracy w zakresie rozbrojenia i nierozprzestrzeniania broni oraz bezpieczeństwa jądrowego i ochrony fizycznej obiektów jądrowych,

UZNAJĄC znaczenie aktywnego udziału Republiki Armenii w strukturach współpracy regionalnej, w tym tych wspieranych przez Unię Europejską; uznając wagę, jaką Republika Armenii przywiązuje do uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych i innych strukturach współpracy międzynarodowej oraz do zobowiązań wynikających z tego uczestnictwa,

PRAGNĄC rozwijać regularny dialog polityczny na temat dwustronnych i międzynarodowych kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym ich aspektów regionalnych, uwzględniając wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa Unii Europejskiej, w tym wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony Unii Europejskiej, oraz stosowne polityki Republiki Armenii; uznając wagę, jaką Republika Armenii przywiązuje do uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych i innych strukturach współpracy międzynarodowej oraz do zobowiązań wynikających z tego uczestnictwa,

UZNAJĄC znaczenie zaangażowania Republiki Armenii w pokojowe i trwałe rozwiązanie sporu o Górski Karabach oraz potrzebę jak najszybszego osiągnięcia porozumienia w tej kwestii, w ramach negocjacji prowadzonych przez współprzewodniczących z Grupy Mińskiej OBWE; uznając jednocześnie potrzebę osiągnięcia tego porozumienia na podstawie celów i zasad określonych w Karcie Narodów Zjednoczonych i akcie końcowym KBWE z Helsinek, w szczególności tych odnoszących się do wstrzymania się od groźby użycia i od użycia siły, do integralności terytorialnej państw oraz do równouprawnienia i samostanowienia narodów, odzwierciedlonych we wszystkich deklaracjach wydanych w ramach współprzewodnictwa Grupie Mińskiej OBWE poczynając od 16. posiedzenia Rady Ministerialnej OBWE z 2008 r.; zwracając również uwagę na zadeklarowane przez Unię Europejską zobowiązanie do wspierania procesu rozwiązywania tego sporu,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zapobiegania korupcji i jej zwalczania, walki z przestępczością zorganizowaną oraz intensyfikacji współpracy w walce z terroryzmem;

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do intensyfikacji dialogu i współpracy w dziedzinie migracji, azylu i zarządzania granicami przy kompleksowym podejściu uwzględniającym legalną migrację oraz współpracę mającą na celu zwalczanie migracji nieuregulowanej i handel ludźmi, jak również do skutecznego wprowadzania w życie postanowień umowy między Unią Europejską a Republiką Armenii o readmisji osób przebywających nielegalnie, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2014 r. ("umowa o readmisji"),

POTWIERDZAJĄC, że zasadniczym celem pozostaje zwiększona mobilność obywateli Stron w bezpiecznym i dobrze zarządzanym otoczeniu, i mając na uwadze otwarcie we właściwym czasie dialogu wizowego z Republiką Armenii, o ile będą zapewnione warunki dla dobrze zarządzanej i bezpiecznej mobilności, w tym skuteczna realizacja umowy między Unią Europejską a Republiką Armenii o ułatwieniach w wydawaniu wiz, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2014 r. ("umowa o ułatwieniach wizowych") i umów o readmisji,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do przestrzegania zasad gospodarki wolnorynkowej oraz wyrażając gotowość Unii Europejskiej do uczestnictwa w reformach gospodarczych w Republice Armenii,

UZNAJĄC gotowość Stron do pogłębiania współpracy gospodarczej, w tym w dziedzinach związanych z handlem, w poszanowaniu praw i obowiązków wynikających z członkostwa Stron w Światowej Organizacji Handlu (WTO) oraz przy przejrzystym i niedyskryminacyjnym stosowaniu tych praw i obowiązków,

WIERZĄC, ŻE niniejsza Umowa stworzy nowy klimat sprzyjający stosunkom gospodarczym między Stronami, a nade wszystko rozwijaniu handlu i inwestycji oraz stymulowaniu konkurencji, które są niezbędne do restrukturyzacji i modernizacji gospodarczej,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do przestrzegania zasad zrównoważonego rozwoju,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zapewnienia ochrony środowiska, w tym w ramach współpracy transgranicznej oraz w ramach realizacji wielostronnych umów międzynarodowych,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zwiększania bezpieczeństwa i ochrony dostaw energii, ułatwienia tworzenia odpowiedniej infrastruktury, zwiększenia integracji rynku i stopniowego zbliżenia przepisów do najważniejszych elementów dorobku prawnego UE, o których mowa poniżej, między innymi poprzez promowanie efektywności energetycznej i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, z uwzględnieniem zobowiązań Republiki Armenii dotyczących zasad równego traktowania państw będących dostawcami energii, państw tranzytu i państw będących odbiorcami,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa jądrowego i ochrony instalacji jądrowych, o których mowa poniżej,

DOSTRZEGAJĄC potrzebę wzmocnienia współpracy w zakresie energii oraz zobowiązanie Stron do pełnego przestrzegania postanowień Traktatu karty energetycznej,

PRAGNĄC podnieść poziom bezpieczeństwa i zdrowia publicznego oraz ochrony zdrowia ludzkiego w poszanowaniu zasad dotyczących zrównoważonego rozwoju, potrzeb ochrony środowiska i zmiany klimatu,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do zacieśniania kontaktów międzyludzkich, w tym poprzez współpracę i kontakty w dziedzinie nauki i technologii, edukacji i kultury, młodzieży i sportu,

ZOBOWIĄZUJĄC SIĘ do propagowania współpracy transgranicznej i międzyregionalnej,

UZNAJĄC zaangażowanie Republiki Armenii na rzecz stopniowego zbliżenia jej ustawodawstwa w odpowiednich sektorach do przepisów Unii Europejskiej, skutecznego ich wdrażania w ramach szerzej zakrojonych reform oraz rozwijania zdolności administracyjnych i instytucjonalnych w stopniu niezbędnym do wyegzekwowania postanowień niniejszej Umowy, a także uznając stałe wsparcie Unii Europejskiej, zgodnie z wszelkimi dostępnymi instrumentami współpracy, w tym pomoc techniczną, finansową i gospodarczą powiązaną z tym zobowiązaniem, odzwierciedlające tempo reform i potrzeby ekonomiczne Republiki Armenii,

ODNOTOWUJĄC fakt, że w przypadku gdyby Strony postanowiły, w ramach niniejszej Umowy, zawrzeć umowy szczegółowe w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, które Unia Europejska zawiera na podstawie części trzeciej tytuł V Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postanowienia takich przyszłych umów nie byłyby wiążące dla Zjednoczonego Królestwa lub Irlandii, chyba że Unia Europejska, równocześnie ze Zjednoczonym Królestwem lub Irlandią w zakresie ich odpowiednich poprzednich stosunków dwustronnych powiadomi Republikę Armenii, że Zjednoczone Królestwo lub Irlandia zostało(a) lub zostaną związane takimi umowami jako część Unii Europejskiej zgodnie z protokołem nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonym do Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Podobnie żadne późniejsze środki wewnętrzne Unii Europejskiej przyjęte zgodnie z częścią trzecią tytuł V Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w celu wykonania niniejszej Umowy nie byłyby wiążące dla Zjednoczonego Królestwa lub Irlandii, chyba że państwa te zgłosiłyby chęć uczestniczenia lub przyjęcia takich środków zgodnie z protokołem nr 21; odnotowując również, że takie przyszłe umowy lub takie późniejsze środki wewnętrzne Unii Europejskiej wchodziłyby w zakres protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do wspomnianych Traktatów,

UZGODNILI, CO NASTĘPUJE:

TYTUŁ I

CELE I ZASADY OGÓLNE

Artykuł 1.

Cele

Cele niniejszej Umowy to:

a) wzmocnienie wszechstronnego partnerstwa politycznego i gospodarczego oraz współpracy między Stronami w oparciu o wspólne wartości i bliskie powiązania, między innymi przez zwiększenie udziału Republiki Armenii w obszarach polityki, programach i agencjach Unii Europejskiej;

b) wzmocnienie ram dialogu politycznego we wszystkich obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, wspierającego rozwój bliskich stosunków politycznych między Stronami;

c) przyczynienie się do wzmocnienia demokracji oraz stabilizacji politycznej, gospodarczej i instytucjonalnej w Republice Armenii;

d) propagowanie, zachowanie i wzmocnienie pokoju i stabilizacji zarówno na poziomie regionalnym, jak i międzynarodowym, w tym przez połączone starania, aby wyeliminować źródła napięć, zwiększyć bezpieczeństwo granic oraz wspierać współpracę transgraniczną i stosunki dobrosąsiedzkie;

e) zacieśnienie współpracy w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w celu wzmocnienia praworządności oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności;

f) zwiększenie mobilności i zacieśniania kontaktów międzyludzkich;

g) wsparcie starań Republiki Armenii, aby rozwijać jej potencjał ekonomiczny, poprzez współpracę międzynarodową, w tym poprzez zbliżenie jej ustawodawstwa do dorobku prawnego UE, o którym mowa poniżej;

h) ustanowienie wzmocnionej współpracy handlowej, pozwalającej na trwałą współpracę regulacyjną w istotnych obszarach, zgodnie z prawami i obowiązkami wynikającymi z członkostwa w WTO, oraz

i) stworzenie warunków dla coraz bliższej współpracy w innych obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Artykuł 2.

Zasady ogólne

Poszanowanie zasad demokratycznych, zasady praworządności, praw człowieka i podstawowych wolności, zawartych w szczególności w Karcie Narodów Zjednoczonych, akcie końcowym KBWE z Helsinek i Paryskiej karcie dla nowej Europy z 1990 r., jak również w innych stosownych instrumentach z zakresu praw człowieka, takich jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ oraz europejska konwencja praw człowieka, stanowi podstawę polityki wewnętrznej i zewnętrznej Stron oraz zasadniczy element niniejszej Umowy.

Strony zobowiązują się do walki z korupcją, walki z różnymi formami międzynarodowej przestępczości zorganizowanej i terroryzmu, promowania zrównoważonego rozwoju, skutecznych działań wielostronnych oraz walki z rozpowszechnianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia, między innymi w ramach inicjatywy UE w zakresie centrów doskonałości ds. substancji chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych. Zobowiązanie to stanowi główny element rozwoju stosunków i współpracy między Stronami, przyczyniając się w ten sposób do pokoju i stabilizacji w regionie.

TYTUŁ II

DIALOG I REFORMY POLITYCZNE, WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA

Artykuł 3.

Cele dialogu politycznego

Strony dalej rozwijają i pogłębiają dialog polityczny we wszystkich dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym w kwestiach dotyczących polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, a także reformy wewnętrznej. Dialog ten pozwoli na zwiększenie skuteczności współpracy politycznej w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa przy uznaniu wagi, jaką Republika Armenii przywiązuje do uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych i innych strukturach współpracy międzynarodowej oraz do zobowiązań wynikających z tego uczestnictwa.

Cele dialogu politycznego to:

Artykuł 4.

Reforma wewnętrzna

Strony współpracują w następujących obszarach:

a) stworzenie, konsolidacja i zwiększenie stabilności i skuteczności instytucji demokratycznych oraz praworządności;

b) zapewnienie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności;

c) osiągnięcie dalszych postępów w reformie wymiaru sprawiedliwości i systemu prawnego, aby zagwarantować niezależność, jakość i wydajność systemu sądownictwa, prokuratury i organów ścigania;

d) wzmocnienie zdolności administracyjnych oraz zagwarantowanie bezstronności i skuteczności organów ścigania;

e) dalsze wdrażanie reformy administracji publicznej oraz rozwijanie rozliczalnej, efektywnej, przejrzystej i profesjonalnej służby cywilnej oraz

f) zagwarantowanie skutecznej walki z korupcją, przede wszystkim aby poprawić międzynarodową współpracę w dziedzinie zwalczania korupcji, oraz zagwarantowanie skutecznego wykonania odpowiednich międzynarodowych instrumentów prawnych, takich jak Konwencja Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji z 2003 r.

Artykuł 5.

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

Strony zacieśniają dialog i współpracę w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, uznając wagę, jaką Republika Armenii przywiązuje do uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych i innych strukturach współpracy międzynarodowej oraz do zobowiązań wynikających z tego uczestnictwa, i zajmują się w szczególności kwestiami zapobiegania konfliktom i zarządzania kryzysowego, ograniczania ryzyka, bezpieczeństwa cybernetycznego, reformy sektora bezpieczeństwa, stabilności regionalnej, rozbrojenia, nierozprzestrzeniania broni oraz kontroli zbrojeń i eksportu. Współpraca opiera się na wspólnych wartościach i wspólnych interesach i ma na celu zapewnianie coraz większej skuteczności, z wykorzystaniem forów dwustronnych, międzynarodowych i regionalnych, w szczególności OBWE.

Artykuł 6.

Najcięższe przestępstwa wzbudzające niepokój społeczności międzynarodowej a Międzynarodowy Trybunał Karny

Artykuł 8.

Stabilność regionalna i pokojowe rozwiązywanie sporów

Artykuł 9.

Broń masowego rażenia, nierozprzestrzenianie broni i rozbrojenie

Strony uznają, że rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia zarówno wśród państw, jak i podmiotów niepublicznych, takich jak grupy terrorystyczne i inne grupy przestępcze, stanowi jedno z największych zagrożeń dla pokoju i stabilności na świecie. Strony zgodnie postanawiają zatem współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia, w pełnym poszanowaniu zobowiązań wynikających z traktatów i układów międzynarodowych o rozbrojeniu i nierozprzestrzenianiu broni, jak również innych odpowiednich zobowiązań międzynarodowych, oraz wykonując je na poziomie krajowym. Strony zgodnie postanawiają, że niniejsze postanowienie stanowi istotny element niniejszej Umowy.

Strony zgodnie postanawiają współpracować i przyczyniać się do walki z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia i systemów jej przenoszenia poprzez:

a) podejmowanie działań mających na celu, w zależności od przypadku, podpisanie, ratyfikowanie lub przystąpienie do wszystkich innych odpowiednich instrumentów międzynarodowych oraz ich pełne wdrożenie oraz

b) dalsze rozwijanie skutecznego krajowego systemu kontroli wywozu, obejmującego kontrolę wywozu i tranzytu towarów związanych z bronią masowego rażenia, jak również kontrolę końcowego przeznaczenia technologii podwójnego zastosowania pod kątem broni masowego rażenia.

Artykuł 10.

Kontrola wywozu broni strzeleckiej i lekkiej oraz broni konwencjonalnej

Strony zgodnie postanawiają wypełniać i w pełni wykonywać swoje odpowiednie zobowiązania w zakresie zwalczania nielegalnego handlu bronią strzelecką i lekką, w tym amunicją do niej, zgodnie z obowiązującymi umowami międzynarodowymi, których są stronami, oraz rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ, a także swoimi zobowiązaniami wynikającymi z innych instrumentów międzynarodowych dotyczących tego obszaru, takich jak program działania ONZ dotyczący zapobiegania nielegalnemu handlowi bronią strzelecką i lekką, zwalczania i eliminowania go we wszystkich jego aspektach.

Artykuł 11.

Zwalczanie terroryzmu

Strony zgodnie postanawiają, że niezwykle ważne jest, aby walka z terroryzmem była prowadzona przy pełnym poszanowaniu praworządności oraz w pełnej zgodności z prawem międzynarodowym, w tym z międzynarodowymi przepisami dotyczącymi praw człowieka, międzynarodowymi przepisami dotyczącymi praw uchodźców oraz międzynarodowym prawem humanitarnym, zasadami Karty Narodów Zjednoczonych oraz wszystkimi istotnymi międzynarodowymi instrumentami dotyczącymi zwalczania terroryzmu.

Strony podkreślają znaczenie powszechnej ratyfikacji i pełnego wdrożenia wszystkich konwencji i protokołów ONZ dotyczących zwalczania terroryzmu. Strony zgodnie postanawiają nadal wspierać dialog na temat projektu całościowej konwencji dotyczącej terroryzmu międzynarodowego oraz współpracować w ramach wdrażania globalnej strategii ONZ w zakresie zwalczania terroryzmu, a także odnośnych rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ oraz konwencji Rady Europy. Strony zgodnie postanawiają też współpracować na rzecz osiągnięcia międzynarodowego konsensusu w kwestii zapobiegania terroryzmowi i jego zwalczania.

TYTUŁ III

SPRAWIEDLIWOŚĆ, WOLNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO

Artykuł 12.

Praworządność oraz przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności

Artykuł 14.

Współpraca w zakresie migracji, azylu i zarządzania granicami

Współpraca będzie się opierać na dokonanej w ramach wzajemnych konsultacji Stron ocenie konkretnych potrzeb i wdrażana będzie zgodnie z ich przepisami. Główne obszary współpracy to:

a) eliminowanie pierwotnych przyczyn migracji;

b) opracowywanie oraz wykonywanie na szczeblu krajowym przepisów i praktyk w zakresie ochrony międzynarodowej, aby zapewnić zgodność z postanowieniami Konwencji genewskiej o statusie uchodźcy z 1951 r., protokołu o statusie uchodźcy z 1967 r. i innych odpowiednich aktów prawa międzynarodowego, takich jak europejska konwencja praw człowieka, oraz aby zapewnić przestrzeganie zasady "non-refoulement";

c) zasady przyjmowania, a także prawa i status osób przyjmowanych, równe traktowanie i integracja legalnie przebywających obcokrajowców, ich kształcenie i szkolenie oraz środki zwalczania rasizmu i ksenofobii;

d) ustanowienie skutecznej i prewencyjnej polityki zwalczania nielegalnej migracji, przemytu migrantów i handlu ludźmi, w tym sposobów zwalczania sieci skupiających przemytników i handlarzy oraz ochrony ofiar takiego handlu na podstawie odpowiednich aktów prawa międzynarodowego;

e) kwestie takie jak organizacja, szkolenie, najlepsze praktyki i inne środki operacyjne w dziedzinie zarządzania migracją, bezpieczeństwa dokumentów, polityki wizowej, systemów zarządzania migracjami i informacji o migracjach.

Artykuł 15.

Przepływ osób i readmisja

Strony kontynuują wspieranie mobilności obywateli w ramach umowy o ułatwieniach wizowych i biorą pod uwagę zainicjowanie we właściwym czasie dialogu o liberalizacji reżimu wizowego, o ile spełnione zostaną warunki niezbędne dla dobrze zarządzanej i bezpiecznej mobilności. Strony współpracują na rzecz zwalczania nieuregulowanej migracji, między innymi poprzez realizację postanowień umowy o readmisji, jak również propagowanie polityki zarządzania granicami oraz ram prawnych i operacyjnych.

Artykuł 16.

Walka z przestępczością zorganizowaną i korupcją

Strony współpracują w zakresie zwalczania i zapobiegania działalności przestępczej i nielegalnej, w tym działalności transnarodowej, zorganizowanej lub innej, takiej jak.

a) przemyt migrantów i handel ludźmi;

b) przemyt broni palnej, w tym broni strzeleckiej i lekkiej, oraz nielegalny handel taką bronią;

c) przemyt niedozwolonych środków odurzających i nielegalny handel takimi środkami;

d) przemyt towarów i nielegalny handel towarami;

e) nielegalna działalność gospodarcza i finansowa, taka jak podrabianie, oszustwa podatkowe i oszustwa przetargowe;

f) sprzeniewierzenie środków publicznych w ramach projektów finansowanych przez międzynarodowych darczyńców;

g) czynna i bierna korupcja, zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym;

h) fałszowanie dokumentów i składanie fałszywych oświadczeń oraz

i) cyberprzestępczość.

Strony wzmacniają współpracę dwustronną, regionalną i międzynarodową pomiędzy organami ścigania, w tym przewidują możliwość rozwoju współpracy między Agencją Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol) a właściwymi organami Republiki Armenii. Strony angażują się w skuteczne wdrożenie odpowiednich norm międzynarodowych, zwłaszcza postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej z 2000 r. i trzech protokołów do niej. Strony współpracują w dziedzinie zapobiegania korupcji i jej zwalczania zgodnie z konwencją NZ przeciwko korupcji z 2003 r. oraz zaleceniami Grapy Państw Przeciwko Korupcji Rady Europy (GRECO) i OECD, przy zapewnieniu przejrzystości w odniesieniu do oświadczeń majątkowych, ochrony demaskatorów oraz ujawniania informacji o beneficjentach końcowych osób prawnych.

Artykuł 17.

Niedozwolone środki odurzające

W granicach swoich uprawnień i kompetencji Strony współpracują w celu zapewnienia zrównoważonego i zintegrowanego podejścia do zwalczania niedozwolonych środków odurzających i nowych substancji psychoaktywnych oraz przeciwdziałania im. Polityka i działania realizowane w kwestii środków odurzających mają na celu wzmocnienie struktur zajmujących się zapobieganiem obrotowi niedozwolonymi środkami odurzającymi i ich zwalczaniem, zmniejszenie podaży takich środków, ograniczenie handlu nimi i popytu na nie oraz radzenie sobie ze skutkami zdrowotnymi i społecznymi nadużywania środków odurzających w celu zmniejszenia szkód, jak również skuteczniejsze zapobieganie wykorzystywaniu prekursorów chemicznych do nielegalnej produkcji środków odurzających i substancji psychotropowych lub psychoaktywnych.

Artykuł 18.

Pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu

Artykuł 19.

Współpraca w zakresie zwalczania terroryzmu

Zgodnie z zasadami przyświecającymi walce z terroryzmem, określonymi w art. 11, Strony podkreślają znaczenie egzekwowania prawa i orzecznictwa w walce z terroryzmem i zgodnie postanawiają współpracować w zakresie zapobiegania terroryzmowi i jego eliminowania, w szczególności przez następujące działania:

a) wymianę informacji na temat grup terrorystycznych oraz pojedynczych osób prowadzących taką działalność, a także wspierających je sieci, zgodnie z przepisami prawa międzynarodowego i krajowego, zwłaszcza dotyczącymi ochrony danych i ochrony prywatności;

b) wymianę doświadczeń w zakresie zapobiegania terroryzmowi i jego eliminowania, służących temu celowi środków i metod oraz ich aspektów technicznych, a także w zakresie odpowiednich szkoleń, zgodnie z przepisami obowiązującego prawa;

c) wymianę poglądów na temat radykalizacji postaw i rekrutacji oraz sposobów przeciwdziałania radykalizacji i propagowania rehabilitacji;

d) wymianę poglądów i doświadczeń dotyczących ruchu transgranicznego oraz podróży osób podejrzanych o terroryzm, a także gróźb terrorystycznych;

e) wymianę najlepszych praktyk w zakresie ochrony praw człowieka w ramach walki z terroryzmem, zwłaszcza w związku z postępowaniem karnym;

f) zapewnienie kryminalizacji przestępstw terrorystycznych oraz

g) przeciwdziałanie zagrożeniu terroryzmem z użyciem broni chemicznej, biologicznej, radiologicznej i jądrowej oraz podejmowanie niezbędnych działań w celu zapobiegania nabywaniu, przekazywaniu i wykorzystywaniu do celów terrorystycznych materiałów chemicznych, biologicznych, radiologicznych i jądrowych, a także zapobieganiu nielegalnym działaniom wymierzonym w chemiczne, biologiczne, radiologiczne i jądrowe obiekty wysokiego ryzyka.

Artykuł 20.

Współpraca prawna

TYTUŁ IV

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA

ROZDZIAŁ 1

Dialog gospodarczy

Artykuł 22.

Republika Armenii podejmuje dalsze kroki w kierunku stworzenia sprawnie działającej gospodarki rynkowej oraz do stopniowego zbliżenia swoich przepisów gospodarczych i finansowych oraz różnych obszarów polityki do przepisów i obszarów polityki Unii Europejskiej, jak uzgodniono w niniejszej Umowie. Unia Europejska będzie wspierać Republikę Armenii w zapewnianiu rozsądnej polityki makroekonomicznej, w tym niezależności banku centralnego i stabilności cenowej, zdrowych finansów publicznych oraz zrównoważonego mechanizmu kursu walutowego i bilansu płatniczego.

Artykuł 23.

W tym celu Strony zgodnie postanawiają prowadzić regularny dialog gospodarczy, którego celem jest:

a) wymiana informacji na temat tendencji makroekonomicznych i polityki makroekonomicznej oraz reform strukturalnych, w tym strategii rozwoju gospodarczego;

b) wymiana wiedzy fachowej i najlepszych praktyk w dziedzinach takich jak finanse publiczne, polityka pieniężna i kursowa oraz dotyczące ich zasady ramowe, polityka sektora finansowego i statystyka gospodarcza;

c) wymiana informacji i doświadczeń dotyczących regionalnej integracji gospodarczej, w tym funkcjonowania europejskiej unii gospodarczej i walutowej;

d) przegląd stanu współpracy dwustronnej w dziedzinie gospodarki, finansów i statystyki.

Artykuł 24.

Ustalenia dotyczące kontroli wewnętrznej i audytu w sektorze publicznym

Strony prowadzą współpracę w zakresie publicznej kontroli wewnętrznej i audytu zewnętrznego, której cele są następujące:

a) dalsze rozwijanie i wdrażanie systemu publicznej kontroli wewnętrznej zgodnie z zasadą zdecentralizowanej odpowiedzialności kierowniczej, obejmującego niezależną funkcję audytu wewnętrznego dla całego sektora publicznego w Republice Armenii, poprzez zbliżenie do ogólnie przyjętych standardów, ram i wytycznych międzynarodowych, a także dobrymi praktykami stosowanymi w Unii Europejskiej na podstawie zatwierdzonego przez rząd Republiki Armenii programu publicznej wewnętrznej kontroli finansowej;

b) opracowanie odpowiedniego systemu kontroli finansowej w Republice Armenii, który będzie stanowił uzupełnienie, a nie powielenie, funkcji audytu wewnętrznego;

c) wspieranie centralnej jednostki harmonizacji publicznej wewnętrznej kontroli finansowej w Republice Armenii oraz wzmocnienie jej zdolności kierowania procesem reform;

d) dalsze wzmocnienie Izby Obrachunkowej, będącej najwyższym organem kontroli w Republice Armenii, w szczególności pod względem niezależności finansowej, organizacyjnej i operacyjnej, zgodnie ze standardami kontroli zewnętrznej przyjętymi na szczeblu międzynarodowym (INTOSAI) oraz

e) zapewnienie wymiany informacji, doświadczeń i dobrych praktyk.

ROZDZIAŁ 2

Podatki

Artykuł 26.

W odniesieniu do art. 25 Strony uznają zasady dobrego zarządzania w kwestiach podatkowych, czyli zasady przejrzystości, wymiany informacji i uczciwej konkurencji podatkowej, przyjęte przez państwa członkowskie na poziomie Unii Europejskiej, oraz zobowiązują się do wdrażania tych zasad. W tym celu, bez uszczerbku dla kompetencji Unii Europejskiej i państw członkowskich, Strony udoskonalają współpracę międzynarodową w dziedzinie podatków, usprawniają pobór podatków oraz opracowują środki służące skutecznej realizacji wspomnianych zasad dobrej administracji.

Artykuł 27.

Strony usprawniają i wzmacniają swoją współpracę zmierzającą do usprawnienia i rozwoju systemu podatkowego i administracji podatkowej Republiki Armenii, co obejmuje poprawę zdolności w zakresie poboru i kontroli, zapewniają skuteczny pobór podatków oraz zwiększają skuteczność zwalczania oszustw podatkowych i unikania opodatkowania. Strony nie wprowadzają rozróżnienia między produktami przywożonymi a podobnymi produktami krajowymi, zgodnie z art. I i III Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu z 1994 r. ("GATT 1994"). Strony dążą do wzmocnienia współpracy i wymiany doświadczeń w zakresie zwalczania oszustw podatkowych i unikania opodatkowania, w szczególności oszustw karuzelowych, jak również w odniesieniu do kwestii ustalania cen transferowych i uregulowań przeciwdziałających prowadzeniu spółek offshore.

ROZDZIAŁ 3

Statystyka

Artykuł 30.

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach statystycznych, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu, jakim jest terminowe dostarczanie porównywalnych w skali międzynarodowej rzetelnych danych statystycznych. Trwały, efektywny i zawodowo niezależny krajowy system statystyczny powinien dostarczać informacji istotnych dla obywateli, przedsiębiorstw i decydentów w Unii Europejskiej i Republice Armenii, umożliwiając im podejmowanie na tej podstawie świadomych decyzji. Krajowy system statystyczny musi być zgodny z podstawowymi zasadami ONZ dotyczącymi statystyk urzędowych i uwzględniać dorobek prawny UE w dziedzinie statystyki, w tym Europejski kodeks praktyk statystycznych, w celu dostosowania krajowego systemu sporządzania statystyk do norm i standardów europejskich.

Artykuł 31.

Współpraca w dziedzinie statystyki ma na celu:

a) dalsze zwiększanie zdolności krajowego systemu statystycznego, w tym jego podstaw prawnych, wzmacnianie generowania dobrej jakości danych i metadanych, polityki rozpowszechniania i łatwości użytkowania oraz uwzględnianie użytkowników zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego, środowiska uniwersyteckiego i ogółu społeczeństwa;

b) stopniowe dostosowanie systemu statystycznego Republiki Armenii do norm i praktyk stosowanych w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego;

c) usprawnienie przekazywania danych do Unii Europejskiej z uwzględnieniem stosowania odpowiednich metod międzynarodowych i europejskich, w tym klasyfikacji;

d) podnoszenie kwalifikacji zawodowych i umiejętności menedżerskich krajowych kadr statystycznych w celu ułatwienia stosowania standardów statystycznych Unii Europejskiej i przyczynienia się do rozwoju systemu statystycznego Republiki Armenii;

e) wymianę doświadczeń w zakresie rozwoju wiedzy specjalistycznej w dziedzinie statystyki oraz

f) propagowanie kontroli jakości i zarządzania w ramach wszystkich procesów sporządzania statystyk oraz ich rozpowszechniania.

Artykuł 32.

Strony współpracują w ramach Europejskiego Systemu Statystycznego, którego częścią jest Eurostat jako urząd statystyczny Unii Europejskiej. Współpraca ta zapewnia niezależność zawodową urzędu statystycznego oraz stosowanie zasad Europejskiego kodeksu praktyk statystycznych i skupia się na następujących kwestiach:

a) statystyki demograficzne, w tym spisy powszechne i statystyki socjalne;

b) statystyki rolnicze, w tym spisy gospodarstw rolnych;

c) statystyki działalności gospodarczej, w tym rejestry działalności gospodarczej i wykorzystywanie źródeł administracyjnych do celów statystycznych;

d) statystyki makroekonomiczne, w tym rachunki narodowe, statystyki dotyczące handlu zagranicznego, bilansu płatniczego i bezpośrednich inwestycji zagranicznych;

e) statystyki dotyczące energii, w tym bilansów;

f) statystyki środowiskowe;

g) statystyki regionalne oraz

h) działania horyzontalne, w tym zapewnienie jakości i zarządzanie jakością, klasyfikacje statystyczne, szkolenia, rozpowszechnianie i wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych.

Artykuł 33.

Strony wymieniają między innymi informacje i wiedzę specjalistyczną oraz rozwijają współpracę, z uwzględnieniem doświadczeń zgromadzonych w ramach reformy systemu statystycznego rozpoczętej w ramach różnych programów pomocy. Podejmowane działania zmierzają do dalszego stopniowego dostosowania do dorobku prawnego UE w dziedzinie statystyki w oparciu o krajową strategię rozwoju systemu statystycznego Republiki Armenii, z uwzględnieniem rozwoju Europejskiego Systemu Statystycznego. W ramach procesu sporządzania danych statystycznych nacisk kładzie się na większe wykorzystanie danych administracyjnych i usprawnienie badań statystycznych, uwzględniając równocześnie konieczność zmniejszenia obciążenia związanego z wypełnianiem kwestionariuszy. Wytworzone dane muszą być adekwatne do celów opracowania i monitorowania polityki w kluczowych dziedzinach życia społecznego i gospodarczego.

TYTUŁ V

POZOSTAŁE POLITYKI OBJĘTE WSPÓŁPRACĄ

ROZDZIAŁ 1

Transport

Artykuł 37.

Współpraca w dziedzinie transportu obejmuje następujące obszary:

a) opracowanie zrównoważonej krajowej polityki transportowej, obejmującej wszystkie rodzaje transportu, w szczególności w celu zapewnienia przyjaznych środowisku, efektywnych i bezpiecznych systemów transportowych oraz propagowania uwzględniania zagadnień związanych z transportem w innych obszarach polityki;

b) opracowanie strategii sektorowych w świetle krajowej polityki transportowej (w tym wymogów prawnych dotyczących modernizacji wyposażenia technicznego i flot transportowych w celu sprostania standardom międzynarodowym) w zakresie transportu drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, morskiego, lotniczego oraz intermodalności, z uwzględnieniem ram czasowych i etapów wykonania, zakresów odpowiedzialności administracyjnej oraz planów finansowania;

c) usprawnienie polityki infrastrukturalnej w celu lepszej identyfikacji i oceny projektów infrastrukturalnych dotyczących różnych rodzajów transportu;

d) opracowywanie strategii finansowania koncentrujących się na utrzymaniu, ograniczeniach zdolności przewozowej oraz brakujących ogniwach infrastruktury, a także na stymulowaniu i promowaniu uczestnictwa sektora prywatnego w projektach transportowych;

e) przystąpienie do odpowiednich organizacji i umów międzynarodowych w dziedzinie transportu, w tym procedur zapewniających ścisłe wdrożenie i skuteczne egzekwowanie międzynarodowych umów i konwencji w dziedzinie transportu;

f) współpracę oraz wymianę informacji służącą rozwojowi i doskonaleniu technologii stosowanych w transporcie, takich jak inteligentne systemy transportu oraz

g) propagowanie stosowania inteligentnych systemów transportu oraz technologii informacyjnych w zarządzaniu wszystkimi rodzajami transportu i w ich eksploatacji, a także wspieranie intermodalności i współpracy w wykorzystywaniu systemów kosmicznych i zastosowań komercyjnych usprawniających transport.

Artykuł 38.

Współpraca obejmuje wymianę informacji i wspólne działania:

a) na poziomie regionalnym, w szczególności z uwzględnieniem postępu osiągniętego w ramach umów dotyczących współpracy regionalnej w dziedzinie transportu, takich jak korytarz transportowy Europa-Kaukaz-Azja (TRACECA) i inne inicjatywy w dziedzinie transportu na poziomie międzynarodowym, w tym w odniesieniu do międzynarodowych organizacji transportowych oraz ratyfikowanych przez Strony umów i konwencji międzynarodowych, oraz

b) w ramach różnych agencji Unii Europejskiej zajmujących się transportem, jak również w ramach Partnerstwa Wschodniego.

Artykuł 39.

ROZDZIAŁ 2

Współpraca w sektorze energetycznym, w tym kwestie dotyczące bezpieczeństwa jądrowego

Artykuł 42.

Współpraca ta obejmuje między innymi następujące obszary:

a) strategie i polityki w dziedzinie energii, w tym promowanie bezpieczeństwa energetycznego oraz dywersyfikację dostaw energii i produkcji energii elektrycznej;

b) zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego, między innymi poprzez stymulowanie dywersyfikacji źródeł energii i tras przesyłowych;

c) rozwój konkurencyjnych rynków energii;

d) promowanie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, efektywności energetycznej i oszczędności energii;

e) promowanie współpracy regionalnej w dziedzinie energii i integracji na rynkach regionalnych;

f) promowanie wspólnych ram regulacyjnych w celu ułatwienia wymiany handlowej w zakresie produktów ropopochodnych, energii elektrycznej i ewentualnie innych towarów energetycznych, a także równych warunków działania pod względem bezpieczeństwa jądrowego celem zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa i ochrony;

g) cywilny sektor jądrowy, z uwzględnieniem specyfiki Republiki Armenii i ze szczególnym naciskiem na wysoki poziom bezpieczeństwa jądrowego, na podstawie standardów Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) oraz standardów i praktyk Unii Europejskiej, o których mowa poniżej, jak również na wysoki poziom jądrowego bezpieczeństwa fizycznego, na podstawie międzynarodowych wytycznych i praktyk. Współpraca w tej dziedzinie będzie obejmować:

(i) wymianę technologii, najlepszych praktyk i szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony oraz gospodarowania odpadam w celu zapewnienia bezpiecznego działania elektrowni jądrowych;

(ii) zamknięcie i bezpieczną likwidację elektrowni jądrowej w Mecamorze oraz szybkie przyjęcie odpowiedniego planu działania w tym zakresie, biorąc pod uwagę potrzebę zastąpienia oferowanych przez tę elektrownię zdolności nowymi zdolnościami, tak aby zapewnić bezpieczeństwo energetyczne Republiki Armenii i warunki dla zrównoważonego rozwoju;

h) politykę cenową, tranzyt i transport, w szczególności ogólny system przesyłu zasobów energetycznych oparty na kosztach, stosownie do potrzeb, oraz dalsze uściślanie, w stosownych przypadkach, kwestii wydobycia węglowodorów;

i) propagowanie aspektów regulacyjnych odzwierciedlających główne zasady regulacji rynku energetycznego oraz niedyskryminacyjny dostęp do sieci i infrastruktury energii po konkurencyjnych i przejrzystych cenach, racjonalnych pod względem kosztów, jak również odpowiedni i niezależny nadzór;

j) współpraca naukowa i techniczna, w tym wymiana informacji sprzyjająca rozwojowi i udoskonalaniu technologii stosowanych w produkcji, transporcie, dostawach i końcowym zużyciu energii, ze szczególnym naciskiem na technologie energooszczędne i ekologiczne.

ROZDZIAŁ 3

Środowisko

Artykuł 45.

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w kwestiach dotyczących środowiska, przyczyniając się w ten sposób do realizacji długoterminowego celu, jakim jest zrównoważony rozwój i stworzenie zielonej gospodarki. Lepsza ochrona środowiska powinna przynieść korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom w Unii Europejskiej i w Republice Armenii, między innymi dzięki poprawie zdrowia publicznego, ochronie zasobów naturalnych oraz zwiększonej efektywności gospodarczej i środowiskowej, a także dzięki stosowaniu nowoczesnych, czystszych technologii przyczyniających się do rozwijania bardziej zrównoważonych modeli produkcji. Współpraca prowadzona jest z uwzględnieniem interesów Stron na zasadach równości i wzajemnej korzyści, wzajemnych zależności między Stronami w dziedzinie ochrony środowiska oraz umów wielostronnych w tym obszarze.

Artykuł 46.

Współpraca zmierza do zachowania, ochrony, poprawy i przywracania jakości środowiska, ochrony zdrowia ludzi, zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych oraz propagowania środków na poziomie międzynarodowym służących rozwiązywaniu regionalnych i globalnych problemów dotyczących środowiska, między innymi w następujących dziedzinach:

a) zarządzanie w zakresie środowiska i kwestie horyzontalne, w tym planowanie strategiczne, ocena oddziaływania na środowisko i strategiczna ocena oddziaływania na środowisko, kształcenie i szkolenie, system monitorowania i informacji o środowisku, kontrole i egzekwowanie przepisów, odpowiedzialność za szkody w środowisku, zwalczanie przestępstw przeciwko środowisku, współpraca transgraniczna, publiczny dostęp do informacji o środowisku, procesy podejmowania decyzji oraz skuteczne procedury kontroli administracyjnej i sądowej;

b) jakość powietrza;

c) jakość wód i gospodarka zasobami wodnymi, w tym zarządzanie ryzykiem powodziowym, niedobór wody i susze;

d) gospodarowanie odpadami;

e) ochrona przyrody, w tym leśnictwo i zachowanie różnorodności biologicznej;

f) zanieczyszczenia przemysłowe i zagrożenia przemysłowe;

g) zarządzanie chemikaliami.

Artykuł 48.

Współpraca obejmuje między innymi następujące cele:

a) opracowanie ogólnej strategii krajowej w dziedzinie środowiska dla Republiki Armenii, obejmującej:

(i) zaplanowane reformy instytucjonalne (wraz z harmonogramami) służące zapewnieniu wdrożenia i egzekwowania ustawodawstwa w dziedzinie środowiska;

(ii) podział kompetencji organów odpowiedzialnych za kwestie środowiska na poziomie krajowym, regionalnym i gminnym;

(iii) stworzenie procedur podejmowania decyzji i ich wdrażania;

(iv) opracowanie procedur służących promowaniu uwzględniania kwestii środowiska w innych obszarach polityki;

(v) propagowanie środków z zakresu zielonej gospodarki i ekoinnowacji; określenie niezbędnych zasobów kadrowych i finansowych oraz mechanizmu przeglądu oraz

b) opracowanie strategii sektorowych dla Republiki Armenii (w tym wyraźne określenie harmonogramów i etapów wdrożenia, zakresów odpowiedzialności administracyjnej oraz strategii finansowych w zakresie inwestycji w infrastrukturę i technologie) w następujących dziedzinach:

(i) jakość powietrza;

(ii) jakość wód i gospodarka zasobami wodnymi;

(iii) gospodarowanie odpadami;

(iv) różnorodność biologiczna, ochrona przyrody i leśnictwo;

(v) zanieczyszczenia przemysłowe i zagrożenia przemysłowe oraz

(vi) chemikalia.

ROZDZIAŁ 4

Działania w dziedzinie klimatu

Artykuł 52.

Współpraca ma na celu propagowanie środków podejmowanych na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym, w tym w odniesieniu do:

a) łagodzenia zmiany klimatu;

b) przystosowania się do zmiany klimatu;

c) mechanizmów rynkowych i nierynkowych służących przeciwdziałaniu zmianie klimatu;

d) badań, rozwoju, demonstracji, rozmieszczenia, przekazywania i rozpowszechniania nowych, innowacyjnych, bezpiecznych i trwałych technologii niskoemisyjnych i adaptacyjnych;

e) uwzględniania kwestii klimatu w polityce ogólnej i sektorowej oraz

f) podnoszenia świadomości, kształcenia i szkolenia.

Artykuł 53.

Strony między innymi:

a) wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną;

b) prowadzą wspólne działania badawcze oraz wymianę informacji dotyczących czystszych i racjonalnych ekologicznie technologii;

c) prowadzą wspólne działania na poziomie regionalnym i międzynarodowym, w tym w odniesieniu do wielostronnych umów w dziedzinie środowiska ratyfikowanych przez Strony, takich jak Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. (UNFCCC) i porozumienie paryskie z 2015 r., oraz - w stosownych przypadkach - wspólne działania w ramach odpowiednich agencji.

Artykuł 54.

Współpraca obejmuje między innymi następujące cele:

a) środki realizacji porozumienia paryskiego zgodnie z zasadami określonymi w niniejszej Umowie;

b) środki zwiększające zdolność do podejmowania skutecznych działań w dziedzinie klimatu;

c) opracowanie ogólnej strategii w dziedzinie klimatu i planu działania na rzecz długofalowego łagodzenia skutków zmiany klimatu i przystosowania się do niej;

d) opracowanie ocen wrażliwości i działań adaptacyjnych;

e) opracowanie planu rozwoju niskoemisyjnego;

f) opracowanie i wdrożenie długoterminowych środków służących łagodzeniu zmiany klimatu poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych;

g) środki przygotowujące do handlu uprawnieniami do emisji;

h) środki wspierające transfer technologii;

i) środki służące uwzględnianiu kwestii klimatu w politykach sektorowych oraz

j) środki związane z substancjami zubożającymi warstwę ozonową i gazami fluorowanymi.

ROZDZIAŁ 5

Polityka w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw

Artykuł 57.

Strony rozwijają i wzmacniają współpracę w zakresie polityki w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw, dokonując w ten sposób poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej dla wszystkich podmiotów gospodarczych, jednak ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Ściślejsza współpraca powinna korzystnie wpłynąć na ramy administracyjne i regulacyjne obowiązujące zarówno przedsiębiorstwa z Unii Europejskiej, jak i przedsiębiorstwa z Republiki Armenii działające w Unii Europejskiej i w Republice Armenii, i powinna opierać się na polityce Unii Europejskiej w odniesieniu do MŚP i przemysłu, z uwzględnieniem uznanych na poziomie międzynarodowym zasad i praktyk w tej dziedzinie.

Artykuł 58.

Strony współpracują w następujących obszarach:

a) wdrożenie strategii rozwoju MŚP, opierających się na zasadach sformułowanych w programie Small Business Act dla Europy, oraz monitorowania procesu realizacji poprzez regularne składanie sprawozdań i dialog. Współpraca ta będzie też koncentrować się na mikroprzedsiębiorstwach i przedsiębiorstwach rzemieślniczych, które są niezwykle ważne dla obu gospodarek - Unii Europejskiej i Republiki Armenii;

b) tworzenie lepszych warunków ramowych poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk, co przyczyni się do poprawy konkurencyjności. Współpraca ta będzie obejmować zarządzanie zmianami strukturalnymi (restrukturyzacjami) oraz kwestie środowiska i energii, takie jak efektywność energetyczna i czystsza produkcja;

c) uproszczenie i racjonalizacja uregulowań i praktyki regulacyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem wymiany dobrych praktyk w zakresie technik regulacyjnych, w tym zasad obowiązujących w Unii Europejskiej;

d) stymulowanie rozwoju polityki innowacji poprzez wymianę informacji i dobrych praktyk w zakresie komercyjnego wykorzystywania wyników działań badawczo-rozwojowych (co obejmuje instrumenty wsparcia dla nowo tworzonych przedsiębiorstw technologicznych), rozwoju klastrów i dostępu do finansowania;

e) zachęcanie do rozwijania kontaktów między przedsiębiorstwami z Unii Europejskiej a przedsiębiorstwami z Republiki Armenii, a także między tymi przedsiębiorstwami a organami Unii Europejskiej i Republiki Armenii;

f) wspieranie działań w zakresie promocji eksportu w Republice Armenii;

g) propagowanie środowiska przyjaznego dla biznesu z myślą o zwiększeniu potencjału wzrostu gospodarczego i możliwości inwestycyjnych oraz

h) ułatwianie modernizacji i restrukturyzacji określonych gałęzi przemysłu w Unii Europejskiej i Republice Armenii.

ROZDZIAŁ 6

Prawo spółek, rachunkowość i audyt oraz ład korporacyjny

Artykuł 60.

Strony współpracują w następujących obszarach:

a) wymiana najlepszych praktyk w zakresie zapewniania dostępności i dostępu do informacji dotyczących organizacji i reprezentacji zarejestrowanych przedsiębiorstw w sposób przejrzysty i łatwo dostępny;

b) dalsze rozwijanie polityki ładu korporacyjnego w zgodzie z międzynarodowymi standardami, zwłaszcza standardami OECD;

c) wdrażanie i spójne stosowanie międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej na potrzeby skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek giełdowych;

d) wprowadzanie regulacji i nadzoru w odniesieniu do zawodów audytora i rewidenta;

e) międzynarodowe standardy rewizji finansowej oraz kodeksu etycznego Międzynarodowej Federacji Księgowych, w celu podniesienia poziomu profesjonalizmu audytorów w drodze przestrzegania standardów i norm etycznych przez organizacje zawodowe, organizacje zajmujące się audytem oraz audytorów.

ROZDZIAŁ 7

Współpraca w dziedzinie usług bankowych, ubezpieczeniowych i innych usług finansowych

Artykuł 61.

Strony zgadzają się co do wagi skutecznego ustawodawstwa i praktyk oraz zgodnie postanawiają, że będą współpracować w dziedzinie usług finansowych, mając na celu:

a) poprawę regulacji w zakresie usług finansowych;

b) zapewnienie skutecznej i odpowiedniej ochrony inwestorów i konsumentów korzystających z usług finansowych;

c) przyczynienie się do stabilności i integralności globalnego systemu finansowego;

d) propagowanie współpracy między różnymi podmiotami działającymi w ramach systemu finansowego, w tym organami regulacji i nadzoru;

e) propagowanie niezależnego i skutecznego nadzoru.

ROZDZIAŁ 8

Współpraca w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego

Artykuł 63.

Współpraca obejmuje między innymi następujące zagadnienia:

a) wymiana informacji i najlepszych praktyk w zakresie wdrażania krajowych strategii na rzecz społeczeństwa informacyjnego, w tym między innymi inicjatyw mających na celu propagowanie dostępu szerokopasmowego, poprawę bezpieczeństwa sieci i rozwój elektronicznych usług publicznych;

b) wymiana informacji, najlepszych praktyk i doświadczeń, aby wspierać tworzenie wszechstronnych ram regulacyjnych dla łączności elektronicznej, a w szczególności aby zwiększyć potencjał administracyjny krajowego niezależnego organu regulacyjnego, co ułatwi lepsze wykorzystanie dostępnego widma i zapewni interoperacyjność sieci w Republice Armenii i w Unii Europejskiej.

ROZDZIAŁ 9

Turystyka

Artykuł 68.

Współpraca koncentruje się na następujących tematach:

a) wymiana informacji, najlepszych praktyk, doświadczeń i know-how, w tym dotyczących innowacyjnych technologii;

b) nawiązanie strategicznego partnerstwa łączącego interesy publiczne, prywatne i interesy wspólnotowe w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju turystyki;

c) promowanie i rozwój produktów, rynków, infrastruktury, zasobów kadrowych i struktur instytucjonalnych w dziedzinie turystyki, a także identyfikacja i wyeliminowanie barier w usługach dla podróżnych;

d) opracowywanie i wdrażanie efektywnych polityk i strategii z uwzględnieniem odpowiednich aspektów prawnych, administracyjnych i finansowych;

e) szkolenie i budowanie zdolności w dziedzinie turystyki, służące poprawie standardów świadczenia usług oraz

f) rozwój i promowanie turystyki opartej na społeczności lokalnej.

ROZDZIAŁ 10

Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

Artykuł 71.

Współpraca Stron w dziedzinie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich obejmuje między innymi następujące cele:

a) sprzyjanie wzajemnemu zrozumieniu polityki rolnej i polityki rozwoju obszarów wiejskich;

b) zwiększanie zdolności administracyjnych na poziomie centralnym i lokalnym w zakresie planowania, oceny i wdrażania polityk zgodnie z prawodawstwem Unii Europejskiej i najlepszymi praktykami;

c) propagowanie modernizacji i zrównoważonego charakteru produkcji rolnej;

d) dzielenie się wiedzą i najlepszymi praktykami w zakresie polityki rozwoju obszarów wiejskich w celu propagowania dobrobytu ekonomicznego społeczności wiejskich;

e) poprawa konkurencyjności sektora rolnego oraz efektywności i przejrzystości rynków;

f) propagowanie polityk zapewniania jakości i związanych z nimi mechanizmów kontroli, w szczególności oznaczeń geograficznych i rolnictwa ekologicznego;

g) upowszechnianie wiedzy oraz promowanie usług upowszechniania wiedzy wśród producentów rolnych oraz

h) wspieranie harmonizacji kwestii omawianych na forum organizacji międzynarodowych, do których obie Strony należą.

ROZDZIAŁ 11

Polityka rybołówstwa i gospodarka morska

Artykuł 73.

Strony podejmują wspólne działania, wymieniają informacje oraz wspierają się nawzajem w celu propagowania:

a) odpowiedzialnych połowów i zarządzania rybołówstwem zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju w celu zachowania zasobów rybnych i ekosystemów w zdrowym stanie oraz

b) współpracy za pośrednictwem odpowiednich organizacji wielostronnych i międzynarodowych odpowiedzialnych za zarządzanie żywymi zasobami wodnymi i ich ochronę, w szczególności poprzez wzmacnianie stosownych międzynarodowych instrumentów monitorowania i egzekwowania prawa.

Artykuł 74.

Strony wspierają inicjatywy, takie jak wzajemna wymiana doświadczeń i wsparcie, zmierzające do wdrażania zrównoważonej polityki rybołówstwa w zakresie:

a) zarządzania zasobami rybołówstwa i akwakultury;

b) inspekcji i kontroli działalności połowowej;

c) gromadzenia danych o połowach, wyładunkach oraz danych biologicznych i gospodarczych;

d) poprawy efektywności rynków, w szczególności poprzez wspieranie organizacji producentów i dostarczanie informacji konsumentom oraz normy handlowe i identyfikowalność;

e) zrównoważonego rozwoju obszarów obejmujących brzeg jeziora bądź stawy lub estuarium rzeczne i charakteryzujących się wysokim poziomem zatrudnienia w sektorze rybołówstwa oraz

f) instytucjonalnej wymiany doświadczeń w zakresie przepisów dotyczących zrównoważonej akwakultury i ich praktycznego wprowadzania w życie w zbiornikach naturalnych i sztucznych jeziorach.

ROZDZIAŁ 12

Górnictwo

Artykuł 77.

Strony współpracują w następujących obszarach:

a) wymiana informacji na temat zmian w sektorach wydobywczych i sektorach surowców;

b) wymiana informacji na temat kwestii dotyczących handlu surowcami w celu wspierania dwustronnej wymiany;

c) wymiana informacji i najlepszych praktyk w odniesieniu do zrównoważonego rozwoju przemysłu wydobywczego oraz

d) wymiana informacji i najlepszych praktyk w odniesieniu do szkoleń, umiejętności i bezpieczeństwa w sektorze wydobywczym.

ROZDZIAŁ 13

Współpraca w dziedzinie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji

Artykuł 79.

Współpraca, o której mowa w art. 78, obejmuje:

a) dialog polityczny i wymianę informacji z zakresu nauki i technologii;

b) ułatwianie należytego dostępu do odpowiednich programów każdej ze Stron;

c) inicjatywy mające na celu zwiększanie zdolności badawczych i udziału jednostek badawczych z Republiki Armenii w ramowym programie badań Unii Europejskiej;

d) wspieranie wspólnych projektów badawczych we wszystkich obszarach badań naukowych i innowacji;

e) działania szkoleniowe i programy mobilności dla naukowców, badaczy i innych pracowników badawczych zaangażowanych w badania naukowe i innowacje po obu stronach;

f) ułatwianie, w ramach mającego zastosowanie prawodawstwa, swobodnego przepływu badaczy uczestniczących w działaniach objętych niniejszą Umową oraz transgranicznego przemieszczania towarów przeznaczonych do stosowania w ramach tych działań; oraz

g) inne formy współpracy w ramach badań naukowych i innowacji na podstawie wspólnego porozumienia.

ROZDZIAŁ 14

Ochrona konsumentów

Artykuł 82.

Do celów niniejszego rozdziału współpraca może obejmować:

a) dążenie do zbliżenia przepisów Republiki Armenii w dziedzinie ochrony konsumentów do przepisów Unii Europejskiej, jednak bez tworzenia barier dla handlu;

b) wspieranie wymiany informacji na temat systemów ochrony konsumentów, w tym na temat przepisów o ochronie praw konsumenta i ich egzekwowania, bezpieczeństwa produktów dla konsumentów, systemów wymiany informacji, edukacji konsumentów i umacniania ich praw oraz środków odwoławczych do dyspozycji konsumentów;

c) szkolenia dla urzędników administracji i innych osób reprezentujących interesy konsumentów oraz

d) stymulowanie rozwoju niezależnych zrzeszeń konsumentów oraz kontaktów między przedstawicielami konsumentów.

ROZDZIAŁ 15

Zatrudnienie, polityka społeczna i równość szans

Artykuł 84.

Strony wzmacniają dialog i współpracę w zakresie wspierania programu godnej pracy Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), polityki zatrudnienia, bezpieczeństwa i higieny pracy, dialogu społecznego, ochrony socjalnej, włączenia społecznego, równości płci i przeciwdziałania dyskryminacji, przyczyniając się w ten sposób do tworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy, zmniejszenia ubóstwa, zwiększenia spójności społecznej, zrównoważonego rozwoju i lepszej jakości życia.

Artykuł 85.

Współpraca, realizowana na podstawie wymiany informacji i najlepszych praktyk, może obejmować wybraną liczbę zagadnień, które zostaną wskazane w następujących obszarach:

a) ograniczanie ubóstwa i zwiększenie spójności społecznej;

b) polityka zatrudnienia, której celem jest większa liczba lepszych miejsc pracy zapewniających godziwe warunki pracy, w tym ograniczenie gospodarki nieformalnej i zatrudnienia nieformalnego;

c) propagowanie aktywnych instrumentów rynku pracy oraz efektywnych służb zatrudnienia w celu zmodernizowania rynków pracy i dostosowania do potrzeb tych rynków;

d) wspieranie rynków pracy sprzyjających włączeniu społecznemu oraz systemów bezpieczeństwa socjalnego integrujących osoby w trudnej sytuacji, w tym osoby niepełnosprawne i osoby należące do mniejszości;

e) równość szans i brak dyskryminacji, których celem jest zwiększanie równości płci i zapewnienie równych szans kobietom i mężczyznom, a także zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną;

f) polityka społeczna służąca podniesieniu poziomu ochrony socjalnej oraz unowocześnieniu systemów ochrony socjalnej pod względem ich jakości, dostępności i stabilności finansowania;

g) zwiększenie udziału partnerów społecznych oraz wspieranie dialogu społecznego, w tym poprzez zwiększenie zdolności wszystkich zainteresowanych stron;

h) propagowanie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy; oraz

i) promowanie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

ROZDZIAŁ 16

Współpraca w dziedzinie zdrowia

Artykuł 92.

Współpraca dotyczy zapobiegania i kontroli chorób zakaźnych i niezakaźnych, w tym w drodze wymiany informacji dotyczących zdrowia, propagowania podejścia uwzględniającego zdrowie we wszystkich dziedzinach polityki, współpracy z organizacjami międzynarodowymi, a zwłaszcza Światową Organizacją Zdrowia, a także propagowania wdrażania międzynarodowych umów w dziedzinie zdrowia, takich jak Ramowa konwencja Światowej Organizacji Zdrowia o ograniczeniu użycia tytoniu z 2003 r. oraz Międzynarodowe przepisy zdrowotne.

ROZDZIAŁ 17

Kształcenie i szkolenie oraz młodzież

Artykuł 93.

Strony współpracują w obszarze edukacji i szkolenia w celu zacieśniania współpracy i rozwijania dialogu politycznego z myślą o zbliżaniu systemów kształcenia i szkolenia w Republice Armenii z politykami i praktykami Unii Europejskiej. Strony współpracują w celu promowania uczenia się przez całe życie i wspierają współpracę i przejrzystość na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia ze szczególnym uwzględnieniem kształcenia zawodowego i szkolnictwa wyższego.

Artykuł 94.

Współpraca w dziedzinie kształcenia i szkolenia koncentruje się między innymi na:

a) propagowaniu uczenia się przez całe życie, które jest niezwykle istotne dla wzrostu i zatrudnienia i umożliwia obywatelom pełny udział w życiu społecznym;

b) modernizacji systemów kształcenia i szkolenia, w tym systemów szkolenia dla urzędników służby publicznej/cywilnej, oraz poprawie jakości, przydatności i dostępu na wszystkich szczeblach edukacji, od wczesnej edukacji i opieki do szkolnictwa wyższego;

c) wspieraniu zbieżności szkolnictwa wyższego i jego skoordynowanych reform zgodnie z planem działania Unii Europejskiej na rzecz szkolnictwa wyższego i w ramach europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego (proces boloński);

d) wzmocnieniu międzynarodowej współpracy akademickiej, zwiększeniu uczestnictwa w programach współpracy Unii Europejskiej oraz zwiększeniu mobilności studentów i nauczycieli;

e) zachęcaniu do nauki języków obcych;

f) opracowaniu krajowych ram kwalifikacji w celu poprawy przejrzystości i uznawania kwalifikacji i kompetencji w ramach europejskiej sieci ośrodków informacyjnych i sieci krajowych ośrodków ds. uznawalności akademickiej i informacji (ENIC-NARIC), spójnych z europejskimi ramami kwalifikacji;

g) pogłębianiu współpracy na rzecz dalszego rozwijania kształcenia i szkolenia zawodowego, z uwzględnieniem dobrych praktyk stosowanych w Unii Europejskiej, oraz

h) zwiększeniu zrozumienia procesu integracji europejskiej i wiedzy na jego temat, zacieśnieniu dialogu akademickiego na temat stosunków z UE w ramach Partnerstwa Wschodniego oraz zwiększeniu udziału w stosownych programach Unii Europejskiej, w tym w dziedzinie służby cywilnej.

Artykuł 95.

Strony zgodnie postanawiają współpracować w dziedzinie młodzieży, aby:

a) wzmocnić współpracę i kontakty w obszarach polityki dotyczących młodzieży i kształcenia pozaformalnego dla młodzieży i młodych pracowników;

b) ułatwić aktywny udział wszystkich młodych ludzi w społeczeństwie;

c) wspierać mobilność młodzieży i młodych pracowników, gdyż przyczynia się ona do wspierania dialogu międzykulturowego i zdobywania wiedzy, umiejętności i kompetencji poza systemami kształcenia formalnego, w tym poprzez wolontariat; oraz

d) propagować współpracę między organizacjami zrzeszającymi młodzież w celu wspierania społeczeństwa obywatelskiego.

ROZDZIAŁ 18

Współpraca w dziedzinie kultury

Artykuł 96.

Strony będą promowały współpracę kulturalną zgodnie z zasadami zawartymi w Konwencji w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) z 2005 r. Strony będą dążyć do regularnego dialogu politycznego w obszarach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym do rozwoju sektora kultury w Unii Europejskiej i Republice Armenii. Współpraca między Stronami sprzyjać będzie dialogowi międzykulturowemu, między innymi dzięki zaangażowaniu sektora kultury i społeczeństwa obywatelskiego w Unii Europejskiej i w Republice Armenii.

Artykuł 97.

Współpraca koncentruje się między innymi na:

a) współpracy kulturalnej i wymianie kulturalnej;

b) mobilności sztuki i artystów i wzmacnianiu zdolności sektora kultury;

c) dialogu międzykulturowym;

d) dialogu na temat polityki kulturalnej;

e) programie Kreatywna Europa; oraz

f) współpracy na forach międzynarodowych, takich jak UNESCO i Rada Europy, w celu wspierania różnorodności kulturowej oraz zachowania i podkreślenia wartości dziedzictwa kulturowego i historycznego.

ROZDZIAŁ 19

Współpraca w dziedzinie polityki audiowizualnej i mediów

Artykuł 99.

ROZDZIAŁ 20

Współpraca w dziedzinie sportu i aktywności fizycznej

ROZDZIAŁ 21

Współpraca w zakresie społeczeństwa obywatelskiego

Artykuł 102.

Strony nawiązują dialog na temat współpracy w zakresie społeczeństwa obywatelskiego, którego cele są następujące:

a) intensyfikacja kontaktów oraz wymiany informacji i doświadczeń między wszystkimi sektorami społeczeństwa obywatelskiego w Unii Europejskiej i w Republice Armenii;

b) zapewnienie szerszej wiedzy na temat Republiki Armenii i lepszego zrozumienia tego państwa, w tym jego historii i kultury, w Unii Europejskiej, zwłaszcza wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego mających siedziby w państwach członkowskich, co pozwoli na lepszą świadomość możliwości i wyzwań w ramach przyszłych stosunków; oraz

c) zapewnienie szerszej wiedzy na temat Unii Europejskiej i lepszego jej zrozumienia w Republice Armenii, zwłaszcza wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego Republiki Armenii, z naciskiem między innymi na wartości, na których oparta jest Unia Europejska, jej polityki i jej funkcjonowanie.

Artykuł 103.

Cele takiego dialogu i współpracy są następujące:

a) zapewnienie udziału społeczeństwa obywatelskiego w stosunkach między Unią Europejską a Republiką Armenii;

b) zwiększenie udziału społeczeństwa obywatelskiego w publicznym procesie podejmowania decyzji, szczególnie poprzez ustanowienie otwartego, przejrzystego i regularnego dialogu między instytucjami publicznymi z jednej strony a stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim z drugiej;

c) ułatwienie procesu tworzenia instytucji i umocnienia organizacji społeczeństwa obywatelskiego na różne sposoby, w tym poprzez: rzecznictwo, tworzenie nieformalnych i formalnych sieci kontaktów, wzajemne wizyty i warsztaty, zwłaszcza w celu poprawy ram prawnych dla funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego; oraz

d) umożliwienie przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego z każdej ze Stron zaznajomienia się z procesami konsultacji i dialogu między partnerami obywatelskimi i społecznymi z drugiej strony, w szczególności w celu włączenia społeczeństwa obywatelskiego w publiczny proces podejmowania decyzji w Republice Armenii.

ROZDZIAŁ 22

Współpraca w zakresie rozwoju regionalnego, współpraca transgraniczna i współpraca na szczeblu regionalnym

Artykuł 105.

Strony promują wzajemne zrozumienie i współpracę dwustronną w dziedzinie polityki rozwoju regionalnego, z uwzględnieniem metod opracowywania i wdrażania polityk regionalnych, wielopoziomowego sprawowania rządów oraz partnerstwa, ze szczególnym naciskiem na rozwój obszarów będących w niekorzystnej sytuacji oraz współpracę terytorialną, z myślą o stworzeniu kanałów komunikacji i o zwiększeniu wymiany informacji i doświadczeń między organami władz krajowych, regionalnych i lokalnych oraz podmiotami społeczno-gospodarczymi i społeczeństwem obywatelskim.

Strony współpracują przede wszystkim w celu dostosowania praktyki stosowanej przez Republikę Armenii do następujących zasad:

a) poprawa wielopoziomowego sprawowania rządów, w zakresie, w jakim wpływa ono na poziom centralny, regionalny i lokalny, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów większego zaangażowania zainteresowanych podmiotów na szczeblu regionalnym i lokalnym;

b) konsolidacja partnerstwa wszystkich zainteresowanych podmiotów zaangażowanych w rozwój regionalny; oraz

c) współfinansowanie poprzez wkład finansowy Stron zaangażowanych w wykonanie programów i projektów rozwoju regionalnego.

Artykuł 106.

Strony będą współpracować na rzecz konsolidacji instytucjonalnego i operacyjnego potencjału instytucji Republiki Armenii w dziedzinach rozwoju regionalnego i planowania przestrzennego, między innymi poprzez:

a) poprawę koordynacji międzyinstytucjonalnej, w szczególności mechanizmu kontaktów pionowych i poziomych organów administracji centralnej i lokalnej w procesie rozwijania i wdrażania polityki regionalnej;

b) rozwijanie zdolności władz regionalnych i lokalnych w zakresie promowania współpracy transgranicznej, z uwzględnieniem przepisów i praktyk Unii Europejskiej; oraz

c) wymianę wiedzy, informacji i najlepszych praktyk w zakresie polityki rozwoju regionalnego, aby wspierać dobrobyt gospodarczy społeczności lokalnych i jednolity rozwój regionów.

Artykuł 107.

Działania, o których mowa w ust. 2, będą prowadzone w kontekście:

a) kontynuowania współpracy terytorialnej z regionami europejskimi, w tym w ramach programów współpracy ponadnarodowej i transgranicznej;

b) współpracy w ramach Partnerstwa Wschodniego i współpracy z organami Unii Europejskiej, w tym z Komitetem Regionów, a także udziału w różnych europejskich projektach i inicjatywach regionalnych; oraz

c) współpracy między innymi z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym (EKES) i Europejską Siecią Obserwacyjną Planowania Przestrzennego (ESPON).

ROZDZIAŁ 23

Ochrona ludności

Artykuł 111.

Strony między innymi wymieniają się informacjami i wiedzą specjalistyczną oraz wdrażają wspólne działania na zasadach dwustronnych lub w ramach programów wielostronnych. Współpraca może odbywać się między innymi poprzez wykonanie konkretnych umów lub porozumień administracyjnych zawartych między Stronami w dziedzinie ochrony ludności. Strony mogą wspólnie decydować o konkretnych wytycznych lub planach działania dotyczących działań rozważanych lub planowanych na podstawie niniejszej Umowy.

Artykuł 112.

Współpraca może obejmować następujące cele:

a) wymianę i regularną aktualizację danych kontaktowych w celu zapewnienia ciągłości dialogu oraz całodobowej możliwości wzajemnego kontaktu;

b) ułatwienie wzajemnej pomocy w przypadku poważnych sytuacji nadzwyczajnych, w stosownych przypadkach oraz z zastrzeżeniem dostępności wystarczających zasobów;

c) całodobową wymianę wczesnych ostrzeżeń i zaktualizowanych informacji dotyczących sytuacji wyjątkowych o dużej skali dotykających Unię Europejską lub Republikę Armenii, w tym prośby o pomoc i oferty pomocy;

d) wymianę informacji na temat pomocy niesionej przez Strony państwom trzecim w sytuacjach wyjątkowych, w których uruchamiany jest unijny mechanizm ochrony ludności;

e) współpracę w zakresie wsparcia ze strony państwa przyjmującego przy wnoszeniu o pomoc lub udzielaniu pomocy;

f) wymianę najlepszych praktyk i wytycznych w zakresie zapobiegania katastrofom, a także gotowości i reakcji na nie;

g) współpracę w zakresie zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, między innymi w drodze: powiązań międzyinstytucjonalnych i rzecznictwa, informowania, kształcenia i komunikacji oraz stosowania najlepszych praktyk mających na celu zapobieganie zagrożeniom naturalnym lub łagodzenie ich skutków;

h) współpracę mającą na celu poprawę bazy wiedzy na temat katastrof i zagrożeń oraz oceny ryzyka na potrzeby zarządzania katastrofami;

i) współpracę w zakresie oceny wpływu katastrof na środowisko i zdrowie publiczne;

j) zapraszanie ekspertów na specjalne warsztaty techniczne i sympozja poświęcone kwestiom ochrony ludności;

k) zapraszanie w konkretnych przypadkach obserwatorów na specjalne ćwiczenia i szkolenia organizowane przez Unię Europejską lub Republikę Armenii; oraz

l) wzmacnianie współpracy w zakresie jak najskuteczniejszego wykorzystania dostępnych zdolności w zakresie ochrony ludności.

TYTUŁ VI

HANDEL I ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z HANDLEM

ROZDZIAŁ 1

Handel towarami

Artykuł 113.

Traktowanie zgodne z zasadą największego uprzywilejowania

Artykuł 117.

Ograniczenia w przywozie i wywozie

Żadna ze Stron nie przyjmuje ani nie utrzymuje żadnych zakazów ani ograniczeń innych niż cła, podatki lub inne opłaty, wprowadzonych w postaci kontyngentów, licencji importowych lub eksportowych lub innych środków na przywóz towarów drugiej Strony lub na wywóz lub sprzedaż eksportową towarów z przeznaczeniem na terytorium drugiej Strony, zgodnie z art. XI GATT 1994 i jego uwagami interpretacyjnymi. W tym celu art. XI GATT 1994, wraz z jego uwagami interpretacyjnymi, zostaje włączony do niniejszej Umowy i stanowi jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

Artykuł 118.

Produkty przerobione

Artykuł 120.

Tranzyt

Strony zgodnie postanawiają, że zasada swobodnego tranzytu jest zasadniczym warunkiem realizacji celów niniejszej Umowy. W związku z powyższym każda ze Stron zapewnia swobodny tranzyt przez swoje terytorium towarów wysyłanych z obszaru celnego drugiej ze Stron lub przeznaczonych na obszar celny drugiej ze Stron zgodnie z art. V GATT 1994, wraz z jego uwagami interpretacyjnymi, które zostają włączone do niniejszej Umowy i stanowią jej część, z uwzględnieniem niezbędnych zmian.

Artykuł 121.

Ochrona handlu

Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie narusza praw i obowiązków Stron ani nie ma wpływu na ich prawa i obowiązki wynikające z:

a) art. XIX GATT 1994 oraz Porozumienia w sprawie środków ochronnych, zawartego w załączniku 1A do porozumienia WTO;

b) art. 5 Porozumienia w sprawie rolnictwa, zawartego w załączniku 1A do porozumienia WTO, który dotyczy specjalnych środków ochronnych; oraz

c) art. VI GATT 1994, Porozumienia o stosowaniu artykułu VI Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu 1994, zawartego w załączniku 1A do porozumienia WTO oraz Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych, zawartego w załączniku 1A do porozumienia WTO.

Artykuł 122.

Wyjątki

Strony przyjmują do wiadomości, że przed podjęciem jakichkolwiek działań przewidzianych w art. XX lit. i) i j) GATT 1994 Strona zamierzająca podjąć takie działania przedstawia drugiej Stronie wszystkie odpowiednie informacje w celu znalezienia rozwiązania możliwego do przyjęcia przez Strony. Strony mogą uzgodnić wszelkie środki niezbędne do zaradzenia problemom. Jeżeli w ciągu 30 dni od przekazania takich informacji nie zostanie osiągnięte porozumienie, na mocy niniejszego artykułu Strona może zastosować środki względem danego towaru. W przypadku gdy wyjątkowe i krytyczne okoliczności wymagające natychmiastowego działania uniemożliwiają wcześniejsze dostarczenie informacji lub zbadanie sprawy, Strona zamierzająca wprowadzić środki może zastosować bezzwłocznie środki zabezpieczające niezbędne do zaradzenia sytuacji i informuje o tym niezwłocznie drugą Stronę.

ROZDZIAŁ 2

Cła

Artykuł 123.

Współpraca celna

Aby zrealizować cele, o których mowa w ust. 1, oraz w granicach dostępnych zasobów Strony współpracują między innymi na rzecz:

a) poprawy przepisów celnych, uregulowań, praktyk i powiązanych wiążących decyzji oraz uproszczenia procedur celnych, zgodnie z konwencjami międzynarodowymi i normami mającymi zastosowanie w obszarze ceł i ułatwień handlowych, w tym tymi opracowanymi przez Światową Organizację Handlu, Światową Organizację Celną, w szczególności ze zmienioną Międzynarodową konwencją dotyczącą uproszczenia i harmonizacji postępowania celnego ("zmieniona konwencja z Kioto") oraz z uwzględnieniem instrumentów i najlepszych praktyk opracowanych przez Unię Europejską, w tym strategii celnej;

b) opracowania nowoczesnych systemów celnych, w tym nowoczesnych technologii w zakresie odprawy celnej, przepisów dotyczących upoważnionych przedsiębiorców, zautomatyzowanej analizy i kontroli ryzyka, uproszczonych procedur zwolnienia towarów, kontroli po odprawie celnej, przejrzystego ustalania wartości celnej oraz przepisów dotyczących partnerstw biznesowo-celnych;

c) zachęcania do stosowania najwyższych norm etycznych w obszarze ceł, w szczególności na granicy, poprzez stosowanie środków odzwierciedlających zasady określone w deklaracji Rady Współpracy Celnej dotyczącej dobrego rządzenia i uczciwości w sprawach celnych, ostatnio zmienionej w czerwcu 2003 r. (zmieniona deklaracja Światowej Organizacji Celnej z Aruszy);

d) wymiany najlepszych praktyk oraz zapewnienia szkoleń i pomocy technicznej w dziedzinie planowania i budowania zdolności oraz zapewnienia najwyższych norm etycznych;

e) wymiany, w stosownych przypadkach, odnośnych informacji i danych z zastrzeżeniem wymogów prawnych każdej ze Stron dotyczących poufności danych wrażliwych oraz ochrony danych osobowych;

f) podjęcia, stosownie do potrzeb, skoordynowanych działań celnych między organami celnymi Stron;

g) ustanawiania, stosownie do potrzeb, wzajemnego uznawania programów upoważnionych przedsiębiorców i kontroli celnych, w tym równoważnych środków ułatwiających wymianę handlową;

h) podejmowania, stosownie do potrzeb, działań zmierzających do wzajemnego połączenia swoich systemów tranzytu celnego; oraz

i) poprawy realizacji zobowiązań dotyczących ceł w stosunkach handlowych między Unią Europejską a Republiką Armenii, w tym współpracy w dziedzinie pochodzenia towarów.

Artykuł 125.

Ustalanie wartości celnej

Artykuł 126.

Podkomitet ds. Ceł

Podkomitet ds. Ceł między innymi:

a) nadzoruje prawidłowe wykonywanie niniejszego rozdziału oraz protokołu II do niniejszej Umowy dotyczącego wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych;

b) przyjmuje ustalenia praktyczne i środki w celu wykonania niniejszego rozdziału oraz protokołu II do niniejszej Umowy dotyczącego wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach celnych, w tym w zakresie wymiany informacji i danych, wzajemnego uznawania kontroli celnych i programów partnerstwa handlowego oraz wzajemnie uzgodnionych korzyści;

c) wymienia poglądy na wszelkie tematy będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, w tym przyszłe środki i zasoby na ich wdrożenie i stosowanie; oraz

d) w stosownych przypadkach przedstawia zalecenia Komitetowi Partnerstwa.

ROZDZIAŁ 3

Bariery techniczne w handlu

Artykuł 128.

Zakres stosowania i definicje

Artykuł 130.

Współpraca w dziedzinie barier technicznych w handlu

Strony wzmacniają współpracę dotyczącą norm, przepisów technicznych, metrologii, nadzoru rynku, akredytacji i procedur oceny zgodności w celu poszerzenia wzajemnego zrozumienia swoich systemów oraz ułatwienia dostępu do swoich rynków. W tym celu Strony starają się zidentyfikować i opracować mechanizmy i inicjatywy w zakresie współpracy regulacyjnej właściwe dla szczególnych kwestii lub sektorów, które mogą obejmować między innymi:

a) wymianę informacji i doświadczeń w zakresie opracowywania i stosowania przepisów technicznych oraz procedur oceny zgodności;

b) działanie na rzecz możliwości uspójnienia lub dostosowania przepisów technicznych oraz procedur oceny zgodności;

c) stymulowanie współpracy między swoimi organami odpowiedzialnymi za metrologię, normalizację, ocenę zgodności i akredytację; oraz

d) wymianę informacji dotyczących rozwoju sytuacji na odpowiednich forach regionalnych i wielostronnych w zakresie norm, przepisów technicznych, procedur oceny zgodności i akredytacji.

W celu wspierania wzajemnej wymiany handlowej Strony:

a) starają się zmniejszać różnice istniejące między nimi w obszarze przepisów technicznych, metrologii, normalizacji, nadzoru rynku, akredytacji i procedur oceny zgodności, w tym poprzez zachęcanie do korzystania z odpowiednich międzynarodowych aktów prawnych;

b) promują, zgodnie z przepisami międzynarodowymi, wykorzystanie akredytacji do wspierania oceny kompetencji technicznych organów odpowiedzialnych za ocenę zgodności oraz ich działań; oraz

c) wspierają uczestnictwo, a w miarę możliwości członkostwo Republiki Armenii i jej właściwych organów krajowych w organizacjach europejskich i międzynarodowych, których działalność dotyczy norm, oceny zgodności, akredytacji, metrologii i powiązanych funkcji.

Artykuł 131.

Oznakowanie i etykietowanie

Bez uszczerbku dla art. 129 niniejszej Umowy, w odniesieniu do przepisów technicznych dotyczących wymogów w zakresie etykietowania lub oznakowania, Strony potwierdzają zasady określone w art. 2.2 porozumienia TBT, stanowiące, że wymogi takie nie mogą być opracowywane, przyjmowane ani stosowane w celu tworzenia niepotrzebnych przeszkód w handlu międzynarodowym ani nie mogą mieć takiego skutku. Z tego względu wymogi dotyczące etykietowania lub oznakowania nie mogą ograniczać handlu w stopniu większym niż to konieczne do osiągnięcia uzasadnionego celu, biorąc pod uwagę zagrożenia, jakie mogłoby wywołać nieosiągnięcie tego celu. Strony wspierają stosowanie zharmonizowanych na poziomie międzynarodowym wymogów dotyczących oznaczeń. W stosownych przypadkach Strony dokładają starań, by akceptować etykiety usuwalne lub nietrwałe.

W szczególności, w odniesieniu do obowiązkowego oznakowania lub etykietowania, Strony:

a) podejmują wysiłki na rzecz minimalizacji wymogów dotyczących etykietowania lub oznakowania we wzajemnej wymianie handlowej, z wyjątkiem wymogów niezbędnych do ochrony zdrowia, bezpieczeństwa lub środowiska bądź z uwagi na inne uzasadnione cele polityki publicznej; oraz

b) zachowują prawo do wymagania, aby informacje umieszczane na etykietach lub oznaczeniach były podawane w języku określonym przez Stronę.

Artykuł 132.

Przejrzystość

Bez uszczerbku dla postanowień rozdziału 12 każda ze Stron zapewnia, aby jej procedury opracowywania przepisów technicznych i procedury oceny zgodności przewidywały przeprowadzanie konsultacji społecznych z zainteresowanymi stronami na odpowiednio wczesnym etapie, kiedy uwagi przesłane w ramach konsultacji publicznych można jeszcze wprowadzić i uwzględnić, z wyjątkiem przypadków, gdy nie jest to możliwe z powodu sytuacji nadzwyczajnej lub w przypadku zagrożenia wystąpieniem sytuacji nadzwyczajnej dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia, ochrony środowiska lub bezpieczeństwa narodowego.

Zgodnie z art. 2.9 porozumienia TBT każda ze Stron pozostawia czas na przedstawienie uwag na odpowiednio wczesnym etapie po zgłoszeniu projektu przepisów technicznych lub procedur oceny zgodności. W przypadku gdy proces konsultacji dotyczący proponowanych przepisów technicznych lub procedur oceny zgodności ma charakter otwarty, każda ze Stron zezwala drugiej Stronie lub osobom fizycznym lub prawnym drugiej Strony na udział w konsultacjach społecznych na warunkach nie mniej korzystnych niż te przyznane jej własnym osobom fizycznym lub prawnym.

ROZDZIAŁ 4

Kwestie sanitarne i fitosanitarne

Artykuł 135.

Zasady

Artykuł 136.

Wymogi dotyczące przywozu

Artykuł 137.

Środki związane ze zdrowiem zwierząt i roślin

Artykuł 139.

Wymiana informacji i współpraca

Artykuł 140.

Przejrzystość

Każda ze Stron:

a) dąży do zachowania przejrzystości w zakresie środków SPS mających zastosowanie do handlu, a w szczególności w zakresie wymogów sanitarnych i fitosanitarnych stosowanych w odniesieniu do przywozu towarów pochodzących z drugiej Strony;

b) informuje, na wniosek drugiej Strony, w ciągu dwóch miesięcy od daty takiego wniosku, o wymogach sanitarnych i fitosanitarnych mających zastosowanie do przywozu konkretnych produktów, w tym o tym, czy konieczne jest dokonanie oceny ryzyka; oraz

c) powiadamia drugą Stronę o wszelkich poważnych lub istotnych zagrożeniach dla zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt lub roślin, w tym o wszelkich sytuacjach wyjątkowych dotyczących żywności. Powiadomienie takie przekazuje się na piśmie w ciągu dwóch dni roboczych od dnia, w którym ryzyko się ujawniło.

ROZDZIAŁ 5

Handel usługami, zakładanie przedsiębiorstw i handel elektroniczny

Sekcja A

Postanowienia ogólne

Artykuł 141.

Cel i zakres stosowania

Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie uniemożliwia Stronie stosowania środków regulujących wjazd lub czasowy pobyt osób fizycznych na jej terytorium, łącznie ze środkami niezbędnymi dla ochrony integralności granic i zapewnienia zorganizowanego przemieszczania się osób fizycznych przez ich granice, pod warunkiem że środki takie nie są stosowane w sposób niweczący lub naruszający korzyści przypadające którejkolwiek ze Stron zgodnie z warunkami szczegółowego zobowiązania w niniejszym rozdziale i załącznikami do niniejszej Umowy.

Artykuł 142.

Definicje

Do celów niniejszego rozdziału:

a) "środek" oznacza każdy środek przyjęty przez Stronę w formie ustawy, rozporządzenia, zasady, procedury, decyzji, działania administracyjnego lub w jakiejkolwiek innej formie;

b) "środki wprowadzone lub utrzymywane przez Stronę" oznaczają środki wprowadzone przez:

(i) administrację i organy Strony stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego; oraz

(ii) organy pozarządowe Strony wykonujące uprawnienia delegowane przez administrację lub organy Strony stopnia centralnego, regionalnego lub lokalnego;

c) "osoba fizyczna pochodząca ze Strony" oznacza obywatela państwa członkowskiego zgodnie z jego ustawodawstwem lub obywatela Republiki Armenii zgodnie z jej ustawodawstwem;

d) "osoba prawna" oznacza każdy podmiot prawny właściwie ustanowiony lub w inny sposób utworzony na podstawie właściwego prawa, do celów komercyjnych lub innych, prywatny lub państwowy, włączając w to spółkę kapitałową, fundusz powierniczy, spółkę osobową, wspólne przedsięwzięcie, spółkę jednoosobową lub stowarzyszenie;

e) "osoba prawna pochodząca ze Strony" oznacza osobę prawną ustanowioną zgodnie z przepisami jednego z państw członkowskich i Unii Europejskiej lub z przepisami Republiki Armenii i mającą siedzibę statutową, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności na terytorium, do którego zastosowanie ma Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, lub na terytorium Republiki Armenii.

Osoba prawna mająca jedynie swoją siedzibę statutową lub zarząd odpowiednio na terytorium, do którego ma zastosowanie Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, lub na terytorium Republiki Armenii nie jest uznawana odpowiednio za osobę prawną pochodzącą z Unii Europejskiej lub za osobę prawną pochodzącą z Republiki Armenii, chyba że jej działalność ma rzeczywisty i ciągły związek z gospodarką odpowiednio Unii Europejskiej lub Republiki Armenii;

f) niezależnie od postanowień poprzednich liter postanowieniami niniejszej Umowy objęte są również przedsiębiorstwa żeglugowe mające siedzibę poza terytorium Unii Europejskiej lub Republiki Armenii i kontrolowane odpowiednio przez obywateli państw członkowskich lub Republiki Armenii, o ile ich statki są zarejestrowane zgodnie z właściwym ustawodawstwem w państwie członkowskim lub w Republice Armenii i pływają pod banderą państwa członkowskiego lub Republiki Armenii;

g) "jednostka zależna osoby prawnej pochodzącej z jednej ze Stron" oznacza osobę prawną, która jest faktycznie kontrolowana przez inną osobę prawną pochodzącą z tej Strony 1 ;

h) "oddział" osoby prawnej oznacza jednostkę nieposiadającą osobowości prawnej, o charakterze stałym, powstałą na przykład w wyniku rozszerzenia działalności podmiotu macierzystego, posiadającą strukturę kierowniczą i wyposażoną materialnie do prowadzenia negocjacji handlowych z osobami trzecimi, aby osoby te, wiedząc, że w razie konieczności istnieje związek prawny z podmiotem macierzystym, którego siedziba zarządu znajduje się za granicą, nie były zobowiązane negocjować bezpośrednio z takim podmiotem macierzystym, lecz mogły dokonywać transakcji handlowych w miejscu prowadzenia działalności stanowiącej rozszerzenie działalności tego podmiotu;

i) "prowadzenie przedsiębiorstwa" oznacza:

(i) w odniesieniu do osób prawnych pochodzących z jednej ze Stron - osoby prawne podejmujące i prowadzące działalność gospodarczą poprzez ustanowienie, w tym nabycie, osoby prawnej albo założenie oddziału lub przedstawicielstwa odpowiednio w Unii Europejskiej lub w Republice Armenii;

(ii) w odniesieniu do osób fizycznych pochodzących z jednej ze Stron - osoby fizyczne podejmujące i prowadzące działalność gospodarczą na zasadzie samozatrudnienia lub zakładające przedsiębiorstwa, w szczególności spółki, które faktycznie kontrolują;

j) "działalność gospodarcza" obejmuje działalność o charakterze przemysłowym, handlowym i zawodowym oraz działalność rzemieślniczą, a nie obejmuje działalności prowadzonej w ramach wykonywania władzy publicznej;

k) "prowadzenie działalności" oznacza prowadzenie działalności gospodarczej;

l) "usługi" oznaczają wszelkie usługi w jakichkolwiek sektorach z wyjątkiem usług świadczonych w ramach wykonywania władzy publicznej;

m) "usługi świadczone i inne działania prowadzone w ramach wykonywania władzy publicznej" oznaczają wszelkie usługi lub działania, które nie są wykonywane na zasadach handlowych ani w ramach konkurencji z jednym podmiotem gospodarczym lub większą ich liczbą;

n) "transgraniczne świadczenie usług" oznacza świadczenie usług:

(i) z terytorium Strony na terytorium drugiej Strony; lub

(ii) na terytorium Strony dla usługobiorcy pochodzącego z drugiej Strony;

o) "usługodawca" Strony oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną jednej ze Stron, która świadczy lub zamierza świadczyć usługi; oraz

p) "przedsiębiorca" oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną Strony, która prowadzi lub zamierza prowadzić działalność gospodarczą poprzez utworzenie przedsiębiorstwa.

Sekcja B

Prowadzenie przedsiębiorstwa

Artykuł 143.

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzonych lub utrzymywanych przez Strony, wpływających na prowadzenie wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw z wyjątkiem:

a) wydobywania, wytwarzania i przetwarzania 2 materiałów jądrowych;

b) produkcji broni, amunicji i materiałów wojskowych oraz handlu nimi;

c) usług audiowizualnych;

d) krajowego kabotażu morskiego 3 ; oraz

e) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego 4 , regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych, innych niż:

(i) usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii) usługi związane z komputerowym systemem rezerwacji (CRS);

(iv) usługi obsługi naziemnej; oraz

(v) usługi obsługi portów lotniczych.

Artykuł 144.

Traktowanie narodowe i traktowanie zgodne z zasadą największego uprzywilejowania

Z uwzględnieniem zastrzeżeń wymienionych w załączniku VIII-E do niniejszej Umowy z datą wejścia w życie niniejszej Umowy Republika Armenii przyznaje:

a) w odniesieniu do zakładania jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób fizycznych lub prawnych pochodzących z Unii Europejskiej traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Republikę Armenii jej własnym osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego w zależności od tego, które z nich jest korzystniejsze; oraz

b) w odniesieniu do działalności założonych w Republice Armenii jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych pochodzących z Unii Europejskiej traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Republikę Armenii jej własnym osobom prawnym, ich oddziałom i przedstawicielstwom lub jednostkom zależnym, oddziałom i przedstawicielstwom jakichkolwiek osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego, w zależności od tego, które jest korzystniejsze 5 .

Z uwzględnieniem zastrzeżeń wymienionych w załączniku VIII-A do niniejszej Umowy z datą wejścia w życie niniejszej Umowy Unia Europejska przyznaje:

a) w odniesieniu do zakładania jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób fizycznych lub prawnych pochodzących z Republiki Armenii, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane przez Unię Europejską jej własnym osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego w zależności od tego, które z nich jest korzystniejsze; oraz

b) w odniesieniu do działalności założonych w Unii Europejskiej jednostek zależnych, oddziałów i przedstawicielstw osób fizycznych lub prawnych pochodzących z Republiki Armenii, traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznawane własnym osobom prawnym, ich oddziałom i przedstawicielstwom lub jakimkolwiek osobom prawnym, oddziałom i przedstawicielstwom osób prawnych pochodzących z państwa trzeciego, w zależności od tego, które jest korzystniejsze 6 .

Artykuł 147.

Zasady traktowania oddziałów i przedstawicielstw

Postanowienia art. 144 nie stanowią przeszkody dla stosowania przez Stronę szczególnych środków dotyczących zakładania i działalności na jej terytorium oddziałów i przedstawicielstw osób prawnych drugiej Strony, niezarejestrowanych na terytorium pierwszej Strony, o ile środki te są uzasadnione prawnymi lub technicznymi różnicami pomiędzy tymi oddziałami i przedstawicielstwami w porównaniu z oddziałami i przedstawicielstwami osób prawnych zarejestrowanych na terytorium pierwszej Strony lub, w odniesieniu do usług finansowych, ze względów ostrożnościowych.

Sekcja C

Transgraniczne świadczenie usług

Artykuł 148.

Zakres stosowania

Niniejsza sekcja ma zastosowanie do środków wprowadzanych przez Strony, które mają wpływ na transgraniczne świadczenie usług we wszystkich sektorach, z wyjątkiem:

a) usług audiowizualnych;

b) krajowego kabotażu morskiego 8 ; oraz

c) krajowych i międzynarodowych usług transportu lotniczego 9 , regularnego lub nieregularnego, oraz usług bezpośrednio związanych z wykonywaniem praw przewozowych innych niż:

(i) usługi naprawcze i konserwacyjne, podczas których statek powietrzny jest wycofany z użytku;

(ii) sprzedaż i marketing usług transportu lotniczego;

(iii) usługi związane z komputerowym systemem rezerwacji (CRS);

(iv) usługi obsługi naziemnej; oraz

(v) usługi obsługi portów lotniczych.

Artykuł 149.

Dostęp do rynku

W sektorach, w których podejmowane są zobowiązania związane z dostępem do rynku, środki, których żadna ze Stron nie może przyjmować ani utrzymywać na obszarze całego terytorium bądź w jednostkach podziału administracyjnego, o ile w załącznikach VIII-B i VIII-F nie postanowiono inaczej, są zdefiniowane jako:

a) ograniczenia liczby usługodawców, czy to w postaci kontyngentów określonych liczbowo, monopolów, wyłącznych usługodawców lub wymogów wykonania testu potrzeb ekonomicznych;

b) ograniczenia całkowitej wartości transakcji usługowych lub aktywów w postaci kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych; lub

c) ograniczenia całkowitej liczby transakcji usługowych lub całkowitej wielkości produktu wyrażonego w formie określonych liczbowo jednostek, kontyngentów lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych.

Artykuł 150.

Traktowanie narodowe

Artykuł 151.

Wykaz zobowiązań

Artykuł 152.

Przegląd

Mając na uwadze stopniową liberalizację transgranicznego świadczenia usług pomiędzy Stronami, Komitet Partnerstwa w składzie odpowiedzialnym za handel dokonuje regularnie przeglądu wykazów zobowiązań, o którym mowa w art. 149-151. W przeglądzie tym uwzględniany jest między innymi proces stopniowego zbliżenia, o którym mowa w art. 169, 180 i 192, oraz jego wpływ na wyeliminowanie pozostałych przeszkód dla transgranicznego świadczenia usług między Stronami.

Sekcja D

Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych

Artykuł 153.

Zakres stosowania i definicje

Do celów niniejszej sekcji:

a) "personel kluczowy" oznacza osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z jednej ze Stron, inną niż organizacja niedochodowa 10 , które są odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa lub faktyczną kontrolę nad nim, zarządzanie nim i jego działalność i które są "osobami odbywającymi wizyty służbowe do celów prowadzenia przedsiębiorstwa" albo "osobami przeniesionymi wewnątrz przedsiębiorstwa";

b) "osoby odbywające wizyty służbowe do celów prowadzenia przedsiębiorstwa" oznaczają osoby fizyczne pracujące na wyższych stanowiskach, które są odpowiedzialne za założenie przedsiębiorstwa, które nie oferują ani nie świadczą usług, ani nie prowadzą działalności gospodarczej innej niż działalność wymagana do celów prowadzenia przedsiębiorstwa i które nie otrzymują wynagrodzenia ze źródła znajdującego się na terytorium Strony przyjmującej;

c) "osoby przeniesione wewnątrz przedsiębiorstwa" oznaczają osoby fizyczne, które zostały zatrudnione przez osobę prawną Strony lub są jej partnerami co najmniej od roku, które są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa, które może być jednostką zależną, oddziałem lub jednostką dominującą osoby prawnej ustanowionej na terytorium drugiej Strony i które nie są "kierownikami" ani "specjalistami";

d) "kierownicy" oznaczają osoby fizyczne pracujące na wyższych stanowiskach w ramach osoby prawnej, które przede wszystkim kierują zarządzaniem przedsiębiorstwem, a przy tym podlegają ogólnemu nadzorowi lub otrzymują wytyczne głównie od rady dyrektorów lub udziałowców przedsiębiorstwa, bądź osób im równoważnych, w tym co najmniej:

(i) kierują przedsiębiorstwem lub jego departamentem lub działem;

(ii) nadzorują i kontrolują pracę innych pracowników nadzoru i kierownictwa lub sprawują funkcje specjalistyczne; oraz

(iii) są upoważnione do osobistego naboru i zwalniania pracowników lub do wydawania zaleceń w kwestii naboru, zwalniania pracowników lub innych działań dotyczących personelu;

e) "specjaliści" oznaczają osoby pracujące w ramach osoby prawnej Strony, posiadające rzadko spotykaną wiedzę niezbędną do produkcji prowadzonej przez przedsiębiorstwo, obsługi sprzętu badawczego, technik, procesów, procedur lub zarządzania.

Przy ocenie takiej wiedzy brana będzie pod uwagę nie tylko wiedza specyficzna dla przedsiębiorstwa, ale również to, czy dana osoba posiada wysoki poziom kwalifikacji, w tym stosowne doświadczenie zawodowe związane z rodzajem pracy lub branżą, które wymagają określonej wiedzy technicznej, łącznie z akredytacją w zawodzie regulowanym;

f) "absolwenci odbywający staż" oznaczają osoby fizyczne, które przez co najmniej rok były zatrudnione przez osobę prawną jednej ze Stron lub jej oddział, posiadają dyplom ukończenia studiów wyższych oraz są czasowo przeniesione do przedsiębiorstwa założonego przez osobę prawną na terytorium drugiej Strony w celu rozwoju kariery lub odbycia szkolenia w zakresie technik lub metod biznesowych 11 ;

g) "sprzedawcy biznesowi" 12 oznaczają osoby fizyczne, które są przedstawicielami usługodawcy lub dostawcy towarów pochodzącego z jednej ze Stron, starające się o wjazd i czasowy pobyt na terytorium drugiej Strony w celu negocjowania sprzedaży usług lub towarów bądź zawarcia umów na sprzedaż usług lub towarów w imieniu tego usługodawcy lub dostawcy oraz które nie są zaangażowane w prowadzenie sprzedaży bezpośredniej na rzecz ogółu społeczeństwa, nie otrzymują wynagrodzenia ze źródeł zlokalizowanych na terytorium przyjmującej Strony i nie są komisantami;

h) "usługodawcy kontraktowi" oznaczają osoby fizyczne zatrudnione przez osobę prawną pochodzącą z jednej ze Stron, która nie jest agencją zajmującą się rekrutacją i pośrednictwem w zatrudnieniu pracowników ani nie działa za pośrednictwem takiej agencji, nie posiada przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz zawarła umowę w dobrej wierze o świadczenie usług z końcowym usługobiorcą pochodzącym z tej Strony, wymagającą czasowej obecności pracowników na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług 13 ;

i) "osoby wykonujące wolny zawód" oznaczają osoby fizyczne świadczące usługi i prowadzące działalność na własny rachunek na terytorium Strony, które nie posiadają przedsiębiorstwa na terytorium drugiej Strony oraz które zawarły umowę w dobrej wierze o świadczenie usług (bez udziału agencji zajmującej się rekrutacją i pośrednictwem w zatrudnieniu pracowników) z końcowym usługobiorcą pochodzącym z tej Strony, wymagającą czasowej obecności pracowników na terytorium tej Strony w celu wykonania umowy o świadczenie usług 14 ;

j) "kwalifikacje" oznaczają dyplomy, świadectwa i inne dowody formalnych kwalifikacji wydane przez organ wyznaczony zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi lub administracyjnymi oraz poświadczające pomyślne ukończenie szkolenia zawodowego.

Artykuł 154.

Personel kluczowy i absolwenci odbywający staż

W przypadku każdego sektora zaangażowanego zgodnie z sekcją B oraz z uwzględnieniem wszelkich zastrzeżeń wymienionych w załączniku VIII-C każda ze Stron umożliwia przedsiębiorcom drugiej Strony zatrudnianie w ich przedsiębiorstwach osób fizycznych drugiej Strony, pod warunkiem że tacy pracownicy są personelem kluczowym lub absolwentami odbywającymi staż, zdefiniowanymi w art. 153. Wjazd i czasowy pobyt personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż wynosi maksymalnie trzy lata w przypadku przeniesień wewnątrz przedsiębiorstwa, 90 dni w każdym dwunastomiesięcznym okresie dla osób odbywających wizyty służbowe do celów prowadzenia przedsiębiorstwa i jeden rok dla absolwentów odbywających staż.

W przypadku każdego sektora zaangażowanego zgodnie z sekcją B środki, których Strony nie utrzymują ani nie wprowadzają na obszarze całego terytorium bądź w jednostkach podziału administracyjnego, o ile w załączniku VIII-C nie określono inaczej, są zdefiniowane jako ograniczenia całkowitej liczby osób fizycznych, które przedsiębiorca może zatrudnić w charakterze personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż w konkretnym sektorze, w formie kontyngentów określonych liczbowo lub wymogu wykonania testu potrzeb ekonomicznych, oraz jako ograniczenia dyskryminujące.

Artykuł 156.

Usługodawcy kontraktowi

Zgodnie z załącznikami VIII-D i VIII-G każda ze Stron zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych pochodzących z drugiej Strony, z uwzględnieniem następujących warunków:

a) osoby fizyczne są czasowo zaangażowane w świadczenie usług jako pracownicy osoby prawnej, która zawarła umowę o świadczenie usług na okres nieprzekraczający 12 miesięcy;

b) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony oferują usługi jako pracownicy osoby prawnej świadczącej usługi przez co najmniej rok bezpośrednio poprzedzający datę złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, a ponadto posiadają, w momencie złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, co najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe 15 w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony posiadają:

(i) wykształcenie wyższe lub kwalifikacje potwierdzające wiedzę na równoważnym poziomie 16 ; oraz

(ii) kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi lub wykonawczymi bądź innymi środkami Strony, na terytorium której świadczona jest dana usługa;

d) z tytułu świadczenia usług na terytorium drugiej Strony osoby fizyczne nie otrzymują innego wynagrodzenia niż wynagrodzenie płacone przez osobę prawną zatrudniającą osobę fizyczną;

e) osoba fizyczna wjeżdża na terytorium zainteresowanej Strony w celu przebywania na nim czasowo przez łączny okres nieprzekraczajacy sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga - 25 tygodni, w każdym dwunastomiesięcznym okresie bądź przez okres trwania umowy, w zależności od tego, który z tych okresów jest krótszy;

f) dostęp przyznany na mocy niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa; oraz

g) liczba osób objętych umową o świadczenie usług nie jest większa, niż wynika to z konieczności zapewnienia wykonania umowy, zgodnie z przepisami ustawowymi i wykonawczymi lub innymi środkami Strony, na terytorium której świadczona jest usługa.

Artykuł 157.

Osoby wykonujące wolny zawód

Zgodnie z załącznikami VIII-D i VIII-G każda ze Stron zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez osoby wykonujące wolny zawód pochodzące z drugiej Strony, z uwzględnieniem następujących warunków:

a) osoby fizyczne są czasowo zaangażowane w świadczenie usług jako osoby prowadzące działalność na własny rachunek zarejestrowane na terytorium drugiej Strony i otrzymały zamówienie na świadczenie usług na okres nieprzekraczający 12 miesięcy;

b) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony posiadają, w momencie złożenia wniosku o wjazd na terytorium drugiej Strony, co najmniej sześcioletnie doświadczenie zawodowe w sektorze działalności, który jest przedmiotem umowy;

c) osoby fizyczne wjeżdżające na terytorium drugiej Strony posiadają:

(i) wykształcenie wyższe lub kwalifikacje potwierdzające wiedzę na równoważnym poziomie 17 ; oraz

(ii) kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania działalności zgodnie z przepisami ustawowymi lub wykonawczymi bądź innymi środkami Strony, na terytorium której świadczona jest dana usługa;

d) osoba fizyczna wjeżdża na terytorium zainteresowanej Strony w celu przebywania na nim czasowo przez łączny okres nieprzekraczajacy sześciu miesięcy, a w przypadku Luksemburga - 25 tygodni, w każdym dwunastomiesięcznym okresie bądź przez okres trwania umowy, w zależności od tego, który z tych okresów jest krótszy; oraz

e) dostęp przyznany na mocy niniejszego artykułu odnosi się wyłącznie do działalności usługowej, która jest przedmiotem umowy, i nie uprawnia do posługiwania się tytułem zawodowym uznawanym na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa.

Sekcja E

Ramy regulacyjne

Podsekcja I

Regulacje krajowe

Artykuł 158.

Zakres stosowania i definicje

W przypadku transgranicznego świadczenia usług niniejsza sekcja ma zastosowanie wyłącznie do sektorów, w odniesieniu do których Strona podjęła określone zobowiązania i tylko w zakresie, w jakim te konkretne zobowiązania mają zastosowanie. W przypadku prowadzenia przedsiębiorstw niniejsza sekcja nie ma zastosowania do niektórych sektorów w zakresie, w jakim obowiązują zastrzeżenia ustanowione w załącznikach VIII-A i VIII-E. W przypadku tymczasowego pobytu osób fizycznych niniejsza sekcja nie ma zastosowania do niektórych sektorów w zakresie, w jakim obowiązują zastrzeżenia ustanowione w załącznikach VIII-C, VIII-D i VIII-G.

Do celów niniejszej sekcji:

a) "wymogi licencyjne" oznaczają wymogi merytoryczne inne niż wymogi kwalifikacyjne, które musi spełnić osoba fizyczna lub prawna, aby uzyskać, zmienić lub przedłużyć zezwolenie na prowadzenie działalności, o której mowa w ust. 1;

b) "procedury licencyjne" oznaczają zasady administracyjne lub proceduralne, których osoba fizyczna lub prawna starająca się o zezwolenie na prowadzenie działalności, o której mowa w ust. 1, w tym o zmianę lub przedłużenie licencji, musi przestrzegać, aby wykazać spełnienie wymogów licencyjnych;

c) "wymogi kwalifikacyjne" oznaczają wymogi merytoryczne dotyczące kwalifikacji osoby fizycznej do świadczenia usługi, których spełnienie należy wykazać w celu uzyskania zezwolenia na świadczenie danej usługi;

d) "procedury kwalifikacyjne" oznaczają zasady administracyjne lub proceduralne, których osoba fizyczna musi przestrzegać, aby wykazać wypełnienie wymogów kwalifikacyjnych w celu uzyskania zezwolenia na świadczenie danej usługi; oraz

e) "właściwy organ" oznacza każdą instytucję rządową lub organ na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym i organ pozarządowy wykonujący uprawnienia delegowane mu przez instytucje rządowe lub organy na szczeblu centralnym, regionalnym lub lokalnym, podejmujący decyzję o udzieleniu zezwolenia na świadczenie usług, w tym poprzez ustanowienie nieusługowej działalności gospodarczej lub w odniesieniu do zezwolenia na ustanowienie takiej działalności.

Artykuł 159.

Warunki udzielenia licencji i kwalifikacji

Każda ze Stron utrzymuje lub ustanawia organy lub procedury sądowe, arbitrażowe lub administracyjne, które zapewniają, na żądanie poszkodowanego przedsiębiorcy lub usługodawcy, szybkie rozpatrzenie sprawy, a w uzasadnionych przypadkach także odpowiednie środki zaradcze dotyczące decyzji administracyjnych mających wpływ na prowadzenie przedsiębiorstw, transgraniczne świadczenie usług lub tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych. W przypadku gdy takie procedury nie są niezależne od agencji, której powierzono wydawanie odnośnych decyzji administracyjnych, każda ze Stron zapewnia rzeczywisty obiektywizm i bezstronność przy rozpatrywaniu odwołania.

Artykuł 160.

Procedury licencyjne i kwalifikacyjne

Podsekcja II

Postanowienia o zasięgu ogólnym

Artykuł 161.

Wzajemne uznawanie

Każda ze Stron zachęca właściwe organizacje zawodowe na swoim terytorium do przekazania Komitetowi Partnerstwa w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu zaleceń dotyczących wzajemnego uznawania kwalifikacji i doświadczenia zawodowego w celu wypełnienia przez inwestorów i usługodawców, w całości lub w części, kryteriów stosowanych przez każdą ze Stron do wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji inwestorów i usługodawców, w szczególności w zakresie usług świadczonych w ramach wolnych zawodów.

Po otrzymaniu zalecenia, o którym mowa w ust. 2, Komitet Partnerstwa w składzie rozstrzygającym kwestie dotyczące handlu dokonuje w rozsądnym czasie przeglądu tego zalecenia w celu stwierdzenia, czy jest ono spójne z niniejszą Umową i na podstawie informacji w nim zawartych ocenia przede wszystkim:

a) zakres, w jakim są ze sobą zbieżne standardy i kryteria stosowane przez każdą ze Stron w celu wydawania zezwoleń, licencji, prowadzenia działalności i certyfikacji usługodawców i przedsiębiorców; oraz

b) potencjalną wartość ekonomiczną umowy o wzajemnym uznawaniu kwalifikacji i doświadczenia zawodowego.

Artykuł 162.

Przejrzystość i ujawnianie informacji poufnych

Każda ze Stron bezzwłocznie odpowiada na wszystkie wnioski drugiej Strony o szczegółowe informacje dotyczące wszelkich podejmowanych przez nią środków o zasięgu ogólnym lub umów międzynarodowych odnoszących się do niniejszej Umowy lub wpływających na nią. Każda ze Stron ustanawia także co najmniej jeden punkt informacyjny, który na wniosek udziela inwestorom i usługodawcom drugiej Strony szczegółowych informacji na temat tych kwestii. Strony powiadamiają się nawzajem o punktach informacyjnych w ciągu trzech miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy. Punkty informacyjne nie muszą być depozytariuszami przepisów ustawowych i wykonawczych.

Podsekcja III

Usługi informatyczne

Artykuł 163.

Uzgodnienia dotyczące usług informatycznych

Kod Centralnej Klasyfikacji Produktów (CPC 19 ) 84, wykorzystywany przez Organizację Narodów Zjednoczonych do opisu usług informatycznych i usług powiązanych, obejmuje podstawowe funkcje wykorzystywane przy świadczeniu wszystkich takich usług: oprogramowanie komputerowe określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (łącznie z ich opracowaniem i wdrożeniem), przetwarzanie i przechowywanie danych oraz usługi powiązane, takie jak doradztwo i szkolenie dla pracowników klienta. Postęp technologiczny doprowadził do coraz częstszego oferowania takich usług w połączeniu z zakupem lub w formie pakietu usług powiązanych, które mogą obejmować niektóre lub wszystkie funkcje podstawowe. Przykładowo, usługi takie jak hosting stron i domen internetowych, usługi eksploracji danych i przetwarzanie siatkowe polegają na łączeniu podstawowych funkcji usług informatycznych.

Usługi informatyczne i usługi powiązane, niezależnie od tego, czy są świadczone poprzez sieć, w tym Internet, obejmują wszystkie usługi zapewniające:

a) doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, wsparcie, pomoc techniczną lub zarządzanie komputerami lub systemami komputerowymi;

b) oprogramowanie określone jako zestaw instrukcji wymaganych do pracy i komunikacji komputerów (zewnętrznej i wewnętrznej) oraz doradztwo, strategię, analizę, planowanie, specyfikację, projektowanie, opracowanie, instalację, wdrożenie, integrowanie, testowanie, usuwanie błędów, aktualizowanie, dostosowanie, konserwację, wsparcie, pomoc techniczną, zarządzanie oprogramowaniem lub jego użytkowanie;

c) przetwarzanie danych, przechowywanie danych, składowanie danych lub usługi w zakresie baz danych;

d) usługi konserwacji i naprawy maszyn biurowych oraz sprzętu, w tym komputerów; lub

e) usługi w zakresie szkolenia pracowników klienta, związane z oprogramowaniem, komputerami lub systemami komputerowymi, gdzie indziej niesklasyfikowane.

Usługi informatyczne i usługi powiązane umożliwiają świadczenie pozostałych usług, na przykład usług bankowych, drogą elektroniczną i w inny sposób. W takich przypadkach istotne jest rozróżnienie między usługami wspierającymi, na przykład hostingiem stron internetowych lub aplikacji, a usługami podstawowymi lub usługami w zakresie treści, takimi jak usługi bankowe, które są świadczone elektronicznie. W takich przypadkach usługi podstawowe lub w zakresie treści nie są objęte CPC 84.

Podsekcja IV

Usługi pocztowe 20

Artykuł 164.

Zakres stosowania i definicje

Artykuł 165.

Zapobieganie praktykom szkodliwym dla rynku

Każda ze Stron zapewnia, aby żaden usługodawca pocztowy podlegający obowiązkowi świadczenia usługi powszechnej lub mający monopol pocztowy nie stosował praktyk szkodliwych dla rynku, takich jak:

a) wykorzystanie przychodów z tytułu świadczenia takiej usługi do subsydiowania skrośnego usługi przesyłki ekspresowej lub jakiejkolwiek innej usługi niebędącej usługą powszechną; oraz

b) stosowanie nieuzasadnionego rozróżnienia między klientami, takimi jak przedsiębiorstwa, podmioty wysyłające przesyłki masowe czy konsolidatorzy w zakresie opłat lub innych warunków świadczenia usług wchodzących w zakres obowiązku świadczenia usługi powszechnej lub monopolu pocztowego.

Artykuł 166.

Usługa powszechna

Artykuł 167.

Zezwolenia

Podsekcja V

Sieci i usługi łączności elektronicznej

Artykuł 170.

Zakres stosowania i definicje

Do celów niniejszej podsekcji:

a) "sieć łączności elektronicznej" oznacza systemy transmisyjne oraz, w stosownych przypadkach, urządzenia przełączające lub routingowe oraz inne zasoby, w tym nieaktywne elementy sieci, które umożliwiają przekazywanie sygnałów przewodowo, za pomocą radia, środków optycznych lub innych środków elektromagnetycznych;

b) "usługa łączności elektronicznej" oznacza usługę, która w całości lub w dużej części polega na przekazywaniu sygnałów za pomocą sieci łączności elektronicznej, w tym usługi telekomunikacyjne i usługi transmisji w sieciach używanych do nadawania; usługi te nie obejmują usług dostarczania treści przekazywanych za pomocą sieci lub usług łączności elektronicznej lub sprawowania kontroli edytorskiej nad tymi treściami;

c) "publiczna usługa łączności elektronicznej" oznacza usługę łączności elektronicznej, co do której Strona wymaga, wprost lub w praktyce, aby była publicznie dostępna;

d) "publiczna sieć łączności elektronicznej" oznacza sieć łączności elektronicznej wykorzystywaną całkowicie lub głównie do świadczenia publicznie dostępnych usług łączności elektronicznej i wspierającą przekazywanie informacji pomiędzy urządzeniami końcowymi sieci;

e) "publiczna usługa telekomunikacyjna" oznacza usługę przekazu telekomunikacyjnego, co do której Strona wymaga, wprost lub w praktyce, aby była publicznie dostępna; usługi takie mogą obejmować między innymi telegraf, telefon, teleks oraz przekazywanie danych, które obejmuje przeważnie transmisję w czasie rzeczywistym informacji dostarczanych przez klienta pomiędzy co najmniej dwoma punktami, bez żadnej zmiany formy lub treści informacji klienta;

f) "organ regulacyjny w sektorze łączności elektronicznej" oznacza organ lub organy, którym Strona powierzyła regulowanie łączności elektronicznej, o której mowa w niniejszej podsekcji;

g) "infrastruktura podstawowa" oznacza infrastrukturę publicznej sieci łączności elektronicznej oraz usługi:

(i) które są wyłącznie lub w większości dostarczane przez jednego dostawcę lub ograniczoną liczbę dostawców; oraz

(ii) których z przyczyn ekonomicznych lub technicznych nie można łatwo zastąpić w celu świadczenia usługi;

h) "urządzenia towarzyszące" oznaczają takie usługi towarzyszące, infrastrukturę fizyczną oraz inne urządzenia lub elementy związane z siecią łączności elektronicznej lub usługą łączności elektronicznej, które umożliwiają lub wspierają świadczenie usług za pośrednictwem tej sieci lub usługi lub które mogą służyć do tego celu, i obejmują między innymi budynki lub wejścia do budynków, okablowanie budynków, anteny, wieże i inne konstrukcje nośne, kanały, przewody, maszty, studzienki i szafki;

i) "główny dostawca" 21 w sektorze łączności elektronicznej to dostawca, który może istotnie wpływać na warunki uczestnictwa w odpowiednim rynku usług łączności elektronicznej, w odniesieniu do cen i podaży, w wyniku kontrolowania infrastruktury podstawowej lub wykorzystania swojej pozycji rynkowej;

j) "dostęp" oznacza udostępnienie obiektów lub usług innemu usługodawcy na określonych warunkach w celu świadczenia usług łączności elektronicznej i obejmuje między innymi dostęp do:

(i) elementów sieci i urządzeń towarzyszących, co może się wiązać z podłączeniem urządzeń za pomocą środków stacjonarnych lub niestacjonarnych, w szczególności obejmuje to dostęp do lokalnej pętli abonenckiej oraz urządzeń i usług niezbędnych do świadczenia usług w lokalnej pętli abonenckiej;

(ii) infrastruktury fizycznej, w tym budynków, kanałów i masztów;

(iii) odpowiednich systemów oprogramowania, w tym systemów wsparcia operacyjnego;

(iv) systemów informacyjnych lub baz danych na potrzeby przygotowywania zamówień, dostaw, zamawiania, konserwacji i napraw oraz fakturowania;

(v) translacji numerów lub systemów zapewniających analogiczne funkcje;

(vi) stacjonarnych i ruchomych sieci, w szczególności do celów roamingu; oraz

(vii) usług sieci wirtualnych;

k) "wzajemne połączenie" oznacza fizyczne i logiczne połączenie publicznych sieci łączności elektronicznej wykorzystywanych przez tego samego usługodawcę lub przez różnych usługodawców, aby umożliwić użytkownikom jednego usługodawcy komunikowanie się z użytkownikami tego samego lub innego usługodawcy bądź uzyskiwanie dostępu do usług świadczonych przez innego usługodawcę, usług, które mogą być świadczone przez zaangażowane podmioty lub inne podmioty, które mają dostęp do tej sieci;

l) "usługa powszechna" oznacza minimalny zestaw usług o określonej jakości, które mają być dostępne dla wszystkich użytkowników na terytorium Strony, niezależnie od ich geograficznej lokalizacji i po przystępnych cenach; jej zakres i zasady wdrażania ustala każda ze Stron;

m) "przenoszenie numerów" oznacza dostępną dla wszystkich użytkowników publicznych usług łączności elektronicznej, którzy sobie tego zażyczą, możliwość zachowania w tym samym miejscu tych samych numerów telefonu bez pogorszenia jakości, niezawodności oraz łatwości korzystania przy zmianie pomiędzy tymi samymi kategoriami dostawców publicznych usług łączności elektronicznej.

Artykuł 171.

Organ regulacyjny

Każda ze Stron zapewnia, by jej organy regulacyjne posiadały wystarczające uprawnienia do regulacji danego sektora oraz dysponowały środkami finansowymi i zasobami ludzkimi wystarczającymi do wypełniania przypisanych im zadań. Uprawnienia do zawieszenia lub uchylenia decyzji krajowych organów regulacyjnych mają wyłącznie organy odwoławcze, o których mowa w ust. 7.

Zadania powierzone organowi regulacyjnemu są podawane do wiadomości publicznej w łatwo dostępny i zrozumiały sposób, zwłaszcza gdy takie zadania są powierzone większej liczbie organów. Każda ze Stron zapewnia, by jej organy regulacyjne dysponowały osobnymi budżetami rocznymi. Budżety te udostępnia się publicznie.

Użytkownik lub dostawca, którego dotyczy decyzja organu regulacyjnego, ma prawo odwołać się od niej do organu odwoławczego niezależnego od zainteresowanych stron. Organ taki, który może być sądem, musi dysponować odpowiednią wiedzą fachową pozwalającą mu na skuteczne wypełnianie jego funkcji. Musi być przy tym odpowiednio uwzględniona istota sprawy, a mechanizm odwoławczy musi być skuteczny. W przypadku gdy organ odpowiedzialny za procedurę odwoławczą nie ma charakteru sądowego, każda ze Stron zapewnia, aby jego decyzje były zawsze uzasadniane na piśmie oraz aby decyzje takie podlegały przeglądowi przeprowadzanemu przez bezstronny i niezależny organ sądowy. Decyzje podejmowane przez organy odwoławcze muszą być skutecznie egzekwowane. Do czasu rozpatrzenia odwołania decyzja organu regulacyjnego pozostaje w mocy, chyba że zgodnie z prawem krajowym zostaną zastosowane środki przejściowe.

Każda ze Stron zapewnia, by szef organu regulacyjnego lub, w stosownych przypadkach, członkowie organu kolegialnego pełniący tę funkcję w ramach organu regulacyjnego, lub osoby je zastępujące mogli być zwolnieni, wyłącznie jeśli nie spełniają warunków niezbędnych do wykonywania ich obowiązków, określonych z góry w prawie krajowym. Decyzja o zwolnieniu zostaje podana do publicznej wiadomości w chwili zwolnienia. Zwolniony szef organu regulacyjnego lub, w stosownych przypadkach, członkowie organu kolegialnego pełniący tę funkcję, otrzymują uzasadnienie i mają prawo do żądania jego publikacji w przypadkach, w których w przeciwnym razie tak by się nie stało, w wyniku czego uzasadnienie musi zostać opublikowane.

Artykuł 172.

Zezwolenie na udostępnianie sieci i świadczenie usług łączności elektronicznej

Każda ze Stron w miarę możliwości zezwala na udostępnianie sieci łączności elektronicznej lub świadczenie usług łączności elektronicznej na podstawie zwykłego powiadomienia. Po otrzymaniu takiego powiadomienia od usługodawcy nie wymaga się uzyskania jednoznacznej decyzji ani innego aktu administracyjnego wydanego przez krajowy organ regulacyjny przed rozpoczęciem wykonywania uprawnień wynikających z zezwolenia. Prawa i obowiązki wynikające z takiego zezwolenia podawane są do wiadomości publicznej w łatwo dostępnej formie. Obowiązki te powinny być proporcjonalne do danej usługi.

Wszelkie koszty administracyjne są nakładane na usługodawców w sposób obiektywny, przejrzysty, proporcjonalny i minimalizujący koszty. Wszelkie koszty administracyjne nałożone przez Stronę na usługodawców udostępniających sieć lub świadczących usługę na podstawie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, lub licencji, o której mowa w ust. 2, ograniczają się do rzeczywistych kosztów administracyjnych zwykle ponoszonych w związku z zarządzaniem, kontrolą i egzekwowaniem obowiązujących zezwoleń i licencji. Takie koszty administracyjne mogą obejmować koszty współpracy międzynarodowej, harmonizacji i normalizacji, analizy rynkowej, monitorowania zgodności i pozostałych kontroli rynku, jak również prac normatywnych związanych z przygotowaniem i egzekwowaniem ustawodawstwa i decyzji administracyjnych, takich jak decyzje w sprawie dostępu i wzajemnych połączeń.

Koszty administracyjne, o których mowa w akapicie pierwszym, nie obejmują płatności aukcyjnych, przetargowych ani innych niedyskryminacyjnych sposobów przyznawania koncesji ani obowiązkowych składek za świadczenie usługi powszechnej.

Artykuł 173.

Rzadkie zasoby

Każda ze Stron zachowuje prawo do ustanowienia i stosowania środków zarządzania widmem i częstotliwościami, które mogą spowodować ograniczenie liczby dostawców usług łączności elektronicznej, o ile robi to w sposób zgodny z niniejszą Umową. Prawo to obejmuje możliwość przyznawania częstotliwości przy uwzględnieniu bieżących i przyszłych potrzeb oraz dostępności widma radiowego. Środków wprowadzonych przez Stronę przyznającą i przypisującą widmo i zarządzającą częstotliwością nie uznaje się za środki same w sobie niezgodne z art. 144, 149 i 150.

Artykuł 174.

Dostęp i wzajemne połączenia

Każda ze Stron zapewnia, aby każdy dostawca usług łączności elektronicznej miał prawo, a w przypadku żądania ze strony innego usługodawcy - obowiązek, negocjowania wzajemnych połączeń z innymi usługodawcami do celów udostępniania publicznych sieci i usług łączności elektronicznej. Żadna ze Stron nie utrzymuje żadnych środków prawnych ani administracyjnych, które zobowiązywałyby dostawców zapewniających dostęp lub wzajemne połączenia do oferowania różnych warunków różnym usługodawcom za równoważne usługi lub nakładających na nich obowiązki niezwiązane ze świadczoną usługą.

W przypadku publicznych usług telekomunikacyjnych zapewnia się wzajemne połączenie z głównym dostawcą w dowolnym punkcie sieci, w którym taki dostęp jest technicznie możliwy. Takie wzajemne połączenia są zapewniane:

a) na niedyskryminacyjnych warunkach (włączając w to normy i specyfikacje techniczne, jakość i konserwację) i po niedyskryminacyjnych stawkach, a ich jakość musi być nie mniej korzystna niż ta oferowana w przypadku własnych usług podobnych takiego głównego dostawcy lub podobnych usług niezrzeszonych usługodawców, ich spółek zależnych lub innych podmiotów zrzeszonych;

b) bez zbędnych opóźnień, na warunkach (włączając w to normy i specyfikacje techniczne, jakość i konserwację) i po cenach uwzględniających koszty, które są przejrzyste, rozsądne, uwzględniają wydajność ekonomiczną oraz są w wystarczającym stopniu wyodrębnione, tak że usługodawca nie musi płacić za elementy sieci ani infrastrukturę, których nie potrzebuje do świadczenia usługi; oraz

c) na wniosek, w punktach innych niż punkty zakończenia sieci oferowane większości użytkowników, z zastrzeżeniem opłat odzwierciedlających koszty budowy niezbędnej dodatkowej infrastruktury.

Artykuł 175.

Środki ochronne w zakresie konkurencyjności stosowane wobec głównych dostawców

Każda ze Stron wprowadza lub utrzymuje właściwe środki do celów zapobiegania sytuacjom, w których usługodawcy, którzy pojedynczo lub wspólnie są głównymi dostawcami, rozpoczynają lub kontynuują stosowanie praktyk antykonkurencyjnych. Takie praktyki antykonkurencyjne obejmują w szczególności:

a) uczestniczenie w antykonkurencyjnym subsydiowaniu skrośnym;

b) wykorzystywanie informacji uzyskanych od konkurentów w antykonkurencyjnych celach; oraz

c) nieudostępnianie w odpowiednim czasie innym usługodawcom informacji technicznych dotyczących podstawowej infrastruktury oraz informacji handlowych niezbędnych do świadczenia przez nich usług.

Artykuł 176.

Usługa powszechna

Do świadczenia usługi powszechnej powinni kwalifikować się wszyscy dostawcy sieci lub usług łączności elektronicznej. Wyznaczanie dostawców usługi powszechnej odbywa się za pomocą wydajnego, przejrzystego i niedyskryminacyjnego mechanizmu. Każda ze Stron ocenia, w miarę potrzeby, czy świadczenie usługi powszechnej stanowi niesprawiedliwe obciążenie dla usługodawcy wyznaczonego do świadczenia takiej usługi. W przypadkach uzasadnionych taką oceną i biorąc pod uwagę korzyści rynkowe dla usługodawcy świadczącego usługę powszechną, organy regulacyjne określają, czy wymagany jest mechanizm służący wyrównaniu kosztów ponoszonych przez danego usługodawcę lub podziałowi kosztów netto wynikających z obowiązku świadczenia usługi powszechnej.

Artykuł 179.

Rozstrzyganie sporów dotyczących łączności elektronicznej

Podsekcja VI

Usługi finansowe

Artykuł 181.

Zakres stosowania i definicje

Usługi bankowe i inne usługi finansowe (z wyjątkiem usług ubezpieczeniowych i związanych z ubezpieczeniami), o których mowa w ust. 2, obejmują:

a) przyjmowanie depozytów i innych funduszy zwrotnych od ludności;

b) udzielanie wszelkiego rodzaju pożyczek i kredytów, w tym kredytów konsumenckich i kredytów hipotecznych, faktoring oraz finansowanie transakcji handlowych;

c) leasing finansowy;

d) wszelkie usługi w sferze płatności i transferu środków pieniężnych, w tym kart kredytowych, obciążeniowych, debetowych, czeków podróżnych oraz czeków bankierskich;

e) gwarancje i zobowiązania;

f) operacje przeprowadzane na własny rachunek lub na zlecenie klientów, zarówno na giełdzie, jak i poza giełdą, bądź w inny sposób za pomocą:

(i) instrumentów rynku pieniężnego (w tym czeków, weksli, certyfikatów depozytowych);

(ii) walut obcych;

(iii) instrumentów pochodnych, w tym, ale nie wyłącznie, transakcji typu futures i opcji;

(iv) instrumentów kursu walutowego i stóp procentowych, włączając w to produkty takie jak swapy, kontrakty terminowe na stopę procentową;

(v) zbywalnych papierów wartościowych; oraz

(iv) innych zbywalnych instrumentów i aktywów finansowych, w tym kruszców w sztabach;

g) uczestnictwo w emisji wszelkiego rodzaju papierów wartościowych, w tym w gwarantowaniu emisji i inwestycjach (publicznych lub prywatnych) w charakterze agenta oraz świadczenie usług z tym związanych;

h) pośrednictwo na rynku pieniężnym;

i) zarządzanie majątkiem, a szczególnie zarządzanie środkami pieniężnymi i portfelem aktywów, wszelkie formy zarządzania inwestycjami zbiorowymi, zarządzanie funduszem emerytalnym oraz usługi w zakresie przechowywania, deponowania i powiernictwa;

j) usługi rozrachunkowe i rozliczeniowe w odniesieniu do aktywów finansowych, takich jak papiery wartościowe, instrumenty pochodne i inne instrumenty zbywalne;

k) dostarczanie i przekazywanie informacji finansowych, przetwarzanie danych finansowych i udostępnianie związanego z nimi oprogramowania; oraz

l) doradztwo, pośrednictwo i inne pomocnicze usługi finansowe w odniesieniu do wszystkich rodzajów działalności wymienionych w niniejszym ustępie, w tym badanie zdolności kredytowej i analiza kredytowa, badania i doradztwo w odniesieniu do inwestycji i tworzenia portfela aktywów, doradztwo w zakresie nabywania oraz restrukturyzacji i strategii przedsiębiorstw.

Do celów niniejszej podsekcji:

a) "podmiot świadczący usługi finansowe" oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną Strony, która zamierza świadczyć lub świadczy usługi finansowe, a nie jest podmiotem publicznym;

b) "podmiot publiczny" oznacza:

(i) rząd, bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną Strony lub podmiot będący własnością Strony lub kontrolowany przez Stronę, który jest głównie zaangażowany w realizowanie funkcji publicznych lub działań do celów publicznych, wyłączając podmioty głównie zaangażowane w świadczenie usług finansowych na warunkach komercyjnych; lub

(ii) podmiot prywatny realizujący zadania wykonywane zwykle przez bank centralny lub organ kształtujący politykę pieniężną - w zakresie wykonywania tych zadań;

c) "nowa usługa finansowa" oznacza usługę o charakterze finansowym, w tym usługi związane z istniejącymi i nowymi produktami lub sposób, w jaki produkt jest dostarczany, która nie jest świadczona przez jakikolwiek podmiot świadczący usługi finansowe na terytorium Strony, ale która świadczona jest na terytorium drugiej Strony.

Artykuł 182.

Wyłączenie ze względów ostrożności

Artykuł 183.

Skuteczna i przejrzysta regulacja

Każda ze Stron dokłada wszelkich starań, aby zapewnić wdrażanie i stosowanie na jej terytorium międzynarodowych norm dotyczących regulacji i nadzoru nad sektorem usług finansowych oraz dotyczących przeciwdziałania unikaniu zobowiązań podatkowych i uchylaniu się od nich. Do takich międzynarodowych norm należą między innymi:

a) "Podstawowe zasady efektywnego nadzoru bankowego" przyjęte przez komitet bazylejski;

b) "Podstawowe Zasady Ubezpieczeń" Międzynarodowego Stowarzyszenia Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego;

c) "Cele i zasady regulacji papierów wartościowych" Międzynarodowej Organizacji Komisji Papierów Wartościowych;

d) Umowa OECD o wymianie informacji w sprawach podatkowych;

e) Deklaracja w sprawie przejrzystości i wymiany informacji w sprawach podatkowych przyjęta w ramach G-20; oraz

f) "Czterdzieści zaleceń w sprawie prania pieniędzy" i "Dziewięć specjalnych zaleceń w sprawie finansowania terroryzmu" Grapy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy.

Artykuł 184.

Nowe usługi finansowe

Każda ze Stron zezwala podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony na świadczenie wszelkich nowych usług finansowych podobnych do tych, na które Strona pozwoliłaby swoim własnym podmiotom świadczącym usługi finansowe w ramach swojego ustawodawstwa krajowego w podobnych okolicznościach. Strona może określić formę prawną świadczonej usługi i może wymagać uzyskania zezwolenia na świadczenie danej usługi. W przypadkach, w których wymagane jest takie zezwolenie, decyzja w sprawie jego przyznania powinna zostać wydana w rozsądnym terminie, a odmowa może nastąpić wyłącznie ze względów ostrożności zgodnych z postanowieniami art. 182.

Artykuł 185.

Przetwarzanie danych

Artykuł 186.

Szczególne wyjątki

Żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być rozumiane jako uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron, w tym ich podmiotom publicznym, wyłączne prowadzenie działalności lub świadczenie na jej terytorium usług w ramach powszechnego programu emerytalnego lub ustawowego systemu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy działalność taka może być, w świetle przepisów krajowych Strony, realizowana przez podmioty świadczące usługi finansowe konkurujące z podmiotami publicznymi lub prywatnymi.

Artykuł 187.

Organizacje samoregulacyjne

W przypadku gdy Strona wymaga członkostwa lub uczestnictwa w jakimkolwiek organie samoregulacyjnym, giełdzie lub rynkach papierów wartościowych lub transakcji typu futures, instytucji dokonującej rozliczeń lub jakiejkolwiek innej organizacji lub stowarzyszeniu bądź dostępu do nich w celu umożliwienia podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony świadczenia usług finansowych na zasadach równorzędnych z zasadami dotyczącymi podmiotów świadczących usługi finansowe pochodzących z danej Strony lub jeżeli bezpośrednio lub pośrednio Strona zapewnia takim podmiotom przywileje lub korzyści w zakresie świadczenia usług finansowych, Strona ta zapewnia przestrzeganie zobowiązań określonych w art. 144 i 150.

Artykuł 188.

Systemy rozliczeń i płatności

Zgodnie z warunkami traktowania narodowego określonymi w art. 144 i 150 każda ze Stron przyznaje podmiotom świadczącym usługi finansowe pochodzącym z drugiej Strony, z siedzibą na jej terytorium, dostęp do systemów płatności i rozliczeń obsługiwanych przez podmioty publiczne oraz do możliwości związanych z urzędową konsolidacją długu i refinansowaniem, dostępnych w ramach zwykłego prowadzenia działalności. Niniejszy ustęp nie ma na celu przyznania dostępu do narzędzi kredytodawcy ostatniego stopnia Strony.

Artykuł 189.

Stabilność finansowa i regulacja usług finansowych w Republice Armenii

Strony uznają znaczenie odpowiedniej regulacji usług finansowych dla zapewnienia stabilności finansowej, uczciwych i wydajnych rynków oraz ochrony inwestorów, deponentów, ubezpieczonych i osób, względem których podmioty świadczące usługi finansowe mają obowiązek powierniczy. Punktem odniesienia dla takiej regulacji usług finansowych są międzynarodowe normy dotyczące najlepszych praktyk, w szczególności jeśli chodzi o sposób ich wdrażania w Unii Europejskiej. W tym kontekście Republika Armenii w stosownych przypadkach zbliża swoje przepisy regulujące usługi finansowe do prawodawstwa Unii Europejskiej.

Podsekcja VII

Usługi transportowe

Artykuł 191.

Definicje

Do celów niniejszej podsekcji oraz podsekcji B, C i D:

a) "międzynarodowy transport morski" obejmuje multimodalny transport "od drzwi do drzwi", wykorzystujący do transportu towarów więcej niż jeden rodzaj środków transportu, obejmujący odcinek morski, odbywający się na podstawie jednolitego dokumentu przewozowego i w związku z tym obejmuje prawo do bezpośredniego zawierania umów z podmiotami świadczącymi usługi transportowe innego rodzaju;

b) "morskie usługi w zakresie obsługi ładunku" oznaczają działania wykonywane przez przedsiębiorstwa zajmujące się załadunkiem i rozładunkiem, w tym przez operatorów terminali portowych, jednak nieobejmujące działalności pracowników portowych w przypadkach, kiedy nie są oni pracownikami przedsiębiorstw zajmujących się załadunkiem i rozładunkiem lub operatorów terminali portowych. Do działań objętych powyższą definicją zalicza się organizacja i nadzór:

(i) załadunku ładunku na statek lub jego rozładunku ze statku;

(ii) przycumowywania lub odcumowywania ładunku;

(iii) odbioru lub dostawy i przechowywania ładunków przed załadunkiem lub po rozładunku;

c) "usługi w zakresie odprawy celnej" lub wymiennie "usługi pośredników urzędów celnych" oznaczają działalność polegającą na przeprowadzaniu w imieniu innego podmiotu formalności celnych dotyczących przywozu, wywozu lub przewozu ładunków, bez względu na to, czy usługa ta stanowi główny przedmiot działalności usługodawcy czy zwyczajowe uzupełnienie głównego przedmiotu jego działalności;

d) "usługi w zakresie obsługi stacji kontenerowej i magazynowania" oznaczają działalność polegającą na przechowywaniu kontenerów, na terenie portu lub na lądzie, w celu ich zapełnienia lub opróżnienia, napraw i udostępniania do załadunku;

e) "usługi agencji morskich" oznaczają działalność polegającą na reprezentowaniu, w ramach danego obszaru geograficznego, w charakterze agenta, interesów jednej lub większej liczby linii żeglugi morskiej lub przedsiębiorstw żeglugowych, do następujących celów:

(i) marketing i sprzedaż usług w zakresie transportu morskiego i usług pokrewnych, począwszy od podania ceny po fakturowanie oraz wystawianie listów przewozowych w imieniu spółek, nabywanie i odsprzedaż niezbędnych usług pokrewnych, przygotowanie dokumentów i dostarczanie informacji handlowych; oraz

(ii) działanie w imieniu spółek organizujących zawinięcie statku do portu lub przejęcie ładunków, w razie potrzeby;

f) "usługi spedycyjne" oznaczają usługi polegające na organizowaniu i monitorowaniu operacji przewozu w imieniu przewoźników, poprzez nabywanie usług transportowych i pokrewnych, przygotowanie dokumentacji i dostarczenie informacji handlowych; oraz

g) "usługi dowozowe" oznaczają morski przewóz ładunków, szczególnie w kontenerach, pomiędzy portami danej Strony przed ich przewozem międzynarodowym lub po nim.

Mając na uwadze obecny poziom liberalizacji między Stronami usług międzynarodowego transportu morskiego, każda ze Stron:

a) skutecznie stosuje zasadę nieograniczonego dostępu do międzynarodowego rynku i handlu morskiego na zasadach handlowych i na zasadzie braku dyskryminacji; oraz

b) przyznaje statkom pływającym pod banderą drugiej Strony lub obsługiwanym przez usługodawców pochodzących z drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane jej własnym statkom lub statkom jakiegokolwiek państwa trzeciego, zależnie od tego, które jest korzystniejsze, w zakresie między innymi dostępu do portów, korzystania z infrastruktury i usług portowych oraz korzystania z morskich usług pomocniczych, a także w zakresie związanych z tym prowizji i opłat, infrastruktury celnej oraz wyznaczania miejsca do cumowania statku w porcie oraz sprzętu do załadunku i rozładunku.

Stosując zasady określone w ust. 3, Strony:

a) nie wprowadzają uzgodnień dotyczących dzielenia ładunku w przyszłych umowach z państwami trzecimi dotyczących usług międzynarodowego transportu morskiego, w tym handlu towarami masowymi w postaci płynnej i stałej i ładunków przewożonych liniowcami, oraz zakończą w rozsądnym terminie obowiązywanie takich uzgodnień zawartych we wcześniej podpisanych umowach; oraz

b) wraz z wejściem w życie niniejszej Umowy znoszą wszelkie jednostronne środki oraz przeszkody administracyjne, techniczne i inne, które mogłyby stanowić ukryte ograniczenie lub mieć dyskryminujący skutek w stosunku do swobodnego świadczenia usług w międzynarodowym transporcie morskim, oraz wstrzymują się od wprowadzania takich środków i przeszkód.

Każda ze Stron udostępnia podmiotom drugiej Strony świadczącym usługi międzynarodowego transportu morskiego, na rozsądnych i niedyskryminujących warunkach, następujące usługi w porcie: pilotaż, holowanie i pomoc holowniczą, zaopatrzenie, uzupełnianie paliwa i wody, odbiór odpadów i utylizację odpadów balastowych, usługi kapitanatu portu, pomoc nawigacyjną, usługi naprawcze w przypadku nagłych awarii, kotwiczenie, cumowanie i usługi związane z cumowaniem, jak również usługi operacyjne na nabrzeżu niezbędne dla funkcjonowania statku, włączając w to usługi komunikacyjne, dostawę wody i energii elektrycznej.

Sekcja F

Handel elektroniczny

Podsekcja I

Postanowienia ogólne

Artykuł 193.

Cel i zasady

Artykuł 194.

Aspekty regulacyjne handlu elektronicznego

Strony prowadzą dialog dotyczący kwestii regulacyjnych związanych z handlem elektronicznym. Dialog ten obejmuje między innymi następujące kwestie:

a) uznanie certyfikatów podpisów elektronicznych wydawanych użytkownikom oraz ułatwianie świadczenia transgranicznych usług certyfikacyjnych;

b) odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami w zakresie transmisji lub przechowywania informacji:

(i) traktowanie niezamówionych komercyjnych wiadomości elektronicznych; oraz

(ii) ochrona konsumentów w dziedzinie handlu elektronicznego; oraz

c) wszelkie inne kwestie mające związek z rozwojem handlu elektronicznego.

Podsekcja II

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami

Artykuł 196.

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami: "zwykły przekaz"

Artykuł 197.

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami: "caching"

Każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego polegającej na transmisji w sieci łączności informacji przekazanych przez usługobiorcę usługodawca nie był odpowiedzialny z tytułu automatycznego, pośredniego i krótkotrwałego przechowywania tej informacji, dokonywanego wyłącznie w celu usprawnienia późniejszej transmisji informacji na wniosek innych usługobiorców, pod warunkiem że usługodawca:

a) nie modyfikuje informacji;

b) przestrzega warunków dostępu do informacji;

c) przestrzega zasad dotyczących aktualizowania informacji, określonych w sposób szeroko uznany i używany w branży;

d) nie zakłóca zgodnego z prawem posługiwania się technologią, szeroko uznaną i używaną w branży w celu uzyskania danych o korzystaniu z informacji; oraz

e) podejmuje bezzwłocznie odpowiednie działania w celu usunięcia przechowywanych przez siebie informacji lub uniemożliwienia dostępu do nich, gdy uzyska wiarygodną wiadomość, że informacje zostały usunięte z początkowego źródła transmisji lub dostęp do nich został uniemożliwiony bądź gdy sąd lub organ administracyjny nakazał usunięcie informacji lub uniemożliwienie dostępu do niej.

Artykuł 198.

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami: "hosting"

Strony zapewniają, aby w przypadku świadczenia usługi społeczeństwa informacyjnego polegającej na przechowywaniu informacji przekazanych przez usługobiorcę, usługodawca nie był odpowiedzialny za informacje przechowywane na wniosek usługobiorcy, pod warunkiem że usługodawca:

a) nie ma wiarygodnych wiadomości o czynach o charakterze bezprawnym lub informacji, a w odniesieniu do roszczeń odszkodowawczych - nie wie o stanie faktycznym lub okolicznościach, które w sposób oczywisty świadczą o bezprawności; lub

b) podejmuje bezzwłocznie odpowiednie działania w celu usunięcia lub uniemożliwienia dostępu do informacji, gdy uzyska takie wiadomości lub zostanie o nich powiadomiony.

Artykuł 199.

Brak ogólnego obowiązku w zakresie nadzoru

Każda ze Stron może ustanowić w stosunku do usługodawców świadczących usługi społeczeństwa informacyjnego obowiązek bezzwłocznego informowania właściwych organów publicznych o domniemanych bezprawnych działaniach ich usługobiorców lub o przekazanych przez nich informacjach o charakterze bezprawnym lub obowiązek przekazywania właściwym organom na ich wniosek informacji umożliwiających identyfikację usługobiorców, z którymi zawarli umowy dotyczące przechowywania.

Sekcja G

Wyjątki

Artykuł 200.

Wyjątki o charakterze ogólnym

Z zastrzeżeniem, że takie środki nie mogą być stosowane w sposób, który stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji między państwami, w przypadku gdy obowiązują podobne warunki, lub ukryte ograniczenia dla prowadzenia przedsiębiorstwa lub transgranicznego świadczenia usług, żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako zapobiegające przyjmowaniu lub stosowaniu przez którąś ze Stron środków:

a) niezbędnych do ochrony bezpieczeństwa publicznego lub moralności publicznej bądź do utrzymania porządku publicznego;

b) niezbędnych do ochrony życia lub zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin;

c) odnoszących się do zachowania wyczerpywalnych zasobów naturalnych, jeżeli środki te stosowane są w połączeniu z ograniczeniami dotyczącymi krajowych przedsiębiorców lub krajowej podaży i konsumpcji usług;

d) niezbędnych do ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej;

e) niezbędnych dla zapewnienia przestrzegania przepisów ustawowych lub wykonawczych, które nie są sprzeczne z niniejszym rozdziałem, łącznie z przepisami odnoszącymi się do:

(i) zapobiegania działaniom o charakterze oszukańczym i podstępnym lub postępowania ze skutkami niewykonania umów;

(ii) ochrony prywatności osób w odniesieniu do przetwarzania i rozpowszechniania danych osobowych i ochrony poufności akt i rachunków osobistych; lub

(iii) bezpieczeństwa; lub

f) niezgodnych z art. 144 і 150, pod warunkiem że zróżnicowane traktowanie ma na celu zapewnienie skutecznego lub sprawiedliwego opodatkowania lub poboru podatków bezpośrednich w odniesieniu do działalności gospodarczej, przedsiębiorców lub usługodawców drugiej Strony 23 .

Artykuł 202.

Wyjątki ze względów bezpieczeństwa

Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie może być interpretowane jako:

a) wymagające od Stron dostarczenia jakichkolwiek informacji, których ujawnienie uważa się za sprzeczne z ich podstawowymi interesami bezpieczeństwa;

b) uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron przeprowadzenie jakiegokolwiek działania uznanego przez nią za niezbędne dla ochrony jej podstawowych interesów bezpieczeństwa:

(i) związanego z produkcją broni, amunicji lub materiałów wojskowych lub handlem nimi;

(ii) odnoszącego się do działalności gospodarczej prowadzonej bezpośrednio lub pośrednio dla celów zaopatrzenia sił zbrojnych;

(iii) odnoszącego się do materiałów rozszczepialnych i materiałów do syntezy jądrowej lub materiałów służących do ich uzyskania; lub

(iv) podjętego w czasie wojny lub w obliczu innego zagrożenia w stosunkach międzynarodowych; lub

c) uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron przeprowadzenie jakiegokolwiek działania w celu wywiązania się z zobowiązań podjętych w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

ROZDZIAŁ 6

Płatności bieżące i przepływ kapitału

Artykuł 205.

Przepływy kapitału

W odniesieniu do transakcji na rachunku kapitałowym i finansowym bilansu płatniczego nieobjętych ust. 1, od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy i bez uszczerbku dla innych jej postanowień każda ze Stron zapewnia swobodny przepływ kapitału w zakresie:

a) kredytów związanych z transakcjami handlowymi, łącznie ze świadczeniem usług, w których udział ma rezydent jednej ze Stron;

b) pożyczek i kredytów finansowych udzielanych przez inwestorów drugiej Strony; oraz

c) udziałów kapitałowych w osobie prawnej, zdefiniowanej w art. 142, bez zamiaru ustanowienia lub utrzymania trwałych więzi gospodarczych.

Artykuł 206.

Wyjątki

Z zastrzeżeniem wymogu, zgodnie z którym takie środki nie mogą być stosowane w sposób, który stanowiłby środek arbitralnej lub nieuzasadnionej dyskryminacji między państwami, w przypadku gdy obowiązują podobne warunki lub ukryte ograniczenia dla przepływu kapitału, żadne z postanowień niniejszego rozdziału nie może być interpretowane jako zapobiegające przyjmowaniu lub egzekwowaniu przez którąkolwiek ze Stron środków:

a) niezbędnych do ochrony bezpieczeństwa publicznego lub moralności publicznej bądź do utrzymania porządku publicznego; lub

b) niezbędnych dla zapewnienia przestrzegania przepisów ustawowych i wykonawczych, które nie są sprzeczne z postanowieniami niniejszego tytułu, łącznie z przepisami odnoszącymi się do:

(i) zapobiegania przestępstwom, działaniom o charakterze oszukańczym i podstępnym lub niezbędnych w celu naprawiania skutków niewykonania umów, takich jak upadłość, niewypłacalność oraz ochrona praw wierzycieli;

(ii) środków przyjętych lub utrzymywanych w celu zapewnienia integralności i stabilności systemu finansowego Strony;

(iii) emisji, handlu lub obrotu papierami wartościowymi, opcjami, transakcjami typu futures i innymi pochodnymi;

(iv) sprawozdań finansowych lub przechowywania dokumentacji dotyczącej transferów, w przypadku gdy są one konieczne w celu wspierania egzekwowania prawa lub organów regulacyjnych w dziedzinie finansów; lub

(v) zapewnienia zgodności z nakazami lub orzeczeniami lub decyzjami wydanymi w postępowaniach sądowych lub administracyjnych.

Artykuł 207.

Środki ochronne

W szczególnych okolicznościach, jeżeli występują poważne trudności - w przypadku Republiki Armenii - w funkcjonowaniu polityki kursowej lub polityki pieniężnej lub - w przypadku Unii Europejskiej - w funkcjonowaniu polityki gospodarczej i pieniężnej, lub jeżeli Strona doświadcza poważnych trudności w zrównoważeniu bilansu płatniczego lub pozyskaniu finansowania zewnętrznego bądź gdy istnieje zagrożenie takimi trudnościami, dana Strona może wprowadzić absolutnie niezbędne środki ochronne związane z przepływami finansowymi, płatnościami lub transferami między Unią Europejską a Republiką Armenii na okres nieprzekraczający jednego roku. Strona przyjmująca lub utrzymująca w mocy środki ochronne bezzwłocznie informuje drugą Stronę o ich przyjęciu oraz przedstawia, najwcześniej jak to możliwe, harmonogram ich zniesienia.

ROZDZIAŁ 7

Własność intelektualna

Sekcja A

Cele i zasady

Artykuł 210.

Charakter i zakres zobowiązań

Strony zapewniają odpowiednie i skuteczne wykonanie umów międzynarodowych dotyczących własności intelektualnej, których są stronami, w tym Porozumienia WTO w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej, stanowiącego załącznik 1C do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu ("porozumienie TRIPS"). Niniejszy rozdział uzupełnia i szczegółowo określa prawa i obowiązki Stron wynikające z porozumienia TRIPS i innych umów międzynarodowych w dziedzinie własności intelektualnej.

Podsekcja I

Prawo autorskie i prawa pokrewne

Artykuł 212.

Przyznana ochrona

Artykuł 213.

Autorzy

Każda ze Stron nadaje autorom prawo wyłączne do zezwolenia lub zakazu:

a) bezpośredniego lub pośredniego, czasowego lub trwałego zwielokrotniania ich utworów, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

b) jakiejkolwiek formy publicznej dystrybucji poprzez sprzedaż lub w inny sposób oryginalnego utworu lub jego kopii;

c) jakiegokolwiek publicznego przekazu ich utworów, drogą przewodową lub bezprzewodową, w tym publicznego udostępniania ich utworów w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie; oraz

d) wynajmu i wypożyczania oryginałów i kopii ich utworów.

Artykuł 214.

Wykonawcy

Każda ze Stron nadaje wykonawcom prawo wyłączne do zezwolenia lub zakazu:

a) utrwalania 25 ich wykonań;

b) bezpośredniego lub pośredniego, czasowego lub trwałego zwielokrotniania ich utrwalonych wykonań, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

c) publicznego udostępnienia, poprzez sprzedaż lub w inny sposób, utrwalonych wykonań;

d) publicznego udostępniania ich utrwalonych wykonań, drogą przewodową lub bezprzewodową, w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie;

e) bezprzewodowego nadawania oraz publicznego przekazu ich wykonań artystycznych, chyba że wykonania te stanowią same w sobie nadawane wykonanie lub oparte są na utrwaleniu;

f) wynajmu i wypożyczania ich utrwalonych wykonań.

Artykuł 215.

Producenci fonogramów

Każda ze Stron nadaje producentom fonogramów prawo wyłączne do zezwolenia lub zakazu:

a) bezpośredniego lub pośredniego, czasowego lub trwałego zwielokrotniania ich fonogramów, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części;

b) publicznego udostępnienia, poprzez sprzedaż lub w inny sposób, fonogramów lub ich kopii;

c) publicznego udostępniania ich fonogramów, drogą przewodową lub bezprzewodową, w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie; oraz

d) wynajmu i wypożyczania ich fonogramów.

Artykuł 216.

Organizacje nadawcze

Każda ze Stron nadaje organizacjom nadawczym prawo wyłączne do zezwolenia lub zakazu:

a) utrwalania ich audycji, niezależnie od tego, czy audycje te są emitowane przewodowo czy bezprzewodowo, w tym za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego;

b) bezpośredniego lub pośredniego, tymczasowego lub trwałego zwielokrotniania ich utrwalonych audycji, w jakikolwiek sposób i w jakiejkolwiek formie, w całości lub w części, niezależnie od tego, czy audycje te są emitowane przewodowo czy bezprzewodowo, w tym za pośrednictwem przekazu kablowego lub satelitarnego;

c) publicznego udostępniania utrwalonych audycji, drogą przewodową lub bezprzewodową, w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie;

d) publicznego udostępnienia ich utrwalonych audycji, poprzez sprzedaż lub w inny sposób; oraz

e) bezprzewodowej retransmisji ich audycji oraz przekazu publicznego ich audycji, jeśli ten przekaz następuje w miejscach dostępnych publicznie za opłatą wstępu.

Artykuł 217.

Nadawanie i przekaz publiczny

Każda ze Stron zapewnia wykonawcom i producentom prawo do jednorazowego godziwego wynagrodzenia płatnego przez użytkownika, jeżeli fonogram opublikowany w celach handlowych lub zwielokrotniony egzemplarz takiego fonogramu zostaną użyte do nadania drogą bezprzewodową lub w jakikolwiek sposób odtworzone publicznie. Każda ze Stron zapewnia podział takiego wynagrodzenia między właściwych wykonawców i producentów fonogramów. W przypadku braku porozumienia w tej sprawie między wykonawcami i producentami fonogramów każda ze Stron może określić warunki podziału wynagrodzenia między nimi.

Artykuł 218.

Okres ochrony

Jeżeli Strona przewiduje indywidualne prawa w odniesieniu do utworów zbiorowych lub wyznaczenie osoby prawnej jako posiadacza prawa, czas ochrony jest liczony zgodnie z ust. 3, z wyjątkiem sytuacji, gdy osoby fizyczne, które stworzyły utwór, są zidentyfikowane jako takie w wersjach utworu, które zostały publicznie udostępnione. Niniejszy ustęp pozostaje bez uszczerbku dla praw zidentyfikowanych autorów, których możliwe do zidentyfikowania wkłady są włączone do takich utworów, do których to wkładów stosuje się ust. 1 i 2.

10.

Prawa majątkowe artystów wykonawców i producentów fonogramów wygasają po upływie 70 lat, licząc od daty pierwszej publikacji lub pierwszego publicznego udostępnienia, w zależności od tego, które z tych wydarzeń miało miejsce wcześniej. Strona może zastosować skuteczne środki w celu zapewnienia, aby zyski wygenerowane w trakcie 20-letniego okresu ochrony następującego po upływie okresu 50 lat były dzielone sprawiedliwie pomiędzy artystów wykonawców i producentów.

Artykuł 219.

Ochrona środków technologicznych

Każda ze Stron zapewnia odpowiednią ochronę prawną zapobiegającą wytwarzaniu, przywozowi, dystrybucji, sprzedaży, wypożyczaniu, reklamowaniu sprzedaży lub wypożyczania lub posiadaniu w celach handlowych urządzeń, produktów lub części składowych, lub świadczeniu usług, które:

a) stanowią przedmiot promocji, reklamy lub sprzedaży w celu obejścia jakichkolwiek skutecznych środków technologicznych;

b) mają jedynie ograniczony cel handlowy lub zastosowanie inne niż w celu obejścia jakichkolwiek skutecznych środków technologicznych; lub

c) są zaprojektowane, produkowane, dostosowane lub świadczone głównie w celu umożliwienia lub ułatwienia obejścia skutecznych środków technologicznych.

Do celów niniejszego rozdziału pojęcie "środki technologiczne" oznacza wszelkiego rodzaju technologie, urządzenia lub części składowe, które, przy normalnym funkcjonowaniu, są przeznaczone do udaremnienia lub ograniczenia czynności w odniesieniu do utworów lub innych przedmiotów, które nie zostały dopuszczone przez posiadacza prawa autorskiego lub praw pokrewnych prawu autorskiemu zgodnie z prawodawstwem krajowym. Środki technologiczne uważa się za skuteczne w przypadku, gdy korzystanie z objętego ochroną utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną jest kontrolowane przez posiadaczy prawa autorskiego poprzez zastosowanie kodu dostępu lub mechanizmu zabezpieczenia, takiego jak szyfrowanie, kodowanie lub inna transformacja utworu lub innego przedmiotu objętego ochroną, lub mechanizmu kontroli kopiowania, które spełniają cel ochronny.

Artykuł 220.

Ochrona informacji o zarządzaniu prawami

Każda ze Stron zapewnia odpowiednią ochronę prawną zapobiegającą podejmowaniu przez kogokolwiek bez odpowiedniego zezwolenia któregokolwiek z następujących działań:

a) usunięcia lub zmiany jakichkolwiek elektronicznych informacji o zarządzaniu prawami;

b) dystrybucji, przywozu w celu dystrybucji, nadawania, przekazywania lub upublicznienia dzieł lub innych przedmiotów ochrony zgodnie z niniejszym rozdziałem, z których usunięto lub zmieniono bez odpowiedniego zezwolenia elektroniczne informacje o zarządzaniu prawami,

jeżeli taka osoba wie lub ma uzasadnione podstawy, by wiedzieć, że poprzez to powoduje, umożliwia, ułatwia lub ukrywa naruszenie praw autorskich lub praw pokrewnych prawu autorskiemu przewidziane w ustawodawstwie krajowym.

Artykuł 221.

Wyjątki i ograniczenia

Każda ze Stron zapewnia, aby tymczasowe czynności zwielokrotniania, o których mowa w art. 213-217, które mają charakter przejściowy lub przypadkowy, stanowią integralną i zasadniczą część procesu technologicznego, których jedynym celem jest umożliwienie: a) emisji w ramach sieci łączącej osoby trzecie poprzez pośrednika lub b) zgodnego z prawem korzystania z utworu lub innego przedmiotu ochrony i które nie mają odrębnego znaczenia ekonomicznego, były wyłączone z prawa do zwielokrotniania ustanowionego w art. 213-217 niniejszej Umowy.

Artykuł 222.

Prawo artysty do odsprzedaży dzieła sztuki

Artykuł 223.

Współpraca w zakresie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi

Podsekcja II

Znaki towarowe

Artykuł 225.

Prawa ze znaku towarowego

Rejestracja znaku towarowego pociąga za sobą przyznanie właścicielowi wyłącznych praw do tego znaku. Właściciel jest uprawniony do zakazania wszelkim osobom trzecim, które nie posiadają jego zgody, używania w obrocie handlowym:

a) jakiegokolwiek oznaczenia identycznego ze znakiem towarowym dla towarów lub usług identycznych z tymi, dla których znak towarowy jest zarejestrowany; oraz

b) jakiegokolwiek oznaczenia identycznego ze znakiem towarowym lub do niego podobnego dla towarów lub usług identycznych z tymi, dla których zarejestrowano znak towarowy, lub do nich podobnych, w przypadku gdy takie wykorzystanie skutkowałoby prawdopodobieństwem wprowadzenia w błąd odbiorców, w tym prawdopodobieństwem skojarzenia oznaczenia ze znakiem towarowym.

Artykuł 226.

Procedura rejestracji

Artykuł 227.

Znaki towarowe powszechnie znane

W celu nadania skuteczności ochronie znaków towarowych powszechnie znanych, o których mowa w art. 6bis konwencji paryskiej (1967) oraz art. 16 ust. 2 i 3 porozumienia TRIPS, każda ze Stron stosuje wspólne zalecenie dotyczące przepisów o ochronie znaków towarowych powszechnie znanych, przyjęte przez Zgromadzenie Unii paryskiej o ochronie własności przemysłowej oraz Zgromadzenie Ogólne Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) na 34. serii spotkań zgromadzeń państw członkowskich WIPO w dniach 20-29 września 1999 r.

Artykuł 229.

Podstawy wygaśnięcia

Każda ze Stron przewiduje, że znak towarowy ulega wygaśnięciu, jeżeli w nieprzerwanym okresie co najmniej trzech lat znak ten nie został wprowadzony do rzeczywistego używania na danym terytorium w powiązaniu z towarami lub usługami, dla których jest zarejestrowany, i nie istnieją żadne uzasadnione powody jego nieużywania.

Nikt nie może żądać stwierdzenia wygaśnięcia praw właściciela znaku towarowego, jeżeli w przedziale czasu pomiędzy upływem minimalnego trzyletniego okresu i złożeniem wniosku o wygaśnięcie rozpoczęło się lub zostało wznowione rzeczywiste używanie znaku towarowego.

Rozpoczęcie lub wznowienie używania w okresie trzech miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia i które nastąpiło najwcześniej w momencie upływu co najmniej trzyletniego nieprzerwanego okresu nieużywania, nie jest jednak brane pod uwagę, w przypadku gdy przygotowania do rozpoczęcia lub wznowienia używania podjęte zostały dopiero wówczas, gdy właściciel dowiedział się o możliwości złożenia wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia.

Znak towarowy podlega również wygaśnięciu, jeżeli po dacie rejestracji:

a) w wyniku działania lub zaniechania właściciela stał się nazwą powszechnie używaną w odniesieniu do towarów lub usług, dla których został zarejestrowany; lub

b) w wyniku używania znaku towarowego przez właściciela lub za jego zgodą, w odniesieniu do towarów lub usług, dla których został on zarejestrowany, zachodzi możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd, w szczególności co do natury, jakości lub pochodzenia geograficznego towarów lub usług.

Podsekcja III

Oznaczenia geograficzne

Artykuł 231.

Uznane oznaczenia geograficzne

Artykuł 232.

Dodawanie nowych oznaczeń geograficznych

Strony nie mają obowiązku dodawania nowych oznaczeń geograficznych do wykazu, o którym mowa w ust. 1, w przypadku gdy:

a) oznaczenie geograficzne byłoby sprzeczne z nazwą odmiany roślin lub rasy zwierząt i może z tego powodu wprowadzić w błąd konsumenta co do prawdziwego pochodzenia danego produktu;

b) w świetle istniejącego renomowanego lub powszechnie znanego znaku towarowego ochrona takiego oznaczenia geograficznego mogłaby wprowadzić konsumenta w błąd co do prawdziwej tożsamości produktu lub

c) nazwa ma charakter rodzajowy.

Artykuł 233.

Zakres ochrony oznaczeń geograficznych

Oznaczenia geograficzne wymienione w załączniku X są chronione przez każdą ze Stron przed:

a) wszelkim bezpośrednim lub pośrednim wykorzystaniem chronionej nazwy w celach handlowych w odniesieniu do porównywalnych produktów niezgodnych ze specyfikacją produktu objętego nazwą chronioną, lub w zakresie, w jakim takie użycie wykorzystuje renomę oznaczenia geograficznego;

b) wszelkim niewłaściwym stosowaniem, naśladowaniem bądź przywołaniem, nawet jeśli podane jest prawdziwe pochodzenie produktu lub chroniona nazwa jest podana w tłumaczeniu, w formie transkrypcji lub transliteracji, lub z dodaniem takiego określenia jak: "w stylu", "typu", "zgodnie z metodą", "jak produkowane w", "imitacja", "o smaku", "podobne do" itp.;

c) wszelkim innym nieprawdziwym lub wprowadzającym w błąd określeniem miejsca pochodzenia lub wytwarzania, właściwości lub podstawowych cech produktu, mogącym stworzyć mylne wrażenie co do jego pochodzenia, znajdującym się na opakowaniu wewnętrznym lub zewnętrznym, w materiale reklamowym lub w dokumentach odnoszących się do danego produktu bądź na opakowaniu produktu w pojemniku; oraz

d) wszelkimi innymi praktykami, które mogłyby wprowadzać konsumenta w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu.

W przypadku całkowicie lub częściowo homonimicznych oznaczeń geograficznych ochronę przyznaje się każdemu takiemu oznaczeniu geograficznemu, pod warunkiem że było ono użyte w dobrej wierze i z należytym uwzględnieniem zastosowań lokalnych i tradycyjnych oraz rzeczywistego ryzyka pomyłki.

Bez uszczerbku dla art. 23 porozumienia TRIPS Strony wspólnie uzgadniają praktyczne warunki zastosowania, na podstawie których homonimiczne oznaczenia geograficzne będą rozróżniane, uwzględniając przy tym konieczność zapewnienia sprawiedliwego traktowania producentów i uniknięcia sytuacji, w której konsumenci mogliby zostać wprowadzeni w błąd.

Nazwa homonimiczna prowadząca do błędnego przekonania konsumentów, że produkt pochodzi z innego terytorium, nie może być zarejestrowana nawet w przypadku, gdy nazwa ta odpowiada nazwie faktycznego terytorium, regionu lub miejsca pochodzenia danego produktu.

Artykuł 234.

Prawo do wykorzystania oznaczeń geograficznych

Artykuł 235.

Związek ze znakami towarowymi

Bez uszczerbku dla art. 232 ust. 2 lit. b) każda ze Stron chroni oznaczenia geograficzne wymienione w załączniku X również wtedy, gdy istnieje wcześniejszy znak towarowy. Przez wcześniejszy znak towarowy rozumie się znak towarowy, którego wykorzystanie odpowiada jednej z sytuacji, o których mowa w art. 233 ust. 1 i w odniesieniu do którego złożono wniosek bądź który został zarejestrowany lub ustanowiony poprzez użycie - jeżeli prawodawstwo danej Strony przewiduje taką możliwość - w dobrej wierze na terytorium jednej ze Stron przed datą złożenia przez drugą Stronę wniosku o ochronę oznaczenia geograficznego na mocy niniejszej Umowy. Taki znak towarowy może nadal być używany i wznawiany pomimo ochrony oznaczenia geograficznego, pod warunkiem że w przepisach Stron dotyczących znaków towarowych nie istnieje żaden powód nieważności lub cofnięcia znaku towarowego.

W drodze odstępstwa od ust. 4 wcześniejsze znaki towarowe Republiki Armenii, które składają się z oznaczeń geograficznych Unii Europejskiej "Cognac" lub "Champagne" bądź je zawierają, w tym w postaci transkrypcji lub tłumaczenia, są zarejestrowane dla produktów podobnych i nie spełniają wymogów odnośnej specyfikacji, podlegają unieważnieniu, wygaśnięciu lub zmianie w celu wyeliminowania tej nazwy jako elementu całego znaku towarowego najpóźniej w ciągu 14 lat w przypadku oznaczenia "Cognac" oraz dwóch lat w przypadku oznaczenia "Champagne", licząc od wejścia w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 237.

Postanowienia przejściowe

W okresie przejściowym wynoszącym 24 lata, licząc od dnia upływu pierwszego roku po dniu wejścia w życie niniejszej Umowy w przypadku oznaczenia "Cognac" oraz w okresie przejściowym wynoszącym trzy lata po dniu wejścia w życie niniejszej Umowy w przypadku oznaczenia "Champagne", ochrona tych oznaczeń geograficznych Unii Europejskiej na mocy niniejszej Umowy nie uniemożliwia używania tych nazw w odniesieniu do produktów pochodzących z Republiki Armenii i wywożonych do państw trzecich, jeżeli umożliwiają to przepisy ustawowe i wykonawcze danego państwa trzeciego, w celu oznaczenia i zaprezentowania niektórych porównywalnych produktów pochodzących z Republiki Armenii pod warunkiem, że:

a) nazwa na etykiecie jest podana wyłącznie w alfabecie innym niż łaciński;

b) prawdziwe pochodzenie produktu jest wyraźnie oznakowane w tym samym polu; oraz

c) sposób prezentacji nie wprowadza konsumenta w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu.

W okresie przejściowym wynoszącym 13 lat, licząc od upływu pierwszego roku po wejściu w życie niniejszej Umowy w przypadku oznaczenia "Cognac" oraz w okresie przejściowym wynoszącym dwa lata po wejściu w życie niniejszej Umowy w przypadku oznaczenia "Champagne", ochrona tych oznaczeń geograficznych Unii Europejskiej na mocy niniejszej Umowy nie uniemożliwia używania tych nazw w Republice Armenii pod warunkiem, że:

a) nazwa na etykiecie jest podana wyłącznie w alfabecie innym niż łaciński;

b) prawdziwe pochodzenie produktu jest wyraźnie oznakowane w tym samym polu oraz

c) sposób prezentacji nie wprowadza konsumenta w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu.

Unia Europejska zapewnia Republice Armenii pomoc techniczną i finansową do celów ułatwienia sprawnego i skutecznego zakończenia stosowania oznaczenia geograficznego Unii Europejskiej "Cognac" w odniesieniu do produktów pochodzących z Republiki Armenii, a także wsparcia przemysłu Republiki Armenii w utrzymaniu pozycji konkurencyjnej na rynkach eksportowych. Pomoc ta, zapewniana zgodnie z przepisami prawa UE, obejmuje w szczególności działania na rzecz opracowania nowej nazwy i promocji, reklamy i marketingu nowej nazwy na rynkach krajowych i tradycyjnych rynkach eksportowych.

Konkretne kwoty, rodzaje, mechanizmy i harmonogramy unijnej pomocy, o której mowa w ust. 4, określone są w pakiecie pomocy finansowo-technicznej, który zostanie ostatecznie uzgodniony przez Strony w ciągu roku od wejścia w życie niniejszej Umowy. Strony wspólnie opracowują zakres zadań dla takiego pakietu pomocy na podstawie dokładnej oceny potrzeb, które pomoc miałaby zaspokoić. Ocena ta zostaje sporządzona przez międzynarodową firmę konsultingową wybraną wspólnie przez Strony.

Artykuł 238.

Zasady ogólne

Artykuł 239.

Współpraca i przejrzystość

Artykuł 240.

Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych

Podkomitet ds. Oznaczeń Geograficznych dba również o prawidłowe funkcjonowanie niniejszej podsekcji i może rozpatrywać wszelkie sprawy związane z jej wdrożeniem i wykonaniem. Odpowiada on w szczególności za:

a) zmiany załącznika IX część A w zakresie odniesień do przepisów mających zastosowanie na terytorium każdej ze Stron;

b) zmiany załącznika IX część B w zakresie elementów dotyczących rejestracji i kontroli oznaczeń geograficznych;

c) zmiany załącznika X w zakresie wykazu oznaczeń geograficznych;

d) wymianę informacji na temat zmian w przepisach i polityce w zakresie oznaczeń geograficznych oraz wszelkich innych kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w obszarze oznaczeń geograficznych;

e) wymianę informacji na temat oznaczeń geograficznych w celu rozpatrzenia kwestii ich ochrony zgodnie z niniejszą podsekcją.

Podsekcja IV

Wzory

Artykuł 242.

Ochrona zarejestrowanych wzorów

Artykuł 243.

Ochrona wzorów niezarejestrowanych

Artykuł 244.

Wyjątki i ograniczenia

Ochrona wzoru nie obejmuje wzorów podyktowanych głównie względami technicznymi lub funkcjonalnymi. W szczególności prawo do wzoru nie obejmuje cech wyglądu produktu, które muszą być odtworzone w dokładnej formie i wymiarach, aby produkt, w który włączono wzór lub na którym jest on naniesiony, mógł zostać mechanicznie złożony lub połączony z innym produktem lub mógł zostać umieszczony w nim, na nim lub dookoła niego, tak aby oba produkty mogły spełniać swoje funkcje.

Podsekcja V

Patenty

Artykuł 247.

Patenty a zdrowie publiczne

Artykuł 248.

Dodatkowe świadectwo ochronne

Strony uznają, że produkty lecznicze oraz środki ochrony roślin chronione patentami na ich terytoriach mogą podlegać administracyjnej procedurze wydawania pozwolenia przed wprowadzeniem ich do obrotu. Strony uznają, że okres, który upływa między złożeniem wniosku o patent a wydaniem pierwszego pozwolenia na wprowadzenie produktu do obrotu na odpowiednim rynku, zdefiniowanego w tym celu w ich odnośnym prawodawstwie, może spowodować skrócenie okresu rzeczywistej ochrony w ramach patentu.

Podsekcja VI

Informacje niejawne

Artykuł 249.

Zakres ochrony w przypadku tajemnicy przedsiębiorstwa

Do celów niniejszej podsekcji:

a) "tajemnica przedsiębiorstwa" oznacza informacje, które:

(i) są poufne w tym sensie, że jako całość lub w szczególnym zestawie i zbiorze ich elementów nie są ogólnie znane ani łatwo dostępne dla osób z kręgów, które na ogół mają do czynienia z tym rodzajem informacji;

(ii) mają wartość handlową dlatego, że są poufne; oraz

(iii) poddane zostały przez osobę, pod której legalną kontrolą się znajdują, rozsądnym, w danych okolicznościach, działaniom dla utrzymania ich w tajemnicy;

b) "posiadacz tajemnicy przedsiębiorstwa" oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w sposób zgodny z prawem sprawuje kontrolę nad tajemnicą przedsiębiorstwa.

Do celów niniejszej podsekcji za niezgodne z uczciwą praktyką handlową uznaje się co najmniej następujące sposoby postępowania:

a) pozyskanie tajemnicy przedsiębiorstwa bez zgody posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa, dokonane przez nieuprawniony dostęp do dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji lub plików elektronicznych znajdujących się zgodnie z prawem pod kontrolą posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa i zawierających tę tajemnicę lub umożliwiających jej odkrycie, a także ich przywłaszczenie lub powielenie;

b) wykorzystanie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa dokonane bez zgody posiadacza tej tajemnicy przez osobę, która:

(i) pozyskała tajemnicę przedsiębiorstwa w sposób, o którym mowa w lit. a);

(ii) naruszyła umowę o poufności lub inny obowiązek nieujawniania tajemnicy przedsiębiorstwa; lub

(iii) naruszyła przewidziany w umowie lub inny obowiązek ograniczenia korzystania z tajemnicy przedsiębiorstwa;

c) pozyskanie, wykorzystanie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa dokonane przez osobę, która w momencie tego pozyskania, wykorzystania lub ujawnienia wiedziała lub w danych okolicznościach powinna była wiedzieć, że tajemnica ta pochodzi bezpośrednio lub pośrednio od osoby, która wykorzystała lub ujawniła tajemnicę niezgodnie z prawem w rozumieniu lit. b), w tym w przypadku gdy osoba taka została nakłoniona do działań, o których mowa w tej literze.

Żadne z postanowień niniejszej podsekcji nie jest rozumiane jako wymóg, aby Strony uznawały którykolwiek z poniższych sposobów postępowania za niezgodny z uczciwą praktyką handlową:

a) samodzielne odkrycie lub stworzenie odnośnych informacji przez inną osobę;

b) dokonanie inżynierii odwrotnej produktu przez osobę, która go zgodnie z prawem posiada i na której nie spoczywa żaden prawny obowiązek ograniczania dostępu do odnośnych informacji;

c) pozyskanie, wykorzystanie lub ujawnienie informacji wymaganych lub dopuszczonych właściwym prawem krajowym;

d) wykorzystanie przez pracowników doświadczenia i umiejętności zdobytych uczciwie w trakcie zwykłego przebiegu ich zatrudnienia.

Artykuł 250.

Sądowe postępowania cywilne i środki zaradcze dotyczące tajemnicy przedsiębiorstwa

Każda ze Stron zapewnia, aby uczestnicy sądowego postępowania cywilnego, o którym mowa w art. 249, lub osoby mające dostęp do dokumentów uwzględnionych w tym postępowaniu podlegały zakazowi wykorzystania lub ujawnienia jakiejkolwiek rzeczywistej lub domniemanej tajemnicy przedsiębiorstwa, którą właściwe organy sądowe - w odpowiedzi na należycie uzasadniony wniosek zainteresowanej strony - oznaczyły jako poufną, a z którą wymienione osoby zapoznały się na skutek wspomnianego uczestnictwa lub dostępu.

Każda ze Stron stanowi, że w cywilnym postępowaniu sądowym, o którym mowa w art. 249, uprawnienia jej organów sądowych obejmują co najmniej:

a) nakładanie środków tymczasowych uniemożliwiających pozyskanie, użycie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa w sposób niezgodny z uczciwą praktyką handlową;

b) wydawanie nakazów sądowych uniemożliwiających pozyskanie, użycie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa w sposób niezgodny z uczciwą praktyką handlową;

c) nakazywanie osobie, która wiedziała lub powinna była wiedzieć, że nabywa, wykorzystuje lub ujawnia tajemnicę przedsiębiorstwa w sposób niezgodny z uczciwą praktyką handlową, aby zapłaciła posiadaczowi tajemnicy przedsiębiorstwa odszkodowanie odpowiadające szkodzie poniesionej w wyniku takiego pozyskania, użycia lub ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa;

d) stosowanie szczególnych środków w celu ochrony poufności rzeczywistej lub domniemanej tajemnicy przedsiębiorstwa powstałej w trakcie postępowania cywilnego dotyczącego domniemanego pozyskania, wykorzystania i ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa w sposób niezgodny z uczciwą praktyką handlową; takie szczególne środki mogą obejmować, zgodnie z prawem krajowym właściwej Strony, możliwość:

(i) ograniczenia dostępu do całości lub części niektórych dokumentów;

(ii) ograniczenia dostępu do przesłuchań oraz ich zapisów lub protokołów; oraz

(iii) udostępnienia nieobjętej klauzulą poufności wersji orzeczenia sądowego, z której usunięto lub zredagowano fragmenty zawierające tajemnice przedsiębiorstwa; oraz

e) nałożenia kar na strony postępowania lub inne osoby podlegające właściwości sądu za naruszenie środków zaradczych lub środków zastosowanych przez sąd na podstawie ust. 1 lub lit. d) niniejszego ustępu dotyczących ochrony rzeczywistej lub domniemanej tajemnicy przedsiębiorstwa powstałej w trakcie danego postępowania.

Artykuł 251.

Ochrona danych przekazanych w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego

Każda ze Stron zapewnia, aby przez okres ośmiu lat od pierwszego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu na terytorium danej Strony organ publiczny odpowiedzialny za udzielenie takiego pozwolenia nie brał pod uwagę poufnych informacji handlowych ani wyników badań przedklinicznych i badań klinicznych przekazanych w pierwszym wniosku o wydanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, a następnie przedłożonych przez osobę lub podmiot - publiczny lub prywatny - w załączeniu do innego wniosku o wydanie pozwolenia na wprowadzenie produktu leczniczego do obrotu, bez wyraźnej zgody osoby lub podmiotu, który te dane przedłożył, chyba że umowy międzynarodowe uznane przez obie Strony stanowią inaczej.

W okresie dziesięciu lat, licząc od dnia udzielenia pierwszego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu na terytorium danej Strony, pozwolenie na dopuszczenie do obrotu udzielone na każdy następny wniosek na podstawie wyników badań przedklinicznych lub badań klinicznych przedłożonych w pierwszym pozwoleniu na dopuszczenie do obrotu nie umożliwia wprowadzenia produktu leczniczego do obrotu, chyba że kolejny wnioskodawca przedstawi własne wyniki badań przedklinicznych lub badań klinicznych (bądź wyniki takich badań wykorzystane za zgodą strony, która przekazała informacje), spełniając w ten sposób te same wymogi co pierwszy wnioskodawca.

Produkty niespełniające wymogów określonych w niniejszym ustępie nie są dopuszczane do obrotu.

Artykuł 252.

Ochrona danych w zakresie środków ochrony roślin

Każda ze Stron uznaje tymczasowe prawo właściciela badania lub sprawozdania z badania złożonego po raz pierwszy w celu uzyskania pozwolenia na dopuszczenie środka ochrony roślin do obrotu. Podczas takiego okresu badanie lub sprawozdanie z badania nie może być wykorzystywane na korzyść jakichkolwiek innych osób ubiegających się o uzyskanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu środka ochrony roślin, z wyjątkiem przypadków, gdy pierwszy właściciel wyraził na to wyraźną zgodę. W niniejszej podsekcji takie tymczasowe prawo określa się mianem "ochrony danych".

Okresy, o których mowa w ust. 3, przedłuża się o trzy miesiące dla każdego rozszerzenia pozwolenia na zastosowania małoobszarowe, jeżeli posiadacz pozwolenia złoży wniosek co najmniej pięć lat po dacie udzielenia pierwszego pozwolenia przez właściwy organ. Całkowity okres ochrony danych nie może w żadnej sytuacji przekroczyć 13 lat. W przypadku środków ochrony roślin charakteryzujących się niskim poziomem ryzyka całkowity okres ochrony nie może w żadnej sytuacji przekroczyć 15 lat.

Pojęcie "zastosowanie małoobszarowe" oznacza wykorzystanie środka ochrony roślin na terytorium danej Strony w odniesieniu do roślin lub produktów roślinnych, które nie są powszechnie uprawiane na tym terytorium lub są powszechnie uprawiane, aby sprostać wyjątkowym potrzebom związanym z ochroną roślin.

Podsekcja VII

Odmiany roślin

Sekcja C

Egzekwowanie praw własności intelektualnej

Podsekcja I

Postanowienia ogólne

Artykuł 254.

Obowiązki ogólne

Strony potwierdzają swoje zobowiązania wynikające z porozumienia TRIPS, a w szczególności z jego części III. Każda ze Stron ustanawia określone w niniejszej sekcji środki uzupełniające, procedury i środki zaradcze niezbędne, aby zapewnić egzekwowanie praw własności intelektualnej. Te środki, procedury i środki zaradcze muszą być sprawiedliwe i słuszne, nie mogą być nadmiernie skomplikowane czy kosztowne ani też pociągać za sobą nierozsądnych ograniczeń czasowych czy nieuzasadnionych opóźnień.

Do celów podsekcji II pojęcie "prawa własności intelektualnej" obejmuje co najmniej następujące elementy:

a) prawo autorskie,

b) prawa pokrewne prawu autorskiemu,

c) prawo sui generis autora bazy danych,

d) prawa autora topografii układu scalonego,

e) prawa ze znaku towarowego,

f) prawa ze wzoru,

g) prawa z patentu łącznie z prawami wynikającymi z dodatkowych świadectw ochronnych,

h) oznaczenia geograficzne,

i) prawa ze wzoru użytkowego,

j) prawa wynikające z systemu ochrony odmian roślin oraz

k) nazwy handlowe, jeżeli są one chronione jako wyłączne prawa w danym prawie krajowym.

Tajemnica przedsiębiorstwa jest wyłączona z zakresu stosowania niniejszej sekcji. Egzekwowanie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa omówiono w art. 250.

Artykuł 255.

Podmioty uprawnione

Każda ze Stron za osoby uprawnione do występowania o zastosowanie środków, procedur i środków zaradczych, o których mowa w niniejszej sekcji oraz w części III porozumienia TRIPS, uznaje:

a) posiadaczy praw własności intelektualnej zgodnie z przepisami prawa właściwego;

b) wszystkie inne osoby uprawnione do korzystania z tych praw, w szczególności licencjobiorców, w zakresie dozwolonym przez prawo właściwe i zgodnie z nim;

c) organizacje zbiorowego zarządzania prawami własności intelektualnej, które są prawnie uznane za uprawnione do reprezentowania posiadaczy praw własności intelektualnej, w zakresie dozwolonym przez prawo właściwe i zgodnie z nim;

d) profesjonalne organizacje zrzeszające pełnomocników, prawnie uznane za uprawnione do reprezentowania posiadaczy praw własności intelektualnej, w zakresie dozwolonym przez prawo właściwe i zgodnie z nim.

Podsekcja II

Dochodzenie i egzekwowanie praw w postępowaniu cywilnym

Artykuł 256.

Środki zabezpieczenia dowodów

Każda ze Stron zapewnia, aby nawet przed rozpoczęciem postępowania dotyczącego istoty sprawy, na wniosek podmiotu, który przedstawił rozsądnie dostępne dowody uzasadniające zarzut naruszenia jego prawa własności intelektualnej lub zagrożenie naruszenia tego prawa, właściwe organy sądowe mogły nakazać wprowadzenie natychmiastowych i skutecznych środków tymczasowych w celu zabezpieczenia odpowiednich dowodów dotyczących domniemanego naruszenia, z zastrzeżeniem ochrony informacji poufnych.

Środki tymczasowe, o których mowa w ust. 1, mogą obejmować szczegółowy opis z pobieraniem próbek lub bez lub zajęcie fizyczne domniemanych towarów naruszających prawo, a także, w stosownych przypadkach, materiałów i narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji takich towarów oraz związanych z nimi dokumentów. W razie konieczności środki tymczasowe podejmuje się bez wysłuchania drugiej strony, w szczególności w przypadku gdy jakakolwiek zwłoka może spowodować dla posiadacza praw nieodwracalną szkodę lub gdy istnieje wyraźne ryzyko, że dowody zostaną zniszczone. Druga strona ma prawo do bycia wysłuchaną w rozsądnym terminie.

Artykuł 257.

Prawo do informacji

Każda ze Stron zapewnia, aby w postępowaniach cywilnych w sprawie naruszenia prawa własności intelektualnej oraz w odpowiedzi na uzasadniony i odpowiedni wniosek strony skarżącej właściwe organy sądowe mogły nakazać, by informacje dotyczące pochodzenia i sieci dystrybucyjnych towarów i usług naruszających prawo własności intelektualnej zostały dostarczone przez sprawcę naruszenia, każdą inną osobę będącą stroną sporu lub świadka w takiej sprawie.

Do celów niniejszego ustępu termin "każda inna osoba" oznacza osobę, która:

a) znajdowała się w posiadaniu towarów naruszających prawo na skalę handlową;

b) korzystała z usług naruszających prawo na skalę handlową;

c) świadczyła na skalę handlową usługi wykorzystywane w działaniach naruszających prawo lub

d) została wskazana przez osobę, o której mowa w niniejszym ustępie, jako zaangażowana w produkcję, wytwarzanie lub dystrybucję towarów lub świadczenie usług.

W stosownych przypadkach, informacja, o której mowa w niniejszym ustępie, zawiera:

a) nazwy i adresy producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy towarów lub usług, jak również przewidywanych hurtowników i detalistów oraz

b) informacje o produkowanych, wytworzonych, dostarczonych, otrzymanych lub zamówionych ilościach, jak również o cenie uzyskanej za dane towary lub usługi.

Niniejszy artykuł stosuje się bez uszczerbku dla innych przepisów, które:

a) przyznają podmiotowi uprawnionemu prawa do otrzymania pełniejszej informacji;

b) regulują wykorzystanie informacji przekazanej na podstawie niniejszego artykułu w postępowaniach cywilnych i karnych;

c) regulują odpowiedzialność za niewłaściwe skorzystanie z prawa do informacji;

d) umożliwiają odmowę przekazania informacji, które zmusiłyby osobę, o której mowa w ust. 1, do przyznania się do udziału lub udziału jej bliskich krewnych w naruszeniu prawa własności intelektualnej, lub

e) regulują ochronę poufności źródeł informacji lub przetwarzania danych osobowych.

Artykuł 258.

Środki tymczasowe i zabezpieczające

Każda ze Stron zapewnia, aby organy sądowe mogły - na wniosek wnioskodawcy - wydać przeciwko domniemanemu sprawcy naruszenia tymczasowy nakaz sądowy mający zapobiec jakiemukolwiek nieuchronnemu naruszeniu prawa własności intelektualnej. Organy sądowe mogą również zabronić, tymczasowo, a w razie ustanowienia w prawie krajowym kary pienieznej, w stosownych przypadkach, pod rygorem jej okresowego uiszczania, , dalszego domniemanego naruszania tego prawa, lub w przypadku kontynuowania naruszenia, nakazać złożenie zabezpieczenia zapewniającego pokrycie strat poniesionych przez posiadacza prawa. Tymczasowy nakaz sądowy może być także wydany na tych samych warunkach przeciwko pośrednikowi, którego usługi są używane przez osobę trzecią do naruszania prawa własności intelektualnej.

W przypadku domniemanych naruszeń na skalę handlową każda ze Stron zapewnia, aby w przypadku, gdy wnioskodawca wskaże okoliczności, które mogłyby zagrozić naprawieniu szkód, organy sądowe mogły zarządzić tymczasowe zajęcie ruchomości i nieruchomości domniemanego sprawcy naruszenia, łącznie z zablokowaniem jego konta bankowego i innych aktywów. W tym celu właściwe organy mogą zarządzić przedłożenie dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych lub stosowny dostęp do odpowiednich informacji.

Artykuł 259.

Środki naprawcze

Każda ze Stron zapewnia, aby właściwe organy sądowe mogły nakazać, - na wniosek wnioskodawcy oraz bez uszczerbku dla jakichkolwiek odszkodowań należnych uprawnionemu z tytułu naruszenia oraz bez żadnego rodzaju rekompensaty, co najmniej ostateczne wycofanie z kanałów handlowych lub zniszczenie towarów, w przypadku których stwierdzono naruszenie prawa własności intelektualnej. W stosownych przypadkach właściwe organy sądowe mogą również nakazać zniszczenie głównych materiałów i narzędzi wykorzystywanych do tworzenia lub wytwarzania tych towarów.

Artykuł 261.

Środki alternatywne

Strona może postanowić, że w stosownych przypadkach i na wniosek osoby, która może podlegać środkom określonym w art. 259 lub art. 260 właściwe organy sądowe, zamiast zastosować środki ustanowione w wymienionych artykułach, mogą zasądzić odszkodowanie pieniężne na rzecz strony poszkodowanej. Tego rodzaju odszkodowanie pieniężne wypłacane jest, jeżeli osoba podlegająca takim środkom działała nieumyślnie i nie dopuściła się niedbalstwa oraz jeżeli wykonanie środków, o których mowa w art. 259 i 260, spowodowałoby dla niej niewspółmierną szkodę, a odszkodowanie pieniężne na rzecz strony poszkodowanej wydaje się stosunkowo satysfakcjonujące.

Artykuł 262.

Odszkodowania

Każda ze Stron zapewnia, aby na wniosek poszkodowanej strony właściwe organy sądowe nakazały sprawcy naruszenia, który świadomie lub mając rozsądne podstawy do posiadania takiej wiedzy, zaangażował się w naruszającą działalność, wypłacenie uprawnionemu odszkodowań odpowiednich do rzeczywistego uszczerbku, jaki poniósł on w wyniku naruszenia. Ustanawiając odszkodowanie, organy sądowe:

a) uwzględniają wszystkie odpowiednie zagadnienia, takie jak negatywne skutki gospodarcze, łącznie z utraconymi zyskami, poniesione przez stronę poszkodowaną, wszelki nieuczciwy zysk osiągnięty przez sprawcę naruszenia oraz, w stosownych przypadkach, elementy inne niż czynniki gospodarcze, takie jak szkoda moralna, jaką uprawniony odniósł wskutek naruszenia: lub

b) jako alternatywę do lit. a) mogą one, w stosownych przypadkach, ustanowić odszkodowanie jako płatność ryczałtową na podstawie co najmniej takich elementów, jak wysokość opłat licencyjnych lub opłat należnych w przypadku złożenia przez sprawcę naruszenia wniosku o upoważnienie do wykorzystywania danych praw własności intelektualnej.

Podsekcja III

Egzekwowanie praw przy kontroli granicznej

Artykuł 266.

Egzekwowanie praw przy kontroli granicznej

Nie później niż trzy lata od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy Strony podejmą dyskusje na temat uprawnień swoich organów celnych do utrzymania w mocy lub zawieszenia - z własnej inicjatywy - zwolnienia objętych kontrolą celną towarów, w odniesieniu do których istnieje podejrzenie naruszenia znaków towarowych, praw autorskich i praw pokrewnych, oznaczeń geograficznych, patentów, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, topografii układów scalonych i praw do ochrony odmian roślin.

Strony zgodnie postanawiają współpracować w odniesieniu do międzynarodowego handlu towarami, które mogą naruszać prawa własności intelektualnej. W tym celu każda ze Stron ustanawia punkt kontaktowy w ramach swojej administracji celnej i powiadamia o tym drugą Stronę. Współpraca taka obejmuje wymianę informacji dotyczących mechanizmów uzyskiwania danych od uprawnionych, najlepszych praktyk i doświadczeń w zakresie strategii zarządzania ryzykiem, jak również informacji pomagających w identyfikowaniu przesyłek zawierających towary, w przypadku których podejrzewa się naruszenie prawa własności intelektualnej. Wszelkie informacje przekazuje się z pełnym poszanowaniem przepisów o ochronie danych osobowych mających zastosowanie na terytorium każdej ze Stron.

Podsekcja IV

Pozostałe postanowienia dotyczące egzekwowania praw

Artykuł 268.

Współpraca

W ramach współpracy między Stronami podejmuje się między innymi następujące działania:

a) wymianę informacji na temat ram prawnych w dziedzinie praw własności intelektualnej oraz stosownych przepisów dotyczących ich ochrony i egzekwowania, a także wymianę doświadczeń w Unii Europejskiej i Republice Armenii w zakresie postępów w pracach legislacyjnych w tych kwestiach;

b) wymianę doświadczeń i informacji na temat egzekwowania praw własności intelektualnej;

c) wymianę doświadczeń w zakresie egzekwowania praw własności intelektualnej na szczeblu centralnym i niższym od centralnego przez organy celne, policję, organy administracyjne i sądowe;

d) koordynację działań w celu zapobiegania wywozowi podrobionych towarów, w tym również z państwami trzecimi;

e) budowanie zdolności oraz wymianę i szkolenie pracowników;

f) promowanie i rozpowszechnianie informacji na temat praw własności intelektualnej, między innymi w środowisku przedsiębiorców i w społeczeństwie obywatelskim, a także zwiększanie świadomości społecznej dotyczącej tej problematyki wśród konsumentów i posiadaczy praw;

g) zacieśnianie współpracy instytucjonalnej, na przykład między urzędami ds. własności intelektualnej obu Stron; oraz

h) aktywne zwiększanie świadomości i inicjatywy edukacyjne wśród ogółu społeczeństwa w zakresie polityki praw własności intelektualnej, m.in. przez formułowanie skutecznych strategii w celu określenia kluczowych odbiorców oraz tworzenie programów komunikacyjnych służących podniesieniu świadomości konsumentów i mediów na temat skutków naruszania własności intelektualnej, w tym zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa oraz powiązań z przestępczością zorganizowaną.

ROZDZIAŁ 8

Zamówienia publiczne

Artykuł 269.

Związek z Porozumieniem WTO w sprawie zamówień rządowych

Strony potwierdzają swoje wzajemne prawa i obowiązki wynikające ze zmienionego Porozumienia w sprawie zamówień rządowych z 2012 r. 26 ("Porozumienie WTO w sprawie zamówień rządowych"). Prawa i obowiązki ustanowione tym porozumieniem, w tym specyfikacje określone przez każdą ze Stron w odpowiednich załącznikach do dodatku I, stanowią integralną część niniejszej Umowy i są objęte dwustronnym mechanizmem rozstrzygania sporów ustanowionych w rozdziale 13.

Artykuł 270.

Dodatkowy zakres stosowania

Artykuł 271.

Ograniczenia dodatkowe

W odniesieniu do zamówień objętych odpowiednimi załącznikami do dodatku I do Porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych, a także do zamówień objętych załącznikiem XI do niniejszej Umowy Strony stosują następujące ograniczenia dodatkowe:

Elektroniczna publikacja ogłoszeń o zamówieniu

Każda ze Stron zapewnia, aby wszystkie ogłoszenia o planowanych zamówieniach były udostępniane bezpośrednio i nieodpłatnie za pomocą środków elektronicznych za pośrednictwem pojedynczego punktu dostępu w internecie. Ponadto ogłoszenia mogą być też publikowane na łamach odpowiedniego medium papierowego. Tego rodzaju medium musi być szeroko rozpowszechnione, a ogłoszenia muszą być łatwo dostępne dla odbiorców, co najmniej do upływu terminu wskazanego w ogłoszeniu.

Wymogi dotyczące procedur odwoławczych

Każda ze Stron zapewnia, aby zastosowane środki dotyczące procedur odwoławczych określonych w art. XVIII Porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych zapewniały niezbędne uprawnienia do:

a) wprowadzenia - w najwcześniejszym możliwym terminie, w drodze postępowania zabezpieczającego - środków tymczasowych w celu naprawy domniemanego naruszenia lub zapobieżenia dalszym szkodom wobec zainteresowanych podmiotów, w tym zawieszenia lub doprowadzenia do zawieszenia procedury udzielania zamówienia publicznego lub wykonania decyzji podjętych przez instytucję zamawiającą;

b) uchylenia lub doprowadzenia do uchylenia bezprawnych decyzji, w tym usunięcia dyskryminujących warunków technicznych, ekonomicznych lub finansowych zawartych w ogłoszeniu o planowanym zamówieniu, dokumentach zamówienia lub we wszelkich innych dokumentach związanych z procedurą udzielenia zamówienia; oraz

c) przyznania odszkodowania podmiotom, które doznały uszczerbku w wyniku naruszenia.

Członkowie niezależnych organów odwoławczych nie reprezentują żadnej instytucji zamawiającej.

Każda ze Stron zapewnia, aby organy odpowiedzialne za procedury odwoławcze o charakterze innym niż sądowe:

a) zawsze uzasadniały one swoje decyzje na piśmie;

b) wszelkie domniemane nielegalne środki zastosowane przez niezależny organ odwoławczy oraz wszelkie domniemane uchybienia w wykonywaniu powierzonych mu uprawnień mogły być przedmiotem kontroli sądowej lub kontroli ze strony innego niezależnego organu będącego sądem lub trybunałem i niezależnego od instytucji zamawiającej i organu odwoławczego;

c) członkowie takiego niezależnego organu byli powoływani i odwoływani na takich samych warunkach jak sędziowie, jeżeli chodzi o organ odpowiedzialny za ich powołanie, okres ich kadencji oraz ich odwołanie;

d) co najmniej przewodniczący takiego niezależnego organu miał takie same kwalifikacje prawne i zawodowe jak sędziowie; oraz

e) niezależny organ podejmował decyzje po przeprowadzeniu postępowania, w którym wysłuchane są obie strony, a decyzje te są prawnie wiążące w sposób określony przez każdą ze Stron.

Okres zawieszenia

Instytucja zamawiająca nie może zawrzeć umowy w wyniku decyzji o udzieleniu zamówienia wchodzącego w zakres niniejszego rozdziału przed upływem:

a) okresu zawieszenia wynoszącego co najmniej 10 dni kalendarzowych ze skutkiem od dnia następującego po dniu, w którym decyzja o udzieleniu zamówienia została wysłana do zainteresowanych oferentów i kandydatów, za pomocą faksu lub środków elektronicznych; lub

b) okresu zawieszenia wynoszącego co najmniej 15 dni kalendarzowych ze skutkiem od dnia następującego po dniu, w którym decyzja o udzieleniu zamówienia została wysłana do zainteresowanych oferentów i kandydatów, lub co najmniej 10 dni kalendarzowych ze skutkiem od dnia następującego po dniu otrzymania decyzji o udzieleniu zamówienia w przypadku komunikacji za pomocą innych środków.

W innym wypadku Strona może postanowić, że bieg okresu zawieszenia rozpoczyna się w momencie publikacji decyzji o udzieleniu zamówienia w nieodpłatnym medium elektronicznym zgodnie z art. XVI.2 Porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych.

Oferenci są uważani za zainteresowanych do czasu ich ostatecznego wykluczenia. Wykluczenie ma charakter ostateczny, jeśli zainteresowani oferenci zostali o nim powiadomieni i jeżeli zostało ono uznane za zgodne z prawem przez niezależny organ odwoławczy albo nie może już podlegać procedurze odwołania. Kandydaci są uważani za zainteresowanych, jeżeli przed zawiadomieniem o decyzji o udzieleniu zamówienia instytucja zamawiająca nie przekazała informacji o odrzuceniu ich wniosku zainteresowanym oferentom.

Nieskuteczność

Każda ze Stron zapewnia - w przypadku gdy instytucja zamawiająca bezzasadnie udzieliła zamówienia bez wcześniejszej publikacji - aby takie zamówienie było uznawane za nieskuteczne przez organ odwoławczy niezależny od instytucji zamawiającej lub przez organ sądowy lub by jego nieskuteczność była wynikiem decyzji takiego organu.

W przepisach prawa każdej ze Stron określa się konsekwencje uznania zamówienia za nieskuteczne przez ustanowienie anulowania z mocą wsteczną wszelkich zobowiązań umownych bądź anulowania zobowiązań jeszcze niezrealizowanych. W tym ostatnim przypadku Strona przewiduje zastosowanie innego rodzaju sankcji.

10.

Każda ze Stron zapewnia, aby dostawcy drugiej Strony, którzy prowadzą już działalność komercyjną na jej terytorium w wyniku ustanowienia, przejęcia lub utrzymania osoby prawnej, korzystali z traktowania narodowego w zakresie udzielania jakichkolwiek zamówień publicznych danej Strony na jej terytorium. Obowiązek ten stosuje się bez względu na to, czy zamówienie jest objęte załącznikami Stron do dodatku I do Porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych lub załącznikiem XI do niniejszej Umowy.

Zastosowanie mają przy tym wyjątki ogólne ustanowione w art. III Porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych.

ROZDZIAŁ 9

Handel i zrównoważony rozwój

Artykuł 272.

Cele i zakres

Strony odwołują się do Agendy 21 Konferencji Narodów Zjednoczonych "Środowisko i Rozwój" z 1992 r., Deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy z 1998 r., Planu działań w sprawie zrównoważonego rozwoju przyjętego w Johannesburgu w 2002 r., deklaracji ministerialnej Rady Gospodarczo-Społecznej ONZ zatytułowanej: "Tworzenie na poziomie krajowym i międzynarodowym środowiska sprzyjającego generowaniu pełnego i produktywnego poziomu zatrudnienia i godnej pracy dla wszystkich oraz jego wpływu na zrównoważony rozwój" z 2006 r., deklaracji MOP dotyczącej sprawiedliwości społecznej na rzecz uczciwej globalizacji z 2008 r., dokumentu końcowego Konferencji ONZ z 2012 r. w sprawie Zrównoważonego Rozwoju zatytułowanego "Przyszłość, jakiej chcemy" oraz przyjętego w 2015 r. programu ONZ zatytułowanego: "Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030". Strony potwierdzają swoje zobowiązania w zakresie promowania rozwoju handlu międzynarodowego w sposób przyczyniający się do realizacji celu zrównoważonego rozwoju, dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń, oraz zapewniający uwzględnianie i odzwierciedlanie tego celu na wszystkich poziomach swoich stosunków handlowych.

Artykuł 273.

Prawo do regulacji oraz poziomy ochrony

Uznając wzajemne prawo do określenia polityki i priorytetów zrównoważonego rozwoju, ustanowienia własnych krajowych norm w zakresie ochrony środowiska i ochrony pracy oraz do przyjęcia lub zmiany w związku z tym odpowiednich przepisów ustawowych i polityk, zgodnie ze swoimi zobowiązaniami wynikającymi z uznanych na poziomie międzynarodowym norm i umów, o których mowa w art. 274 i 275, każda ze Stron dąży do zapewnienia, aby jej krajowe przepisy i polityki przewidywały wysoki poziom ochrony środowiska i pracy oraz mu sprzyjały, i podejmują starania, aby wciąż ulepszać te przepisy i polityki oraz podstawowe poziomy ochrony.

Artykuł 274.

Międzynarodowe normy i umowy dotyczące pracy

Strony uznają pełne i wydajne zatrudnienie oraz godną pracę dla wszystkich za kluczowe elementy w kontekście globalizacji oraz potwierdzają swoje zobowiązanie do promowania rozwoju handlu międzynarodowego w sposób sprzyjający pełnemu i wydajnemu zatrudnieniu oraz godnej pracy dla wszystkich. W tym kontekście Strony zobowiązują się do wzajemnych konsultacji i współpracy, w stosownych przypadkach, na temat związanych z handlem zagadnień dotyczących pracy, będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Zgodnie ze swoimi zobowiązaniami wynikającymi z członkostwa w MOP oraz z Deklaracji MOP dotyczącej Podstawowych Zasad i Praw w Pracy oraz działań uzupełniających z 1998 r. Strony zobowiązują się do przestrzegania, promowania i stosowania w prawie i w praktyce, na całym swoim terytorium uznanych na poziomie międzynarodowym podstawowych norm pracy, zapisanych w najważniejszych konwencjach МOP i protokołach do tych konwencji, takich jak w szczególności:

a) wolność zrzeszania się oraz skuteczne uznawanie prawa do negocjacji zbiorowych;

b) likwidacja wszelkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej;

c) skuteczne zniesienie pracy dzieci; oraz

d) likwidacja dyskryminacji w obszarze zatrudnienia i wykonywania zawodu.

Artykuł 275.

Międzynarodowe normy i umowy dotyczące środowiska

Strony uznają znaczenie międzynarodowego zarządzania i umów dotyczących środowiska jako odpowiedzi wspólnoty międzynarodowej na światowe lub regionalne problemy związane ze środowiskiem oraz podkreślają konieczność wzmacniania wzajemnego wspierania polityk w dziedzinie handlu oraz środowiska. W tym kontekście Strony zobowiązują się w stosownych przypadkach do konsultacji i współpracy w zakresie negocjacji na temat związanych z handlem zagadnień środowiskowych oraz innych zagadnień środowiskowych związanych z handlem, będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.

Strony potwierdzają swoje zobowiązanie do osiągnięcia celów Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) z 1992 r., protokołu do tej konwencji przyjętego w Kioto w 1998 r. oraz porozumienia paryskiego z 2015 r. Strony zobowiązują się do współpracy w celu wzmocnienia wielostronnego, opartego na przepisach systemu w ramach UNFCCC oraz do współpracy w zakresie dalszego rozwijania i wdrażania międzynarodowych ram dotyczących zmian klimatu w ramach UNFCCC oraz związanych z nimi umów i decyzji.

Artykuł 276.

Handel i inwestycje wspierające zrównoważony rozwój

Strony potwierdzają zaangażowanie w intensywniejsze przyczynianie się handlu do celów zrównoważonego rozwoju w wymiarze gospodarczym, społecznym i środowiskowym. W tym celu Strony:

a) uznają korzystny wpływ, jaki podstawowe normy pracy i godna praca mogą wywierać na efektywność gospodarczą, innowacyjność i wydajność, oraz dążą do większej spójności między politykami handlowymi a politykami pracy;

b) podejmują wszelkie działania w celu ułatwienia i promowania handlu i inwestycji w przyjazne dla środowiska towary i usługi, w tym poprzez usuwanie związanych z nimi barier pozataryfowych;

c) starają się ułatwiać usuwanie przeszkód w handlu lub inwestycjach w odniesieniu do towarów i usług mających szczególne znaczenie dla łagodzenia skutków zmiany klimatu i przystosowania się do niej, takich jak zrównoważone i odnawialne źródła energii, energooszczędne produkty i usługi, między innymi przez:

(i) przyjęcie ram politycznych sprzyjających wprowadzaniu najlepszych dostępnych technologii;

(ii) promowanie standardów odpowiadających na problemy środowiskowe i gospodarcze; oraz

(iii) minimalizowanie barier technicznych w handlu;

d) zgodnie postanawiają promować handel towarami, które sprzyjają lepszym warunkom socjalnym i praktykom przyjaznym dla środowiska, w tym towarami, które są objęte dobrowolnymi systemami zapewniania zgodności ze zrównoważonym rozwojem, takimi jak sprawiedliwy i etyczny handel oraz oznakowania ekologiczne; oraz

e) zgodnie postanawiają współpracować w zakresie promowania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, w tym poprzez wymianę informacji i najlepszych praktyk. W tym celu Strony korzystają z uznanych na szczeblu międzynarodowym odpowiednich zasad i porozumień, takich jak Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych, inicjatywa Global Compact oraz Trójstronna deklaracja zasad dotyczących przedsiębiorstw wielonarodowych i polityki społecznej MOP z 1977 r.

Artykuł 277.

Różnorodność biologiczna

Strony uznają wagę zapewnienia ochrony i zrównoważonego korzystania z różnorodności biologicznej jako głównego elementu służącego osiągnięciu zrównoważonego rozwoju oraz potwierdzają swoje zaangażowanie w ochronę i zrównoważone korzystanie z różnorodności biologicznej, zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej z 1992 r. i ratyfikowanymi protokołami do tej konwencji, strategicznym planem na rzecz różnorodności biologicznej, konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem z 1973 r. (CITES) oraz innymi odpowiednimi instrumentami międzynarodowymi, których są stronami.

W tym celu Strony:

a) promują zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych i przyczyniają się do ochrony różnorodności biologicznej w ramach działalności handlowej;

b) wymieniają informacje na temat działań w zakresie handlu produktami opartymi na zasobach naturalnych, mając na celu zatrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej i zmniejszenie presji na różnorodność biologiczną oraz, w stosownych przypadkach, współpracują w celu zmaksymalizowania wpływu oraz zapewnienia wzajemnego wspierania się polityk;

c) promują wpisywanie do dodatków do CITES gatunków, które spełniają określone w tej konwencji kryteria wymagane do takiego włączenia;

d) przyjmują i wdrażają skuteczne środki przeciwdziałające nielegalnemu handlowi produktami pochodzącymi z dzikich zwierząt lub roślin, w tym gatunkami chronionymi na mocy CITES, a także współpracują w ramach walki z nielegalnym handlem; oraz

e) współpracują na poziomie regionalnym i globalnym w celu promowania:

(i) ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej w ekosystemach naturalnych lub rolnych, w tym gatunków zagrożonych, ich siedlisk, obszarów naturalnych objętych specjalną ochroną oraz różnorodności genetycznej;

(ii) przywrócenia ekosystemów oraz wyeliminowania lub zmniejszenia negatywnego oddziaływania na środowisko wynikającego z wykorzystywania żywych i nieożywionych zasobów naturalnych lub ekosystemów; oraz

(iii) dostępu do zasobów genetycznych oraz sprawiedliwego i równego podziału korzyści wynikających z wykorzystania tych zasobów.

Artykuł 278.

Zrównoważone zarządzanie lasami i handel produktami leśnymi

W tym celu Strony:

a) wspierają handel produktami leśnymi pochodzącymi z lasów o zrównoważonej gospodarce leśnej, pozyskanymi zgodnie z przepisami krajowymi kraju, w którym zostały pozyskane.

b) wymieniają informacje na temat środków propagowania konsumpcji drewna i produktów z drewna pochodzących z lasów o zrównoważonej gospodarce leśnej, a w stosownych przypadkach, współpracują w rozwijaniu takich środków;

c) przyjmują środki w celu promocji ochrony powierzchni terenów zalesionych i zwalczania nielegalnego wyrębu drzew oraz związanego z tym handlu, w tym w stosownych przypadkach, w odniesieniu do państw trzecich;

d) wymieniają informacje na temat działań na rzecz poprawy gospodarki leśnej oraz, w stosownych przypadkach, współpracują na rzecz zmaksymalizowania wpływu i zapewnienia wzajemnego wspierania się ich odpowiednich polityk służących wykluczeniu nielegalnie pozyskanego drewna i produktów z drewna z przepływów handlowych;

e) promują wpisywanie do dodatków do CITES gatunków drewna, które spełniają określone w tej konwencji kryteria wymagane do takiego włączenia; oraz

f) współpracują na poziomie regionalnym i światowym w celu wspierania ochrony powierzchni terenów zalesionych i zrównoważonego gospodarowania wszelkimi rodzajami lasów, z wykorzystaniem systemu certyfikacji, promującego odpowiedzialne zarządzanie lasami.

Artykuł 279.

Handel i zrównoważone zarządzanie żywymi zasobami morskimi

Uwzględniając znaczenie odpowiedzialnego i zrównoważonego gospodarowania zasobami rybnymi oraz promowania dobrego zarządzania w handlu, Strony:

a) promują najlepsze praktyki w zarządzaniu rybołówstwem w celu zapewnienia ochrony zasobów rybnych i gospodarowania nimi w sposób zrównoważony, zgodnie z podejściem ekosystemowym;

b) przyjmują skuteczne środki w celu monitorowania i kontroli działalności połowowej;

c) wspierają skoordynowane systemy gromadzenia danych i dwustronnej współpracy naukowej w celu ulepszenia opinii naukowych na potrzeby zarządzania rybołówstwem;

d) współpracują w zwalczaniu za pomocą kompleksowych, skutecznych i przejrzystych środków nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów (NNN) oraz działań związanych z połowami; oraz

e) wdrażają strategie i środki w celu wykluczenia produktów NNN z przepływów handlowych i swoich rynków, zgodnie z międzynarodowym planem działania na rzecz zapobiegania nielegalnym, nieraportowanym i nieuregulowanym połowom oraz ich powstrzymywania i eliminowania przyjętym przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO).

Artykuł 280.

Utrzymywanie poziomów ochrony

Artykuł 282.

Przejrzystość

Każda ze Stron, zgodnie ze swoimi krajowymi przepisami ustawowymi i wykonawczymi oraz rozdziałem 12, zapewnia, aby wszelkie środki, których celem jest ochrona środowiska i warunków pracy, które mogą mieć wpływ na handel lub inwestycje, były opracowywane, wprowadzane i wdrażane w sposób przejrzysty, aby towarzyszyły im odpowiednie zawiadomienia i konsultacje publiczne i aby były należycie i w odpowiednim czasie przekazywane podmiotom niepaństwowym i konsultowane z nimi.

Artykuł 284.

Współpraca w dziedzinie handlu i zrównoważonego rozwoju

Strony uznają znaczenie współpracy w zakresie zagadnień związanych z handlem w polityce ochrony środowiska i pracy w dążeniu do osiągnięcia celów niniejszej Umowy. Mogą one współpracować między innymi w następujących dziedzinach:

a) aspekty handlu i zrównoważonego rozwoju związane z pracą lub ochroną środowiska na forach międzynarodowych, w szczególności w ramach WTO, MOP, Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP), Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju i wielostronnych umów dotyczących środowiska;

b) metodologia i wskaźniki dla związanych z handlem ocen oddziaływania na zrównoważony rozwój;

c) wpływ przepisów, norm i zasad w dziedzinie pracy i środowiska na handel, jak również wpływ zasad w zakresie handlu i inwestycji na pracę i środowisko, w tym na rozwijanie przepisów i polityki w dziedzinie pracy i ochrony środowiska;

d) dodatni i ujemny wpływ niniejszej Umowy na zrównoważony rozwój i sposoby wzmocnienia tego wpływu, zapobiegania mu lub łagodzenia jego skutków, z uwzględnieniem ocen oddziaływania na zrównoważony rozwój, przeprowadzanych przez jedną albo obie Strony;

e) promowanie ratyfikacji i skutecznego wdrażania podstawowych, priorytetowych i innych aktualnych konwencji MOP oraz protokołów do tych konwencji, a także wielostronnych porozumień dotyczących środowiska mających znaczenie z punktu widzenia handlu;

f) wspieranie prywatnych i publicznych systemów certyfikacji, identyfikowalności i etykietowania, w tym systemów oznakowania ekologicznego;

g) promowanie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw, na przykład poprzez działania na rzecz podnoszenia świadomości, przestrzegania i wdrażania międzynarodowych wytycznych i zasad oraz działań następczych z nimi związanych;

h) związane z handlem aspekty programu godnej pracy opracowanego przez MOP, łącznie ze wzajemnymi powiązaniami między handlem a pełnym i wydajnym zatrudnieniem, dostosowaniem rynku pracy, podstawowymi normami pracy, systemami skutecznych środków odwoławczych (w tym inspekcjami pracy) w celu zachowania praw pracowniczych, statystykami pracy, rozwojem zarządzania zasobami ludzkimi i kształceniem przez całe życie, ochroną socjalną i włączeniem społecznym, a także dialogiem społecznym i równouprawnieniem płci;

i) związane z handlem aspekty wielostronnych umów dotyczących środowiska, w tym współpraca celna;

j) związane z handlem aspekty obecnej i przyszłej międzynarodowej strategii przeciwdziałania zmianie klimatu, w tym środki na rzecz promocji technologii niskoemisyjnych i efektywności energetycznej;

k) związane z handlem środki promocji ochrony i zrównoważonego wykorzystania różnorodności biologicznej, w tym zwalczanie nielegalnego handlu produktami pochodzącymi z dzikich zwierząt lub roślin;

l) związane z handlem środki mające na celu promocję ochrony lasów i zrównoważonej gospodarki leśnej, a co za tym idzie - zmniejszenia wylesiania, w tym poprzez nielegalne pozyskiwanie drewna; oraz

m) związane z handlem środki promocji zrównoważonych praktyk połowowych oraz obrotu produktami rybnymi zarządzanymi w zrównoważony sposób.

Artykuł 285.

Rozstrzyganie sporów

Rozdział 13 sekcja C podsekcja II nie stosuje się do sporów objętych niniejszym rozdziałem. W odniesieniu do każdego takiego sporu, po tym jak organ arbitrażowy przedstawi swoje sprawozdanie końcowe na podstawie art. 325 i 326, Strony, uwzględniając wspomniane sprawozdanie, omawiają odpowiednie środki, jakie mają zostać wdrożone. Komitet Partnerstwa monitoruje wdrażanie takich środków i śledzi tę sprawę, w tym za pośrednictwem mechanizmu, o którym mowa w art. 284 ust. 3.

ROZDZIAŁ 10

Konkurencja

Sekcja B

Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym i łączenie przedsiębiorstw

Artykuł 287.

Ramy ustawodawcze

Każda ze Stron przyjmuje lub utrzymuje w mocy swoje przepisy, które dotyczą wszystkich sektorów gospodarki 27 i skutecznie rozstrzyga kwestię wszystkich następujących praktyk:

a) umowy horyzontalne i wertykalne między przedsiębiorstwami, decyzje zrzeszeń przedsiębiorstw i praktyki uzgodnione, których celem lub skutkiem jest zapobieganie konkurencji, jej ograniczanie lub zakłócanie;

b) nadużywanie przez jedno lub więcej przedsiębiorstw pozycji dominującej; oraz

c) koncentracje przedsiębiorstw w znacznym stopniu zakłócające efektywną konkurencję, w szczególności w wyniku stworzenia lub wzmocnienia pozycji dominującej.

Do celów niniejszego rozdziału przepisy tego prawa będą w dalszej części zwane "prawem konkurencji" 28 .

Wszystkie przedsiębiorstwa - zarówno prywatne, jak i publiczne - podlegają prawu konkurencji, o którym mowa w ust. 1. Stosowanie prawa konkurencji nie może utrudniać wykonywania - w wymiarze prawnym ani faktycznym - powierzonych tym przedsiębiorstwom szczególnych zadań leżących w interesie publicznym. Przypadki zwolnienia z przestrzegania prawa konkurencji przyjętego przez Strony są ograniczone do zadań, które leżą w interesie publicznym, są proporcjonalne do założonych celów polityki publicznej i przejrzyste.

Artykuł 288.

Wdrożenie

Artykuł 289.

Współpraca

Sekcja C

Dotacje

Artykuł 290.

Zasady

Strony zgodnie postanawiają, że Strona może udzielać dotacji, gdy są one niezbędne do osiągnięcia celów polityki publicznej. Strony uznają jednak, że niektóre dotacje mogą zakłócać właściwe funkcjonowanie rynków i osłabiać korzyści płynące z liberalizacji handlu. Co do zasady Strona nie może przyznawać dotacji przedsiębiorstwom dostarczającym towary lub usługi, jeżeli takie dotacje wpływają lub mogą wpływać negatywnie na konkurencję lub handel.

Artykuł 291.

Definicja i zakres

Do celów niniejszego rozdziału dotacja jest środkiem, który spełnia warunki określone w art. 1.1 Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych, stanowiącego załącznik 1A do porozumienia WTO ("porozumienie SCM"), bez względu na to, czy jest on przyznany przedsiębiorstwu dostarczającemu towary czy usługi.

Ust. 1 nie ma wpływu na wynik przyszłych dyskusji w ramach WTO na temat definicji dotacji na usługi. W zależności od postępów osiągniętych w tych dyskusjach na poziomie WTO Strony mogą przyjąć na forum Komitetu Partnerstwa decyzję o zaktualizowaniu niniejszej Umowy w tym zakresie.

Postanowieniom niniejszego rozdziału podlegają dotacje przyznawane wszystkim przedsiębiorstwom, tak publicznym, jak i prywatnym. Stosowanie reguł określonych w niniejszej sekcji nie może utrudniać wykonywania - w wymiarze prawnym ani faktycznym - szczególnych usług użyteczności publicznej powierzonych tym przedsiębiorstwom. Przypadki zwolnienia ze stosowania reguł określonych w niniejszej sekcji są ograniczone do zadań, które leżą w interesie publicznym, są proporcjonalne do przypisanych im celów polityki publicznej i przejrzyste.

Artykuł 293.

Przejrzystość

Artykuł 294.

Konsultacje

Artykuł 295.

Dotacje podlegające warunkom

Każda ze Stron stosuje odpowiednie warunki do następujących dotacji, jeżeli mają one lub jest prawdopodobne, że będą miały negatywny wpływ na handel lub inwestycje drugiej Strony:

a) dopuszcza się porozumienie prawne, zgodnie z którym rząd jest bezpośrednio lub pośrednio odpowiedzialny za pokrycie długów lub innych zobowiązań niektórych przedsiębiorstw, pod warunkiem że zakres takiej gwarancji jest ograniczony, jeśli chodzi o kwotę długu lub zobowiązania bądź okres ważności gwarancji; oraz

b) dopuszcza się dotacje dla niewypłacalnych lub niewydolnych przedsiębiorstw, w różnej postaci (w tym pożyczek i gwarancji, wypłat gotówkowych, zastrzyków kapitałowych, dostarczania aktywów poniżej cen rynkowych oraz ulg podatkowych) o okresie zapadalności powyżej jednego roku, pod warunkiem sporządzenia wiarygodnego planu restrukturyzacji opartego na realistycznych założeniach w celu przywrócenia długoterminowej rentowności takiego niewypłacalnego lub niewydolnego przedsiębiorstwa w rozsądnym czasie i przy jego udziale w kosztach restrukturyzacji 29 ⁽30 .

Sekcja D

Postanowienia ogólne

Artykuł 298.

Poufność

ROZDZIAŁ 11

Przedsiębiorstwa państwowe

Artykuł 300.

Instytucja delegowana

O ile nie stwierdzono inaczej, każda ze Stron zapewnia, aby każde przedsiębiorstwo - w tym przedsiębiorstwo państwowe, przedsiębiorstwo posiadające szczególne uprawnienia lub przywileje bądź wyznaczony monopolista - któremu Strona oddelegowała uprawnienia regulacyjne, administracyjne lub inny rodzaj władzy publicznej któregokolwiek szczebla, w trakcie wykonywania tych uprawnień działało zgodnie z obowiązkami Strony wynikającymi z niniejszej Umowy.

Artykuł 301.

Definicje

Do celów niniejszego artykułu stosuje się następujące definicje:

a) "przedsiębiorstwo państwowe" oznacza przedsiębiorstwo, w tym jego jednostkę zależną, w której Strona bezpośrednio lub pośrednio:

(i) posiada ponad 50 % kapitału subskrybowanego bądź kontroluje ponad 50 % głosów przypadających na akcje emitowane przez to przedsiębiorstwo;

(ii) może wyznaczać ponad połowę członków zarządu przedsiębiorstwa lub organu równoważnego; lub

(iii) może sprawować kontrolę nad przedsiębiorstwem;

b) "przedsiębiorstwo posiadające szczególne uprawnienia lub przywileje" oznacza każde przedsiębiorstwo, w tym jego jednostki zależne, publiczne lub prywatne, któremu Strona przekazała, w wymiarze prawnym lub faktycznym, szczególne prawna lub przywileje. Strona udziela szczególnych praw lub przywilejów, gdy wyznacza, lub ogranicza do co najmniej dwóch, liczbę przedsiębiorstw upoważnionych do dostarczania towarów lub usług, nie kierując się przy tym wyłącznie obiektywnymi, proporcjonalnymi i niedyskryminacyjnymi kryteriami, znacząco ograniczając w ten sposób zdolność innych przedsiębiorstw do dostarczania tych samych towarów lub usług na tym samym obszarze geograficznym na zasadniczo równoważnych warunkach;

c) "wyznaczony monopolista" oznacza jednostkę prowadzącą działalność handlową, w tym grupę jednostek lub agencję rządową, a także ewentualną jednostkę zależną, która na danym rynku na terytorium Strony została wyznaczona na wyłącznego dostawcę lub nabywcę określonych towarów lub usług; nie dotyczy to jednak jednostki, której przyznane zostało wyłączne prawo własności intelektualnej, wyłącznie ze względu na takie przyznanie;

d) "działalność handlowa" oznacza działalność, której efektem końcowym jest wyprodukowanie towaru lub dostarczenie usługi, które zostaną sprzedane na właściwym rynku w ilościach i po cenach określonych przez przedsiębiorstwo, i którą podjęto w celu zarobkowym, a która nie obejmuje działalności podjętej przez przedsiębiorstwo, które:

(i) jest nienastawione na zysk;

(ii) prowadzi swoją działalność po kosztach; lub

(iii) świadczy usługi publiczne;

e) "względy handlowe" oznaczają cenę, jakość, dostępność, zbywalność, transport oraz inne warunki zakupu lub sprzedaży bądź inne czynniki, które w zwykłych warunkach zostałyby wzięte pod uwagę przy podejmowaniu decyzji handlowych przedsiębiorstwa prowadzącego działalność zgodnie z zasadami gospodarki rynkowej obowiązującymi w odnośnej dziedzinie lub branży; oraz

f) "wyznaczać" oznacza ustanawiać monopol, udzielać nań zezwolenia bądź też rozszerzać jego zakres, tak aby objąć nim dodatkowy towar lub usługę.

Artykuł 302.

Zakres stosowania

Art. 304:

a) nie stosuje się do sektorów określonych w art. 143 i 148;

b) nie stosuje się do jakichkolwiek środków wdrażanych przez przedsiębiorstwa państwowe, przedsiębiorstwa posiadające szczególne uprawnienia lub przywileje bądź przez wyznaczonych monopolistów, gdyby - w razie przyjęcia lub utrzymania przez Stronę tego samego środka - zastosowanie miało zastrzeżenie tej Strony zgłoszone wobec obowiązku zapewnienia traktowania narodowego lub uprzywilejowanego traktowania na podstawie art. 144, określone w harmonogramie danej Strony, stanowiącym załącznik VIII-A w przypadku Unii Europejskiej lub załącznik VIII-E w przypadku Republiki Armenii, oraz

c) stosuje się do działalności handlowej przedsiębiorstw państwowych, przedsiębiorstw posiadających szczególne uprawnienia lub przywileje bądź wyznaczonych monopolistów, jeżeli ta sama działalność miałaby wpływ na handel usługami, w odniesieniu do którego Strona podjęła zobowiązanie na podstawie art. 149 i 150, z zastrzeżeniem warunków lub ograniczeń określonych w harmonogramie danej Strony stanowiącym załącznik VIII-B w przypadku Unii Europejskiej lub załącznik VIII-F w przypadku Republiki Armenii.

Artykuł 303.

Postanowienia ogólne

Artykuł 304.

Niedyskryminacja i względy handlowe

Każda ze Stron zapewnia, aby jej przedsiębiorstwa państwowe, wyznaczeni monopoliści i przedsiębiorstwa posiadające szczególne uprawnienia lub przywileje, podczas prowadzenia działalności handlowej:

a) kierowały się względami handlowymi w ramach zakupu lub sprzedaży towarów lub usług, z wyjątkiem sytuacji, w których wykonują w jakimkolwiek aspekcie swoje obowiązki publiczne, o ile nie są one niezgodne z lit. b);

b) przy zakupie towarów lub usług:

(i) przyznawały towarom lub usługom dostarczonym przez przedsiębiorstwo drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż w przypadku podobnych towarów lub usług dostarczanych przez przedsiębiorstwa danej Strony; oraz

(ii) przyznawały towarom lub usługom dostarczonym przez przedsiębiorstwa drugiej Strony mającym siedzibę na jej terytorium traktowanie nie mniej korzystne niż w przypadku podobnych towarów lub usług dostarczanych na danym rynku przez przedsiębiorstwa mające siedzibę na terytorium danej Strony; oraz

c) przy sprzedaży towarów lub usług:

(i) przyznawały przedsiębiorstwom drugiej Strony traktowanie nie mniej korzystne niż w przypadku przedsiębiorstw danej Strony; oraz

(ii) przyznawały przedsiębiorstwom drugiej Strony mającym siedzibę na jej terytorium traktowanie nie mniej korzystne niż w przypadku przedsiębiorstw na danym rynku mającym siedzibę na terytorium danej Strony.

Artykuł 305.

Zasady regulacyjne

Każda ze Stron zapewnia, aby żaden organ regulacyjny ustanowiony lub utrzymany przez Strony nie był zależny od przedsiębiorstw podlegających jego regulacjom, tak aby mógł on pełnić swoje funkcje regulacyjne w sposób skuteczny i bezstronny w podobnych okolicznościach w odniesieniu do wszystkich przedsiębiorstw podlegających jego regulacjom, w tym przedsiębiorstw państwowych, przedsiębiorstw posiadających szczególne uprawnienia lub przywileje oraz wyznaczonych monopolistów.

Bezstronność pełnienia powierzonych funkcji przez organ regulacyjny będzie oceniana przez odniesienie do ogólnego modelu lub praktyki działania tego organu regulacyjnego.

W tych sektorach, w których Strony ustanowiły w innych rozdziałach określone obowiązki organu regulacyjnego, zastosowanie mają odnośne postanowienia zawarte w innych rozdziałach.

Artykuł 306.

Przejrzystość

W przypadku gdy Strona ma powody, by uważać, że jej interesy objęte niniejszym rozdziałem są naruszane przez działalność handlową przedsiębiorstwa drugiej Strony wymienionego w art. 300 oraz że są one objęte zakresem stosowania niniejszego rozdziału, może zwrócić się z pisemnym wnioskiem do drugiej Strony o udzielenie informacji na temat działalności tego przedsiębiorstwa powiązanej z działaniami objętymi niniejszym rozdziałem.

We wniosku o udzielenie takich informacji wskazuje się przedsiębiorstwo, produkty lub usługi oraz rynki, których dotyczy, a także informację, że przedsiębiorstwo stosuje praktyki, które utrudniają realizację wymiany handlowej lub inwestycji między Stronami.

Informacje przekazane na podstawie ust. 1 obejmują:

a) strukturę własności i prawa głosu w przedsiębiorstwie określające odsetek udziałów oraz praw głosu, które Strona lub przedsiębiorstwo określone w art. 300 posiadają łącznie;

b) opis wszelkich szczególnych udziałów lub szczególnych praw głosu bądź innych praw, które posiada Strona lub przedsiębiorstwo określone w art. 300, w przypadku gdy prawa te różnią się od praw wynikających ze zwykłych udziałów w takim przedsiębiorstwie;

c) strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa; skład jego zarządu lub równoważnego organu sprawującego bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad takim przedsiębiorstwem; krzyżowe powiązania kapitałowe oraz inne powiązania z różnymi przedsiębiorstwami lub grupami przedsiębiorstw, wymienionymi w art. 300;

d) opis jednostek administracji publicznej bądź organów publicznych, które regulują lub monitorują dane przedsiębiorstwo, opis struktury raportowania 32 oraz prawa i praktyki stosowane przez administrację publiczną lub inne organy publiczne przy powoływaniu, zwalnianiu lub wynagradzaniu kadry kierowniczej;

e) roczny dochód lub aktywa razem bądź obie te wartości; oraz

f) zwolnienia, niezgodne środki, immunitety oraz wszelkie inne środki, w tym korzystniejsze traktowanie, stosowane na terytorium Strony otrzymującej wniosek wobec jakiegokolwiek przedsiębiorstwa wymienionego w art. 300.

ROZDZIAŁ 12

Przejrzystość

Artykuł 309.

Publikacja

Każda ze Stron zapewnia, aby środki o zasięgu ogólnym przyjęte po dniu wejścia w życie niniejszej Umowy:

a) były bezzwłocznie publikowane i łatwo dostępne za pośrednictwem urzędowo wyznaczonego medium, w tym w wersji elektronicznej, tak aby zainteresowane osoby miały możliwość zapoznać się z ich treścią;

b) w miarę możliwości zawierały jasny opis celu i uzasadnienia takich środków; oraz

c) przewidywały odpowiednio długi czas między publikacją a dniem wejścia w życie, z wyjątkiem należycie uzasadnionych przypadków.

Każda ze Stron:

a) dokłada starań w celu opublikowania z odpowiednim wyprzedzeniem wszelkich wniosków zmierzających do przyjęcia lub zmiany środków o zasięgu ogólnym, wraz z wyjaśnieniem celu oraz uzasadnieniem wniosku;

b) zapewnia zainteresowanym osobom odpowiednią możliwość wyrażenia uwag na temat każdego wniosku o przyjęcie lub zmianę środka o zasięgu ogólnym, a zwłaszcza zapewnia im odpowiednio dużo czasu w tym celu; oraz

c) dokłada starań w celu uwzględnienia uwag zainteresowanych osób na temat każdego takiego wniosku.

Artykuł 310.

Zapytania i punkty kontaktowe

Każda ze Stron utrzymuje lub ustanawia odpowiednie mechanizmy odpowiadania na zapytania od jakichkolwiek osób na temat wszelkich środków o zasięgu ogólnym, w sprawie których złożono wniosek lub które już obowiązują, w tym na temat stosowania takich środków. Zapytania można składać za pośrednictwem punktów kontaktowych ustanowionych na mocy ust. 1 lub, w stosownych przypadkach, za pomocą innego mechanizmu, o ile w niniejszej Umowie nie zostanie ustanowiony specjalny mechanizm w tym celu.

Artykuł 311.

Stosowanie środków o zasięgu ogólnym

Każda ze Stron stosuje w sposób jednolity, obiektywny, bezstronny i racjonalny wszystkie środki o zasięgu ogólnym. W tym celu, stosując takie środki względem poszczególnych osób fizycznych lub prawnych, towarów lub usług drugiej Strony w konkretnych przypadkach, każda ze Stron:

a) dokłada wszelkich starań, aby z odpowiednim wyprzedzeniem zawiadamiać zainteresowane osoby, których postępowanie bezpośrednio dotyczy, zgodnie ze swoimi procedurami, o wszczęciu postępowania, dołączając informację o rodzaju postępowania, oświadczenie organu wszczynającego postępowanie oraz ogólny opis każdej spornej kwestii;

b) zapewnia takim zainteresowanym osobom odpowiednią możliwość przedstawienia faktów i argumentów na poparcie ich stanowiska przed ostatecznym etapem czynności administracyjnych, w zakresie, w jakim pozwala na to czas, rodzaj postępowania oraz interes publiczny; oraz

c) zapewnia, aby jej procedury były oparte na jej prawie krajowym i aby były z nim zgodne.

Artykuł 312.

Przegląd i odwołanie

Każda ze Stron ustanawia lub utrzymuje - zgodnie z prawem krajowym - sądy, sądy arbitrażowe lub administracyjne bądź procedury służące szybkiemu przeprowadzaniu przeglądu, a w stosownych przypadkach, również korygowaniu czynności administracyjnych w obszarach objętych niniejszą Umową. Takie sądy lub procedury muszą być bezstronne i niezależne od urzędu lub organu odpowiedzialnego za egzekucję administracyjną i z wynikiem sprawy nie może wiązać się dla nich żaden istotny interes.

ROZDZIAŁ 13

Rozstrzyganie sporów

Sekcja A

Cel i zakres stosowania

Sekcja B

Konsultacje i mediacje

Artykuł 318.

Konsultacje

Konsultacje są przeprowadzane w ciągu 30 dni od dnia otrzymania wniosku i o ile Strony nie postanowiły inaczej, odbywają się na terytorium Strony, do której kierowany jest wniosek. Konsultacje uznaje się za zakończone w ciągu 30 dni od daty otrzymania wniosku, chyba że obie Strony zgodnie postanawiają je kontynuować. Konsultacje, w szczególności wszystkie ujawnione informacje oraz stanowiska, jakie Strony zajęły podczas konsultacji, są poufne i pozostają bez uszczerbku dla praw każdej ze Stron w dalszych postępowaniach.

Artykuł 319.

Mediacja

Sekcja C

Postępowania mające na celu rozstrzygnięcie sporu

Podsekcja I

Postępowanie arbitrażowe

Artykuł 320.

Wszczęcie postępowania arbitrażowego

Artykuł 321.

Powołanie organu arbitrażowego

W przypadku gdy Strony nie są w stanie porozumieć się w kwestii składu organu arbitrażowego w terminie określonym w ust. 2 niniejszego artykułu, każda ze Stron wyznacza arbitra spośród osób wskazanych w dotyczącej tej Strony części listy sporządzonej zgodnie z art. 339 w ciągu pięciu dni od upływu terminu określonego w tym ustępie. Jeżeli którakolwiek ze Stron nie wyznaczy arbitra, jest on, na wniosek drugiej Strony, wybierany w drodze losowania przez przewodniczącego Komitetu Partnerstwa lub osobę przez niego upoważnioną spośród osób wskazanych w dotyczącej tej Strony części listy sporządzonej na podstawie art. 339.

Artykuł 322.

Zakres zadań

Artykuł 324.

Sprawozdania organu arbitrażowego

Artykuł 325.

Sprawozdanie wstępne organu arbitrażowego

Organ arbitrażowy przedstawia Stronom sprawozdanie wstępne nie później niż 90 dni po dniu powołania organu arbitrażowego. Jeżeli organ arbitrażowy uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, przewodniczący organu arbitrażowego powiadamia o tym na piśmie Strony oraz Komitet Partnerstwa, podając przyczyny opóźnienia oraz przewidywany termin przedstawienia sprawozdania wstępnego przez organ arbitrażowy. W żadnym przypadku sprawozdanie wstępne nie może zostać przedstawione później niż w terminie 120 dni po dniu powołania organu arbitrażowego.

Artykuł 326.

Sprawozdanie końcowe organu arbitrażowego

W ciągu 120 dni od daty jego powołania organ arbitrażowy przekazuje Stronom oraz Komitetowi Partnerstwa sprawozdanie końcowe. Jeżeli organ arbitrażowy uzna, że nie zdoła dotrzymać tego terminu, przewodniczący organu arbitrażowego powiadamia o tym na piśmie Strony oraz Komitet Partnerstwa, podając przyczyny opóźnienia oraz przewidywany termin przedstawienia sprawozdania końcowego przez organ arbitrażowy. W żadnym przypadku sprawozdanie końcowe nie może zostać przedstawione później niż w terminie 150 dni po dniu powołania organu arbitrażowego.

Podsekcja II

Zgodność

Artykuł 328.

Rozsądny termin wykonania zapewnienia zgodności

Jeżeli Strony nie mogą się porozumieć co do rozsądnego terminu, Strona skarżąca może złożyć, w ciągu 20 dni od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, pisemny wniosek do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie w celu ustalenia rozsądnego terminu. Taki wniosek przekazuje się równocześnie drugiej Stronie oraz Komitetowi Partnerstwa. Organ arbitrażowy przekazuje Stronom oraz Komitetowi Partnerstwa swoją decyzję określającą rozsądny termin w ciągu 20 dni od daty otrzymania wniosku.

Artykuł 329.

Przegląd środków zastosowanych w celu zapewnienia zgodności ze sprawozdaniem końcowym organu arbitrażowego

W przypadku braku porozumienia Stron co do istnienia środka zgłoszonego na podstawie ust. 1 lub zgodności takiego środka z postanowieniami niniejszego tytułu, Strona skarżąca może wystąpić z pisemnym wnioskiem do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie o wydanie decyzji w tej sprawie. O złożeniu takiego wniosku powiadamia się równocześnie Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut. We wniosku takim określa się środek, którego dotyczy skarga, oraz wyjaśnia, w jaki sposób środek ten narusza odnośne postanowienia, tak że wyraźnie stanowi to podstawę prawną do wniesienia skargi. Organ arbitrażowy przekazuje swoje sprawozdanie Stronom oraz Komitetowi Partnerstwa w ciągu 45 dni od daty otrzymania wniosku.

Artykuł 330.

Tymczasowe środki zaradcze w przypadku niezapewnienia zgodności

Jeżeli przed upływem rozsądnego terminu Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, nie powiadomi o zastosowaniu jakichkolwiek środków służących zapewnieniu zgodności ze sprawozdaniem końcowym organu arbitrażowego lub jeżeli organ arbitrażowy uzna, że nie zastosowano żadnego takiego środka lub że środek zgłoszony zgodnie z art. 329 ust. 1 jest sprzeczny ze zobowiązaniem tej Strony w ramach postanowień niniejszego tytułu, Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, na wniosek Strony skarżącej i po konsultacji z nią, jest zobowiązana do przedstawienia propozycji tymczasowej rekompensaty.

Jeżeli Strona skarżąca nie wniesie o przedstawienie propozycji tymczasowej rekompensaty na mocy ust. 1 lub jeżeli po złożeniu takiego wniosku nie osiągnięto porozumienia w sprawie rekompensaty w ciągu 30 dni od dnia upływu rozsądnego terminu lub od wydania sprawozdania organu arbitrażowego na mocy art. 329 ust. 2, Strona skarżąca jest uprawniona, po powiadomieniu drugiej Strony i Komitetu Partnerstwa, do zawieszenia zobowiązań wynikających z postanowień niniejszego tytułu. W powiadomieniu określa się zakres zawieszenia zobowiązań, który nie może wykraczać poza zakres odpowiadający zniweczeniu lub naruszeniu korzyści spowodowanemu naruszeniem. Strona skarżąca może zastosować takie zawieszenie po upływie 10 dni od daty otrzymania powiadomienia przez Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut, chyba że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, złoży wniosek o arbitraż na podstawie ust. 3 niniejszego artykułu.

Jeżeli Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, uzna, że planowane zawieszenie zobowiązań wykracza poza zakres odpowiadający zniweczeniu lub naruszeniu korzyści spowodowanemu naruszeniem postanowień, może wystąpić z pisemnym wnioskiem do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie o wydanie decyzji w tej sprawie. O złożeniu takiego wniosku powiadamia się Stronę skarżącą oraz Komitet Partnerstwa przed upływem dziesięciu dni, o których mowa w ust. 2. Organ arbitrażowy w pierwotnym składzie w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku przekazuje Stronom oraz Komitetowi Partnerstwa sprawozdanie w sprawie zakresu zawieszenia zobowiązań. Zawieszenie zobowiązań nie może nastąpić przed wydaniem sprawozdania przez organ arbitrażowy w pierwotnym składzie. Zawieszenie musi być zgodne ze sprawozdaniem organu arbitrażowego w sprawie zakresu zawieszenia.

Zawieszenie zobowiązań i rekompensata, o której mowa w niniejszym artykule, mają charakter tymczasowy i nie mogą być stosowane po:

a) wspólnym uzgodnieniu przez Strony rozwiązania zgodnie z art. 334;

b) wspólnym uzgodnieniu przez Strony, że środek zgłoszony na mocy art. 329 ust. 1 powoduje, że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, dostosowała się do postanowień niniejszego tytułu; lub

c) uznaniu środka przez organ arbitrażowy, zgodnie z art. 329 ust. 2, za sprzeczny z postanowieniami niniejszego tytułu i jego wycofaniu lub zmianie w sposób zapewniający jego zgodność z tymi postanowieniami.

Artykuł 331.

Przegląd środków zastosowanych w celu zapewnienia zgodności po przyjęciu tymczasowych środków zaradczych związanych z niezapewnieniem zgodności

Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, powiadamia Stronę skarżącą i Komitet Partnerstwa o środkach, które zastosowała w celu zapewnienia zgodności ze sprawozdaniem organu arbitrażowego w wyniku, odpowiednio, zawieszenia koncesji lub zastosowania tymczasowej rekompensaty. Z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 Strona skarżąca kończy zawieszenie koncesji w ciągu 30 dni od otrzymania powiadomienia. W przypadkach, w których zastosowano rekompensatę, oraz z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2, Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, może zakończyć stosowanie takiej rekompensaty w ciągu 30 dni od daty powiadomienia, że zastosowała się do sprawozdania organu arbitrażowego.

Jeżeli Strony w ciągu 30 dni od daty takiego powiadomienia nie osiągną porozumienia w kwestii, czy zgłoszony środek powoduje, że Strona, przeciwko której wysunięto zarzut, dostosowała się do odnośnych postanowień, Strona skarżąca występuje do organu arbitrażowego w pierwotnym składzie z pisemnym wnioskiem o wydanie decyzji w tej sprawie. Taki wniosek przekazuje się równocześnie drugiej Stronie oraz Komitetowi Partnerstwa. Organ arbitrażowy przekazuje Stronom oraz Komitetowi Partnerstwa swoje sprawozdanie w ciągu 45 dni od daty złożenia wniosku. Jeżeli organ arbitrażowy uzna, że środki zastosowane w celu zapewnienia zgodności są zgodne z postanowieniami niniejszego tytułu, zawieszenie zobowiązań lub obowiązek rekompensaty ulega zakończeniu. Jeżeli organ arbitrażowy uzna, że środek zgłoszony przez Stronę, przeciwko której wysunięto zarzut na podstawie ust. 1, jest niezgodny z postanowieniami niniejszego tytułu, zakres zawieszenia zobowiązań lub rekompensaty zostaje w stosownych przypadkach dostosowany w świetle sprawozdania organu arbitrażowego.

Podsekcja III

Postanowienia wspólne

Artykuł 332.

Zastępowanie arbitrów

Jeżeli w postępowaniu arbitrażowym w ramach niniejszego rozdziału organ arbitrażowy w pierwotnym składzie lub niektórzy jego członkowie nie mogą uczestniczyć, wycofają się, lub muszą zostać zastąpieni, ponieważ nie spełniają wymogów kodeksu postępowania, zastosowanie ma procedura określona w art. 321. Termin przewidziany na dostarczenie sprawozdania może zostać przedłużony o czas niezbędny, aby powołać nowego arbitra, lecz nie więcej niż o 20 dni.

Artykuł 333.

Zawieszenie i zakończenie postępowania arbitrażowego oraz procedury zapewniania zgodności

Na wniosek obu Stron organ arbitrażowy może w dowolnej chwili zawiesić prace na uzgodniony przez Strony okres, nieprzekraczający 12 kolejnych miesięcy. Organ arbitrażowy wznawia prace przed końcem tego okresu na pisemny wniosek obu Stron lub na koniec tego okresu na pisemny wniosek jednej ze Stron. Strona składająca wniosek odpowiednio powiadamia przewodniczącego Komitetu Partnerstwa oraz drugą Stronę. Jeśli żadna Strona nie zawnioskuje o wznowienie prac organu arbitrażowego po upływie uzgodnionego okresu zawieszenia, procedura zostaje zakończona. W przypadku zawieszenia prac organu arbitrażowego odnośne terminy na podstawie niniejszego rozdziału zostają wydłużone o okres odpowiadający okresowi zawieszenia prac organu arbitrażowego.

Artykuł 334.

Wspólnie uzgodnione rozwiązanie

Artykuł 335.

Regulamin wewnętrzny oraz kodeks postępowania

Artykuł 336.

Informacje i doradztwo techniczne

Artykuł 337.

Reguły interpretacji

Organ arbitrażowy interpretuje postanowienia niniejszego tytułu zgodnie ze zwyczajowymi zasadami wykładni międzynarodowego prawa publicznego, w tym z zasadami określonymi w Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969 r. Organ arbitrażowy uwzględnia również stosowne interpretacje zawarte w sprawozdaniach zespołów orzekających WTO oraz organu odwoławczego przyjęte przez Organ Rozstrzygania Sporów WTO. Sprawozdania organu arbitrażowego nie mogą rozszerzać ani ograniczać praw i obowiązków Stron przewidzianych w niniejszej Umowie.

Artykuł 338.

Decyzje i sprawozdania organu arbitrażowego

Sekcja D

Postanowienia ogólne

Artykuł 339.

Listy arbitrów

Komitet Partnerstwa sporządza, na podstawie wniosków Stron i nie później niż sześć miesięcy po wejściu w życie niniejszej Umowy, listę co najmniej 15 osób, które wyrażają chęć i są zdolne pełnić funkcję arbitra. Lista składa się z trzech części: po jednej części dla każdej ze Stron oraz jednej części dla osób niebędących obywatelami żadnej Strony, które przewodniczą organowi arbitrażowemu. Każda część listy obejmuje co najmniej pięć nazwisk. Komitet Partnerstwa zapewnia, aby na liście znajdowała się zawsze taka liczba nazwisk.

Artykuł 340.

Wybór sądu

Do celów niniejszego artykułu:

a) procedurę rozstrzygnięcia sporu na mocy niniejszego rozdziału uznaje się za rozpoczętą z chwilą wniesienia przez jedną ze Stron wniosku o powołanie organu na podstawie art. 320;

b) procedurę rozstrzygnięcia sporu na mocy porozumienia WTO uznaje się za rozpoczętą z chwilą wniesienia przez jedną ze Stron wniosku o ustanowienie organu arbitrażowego na podstawie art. 6 Uzgodnienia w sprawie zasad i procedur regulujących rozstrzyganie sporów w ramach porozumienia WTO; oraz

c) procedurę rozstrzygnięcia sporu na podstawie każdej innej umowy uznaje się za rozpoczętą zgodnie z odnośnymi postanowieniami takiej umowy.

Artykuł 341.

Terminy

Artykuł 342.

Skargi do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Jeżeli spór, o którym mowa w ust. 1, wzbudza wątpliwości co do wykładni przepisu prawa Unii Europejskiej, organ arbitrażowy zwraca się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, pod warunkiem że jest ono niezbędne do podjęcia decyzji przez organ arbitrażowy. W takich przypadkach terminy mające zastosowanie do decyzji organu arbitrażowego zostają zawieszone do czasu wydania orzeczenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest wiążące dla organu arbitrażowego.

TYTUŁ VII

POMOC FINANSOWA ORAZ POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE ZWALCZANIA NADUŻYĆ FINANSOWYCH I KONTROLI

ROZDZIAŁ 1

Pomoc finansowa

Artykuł 344.

ROZDZIAŁ 2

Postanowienia dotyczące zwalczania nadużyć finansowych i kontroli

Artykuł 349.

Zakres stosowania

Niniejszy rozdział ma zastosowanie do wszelkich dalszych umów lub instrumentów finansowania, jakie zostaną zawarte między Stronami, oraz wszelkich innych instrumentów finansowych Unii Europejskiej, jakimi organy Republiki Armenii bądź inne podmioty lub osoby znajdujące się pod jurysdykcją Republiki Armenii będą związane, bez uszczerbku dla wszelkich dodatkowych klauzul dotyczących audytu, kontroli na miejscu, inspekcji, kontroli i środków zwalczania nadużyć finansowych, prowadzonych między innymi przez Europejski Trybunał Obrachunkowy i Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF).

Artykuł 351.

Wymiana informacji i dalsza współpraca na szczeblu operacyjnym

Artykuł 353.

Zapobieganie nadużyciom finansowym, korupcji i nieprawidłowościom

Artykuł 355.

Informowanie o przypadkach nadużyć finansowych, korupcji i nieprawidłowości

Artykuł 356.

Kontrole

Kontrole przeprowadza się na podstawie podjętych zobowiązań i dokonanych płatności. Opierają się one na rejestrach oraz, w razie potrzeby, obejmują kontrole w lokalu każdego podmiotu, który zarządza wykorzystaniem środków finansowych UE lub bierze w nim udział, w tym wszystkich beneficjentów, wykonawców i podwykonawców, którzy bezpośrednio lub pośrednio otrzymali środki finansowe UE. Kontrole mogą być przeprowadzane przed zamknięciem rozliczeń za dany rok budżetowy oraz za okres pięciu lat od dnia wypłaty salda.

Pracownicy Komisji Europejskiej lub inne osoby upoważnione przez Komisję Europejską lub Europejski Trybunał Obrachunkowy muszą mieć odpowiedni dostęp do miejsc, prac i dokumentów oraz do wszelkich informacji wymaganych w celu przeprowadzenia takich kontroli, łącznie z informacjami w formie elektronicznej. Informacja o prawie dostępu zostaje przekazana wszystkim instytucjom państwowym w Republice Armenii i jest wyraźnie zawarta w umowach zawieranych celem wdrożenia instrumentów, o których mowa w niniejszej Umowie.

Artykuł 357.

Kontrole na miejscu

Artykuł 358.

Środki i kary administracyjne

Komisja Europejska może nakładać na podmioty gospodarcze środki i kary administracyjne zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z dnia 25 października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) nr 1268/2012 z dnia 29 października 2012 r. w sprawie zasad stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii. Władze Republiki Armenii mogą nakładać dodatkowe środki i kary w uzupełnieniu tych, o których mowa w pierwszym zdaniu, zgodnie z obowiązującym prawem krajowym.

Artykuł 359.

Odzyskanie środków

W przypadku gdy wykorzystanie środków finansowych UE powierzono władzom Republiki Armenii, Komisja Europejska jest uprawniona do odzyskania nienależnie wypłaconych środków finansowych UE, w szczególności w drodze korekt finansowych. Władze Republiki Armenii podejmują wszelkie stosowne kroki w celu odzyskania nienależnie wypłaconych środków finansowych UE. Komisja Europejska uwzględnia środki wprowadzone przez władze Republiki Armenii w celu zapobieżenia utracie odnośnych środków finansowych UE.

Postanowienia niniejszego tytułu, nakładające zobowiązania pieniężne na osoby inne niż państwa, podlegają wykonaniu w Republice Armenii zgodnie z następującymi zasadami:

a) ich wykonanie odbywa się zgodnie z obowiązującymi w Republice Armenii przepisami z zakresu postępowania cywilnego. Tytuł egzekucyjny wydawany jest przez organ krajowy wyznaczony w tym celu przez rząd Republiki Armenii, bez dodatkowych formalności wychodzących poza weryfikację autentyczności orzeczenia o wykonaniu. Rząd Republiki Armenii informuje Komisję Europejską i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej o tym, który organ krajowy został w tym celu wyznaczony;

b) po dopełnieniu formalności, o których mowa w lit. a), Komisja Europejska może na własny wniosek przystąpić do wykonania zgodnie z prawem Republiki Armenii, wnosząc o rozpatrzenie sprawy bezpośrednio do właściwego organu;

c) zgodność z prawem decyzji o egzekucji podlega kontroli ze strony Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Postępowanie egzekucyjne może zostać zawieszone tylko na podstawie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Komisja Europejska informuje władze Republiki Armenii o ewentualnym orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nakazującym zawieszenie egzekucji. Do rozpatrywania skarg na prawidłowość czynności egzekucyjnych właściwe są sądy Republiki Armenii.

Artykuł 360.

Poufność

Informacje w jakiejkolwiek formie, które pozyskano lub nabyto na podstawie niniejszego rozdziału, objęte są tajemnicą zawodową i chronione w taki sam sposób, w jaki podobne informacje chronione są prawem Republiki Armenii oraz odpowiednimi przepisami mającymi zastosowanie do instytucji Unii Europejskiej. Takich informacji nie wolno przekazywać osobom innym niż osoby w instytucjach Unii Europejskiej, państwach członkowskich lub w Republice Armenii, których funkcje wymagają posiadania takich informacji, nie wolno ich również wykorzystywać do celów innych niż zapewnienie skutecznej ochrony interesów finansowych Stron.

TYTUŁ VIII

POSTANOWIENIA INSTYTUCJONALNE, OGÓLNE I KOŃCOWE

ROZDZIAŁ 1

Ramy instytucjonalne

Artykuł 362.

Rada Partnerstwa

Artykuł 363.

Komitet Partnerstwa

Artykuł 364.

Podkomitety i inne organy

Artykuł 365.

Komisja Parlamentarna Partnerstwa

Artykuł 366.

Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego

Niniejszym ustanawia się Platformę Społeczeństwa Obywatelskiego. W skład tej platformy, będącej forum spotkań i wymiany opinii, wchodzą przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego Unii Europejskiej, w tym członkowie Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, oraz przedstawiciele organizacji, sieci i platform społeczeństwa obywatelskiego Republiki Armenii, w tym Krajowej Platformy Partnerstwa Wschodniego. Platforma zbiera się w określonych przez siebie odstępach czasu.

ROZDZIAŁ 2

Postanowienia ogólne i końcowe

Artykuł 368.

Wyjątki ze względów bezpieczeństwa

Żadne z postanowień niniejszej Umowy nie może być interpretowane jako:

a) wymagające od Stron dostarczenia jakichkolwiek informacji, których ujawnienie uważa się za sprzeczne z ich podstawowymi interesami bezpieczeństwa;

b) uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron przeprowadzenie jakiegokolwiek działania uznanego przez nią za niezbędne dla ochrony jej podstawowych interesów bezpieczeństwa:

(i) związanego z produkcją broni, amunicji lub materiałów wojskowych lub handlem nimi;

(ii) odnoszącego się do działalności gospodarczej prowadzonej bezpośrednio lub pośrednio dla celów zaopatrzenia sił zbrojnych;

(iii) odnoszącego się do materiałów rozszczepialnych i materiałów do syntezy jądrowej lub materiałów służących do ich uzyskania; lub

(iv) podjętego w czasie wojny lub w obliczu innego zagrożenia w stosunkach międzynarodowych;

c) uniemożliwiające którejkolwiek ze Stron przeprowadzenie jakiegokolwiek działania w celu wywiązania się z zobowiązań wynikających z Karty Narodów Zjednoczonych mających na celu utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Artykuł 369.

Niedyskryminacja

W obszarach objętych niniejszą Umową oraz bez uszczerbku dla jakichkolwiek szczegółowych postanowień w niej zawartych:

a) uregulowania stosowane przez Republikę Armenii w stosunku do Unii Europejskiej lub jej państw członkowskich nie mogą prowadzić do powstania jakiejkolwiek dyskryminacji między państwami członkowskimi, ich osobami fizycznymi lub prawnymi; oraz

b) uregulowania stosowane przez Unię Europejską lub jej państwa członkowskie w stosunku do Republiki Armenii nie mogą prowadzić do powstania jakiejkolwiek dyskryminacji między osobami fizycznymi lub prawnymi Republiki Armenii.

Artykuł 371.

Dynamiczne zbliżenie przepisów

W świetle celu, jakim jest stopniowe zbliżenie przepisów Republiki Armenii do prawodawstwa UE, Rada Partnerstwa okresowo weryfikuje i aktualizuje załączniki do niniejszej Umowy, uwzględniając między innymi zmiany w prawie UE oraz mające zastosowanie standardy określone w międzynarodowych instrumentach uznanych przez Strony za właściwe, uwzględniając przy tym zakończenie odpowiednich procedur wewnętrznych przez Strony. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla postanowień szczególnych zawartych w tytule VI.

Artykuł 372.

Monitorowanie i ocena zbliżenia

Unia Europejska ocenia zbliżenie przepisów Republiki Armenii do prawa UE, o którym mowa w niniejszej Umowie. W swojej ocenie uwzględnia wdrażanie i egzekwowanie. Unia Europejska może sporządzać takie oceny indywidualnie albo w porozumieniu z Republiką Armenii. Aby ułatwić proces oceny, Republika Armenii składa Unii Europejskiej sprawozdania z postępów w zbliżeniu przepisów, w stosownych przypadkach przed zakończeniem okresów przejściowych określonych w niniejszej Umowie. Proces sprawozdawczości i oceny, w tym sposób przeprowadzania oceny i jej częstotliwość, uwzględnia szczególne procedury określone w niniejszej Umowie lub decyzje organów instytucjonalnych powołanych na mocy niniejszej Umowy.

Artykuł 373.

Wyniki monitorowania, w tym oceny zbliżenia przepisów

Artykuł 374.

Ograniczenia w przypadku trudności w zakresie bilansu płatniczego i finansów zagranicznych

Artykuł 375.

Podatki

Artykuł 376.

Instytucja delegowana

O ile w niniejszej Umowie nie stwierdzono inaczej, każda ze Stron zapewnia, aby każda osoba - w tym przedsiębiorstwo państwowe, przedsiębiorstwo posiadające szczególne uprawnienia lub przywileje bądź wyznaczony monopolista - której Strona oddelegowała uprawnienia regulacyjne, administracyjne lub inny rodzaj władzy publicznej któregokolwiek szczebla, w trakcie wykonywania tych uprawnień działała zgodnie ze zobowiązaniami Strony wynikającymi z niniejszej Umowy.

Artykuł 377.

Wypełnianie zobowiązań

Artykuł 378.

Rozstrzyganie sporów

Artykuł 379.

Środki właściwe w przypadku niewypełnienia zobowiązań

W wyborze właściwych środków pierwszeństwo przyznaje się środkom, które w najmniejszym stopniu zakłócają funkcjonowanie niniejszej Umowy. Z wyjątkiem przypadków, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, takie środki nie mogą obejmować zawieszenia praw lub obowiązków wynikających z postanowień niniejszej Umowy, określonych w tytule VI. Środki, o których mowa w ust. 1, są bezzwłocznie przekazywane Radzie Partnerstwa i podlegają konsultacjom zgodnie z art. 377 ust. 2 oraz mechanizmowi rozstrzygania sporów zgodnie z art. 378 ust. 2 i 3.

Artykuł 380.

Związek z innymi umowami

Artykuł 382.

Definicja Stron

Do celów niniejszej Umowy pojęcie "Strony" oznacza Unię Europejską lub jej państwa członkowskie albo Unię Europejską i jej państwa członkowskie, zgodnie z ich odpowiednimi uprawnieniami przyznanymi na mocy Traktatu o Unii Europejskiej oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a w stosownych przypadkach oznacza również Euratom, zgodnie z jego uprawnieniami przyznanymi na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, z jednej strony, oraz Republikę Armenii, z drugiej strony.

Artykuł 385.

Wejście w życie, postanowienia końcowe i tymczasowe stosowanie

W DOWÓD CZEGO, niżej podpisani Pełnomocnicy, należycie w tym celu umocowani, podpisali niniejszą Umowę.

Sporządzono w Brukseli dnia dwudziestego czwartego listopada roku dwa tysiące siedemnastego.

ZAŁĄCZNIK XVIII

-B

ZOBOWIĄZANIA UNII EUROPEJSKIEJ DOTYCZĄCE TRANSGRANICZNEGO ŚWIADCZENIA USŁUG

1. W poniższym wykazie zobowiązań wskazano rodzaje działalności gospodarczej zliberalizowane przez Unię Europejską zgodnie z art. 151 niniejszej Umowy oraz, w drodze zastrzeżeń, ograniczenia dostępu do rynku i traktowania narodowego, które mają w tych rodzajach działalności zastosowanie do usług i usługodawców pochodzących z Republiki Armenii. Wykazy składają się z następujących elementów:

a) pierwszej kolumny, wskazującej sektor lub podsektor, w którym Strona przyjmuje zobowiązanie, oraz zakres liberalizacji, do którego zastosowanie mają zastrzeżenia; oraz

b) drugiej kolumny opisującej obowiązujące zastrzeżenia.

Brak zastrzeżeń obowiązujących w określonych państwach członkowskich w danym sektorze pozostaje bez uszczerbku dla mogących obowiązywać zastrzeżeń horyzontalnych lub zastrzeżeń w danym sektorze w całej UE.

Sektory lub podsektory niewymienione w poniższym wykazie nie są objęte zobowiązaniami.

2. Poniższy wykaz nie obejmuje środków odnoszących się do wymogów i procedur kwalifikacyjnych, standardów technicznych oraz wymogów i procedur licencyjnych, jeżeli nie stanowią one ograniczenia dotyczącego dostępu do rynku lub traktowania narodowego w rozumieniu art. 149 i 150 niniejszej Umowy. Środki te (na przykład konieczność uzyskania zezwolenia, obowiązki świadczenia usługi powszechnej, konieczność uznania kwalifikacji w sektorach podlegających regulacji, konieczność zdania określonych egzaminów, w tym egzaminów językowych, niedyskryminacyjny wymóg określający, że pewne rodzaje działalności nie mogą być prowadzone w strefach ochrony środowiska lub obszarach o szczególnych walorach historycznych i artystycznych), nawet jeśli nie są wymienione, w każdym wypadku mają zastosowanie do inwestorów drugiej Strony.

3. Poniższy wykaz pozostaje bez uszczerbku dla wykonalności sposobu 1 w niektórych sektorach i podsektorach usług oraz dla istnienia monopoli publicznych i wyłącznych praw opisanych w wykazie zobowiązań dotyczących zakładania przedsiębiorstw.

4. Zgodnie z art. 141 ust. 3 niniejszej Umowy poniższy wykaz nie obejmuje środków dotyczących subsydiów przyznawanych przez Strony.

5. Prawa i obowiązki wynikające z niniejszego wykazu zobowiązań nie są samowykonalne i w związku z tym nie przyznają bezpośrednio jakichkolwiek praw poszczególnym osobom fizycznym lub osobom prawnym.

6. Dla większej pewności, w odniesieniu do Unii Europejskiej, zobowiązanie w zakresie przyznawania traktowania narodowego nie pociąga za sobą obowiązku rozszerzenia na obywateli lub osy prawne drugiej Strony traktowania przyznanego w państwie członkowskim obywatelom i osobom prawnym pochodzącym z innego państwa członkowskiego zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ani na jakiekolwiek środki przyjęte zgodnie z tym traktatem, w tym ich wdrożenie w państwach członkowskich. Takie traktowanie narodowe przyznaje się tylko osobom prawnym drugiej Strony ustanowionym zgodnie z prawem innego państwa członkowskiego i mającym swoją statutową siedzibę, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności w tym państwie członkowskim, włączając osoby prawne mające siedzibę w Unii Europejskiej, które są własnością lub są kontrolowane przez obywateli drugiej Strony.

grafika

ZAŁĄCZNIK VIII

-C

ZASTRZEŻENIA UNII EUROPEJSKIEJ DOTYCZĄCE PERSONELU KLUCZOWEGO, ABSOLWENTÓW ODBYWAJĄCYCH STAŻ I SPRZEDAWCÓW USŁUG BIZNESOWYCH

1. W poniższym wykazie zastrzeżeń podano rodzaje działalności gospodarczej zliberalizowane na podstawie art. 151 niniejszej Umowy, w odniesieniu do których mają zastosowanie ograniczenia dotyczące personelu kluczowego i absolwentów odbywających staż zgodnie z art. 154 niniejszej Umowy oraz sprzedawców usług biznesowych zgodnie z art. 155 niniejszej Umowy, i wymieniono takie ograniczenia. Poniższy wykaz składa się z następujących elementów:

a) pierwszej kolumny, wskazującej sektor lub podsektor, w którym mają zastosowanie ograniczenia; oraz

b) drugiej kolumny opisującej obowiązujące ograniczenia.

Jeżeli kolumna, o której mowa w lit. b), zawiera jedynie zastrzeżenia obowiązujące w określonych państwach członkowskich, państwa członkowskie niewymienione w niej przyjmują zobowiązania w danym sektorze bez zastrzeżeń (brak zastrzeżeń obowiązujących w określonych państwach członkowskich w danym sektorze pozostaje bez uszczerbku dla mogących obowiązywać zastrzeżeń horyzontalnych lub zastrzeżeń w danym sektorze w całej UE).

Unia Europejska nie podejmuje żadnych zobowiązań w stosunku do personelu kluczowego, absolwentów odbywających staż i sprzedawców usług biznesowych, którzy nie są przedmiotem liberalizacji (brak zobowiązań) zgodnie z art. 144 niniejszej Umowy.

2. Zobowiązania dotyczące personelu kluczowego, absolwentów odbywających staż, sprzedawców usług biznesowych oraz sprzedawców towarów nie mają zastosowania w przypadku, gdy zamiar lub rezultat związany z ich tymczasową obecnością zakłóca lub w inny sposób wpływa na wynik wszelkich sporów lub negocjacji między pracownikami lub pracodawcami.

3. Poniższy wykaz nie obejmuje środków odnoszących się do wymogów i procedur kwalifikacyjnych, standardów technicznych oraz wymogów i procedur licencyjnych, jeżeli nie stanowią one ograniczenia w rozumieniu art. 154 i art. 155 niniejszej Umowy. Środki te (np. konieczność uzyskania licencji, konieczność uznania kwalifikacji w sektorach podlegających regulacji, konieczność zdania określonych egzaminów, w tym egzaminów językowych, konieczność posiadania oficjalnego miejsca zamieszkania na terytorium, gdzie prowadzona jest działalność gospodarcza), nawet jeśli nie zostały wymienione, znajdują zastosowanie w każdym przypadku do personelu kluczowego, absolwentów odbywających staż oraz sprzedawców biznesowych pochodzących z Republiki Armenii.

4. Wszystkie inne wymogi prawne Unii Europejskiej i jej państw członkowskich dotyczące środków odnoszących się do wjazdu, pobytu, pracy i zabezpieczenia społecznego mają nadal zastosowanie, włączając regulacje dotyczące okresu pobytu, minimalnej płacy, jak również układów zbiorowych w sprawie płac.

5. Zgodnie z art. 141 ust. 3 niniejszej Umowy poniższy wykaz nie obejmuje środków dotyczących subsydiów przyznawanych przez Strony.

6. Poniższy wykaz nie ma wpływu na istnienie monopoli publicznych i wyłącznych praw opisanych w wykazie zobowiązań podejmowanych przy zakładaniu działalności gospodarczej.

7. W sektorach, w których stosuje się testy potrzeb ekonomicznych, ich głównym kryterium będzie ocena odpowiedniej sytuacji rynkowej w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w regionie, gdzie ma być świadczona usługa, z uwzględnieniem liczby istniejących usługodawców i wpływu na ich sytuację.

8. Prawa i obowiązki wynikające z poniższego wykazu nie są samowykonalne i w związku z tym nie przyznają bezpośrednio jakichkolwiek praw osobom fizycznym lub prawnym.

9. Dla większej pewności, w odniesieniu do Unii Europejskiej, zobowiązanie w zakresie przyznawania traktowania narodowego nie pociąga za sobą obowiązku rozszerzenia na obywateli lub osoby prawne drugiej Strony traktowania przyznanego w państwie członkowskim obywatelom i osobom prawnym pochodzącym z innego państwa członkowskiego zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ani na jakiekolwiek środki przyjęte zgodnie z tym traktatem, w tym ich wdrożenie w państwach członkowskich. Takie traktowanie narodowe przyznaje się tylko osobom prawnym drugiej Strony ustanowionym zgodnie z prawem innego państwa członkowskiego i mającym swoją statutową siedzibę, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności w tym państwie członkowskim, włączając osoby prawne mające siedzibę w UE, które są własnością lub są kontrolowane przez obywateli drugiej Strony.

grafika

ZAŁĄCZNIK VIII-D

ZASTRZEŻENIA UNII EUROPEJSKIEJ DOTYCZĄCE USŁUGODAWCÓW KONTRAKTOWYCH I OSÓB WYKONUJĄCYCH WOLNE ZAWODY

1. Unia Europejska zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych i osoby wykonujące wolne zawody pochodzące z drugiej Strony poprzez obecność osób fizycznych, zgodnie z art. 156 i 157 niniejszej Umowy, w odniesieniu do rodzajów działalności gospodarczej wymienionych poniżej i z zastrzeżeniem odpowiednich ograniczeń.

2. Wykaz składa się z następujących elementów:

a) pierwszej kolumny, wskazującej sektor lub podsektor, w którym mają zastosowanie ograniczenia; oraz

b) drugiej kolumny opisującej obowiązujące ograniczenia.

Jeżeli kolumna, o której mowa w lit. b), zawiera jedynie zastrzeżenia obowiązujące w określonych państwach członkowskich, państwa członkowskie niewymienione w niej przyjmują zobowiązania w danym sektorze bez zastrzeżeń. Brak zastrzeżeń obowiązujących w określonych państwach członkowskich w danym sektorze pozostaje bez uszczerbku dla mogących obowiązywać zastrzeżeń horyzontalnych lub zastrzeżeń w danym sektorze w całej UE.

Strona UE nie podejmuje żadnych zobowiązań dotyczących usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody w żadnych sektorach działalności gospodarczej innych niż te wyraźnie wskazane w poniższym wykazie.

3. Zobowiązania dotyczące usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody nie mają zastosowania w przypadku, gdy zamiar lub rezultat związany z ich tymczasową obecnością zakłóca lub w inny sposób wpływa na wynik wszelkich sporów lub negocjacji między pracownikami lub pracodawcami.

4. Poniższy wykaz nie obejmuje środków odnoszących się do wymogów i procedur kwalifikacyjnych, standardów technicznych oraz wymogów i procedur licencyjnych, jeżeli nie stanowią one ograniczenia w rozumieniu art. 156 i art. 157 niniejszej Umowy. Środki te (np. konieczność uzyskania licencji, konieczność uznania kwalifikacji w sektorach podlegających regulacji, konieczność zdania określonych egzaminów, w tym egzaminów językowych, konieczność posiadania oficjalnego miejsca zamieszkania na terytorium, gdzie prowadzona jest działalność gospodarcza), nawet jeśli nie zostały wymienione, znajdują zastosowanie w każdym przypadku do usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody pochodzących z Republiki Armenii.

5. Wszystkie inne wymogi przepisów ustawowych i wykonawczych Unii Europejskiej i jej państw członkowskich dotyczące środków odnoszących się do wjazdu, pobytu, pracy i zabezpieczenia społecznego mają nadal zastosowanie, włączając regulacje dotyczące okresu pobytu, minimalnej płacy, jak również układów zbiorowych w sprawie płac.

6. Poniższy wykaz nie obejmuje środków dotyczących subsydiów przyznawanych przez jedną ze Stron.

7. Poniższy wykaz pozostaje bez wpływu na istnienie monopoli publicznych lub wyłącznych praw w odpowiednich sektorach, jak określiła Unia Europejska w załącznikach VIII-A i V1II-B.

8. W sektorach, w których stosuje się testy potrzeb ekonomicznych, ich głównym kryterium będzie ocena odpowiedniej sytuacji rynkowej w państwie członkowskim UE lub w regionie, gdzie ma być świadczona usługa, z uwzględnieniem liczby istniejących usługodawców i wpływu na ich sytuację.

9. Prawa i obowiązki wynikające z poniższego wykazu nie są samowykonalne i w związku z tym nie przyznają bezpośrednio jakichkolwiek praw osobom fizycznym lub prawnym.

10. Strony zezwalają na świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych pochodzących z drugiej Strony poprzez obecność osób fizycznych, z zastrzeżeniem warunków określonych w art. 156 niniejszej Umowy, w następujących podsektorach:

a) usługi prawne w odniesieniu do międzynarodowego prawa publicznego i prawa zagranicznego (tj. niebędącego prawem UE);

b) usługi rachunkowo-księgowe;

c) usługi w zakresie doradztwa podatkowego;

d) usługi architektoniczne, planowania urbanistycznego i architektury krajobrazu;

e) usługi inżynierskie, kompleksowe usługi inżynierskie;

f) usługi informatyczne i powiązane;

g) usługi badawczo-rozwojowe;

h) reklama;

i) usługi konsultingu w zakresie zarządzania;

j) usługi związane z usługami konsultingowymi w zakresie zarządzania;

k) usługi w zakresie badań i analiz technicznych;

l) powiązane usługi konsultingu naukowego i technicznego;

m) usługi w zakresie naprawy i konserwacji sprzętu w kontekście umów dotyczących usług posprzedażnych i poleasingowych;

n) usługi w zakresie tłumaczeń pisemnych;

o) usługi w zakresie badania terenu pod budowę;

p) usługi w zakresie ochrony środowiska;

q) usługi agencji turystycznych i biur podróży; oraz

r) usługi rozrywkowe.

11. Strony zezwalają na świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych pochodzących z drugiej Strony poprzez obecność osób fizycznych, z zastrzeżeniem warunków określonych w art. 157 niniejszej Umowy, w następujących podsektorach:

a) usługi prawne w odniesieniu do międzynarodowego prawa publicznego i prawa zagranicznego (tj. niebędącego prawem UE);

b) usługi architektoniczne, planowania urbanistycznego i architektury krajobrazu;

c) usługi inżynierskie i kompleksowe usługi inżynierskie;

d) usługi informatyczne i powiązane;

e) usługi konsultingu w zakresie zarządzania i usługi związane z konsultingiem w zakresie zarządzania;

f) usługi w zakresie tłumaczeń pisemnych.

grafika

ZAŁĄCZNIK VIII-E

ZASTRZEŻENIA REPUBLIKI ARMENII DOTYCZĄCE ZAKŁADANIA PRZEDSIĘBIORSTW

1. W poniższym wykazie zastrzeżeń wskazano rodzaje działalności gospodarczej, w przypadku których zastrzeżenia Republiki Armenii na podstawie art. 144 ust. 2 niniejszej Umowy dotyczące traktowania narodowego lub traktowania zgodnego z zasadą największego uprzywilejowania mają zastosowanie do przedsiębiorstw i inwestorów z Unii Europejskiej.

Wykaz składa się z następujących elementów:

a) wykazu zastrzeżeń horyzontalnych mających zastosowanie do wszystkich sektorów lub podsektorów; oraz

b) wykazu szczególnych zastrzeżeń dotyczących sektorów lub podsektorów wskazujących konkretne sektory lub podsektory wraz ze stosowanymi zastrzeżeniami.

Zastrzeżenie odpowiadające działalności, która nie podlega liberalizacji (bez zobowiązań), jest wyrażone w sposób następujący: "bez zobowiązań w zakresie traktowania narodowego i traktowania zgodnego z zasadą największego uprzywilejowania".

2. Zgodnie z art. 141 ust. 3 niniejszej Umowy poniższy wykaz nie obejmuje środków dotyczących subsydiów przyznawanych przez Strony.

3. Prawa i obowiązki wynikające z poniższego wykazu nie są samowykonalne i w związku z tym nie przyznają bezpośrednio jakichkolwiek praw osobom fizycznym lub prawnym.

4. Zgodnie z art. 144 niniejszej Umowy niedyskryminacyjne wymogi, takie jak te dotyczące formy prawnej lub obowiązku uzyskania licencji lub zezwoleń, mające zastosowanie do wszystkich usługodawców działających na terytorium bez rozróżnienia pod względem obywatelstwa lub przynależności państwowej, miejsca zamieszkania lub równoważnych kryteriów, nie są wymienione w niniejszym załączniku, ponieważ niniejsza Umowa nie ma na nie wpływu.

Zastrzeżenia horyzontalne

Traktowanie zgodne z zasadą największego uprzywilejowania

Armenia zastrzega sobie prawo do przyjęcia lub utrzymania dowolnego środka, który przyznaje zróżnicowane traktowanie zgodnie z istniejącymi międzynarodowymi porozumieniami handlowymi lub inwestycyjnymi albo porozumieniami handlowymi lub inwestycyjnymi podpisanymi przed datą wejścia w życie niniejszej Umowy.

Armenia zastrzega sobie prawo do przyjęcia lub utrzymania dowolnego środka, który przyznaje zróżnicowane traktowanie państwu zgodnie z każdym istniejącym lub przyszłym porozumieniem dwustronnym lub wielostronnym, które:

a) przewiduje utworzenie jednolitego rynku usług i inwestycji;

b) gwarantuje swobodę przedsiębiorczości; lub

c) wymaga zbliżenia przepisów w odniesieniu do co najmniej jednego sektora gospodarki.

Do celów niniejszej Umowy:

a) "jednolity rynek świadczenia usług i inwestycji" oznacza obszar, na którym zagwarantowany jest swobodny przepływ osób, usług i kapitału;

b) "swoboda przedsiębiorczości" oznacza zobowiązanie do zniesienia zasadniczo wszelkich barier dla przedsiębiorczości między stronami porozumienia w sprawie regionalnej integracji gospodarczej z chwilą wejścia w życie tego porozumienia i obejmuje prawo obywateli lub stałych rezydentów państw będących stronami porozumienia w sprawie regionalnej integracji gospodarczej do zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw na takich samych warunkach jak te przewidziane dla obywateli lub stałych rezydentów zgodnie z wewnętrznymi przepisami prawa kraju, w którym prowadzone jest takie przedsiębiorstwo; oraz

c) "zbliżenie przepisów prawnych" oznacza:

(i) zbliżenie przepisów prawnych co najmniej jednej ze stron porozumienia w sprawie regionalnej integracji gospodarczej z przepisami prawnymi innej strony lub pozostałych stron tego porozumienia; lub

(ii) wprowadzenie wspólnych przepisów prawnych do ustawodawstwa krajowego stron porozumienia w sprawie regionalnej integracji gospodarczej.

Takie zbliżenie lub wprowadzenie przepisów prawnych ma miejsce i uznaje się, że miało miejsce tylko wówczas, gdy przepisy prawne zostały wprowadzone do ustawodawstwa krajowego strony lub stron porozumienia w sprawie regionalnej integracji gospodarczej.

Usługi użyteczności publicznej

Działalność gospodarcza uważana za usługi użyteczności publicznej może być przedmiotem monopoli państwowych lub wyłącznych praw przyznanych prywatnym podmiotom gospodarczym.

Nieruchomości

Zagraniczne osoby fizyczne nie mogą nabywać praw własności do gruntów w Armenii, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Zastrzeżenia sektorowe

1. Usługi biznesowe

Wolne zawody

W odniesieniu do usług w zakresie dokumentacji i świadectw prawnych świadczenie takich usług jest zastrzeżone dla armeńskiego państwa.

W odniesieniu do usług audytorskich osoba prawna zarejestrowana jako zamknięta spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spełniająca wymagania armeńskiej "ustawy o działalności audytorskiej", kwalifikuje się do uzyskania zezwolenia na świadczenie usług w zakresie audytu.

Pozostałe usługi biznesowe

Podmioty świadczące usługi w zakresie badań i analiz technicznych powinny być osobami prawnymi ustanowionymi na mocy prawa armeńskiego.

2. Usługi transportowe

Usługi pomocnicze dla wszystkich środków transportu

W odniesieniu do usług agencji transportu towarowego oraz usług inspekcji towarów kontrola celna musi być przeprowadzana przez licencjonowanego agenta celnego mającego siedzibę w Armenii.

ZAŁĄCZNIK VIII-F

ZOBOWIĄZANIA REPUBLIKI ARMENII DOTYCZĄCE TRANSGRANICZNEGO ŚWIADCZENIA USŁUG

1. W poniższym wykazie zobowiązań wskazano rodzaje działalności gospodarczej zliberalizowane przez Republikę Armenii zgodnie z art. 151 niniejszej Umowy oraz, w drodze zastrzeżeń, ograniczenia dostępu do rynku i traktowania narodowego, które mają w tych rodzajach działalności zastosowanie do usług i usługodawców pochodzących z Unii Europejskiej. Wykazy składają się z następujących elementów:

a) pierwszej kolumny, wskazującej sektor lub podsektor, w którym Strona przyjmuje zobowiązanie, oraz zakres liberalizacji, do którego zastosowanie mają zastrzeżenia; oraz

b) drugiej kolumny opisującej obowiązujące zastrzeżenia.

Sektory lub podsektory niewymienione w poniższym wykazie nie są objęte zobowiązaniami.

4. Zgodnie z art. 141 ust. 3 niniejszej Umowy poniższy wykaz nie obejmuje środków dotyczących subsydiów przyznawanych przez Strony.

grafika

ZAŁĄCZNIK VIII-G

ZASTRZEŻENIA REPUBLIKI ARMENII DOTYCZĄCE USŁUGODAWCÓW KONTRAKTOWYCH I OSÓB WYKONUJĄCYCH WOLNE ZAWODY

1. Republika Armenii zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych i osoby wykonujące wolne zawody pochodzące z Unii Europejskiej poprzez obecność osób fizycznych, zgodnie z art. 156 i 157 niniejszej Umowy, w odniesieniu do rodzajów działalności gospodarczej wymienionych poniżej i z zastrzeżeniem odpowiednich ograniczeń.

2. Wykaz składa się z następujących elementów:

a) pierwszej kolumny, wskazującej sektor lub podsektor, w którym mają zastosowanie ograniczenia; oraz

b) drugiej kolumny opisującej obowiązujące ograniczenia.

Republika Armenii nie podejmuje żadnych zobowiązań dotyczących usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody w żadnych sektorach działalności gospodarczej innych niż te wyraźnie wskazane w poniższym wykazie.

4. Poniższy wykaz nie obejmuje środków odnoszących się do wymogów i procedur kwalifikacyjnych, standardów technicznych oraz wymogów i procedur licencyjnych, jeżeli nie stanowią one ograniczenia w rozumieniu art. 156 i art. 157 niniejszej Umowy. Środki te (np. konieczność uzyskania licencji, konieczność uznania kwalifikacji w sektorach podlegających regulacji, konieczność zdania określonych egzaminów, w tym egzaminów językowych, konieczność posiadania miejsca oficjalnego zamieszkania na terytorium, gdzie prowadzona jest działalność gospodarcza), nawet jeśli nie zostały wymienione, znajdują zastosowanie w każdym przypadku do usługodawców kontraktowych i osób wykonujących wolne zawody pochodzących z Unii Europejskiej.

5. Wszystkie inne wymogi przepisów ustawowych i wykonawczych Republiki Armenii dotyczące środków odnoszących się do wjazdu, pobytu, pracy i zabezpieczenia społecznego mają nadal zastosowanie, włączając regulacje dotyczące okresu pobytu, minimalnej płacy, jak również układów zbiorowych w sprawie płac.

6. Poniższy wykaz nie obejmuje środków dotyczących subsydiów przyznawanych przez jedną ze Stron.

7. Poniższy wykaz pozostaje bez wpływu na istnienie monopoli publicznych lub wyłącznych praw w odpowiednich sektorach, jak określiła Republika Armenii w załącznikach VIII-E i VIII-F do niniejszej Umowy.

8. W sektorach, w których stosuje się testy potrzeb ekonomicznych, ich głównym kryterium będzie ocena odpowiedniej sytuacji rynkowej w Armenii, gdzie ma być świadczona usługa, z uwzględnieniem liczby istniejących usługodawców i wpływu na ich sytuację.

9. Prawa i obowiązki wynikające z poniższego wykazu nie są samowykonalne i w związku z tym nie przyznają bezpośrednio jakichkolwiek praw osobom fizycznym lub prawnym.

10. Republika Armenii zezwala na świadczenie usług na swoim terytorium przez usługodawców kontraktowych i osoby wykonujące wolne zawody pochodzące z Unii Europejskiej poprzez obecność osób fizycznych, z zastrzeżeniem warunków określonych odpowiednio w art. 156 i 157 niniejszej Umowy, w następujących podsektorach usług biznesowych:

a) usługi prawne (CPC 861);

b) usługi rachunkowo-księgowe (CPC 862);

c) usługi podatkowe (CPC 863);

d) usługi architektoniczne (CPC 8671);

e) usługi inżynierskie (CPC 8672);

f) kompleksowe usługi inżynierskie (CPC 8673);

g) usługi w zakresie planowania urbanistycznego i architektury krajobrazu (CPC 8674);

h) usługi medyczne i stomatologiczne (CPC 9312);

i) usługi weterynaryjne (CPC 932);

j) usługi doradztwa w zakresie instalacji sprzętu komputerowego (CPC 841);

k) usługi w zakresie implementacji oprogramowania (CPC 842);

l) usługi w zakresie przetwarzania danych (CPC 843);

m) usługi baz danych (CPC 844);

n) usługi konserwacji i naprawy maszyn biurowych oraz sprzętu, włącznie z komputerami (CPC 845);

o) pozostałe usługi informatyczne, w tym usługi w zakresie przygotowywania danych (CPC 849);

p) usługi badawczo-rozwojowe (CPC 851-853);

q) usługi w zakresie nieruchomości: związane z nieruchomościami stanowiącymi majątek własny lub dzierżawionymi (CPC 821);

r) usługi w zakresie nieruchomości: na podstawie wynagrodzenia lub umowy (CPC 822);

s) usługi najmu lub dzierżawy bez obsługi; w odniesieniu do statków powietrznych (CPC 83104);

t) usługi najmu lub dzierżawy bez obsługi; w odniesieniu do pozostałych środków transportu (CPC 83101, 83102);

u) usługi najmu lub dzierżawy bez obsługi; w odniesieniu do pozostałych maszyn i urządzeń (CPC 83106-83109);

v) usługi reklamowe (CPC 871);

w) usługi badania rynku i opinii publicznej (CPC 864);

x) usługi konsultingu w zakresie zarządzania (CPC 865);

y) usługi związane z usługami konsultingowymi w zakresie zarządzania (CPC 866);

z) usługi w zakresie badań i analiz technicznych (CPC 8676);

aa) usługi konsultingu związane z produkcją (CPC 884, 885);

bb) konserwacja i naprawa sprzętu (z wyłączeniem statków morskich, powietrznych i innego sprzętu transportowego) (CPC 633, 8861-8866);

cc) usługi poligraficzne i wydawnicze (CPC 88442);

dd) usługi związane z organizowaniem konferencji (CPC 87909); oraz

ee) usługi tłumaczeń pisemnych i ustnych (CPC 87905).

Sektor lub podsektor	Opis zastrzeżeń
Kwestie horyzontalne	Nieruchomości
	Zagraniczne osoby fizyczne nie mogą nabywać praw własności do grantów w Armenii, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Usługi biznesowe	Osoby wykonujące wolne zawody Pozycja przyznana na okres do trzech lat.

ZAŁĄCZNIK IX

PRAWODAWSTWO STRON ORAZ ELEMENTY WYMAGANE DO REJESTRACJI, KONTROLI I OCHRONY OZNACZEŃ GEOGRAFICZNYCH

CZĘŚĆ A

PRAWODAWSTWO STRON

I. Prawodawstwo Unii Europejskiej:

(1) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1151/2012 z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie systemów jakości produktów rolnych i środków spożywczych, wraz z przepisami wykonawczymi.

(2) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 110/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 1576/89, wraz z przepisami wykonawczymi.

(3) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007, wraz z przepisami wykonawczymi.

(4) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 251/2014 z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie definicji, opisu, prezentacji, etykietowania i ochrony oznaczeń geograficznych aromatyzowanych produktów sektora wina, uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 1601/91.

II. Prawodawstwo Republiki Armenii:

(1) Ustawa Republiki Armenii w sprawie "oznaczeń geograficznych", HO-60-N, którą przyjęto w dniu 29.4.2010 r. i która weszła w życie w dniu 1.7.2010 r.

(2) Kodeks cywilny Republiki Armenii, art. 1179-1183.

(3) Przepisy dotyczące "wypełniania, składania i przetwarzania wniosków dotyczących oznaczeń geograficznych, chronionych nazw pochodzenia oraz gwarantowanych produktów tradycyjnych", które zostały potwierdzone decyzją nr 310-N rządu Republiki Armenii w dniu 10.3.2011 r.

CZĘŚĆ B

ELEMENTY WYMAGANE DO REJESTRACJI, KONTROLI I OCHRONY OZNACZEŃ GEOGRAFICZNYCH

Każda ze Stron zapewnia, aby jej system dotyczący rejestracji, kontroli i ochrony oznaczeń geograficznych obejmował:

(1) rejestr zawierający oznaczenia geograficzne chronione na jej terytorium;

(2) postępowanie administracyjne pozwalające zweryfikować, czy oznaczenia geograficzne określają towar jako pochodzący z terytorium, regionu lub miejscowości jednej ze Stron, jeżeli pewna jakość, renoma lub inna cecha towaru jest przypisywana zasadniczo pochodzeniu geograficznemu tego towaru;

(3) wymóg, by zarejestrowana nazwa odpowiadała danemu produktowi lub danym produktom, dla których sporządzono specyfikacje, które mogą być zmieniane wyłącznie w drodze właściwego postępowania administracyjnego;

(4) przepisy w zakresie kontroli mające zastosowanie do produkcji;

(5) egzekwowanie ochrony zarejestrowanych oznaczeń geograficznych poprzez odpowiednie działania administracyjne organów publicznych;

(6) przepisy prawne, na mocy których zarejestrowane oznaczenie geograficzne:

a) może być wykorzystywane przez każdy podmiot wprowadzający do obrotu dany produkt rolny lub środek spożywczy, pod warunkiem zapewnienia zgodności z odnośnymi specyfikacjami; oraz

b) jest chronione przed:

(i) wszelkim bezpośrednim lub pośrednim wykorzystywaniem w celach komercyjnych zarejestrowanego oznaczenia geograficznego w odniesieniu do produktów nieobjętych rejestracją, o ile produkty te są porównywalne do produktów zarejestrowanych pod danym oznaczeniem geograficznym lub w zakresie, w jakim wykorzystywanie chronionego oznaczenia geograficznego pozwala na czerpanie korzyści z jego renomy;

(ii) wszelkim niewłaściwym stosowaniem, naśladowaniem lub przywołaniem, nawet jeśli podane jest prawdziwe pochodzenie produktu lub chroniona nazwa jest podana w tłumaczeniu lub z dodaniem takiego określenia jak: "w stylu", "typu", "zgodnie z metodą", "jak produkowane w", "imitacja" lub innego podobnego określenia;

(iii) wszelkim innym nieprawdziwym lub wprowadzającym w błąd określeniem miejsca pochodzenia, wytwarzania lubwłaściwości lub podstawowych cech produktu, znajdującym się na opakowaniu zewnętrznym lub wewnętrznym, w materiale reklamowym lub w dokumentach odnoszących się do danego produktu, jak również stosowaniem opakowań mogących stworzyć fałszywe wrażenie co do jego pochodzenia; oraz

(iv) wszelkimi innymi praktykami, które mogłyby wprowadzać konsumenta w błąd co do prawdziwego pochodzenia produktu;

(7) zasadę, zgodnie z którą nazwy chronione nie mogą stać się nazwami rodzajowymi;

(8) przepisy dotyczące rejestracji, które mogą obejmować odmowę rejestracji, terminów homonimicznych lub częściowo homonimicznych z zarejestrowanymi terminami, terminów będących w powszechnym użyciu w języku codziennym jako rzeczowniki pospolite stanowiące nazwy towarów oraz terminów obejmujących nazwy odmian roślin i ras zwierząt. Przepisy te uwzględniają uzasadnione interesy wszystkich zainteresowanych osób;

(9) zasady dotyczące stosunku między oznaczeniami geograficznymi a znakami towarowymi przewidujące ograniczone odstępstwo od praw przyznanych na mocy prawa znaków towarowych, zgodnie z którym istnienie wcześniejszego znaku towarowego nie stanowi przeszkody dla rejestracji i wykorzystywania danej nazwy jako zarejestrowanego oznaczenia geograficznego, z wyjątkiem przypadków, gdy, ze względu na powszechną znajomość danego znaku towarowego oraz okres, przez jaki był on używany, konsumenci mogliby zostać wprowadzeni w błąd przez rejestrację i używanie oznaczenia geograficznego w odniesieniu do produktów nie objętych znakiem towarowym;

(10) prawo każdego producenta mającego siedzibę na wyznaczonym obszarze geograficznym, który podlega odpowiedniej kontroli w zakresie wytwarzania produktu oznakowanego chronioną nazwą, o ile spełnia on wymogi specyfikacji produktu; oraz

(11) procedurę sprzeciwu, która umożliwia uwzględnienie uzasadnionych interesów poprzednich użytkowników danej nazwy, bez względu na to, czy nazwa ta jest chroniona jako forma własności intelektualnej, czy nie.

ZAŁĄCZNIK XI

DODATKOWE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE OBJĘTE UMOWĄ

A. Unia Europejska:

Umowy koncesji na roboty, objęte dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/23/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania koncesji, z późniejszymi zmianami, które są udzielane przez podmiot wymieniony w załącznikach Unii Europejskiej 1 i 2 do dodatku I do Porozumienia w sprawie zamówień rządowych w ramach WTO na mocy tej dyrektywy. System ten jest zgodny z art. I, II, IV, VI i VII (z wyjątkiem pkt 2 lit. e) i pkt 2 lit. l)), XVI (z wyjątkiem ust. 3 i 4) i XVIII Porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych.

B. Republika Armenii:

Umowy koncesji objęte systemem ustawy o zamówieniach publicznych, które są udzielane przez podmiot wymieniony w załącznikach Republiki Armenii 1 i 2 do dodatku I do Porozumienia w sprawie zamówień rządowych w ramach WTO.

ZAŁĄCZNIK XII

Republika Armenii zobowiązuje się do stopniowego zbliżenia swojego prawodawstwa do następujących przepisów Unii Europejskiej i instrumentów międzynarodowych we wskazanych ramach czasowych.

Konwencja z dnia 26 lipca 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich

Zastosowanie mają następujące postanowienia tej Konwencji:

- Artykuł 1 - Postanowienia ogólne, definicje

- Artykuł 2 ust. 1 - niezbędne środki w celu zapewnienia, że działanie, o którym mowa w art. 1 oraz udział w zachowaniu, o którym mowa w art. 1 ust. 1, nakłanianie do niego lub próba takiego zachowania podlegają skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym.

Harmonogram: te postanowienia Konwencji podlegają wdrożeniu wraz z wejściem w życie niniejszej Umowy.

- Artykuł 3 - Odpowiedzialność karna szefów przedsiębiorstw

Harmonogram: te postanowienia Konwencji podlegają wdrożeniu w ciągu 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy.

Protokół do Konwencji w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich

Zastosowanie mają następujące postanowienia tego Protokołu:

- Artykuł 1 ust. 1 lit. c) oraz artykuł 1 ust. 2 - Właściwe definicje

- Artykuł 2 - Korupcja bierna

- Artykuł 3 - Korupcja czynna

- Artykuł 5 ust. 1 - wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia, że zachowanie, o którym mowa w art. 2 i 3, udział w takim zachowaniu oraz nakłanianie do niego podlegają skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym.

- Artykuł 7 - w zakresie, w jakim odnosi się do art. 3 Konwencji

Harmonogram: te postanowienia tego Protokołu podlegają wdrożeniu wraz z wejściem w życie niniejszej Umowy.

Drugi Protokół do Konwencji o ochronie interesów finansowych Wspólnot Europejskich:

Zastosowanie mają następujące postanowienia tego Protokołu:

- Artykuł 1 - Definicje

- Artykuł 2 - Pranie pieniędzy

- Artykuł 3 - Odpowiedzialność osób prawnych

- Artykuł 4 - Kary względem osób prawnych

- Artykuł 12 - w zakresie, w jakim odnosi się do art. 3 Konwencji

Harmonogram: te postanowienia tego Protokołu podlegają wdrożeniu wraz z wejściem w życie niniejszej Umowy.

Ochrona pieniędzy przed fałszowaniem

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1338/2001 z dnia 28 czerwca 2001 r. ustanawiające środki niezbędne dla ochrony euro przed fałszowaniem

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/62/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie prawnokarnych środków ochrony euro i innych walut przed fałszowaniem, zastępująca decyzję ramową Rady 2000/383/WSiSW

Harmonogram: przepisy rozporządzenia (WE) nr 1338/2001 i dyrektywy 2014/62/UE podlegają wdrożeniu w ciągu 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej Umowy.

Konwencja międzynarodowa o zwalczaniu fałszowania pieniędzy (Genewa, 1929 r.)

Harmonogram: Konwencja zostaje podpisana i ratyfikowana wraz z wejściem w życie niniejszej Umowy.

PROTOKÓŁ I DO TYTUŁU VII POMOC FINANSOWA ORAZ POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE ZWALCZANIA NADUŻYĆ FINANSOWYCH I KONTROLI ROZDZIAŁ 2: POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE ZWALCZANIA NADUŻYĆ FINANSOWYCH I KONTROLI

Protokół dotyczący definicji

1. "Nieprawidłowość" oznacza każde naruszenie przepisów UE, niniejszej Umowy lub wynikających z niej porozumień i umów, spowodowane działaniem podmiotu gospodarczego lub jego zaniechaniem, które ma lub mogłoby mieć skutek w postaci naruszenia budżetu ogólnego Unii Europejskiej lub budżetów zarządzanych przez Unię Europejską, czy to poprzez zmniejszenie lub utratę dochodów z tytułu zasobów własnych gromadzonych bezpośrednio w imieniu Unii Europejskiej, czy to poprzez nieuzasadnioną pozycję wydatków.

2. "Nadużycie finansowe" oznacza:

a) w odniesieniu do wydatków - jakiekolwiek celowe działanie lub zaniechanie dotyczące:

- wykorzystania lub przedstawienia nieprawdziwych, niepoprawnych lub niepełnych oświadczeń lub dokumentów celem sprzeniewierzenia lub bezprawnego zatrzymania środków z budżetu ogólnego Unii Europejskiej lub budżetów zarządzanych przez Unię Europejską lub w jej imieniu,

- nieujawnienia informacji, będącego naruszeniem konkretnego obowiązku, które ma taki sam skutek jak opisany w tiret pierwszym niniejszej litery;

- niewłaściwego wykorzystania środków finansowych, o których mowa w tiret pierwszym niniejszej litery, na cele inne niż te, na które środki finansowe te zostały pierwotnie przyznane;

b) w odniesieniu do dochodów - jakiekolwiek celowe działanie lub zaniechanie dotyczące:

- wykorzystania lub przedstawienia nieprawdziwych, niepoprawnych lub niepełnych oświadczeń lub dokumentów celem bezprawnego zmniejszenia środków budżetu ogólnego Unii Europejskiej lub budżetów zarządzanych przez Unię Europejską lub w jej imieniu,

- nieujawnienia informacji z naruszeniem szczególnego obowiązku, z tym samym skutkiem,

- niewłaściwego wykorzystania korzyści uzyskanych zgodnie z prawem, z tym samym skutkiem.

3. "Korupcja czynna" oznacza umyślne działanie każdej osoby, która obiecuje lub daje - bezpośrednio lub poprzez pośrednika - urzędnikowi, z przeznaczeniem dla niego lub dla osoby trzeciej, korzyść jakiekolwiek rodzaju w zamian za działanie lub odstąpienie od działania zgodnie z obowiązkami tego urzędnika lub w ramach pełnienia przez niego swoich obowiązków, co stanowi naruszenie jego urzędowych obowiązków w sposób, który szkodzi lub może szkodzić interesom finansowym Unii Europejskiej.

4. "Korupcja bierna" oznacza umyślne działanie urzędnika, który - bezpośrednio lub poprzez pośrednika - prosi o korzyści jakiegokolwiek rodzaju, z przeznaczeniem dla niego lub dla osoby trzeciej, takie korzyści otrzymuje lub przyjmuje obietnicę takich korzyści w zamian za działanie lub odstąpienie od działania zgodnie z obowiązkami tego urzędnika lub w ramach pełnienia przez niego swoich obowiązków, co stanowi naruszenie jego urzędowych obowiązków w sposób, który szkodzi lub może szkodzić interesom finansowym Unii Europejskiej.

5. "Konflikt interesów" oznacza każdą sytuację, która mogłaby podać w wątpliwość zdolność urzędników do działania w sposób bezstronny i obiektywny ze względów określonych w art. 57 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z dnia 25 października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002.

6. "Nienależnie wypłacone" oznacza wypłacone z naruszeniem przepisów regulujących fundusze UE.

7. "Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych" (OLAF) oznacza wyspecjalizowany organ Komisji Europejskiej zajmujący się zwalczaniem nadużyć finansowych. OLAF posiada niezależność operacyjną i jest odpowiedzialny za przeprowadzanie dochodzeń administracyjnych, których celem jest zwalczanie nadużyć finansowych, korupcji oraz wszelkiej innej nielegalnej działalności negatywnie wpływającej na interesy finansowe Unii Europejskiej, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 z dnia 11 września 2013 r. dotyczącym dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1073/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie Rady (Euratom) nr 1074/1999 oraz rozporządzeniem Rady (Euratom, WE) nr 2185/96 z dnia 11 listopada 1996 r. w sprawie kontroli na miejscu oraz inspekcji przeprowadzanych przez Komisję w celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich przed nadużyciami finansowymi i innymi nieprawidłowościami.

PROTOKÓŁ II DOTYCZĄCY WZAJEMNEJ POMOCY ADMINISTRACYJNEJ W SPRAWACH CELNYCH

Artykuł 1.

Definicje

Do celów niniejszego Protokołu:

a) "prawo celne" oznacza wszelkie przepisy ustawowe lub wykonawcze obowiązujące na terytoriach Stron, regulujące przywóz, wywóz i tranzyt towarów oraz poddawanie ich jakimkolwiek innym systemom lub procedurom celnym, łącznie ze środkami zakazu, ograniczenia i kontroli;

b) "organ wnioskujący" oznacza właściwy organ administracyjny, wyznaczony w tym celu przez Stronę, który występuje z wnioskiem o pomoc na podstawie niniejszego Protokołu;

c) "organ współpracujący" oznacza właściwy organ administracyjny, wyznaczony w tym celu przez Stronę, który otrzymuje wniosek o pomoc na podstawie niniejszego Protokołu;

d) "dane osobowe" oznaczają wszelkie informacje dotyczące określonej lub możliwej do określenia osoby fizycznej; oraz

e) "działanie naruszające przepisy prawa celnego" oznacza wszelkie naruszenie lub próbę naruszenia przepisów prawa celnego.

Artykuł 2.

Zakres stosowania

Artykuł 3.

Pomoc udzielana na wniosek

Na wniosek organu wnioskującego organ współpracujący informuje organ wnioskujący o tym:

a) czy towary wywiezione z terytorium jednej ze Stron zostały właściwie przywiezione na terytorium drugiej Strony, określając, w stosownych przypadkach, procedurę celną zastosowaną wobec towarów; lub

b) czy towary przywiezione na terytorium jednej ze Stron zostały prawidłowo wywiezione z terytorium drugiej Strony, określając, w stosownych przypadkach, procedurę celną zastosowaną wobec towarów.

Na wniosek organu wnioskującego organ współpracujący podejmuje w ramach obowiązujących go przepisów ustawowych i wykonawczych działania niezbędne do zapewnienia specjalnego nadzoru dotyczącego:

a) osób fizycznych lub prawnych, wobec których istnieją uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że uczestniczą lub uczestniczyły w działaniach naruszających przepisy prawa celnego;

b) miejsc, w których są lub mogą być gromadzone zapasy towarów w taki sposób, że istnieją uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że towary te są lub mają być wykorzystywane do działań naruszających przepisy prawa celnego;

c) towarów, które są lub mogą być transportowane w taki sposób, że istnieją uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że towary te są lub mają być wykorzystywane do działań naruszających przepisy prawa celnego; oraz

d) środków transportu, które są lub mogą być wykorzystywane w taki sposób, że istnieją uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że są lub mają być wykorzystywane do działań naruszających przepisy prawa celnego.

Artykuł 4.

Pomoc z własnej inicjatywy

Strony pomagają sobie wzajemnie, z własnej inicjatywy i zgodnie ze stosowanymi przez nie przepisami ustawowymi lub wykonawczymi, jeżeli uznają to za niezbędne w celu prawidłowego stosowania prawodawstwa celnego, w szczególności poprzez dostarczanie uzyskanych informacji odnoszących się do:

a) działań, które naruszają przepisy prawa celnego lub co do których istnieje takie podejrzenie, i które mogą zainteresować drugą Stronę;

b) nowych środków lub metod wykorzystywanych do prowadzenia działań naruszających przepisy prawa celnego;

c) towarów, o których wiadomo, że są przedmiotem działań naruszających przepisy prawa celnego;

d) osób fizycznych lub prawnych, wobec których istnieją uzasadnione podstawy, by przypuszczać, że uczestniczą lub uczestniczyły w działaniach naruszających przepisy prawa celnego; oraz

e) środków transportu, wobec których istnieje uzasadnione podejrzenie że były, są lub mogą być wykorzystane w działaniach naruszających przepisy prawa celnego.

Artykuł 5.

Przekazywanie i powiadamianie

Artykuł 6.

Forma i treść wniosków o udzielenie pomocy

Artykuł 7.

Rozpatrywanie wniosków

W celu rozpatrzenia wniosku o pomoc organ współpracujący podejmuje czynności w granicach swoich kompetencji i w ramach dostępnych środków tak, jakby działał na własny rachunek lub na wniosek innych organów tej samej Strony, w drodze dostarczania informacji już przez siebie posiadanych, prowadzenia właściwych postępowań lub organizowania warunków ich przeprowadzenia. Niniejsze postanowienie stosuje się także do wszelkich innych organów, którym wniosek został przekazany przez organ współpracujący, jeżeli organ ten nie może działać samodzielnie.

Artykuł 8.

Forma przekazywania informacji

Artykuł 9.

Wyjątki od obowiązku udzielenia pomocy

Pomocy można odmówić lub uzależnić jej wykonanie od spełnienia określonych warunków lub wymagań, w przypadku gdy Strona uznaje, że pomoc udzielona na mocy niniejszego Protokołu:

a) może grozić naruszeniem suwerenności Republiki Armenii lub państwa członkowskiego, do którego skierowano wniosek o udzielenie pomocy zgodnie z niniejszym Protokołem;

b) może grozić naruszeniem porządku publicznego, bezpieczeństwa, tajemnicy państwowej lub innych podstawowych interesów, w szczególności w przypadkach, o których mowa w art. 10 ust. 2; lub

c) mogłaby spowodować naruszenie tajemnicy przemysłowej, handlowej lub zawodowej.

Artykuł 10.

Wymiana informacji i poufność

Wykorzystanie informacji uzyskanych na mocy niniejszego Protokołu w postępowaniu sądowym lub administracyjnym wszczętym w związku z działaniami naruszającymi przepisy prawa celnego uznaje się za służące osiągnięciu celów niniejszego Protokołu. Dlatego Strony mogą, w swoich aktach dowodowych, sprawozdaniach i zeznaniach, jak również w postępowaniach sądowych i zarzutach podnoszonych przed sądami, wykorzystywać jako dowód informacje, które uzyskały, i dokumenty, z którymi zapoznały się zgodnie z postanowieniami niniejszego Protokołu. Organ współpracujący może uzależnić dostarczanie informacji lub udzielenie dostępu do dokumentów od spełnienia warunku powiadomienia go o takim wykorzystaniu.

Artykuł 11.

Biegli i świadkowie

Urzędnik reprezentujący drugą Stronę może zostać upoważniony przez organ współpracujący do stawienia się, w granicach określonych przyznanego upoważnienia, jako biegły lub świadek w postępowaniu sądowym lub administracyjnym w sprawach objętych niniejszym Protokołem oraz przedstawienia potrzebnych w tym celu przedmiotów, dokumentów lub ich uwierzytelnionych odpisów. Wniosek o stawienie się musi wskazywać dokładnie, przed jakim organem sądowym lub administracyjnym urzędnik musi się stawić, w jakiej sprawie oraz na jakiej podstawie lub w jakim charakterze urzędnik ten zostanie przesłuchany.

Artykuł 13.

Wykonanie

WSPÓLNA DEKLARACJA DOTYCZĄCA ROZDZIAŁU 2 (POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE ZWALCZANIA NADUŻYĆ FINANSOWYCH I KONTROLI) TYTUŁU VII (POMOC FINANSOWA ORAZ POSTANOWIENIA DOTYCZĄCE ZWALCZANIA NADUŻYĆ FINANSOWYCH I KONTROLI)

Obowiązek wprowadzenia stosownych środków w celu wyeliminowania wszelkich nieprawidłowości, nadużyć finansowych bądź czynnej lub biernej korupcji oraz wykluczenia konfliktu interesów na jakimkolwiek etapie wykonania środków finansowych UE, o których mowa w tytule VII rozdział 2, nie wiąże się z odpowiedzialnością finansową Republiki Armenii, jeśli chodzi o zobowiązania zaciągnięte przez podmioty i osoby znajdujące się pod jej jurysdykcją.

Wykonując swoje prawo do kontroli zgodnie z tytułem VII rozdział 2, Unia Europejska przestrzega krajowych przepisów dotyczących tajemnicy bankowej.

Po zaznajomieniu się z powyższą umową, w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej oświadczam, że:

- została ona uznana za słuszną zarówno w całości, jak i każde z postanowień w niej zawartych,

- jest przyjęta, ratyfikowana i potwierdzona,

- będzie niezmiennie zachowywana.

Na dowód czego wydany został akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.

Dano w Warszawie dnia 12 września 2018 r.

1 Osoba prawna jest kontrolowana przez inną osobę prawną, jeżeli ta ostatnia ma prawo do powołania większości członków jej zarządu lub do kierowania jej działaniami w inny sposób z prawnego punktu widzenia.

2 Dla większej pewności należy zaznaczyć, że przetwarzanie materiałów jądrowych obejmuje wszystkie działania sklasyfikowane pod kodem 2330 według klasyfikacji UN ISIC Rev.3.1.

3 Bez uszczerbku dla zakresu działalności, która może zostać uznana za kabotaż na podstawie odpowiedniego ustawodawstwa krajowego, krajowy kabotaż morski w rozumieniu niniejszego rozdziału obejmuje przewozy pasażerskie lub przewozy towarów między portem lub miejscem znajdującym się w Republice Armenii lub w państwie członkowskim a innym portem lub miejscem znajdującym się w Republice Armenii lub w państwie członkowskim, w tym na jego szelfie kontynentalnym, jak stanowi Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, oraz ruch rozpoczynający i kończący się w tym samym porcie lub miejscu znajdującym się w Republice Armenii lub w państwie członkowskim.

4 Warunki wzajemnego dostępu do rynku w transporcie lotniczym zostaną określone w przyszłej Umowie pomiędzy Stronami w sprawie ustanowienia wspólnego obszaru lotniczego.

5 Obowiązek ten nie dotyczy postanowień w zakresie ochrony inwestycji nieobjętych niniejszą sekcją, wraz z postanowieniami dotyczącymi postępowania mającego na celu rozstrzygnięcie sporu między inwestorami a państwem, jak zapisano w innych umowach.

6 Obowiązek ten nie dotyczy postanowień w zakresie ochrony inwestycji nieobjętych niniejszą sekcją, wraz z postanowieniami dotyczącymi postępowania mającego na celu rozstrzygnięcie sporu między inwestorami a państwem, jak zapisano w innych umowach.

7 Obejmuje to niniejszy rozdział oraz załączniki VIII-A i VIII-E.

8 Bez uszczerbku dla zakresu działalności, która może zostać uznana za kabotaż na podstawie odpowiedniego ustawodawstwa krajowego, krajowy kabotaż morski w rozumieniu niniejszego rozdziału obejmuje przewozy pasażerskie lub przewozy towarów między portem lub miejscem znajdującym się w Republice Armenii lub w państwie członkowskim a innym portem lub miejscem znajdującym się w Republice Armenii lub w państwie członkowskim, w tym na jego szelfie kontynentalnym, jak stanowi Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, oraz ruch rozpoczynający i kończący się w tym samym porcie lub miejscu znajdującym się w Republice Armenii lub w państwie członkowskim.

9 Warunki wzajemnego dostępu do rynku w transporcie lotniczym zostaną określone w przyszłej umowie pomiędzy Stronami w sprawie ustanowienia wspólnego obszaru lotniczego.

10 Odniesienie do "osoby prawnej innej niż organizacja niedochodowa" ma zastosowanie wyłącznie do: Belgii, Republiki Czeskiej, Danii, Niemiec, Irlandii, Grecji, Hiszpanii, Francji, Włoch, Cypru, Łotwy, Litwy, Luksemburga, Malty, Niderlandów, Austrii, Portugalii, Słowenii, Finlandii oraz Zjednoczonego Królestwa.

11 Na przedsiębiorstwo przyjmujące może zostać nałożony wymóg przedstawienia, celem uprzedniego zatwierdzenia, programu szkolenia obejmującego okres pobytu i wskazującego, że celem pobytu jest szkolenie. W przypadku Republiki Czeskiej, Niemiec, Hiszpanii, Francji, Litwy, Węgier i Austrii szkolenia muszą być powiązane z uzyskanym dyplomem ukończenia studiów wyższych.

12 Zjednoczone Królestwo: Kategoria sprzedawców biznesowych obejmuje jedynie usługodawców.

13 Umowa o świadczenie usług, o której mowa w lit. h) oraz i), musi być zgodna z przepisami ustawowymi i wykonawczymi oraz innymi wymogami Strony, na terytorium której dana umowa jest wykonywana.

14 Umowa o świadczenie usług, o której mowa w lit. h) oraz i), musi być zgodna z przepisami ustawowymi i wykonawczymi oraz innymi wymogami Strony, na terytorium której dana umowa jest wykonywana.

15 uzyskane po osiągnięciu pełnoletności.

16 W przypadku gdy dyplom lub kwalifikacje nie zostały uzyskane na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa, Strona ta może ocenić, czy są one równoważne z wyższym wykształceniem wymaganym na jej terytorium.

17 W przypadku gdy dyplom lub kwalifikacje nie zostały uzyskane na terytorium Strony, na którym świadczona jest usługa, Strona ta może ocenić, czy są one równoważne z wyższym wykształceniem wymaganym na jej terytorium.

18 Opłaty licencyjne nie obejmują płatności aukcyjnych, przetargowych lub innych niedyskryminacyjnych sposobów przyznawania koncesji ani obowiązkowych składek za świadczenie usługi powszechnej.

19 Centralna Klasyfikacja Produktów określona w dokumentach statystycznych Urzędu Statystycznego Narodów Zjednoczonych, seria M, nr 77, CPC prov, 1991.

20 Niniejsza sekcja ma zastosowanie do CPC 7511 i CPC 7512.

21 Strony zgodnie przyjmują, że "główny dostawca" jest równoważny z dostawcą o znaczącej pozycji rynkowej.

22 Do celów niniejszej podsekcji określenie niedyskryminacyjny oznacza zasady traktowania narodowego, określone w art. 150, jak również odzwierciedla właściwe w tym sektorze stosowanie tego terminu, rozumianego jako "wymogi i warunki nie mniej korzystne niż te przyznane jakiemukolwiek innemu użytkownikowi podobnych publicznych usług lub sieci łączności elektronicznej w podobnych okolicznościach".

23 Środki mające na celu zapewnienie skutecznego lub sprawiedliwego nakładania lub poboru podatków bezpośrednich obejmują środki zastosowane przez Stronę w ramach jej systemu podatkowego, które:

(i) mają zastosowanie do przedsiębiorców i podmiotów świadczących usługi, niebędących rezydentami, z uwzględnieniem faktu, że obowiązek podatkowy nierezydentów określony jest na podstawie pozycji podlegających opodatkowaniu pochodzących z terytorium Strony lub tam się znajdujących;

(ii) mają zastosowanie do nierezydentów w celu zapewnienia opodatkowania lub poboru podatków na terytorium Strony;

(iii) mają zastosowanie do nierezydentów lub rezydentów w celu zapobiegania unikaniu zobowiązań podatkowych i uchylaniu się od nich, łącznie ze środkami zgodności;

(iv) mają zastosowanie do konsumentów usług dostarczonych na terytorium lub z terytorium drugiej Strony w celu zapewnienia opodatkowania takich konsumentów lub poboru od nich podatków pochodzących ze źródeł znajdujących się na terytorium Strony;

(v) dokonują rozróżnienia między przedsiębiorcami i podmiotami świadczącymi usługi podlegającymi zobowiązaniom podatkowym od pozycji opodatkowanych na poziomie światowym a innymi przedsiębiorcami i podmiotami świadczącymi usługi ze względu na różnice w podstawie ich opodatkowania lub

(vi) określają i przyznają dochody, zyski, korzyści, straty, odliczenia lub ulgi osobom i oddziałom będącym rezydentami bądź powiązanym osobom lub oddziałom należącym do tej samej osoby w celu zagwarantowania podstawy opodatkowania obowiązującej na terytorium Strony.

Terminologia podatkowa lub założenia systemu opisane w lit. f) i niniejszym przypisie są określane zgodnie z definicjami podatkowymi i założeniami systemowymi albo definicjami i założeniami systemowymi równorzędnymi, czy też podobnymi przyjętymi zgodnie z przepisami Strony stosującej dany środek.

24 Dotyczy to także nabywania nieruchomości związanego z inwestycjami bezpośrednimi.

25 Utrwalenie oznacza zapis dźwięków lub obrazów bądź ich reprezentacji, z którego mogą być odtwarzane, kopiowane i przekazywane za pomocą odpowiednich urządzeń.

26 Załącznik do Protokołu zmieniającego Porozumienie w sprawie zamówień rządowych (GPA/113).

27 W Unii Europejskiej reguły konkurencji stosuje się do sektora rolnictwa zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 ustanawiającym wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz ewentualne późniejsze akty zmieniające lub zastępujące (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 671).

28 Do celów niniejszej sekcji Armenia uznaje, że odniesienie do prawa konkurencji obejmuje cały system reguł konkurencji w obszarach przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, karteli i łączenia przedsiębiorstw.

29 Zapis ten nie uniemożliwia Stronie tymczasowego wsparcia płynności finansowej w formie gwarancji kredytowych lub kredytów nieprzekraczających kwoty niezbędnej do utrzymania działalności niewydolnego przedsiębiorstwa na czas konieczny do opracowania planu restrukturyzacji lub likwidacji.

30 Małe i średnie przedsiębiorstwa nie są zobowiązane do udziału w kosztach restrukturyzacji.

31 Dla większej pewności oraz do celów niniejszego rozdziału świadczenia usług publicznych nie uznaje się za działalność handlową w rozumieniu art. 301 lit. d).

32 Dla większej pewności: Strona nie ma obowiązku ujawniania jakichkolwiek sprawozdań ani ich treści.

33 Załącznik nr 10 zmieniony przez art. 1 decyzji nr 2024/699 z dnia 26 lutego 2024 r. (Dz.U.UE.L.2024.699) zmieniającej nin. umowę międzynarodową z dniem 15 marca 2024 r.

Zmiany w prawie

Stosunek prezydenta Dudy do wolnej Wigilii "uległ zawieszeniu"

Prezydent Andrzej Duda powiedział w czwartek, że ubolewa, że w sprawie ustawy o Wigilii wolnej od pracy nie przeprowadzono wcześniej konsultacji z prawdziwego zdarzenia. Jak dodał, jego stosunek do ustawy "uległ niejakiemu zawieszeniu". Wyraził ubolewanie nad tym, że pomimo wprowadzenia wolnej Wigilii, trzy niedziele poprzedzające święto mają być dniami pracującymi. Ustawa czeka na podpis prezydenta.

kk/pap 12.12.2024

ZUS: Renta wdowia - wnioski od stycznia 2025 r.

Od Nowego Roku będzie można składać wnioski o tzw. rentę wdowią, która dotyczy ustalenia zbiegu świadczeń z rentą rodzinną. Renta wdowia jest przeznaczona dla wdów i wdowców, którzy mają prawo do co najmniej dwóch świadczeń emerytalno-rentowych, z których jedno stanowi renta rodzinna po zmarłym małżonku. Aby móc ją pobierać, należy jednak spełnić określone warunki.

Grażyna J. Leśniak 20.11.2024

Zmiany w składce zdrowotnej od 1 stycznia 2026 r. Rząd przedstawił założenia

Przedsiębiorcy rozliczający się według zasad ogólnych i skali podatkowej oraz liniowcy będą od 1 stycznia 2026 r. płacić składkę zdrowotną w wysokości 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia, jeśli będą osiągali w danym miesiącu dochód do wysokości 1,5-krotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS. Będzie też dodatkowa składka w wysokości 4,9 proc. od nadwyżki ponad 1,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia, a liniowcy stracą możliwość rozliczenia zapłaconych składek w podatku dochodowym.

Grażyna J. Leśniak 18.11.2024

Prezydent podpisał nowelę ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności

Usprawnienie i zwiększenie efektywności systemu wdrażania Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS) przewiduje ustawa z dnia 11 października 2024 r. o zmianie ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności. Jak poinformowała w czwartek Kancelaria Prezydenta, Andrzej Duda podpisał ją w środę, 13 listopada. Ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

Grażyna J. Leśniak 14.11.2024

Do poprawki nie tylko emerytury czerwcowe, ale i wcześniejsze

Problem osób, które w latach 2009-2019 przeszły na emeryturę w czerwcu, przez co - na skutek niekorzystnych zasad waloryzacji - ich świadczenia były nawet o kilkaset złotych niższe od tych, jakie otrzymywały te, które przeszły na emeryturę w kwietniu lub w maju, w końcu zostanie rozwiązany. Emerytura lub renta rodzinna ma - na ich wniosek złożony do ZUS - podlegać ponownemu ustaleniu wysokości. Zdaniem prawników to dobra regulacja, ale równie ważna i paląca jest sprawa wcześniejszych emerytur. Obie powinny zostać załatwione.

Grażyna J. Leśniak 06.11.2024

Bez konsultacji społecznych nie będzie nowego prawa

Już od jutra rządowi trudniej będzie, przy tworzeniu nowego prawa, omijać proces konsultacji publicznych, wykorzystując w tym celu projekty poselskie. W czwartek, 31 października, wchodzą w życie zmienione przepisy regulaminu Sejmu, które nakazują marszałkowi Sejmu kierowanie projektów poselskich do konsultacji publicznych i wymagają sporządzenia do nich oceny skutków regulacji. Każdy obywatel będzie mógł odtąd zgłosić własne uwagi do projektów poselskich, korzystając z Systemu Informacyjnego Sejmu.

Grażyna J. Leśniak 30.10.2024

Identyfikator:	Dz.U.2021.894
Rodzaj:	Umowa międzynarodowa
Tytuł:	Kompleksowa i wzmocniona umowa o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony. Bruksela.2017.11.24.
Data aktu:	24/11/2017
Data ogłoszenia:	14/05/2021
Data wejścia w życie:	01/03/2021

Kompleksowa i wzmocniona umowa o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony. Bruksela.2017.11.24.

KOMPLEKSOWA I WZMOCNIONA UMOWA o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony, sporządzona w Brukseli dnia 24 listopada 2017 r.

TYTUŁ I CELE I ZASADY OGÓLNE

TYTUŁ II DIALOG I REFORMY POLITYCZNE, WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA

TYTUŁ III SPRAWIEDLIWOŚĆ, WOLNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO

TYTUŁ IV WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA

ROZDZIAŁ 1 Dialog gospodarczy

ROZDZIAŁ 2 Podatki

ROZDZIAŁ 3 Statystyka

TYTUŁ V POZOSTAŁE POLITYKI OBJĘTE WSPÓŁPRACĄ

ROZDZIAŁ 1 Transport

ROZDZIAŁ 2 Współpraca w sektorze energetycznym, w tym kwestie dotyczące bezpieczeństwa jądrowego

ROZDZIAŁ 3 Środowisko

ROZDZIAŁ 4 Działania w dziedzinie klimatu

ROZDZIAŁ 5 Polityka w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw

ROZDZIAŁ 6 Prawo spółek, rachunkowość i audyt oraz ład korporacyjny

ROZDZIAŁ 7 Współpraca w dziedzinie usług bankowych, ubezpieczeniowych i innych usług finansowych

ROZDZIAŁ 8 Współpraca w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego

ROZDZIAŁ 9 Turystyka

ROZDZIAŁ 10 Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

ROZDZIAŁ 11 Polityka rybołówstwa i gospodarka morska

ROZDZIAŁ 12 Górnictwo

ROZDZIAŁ 13 Współpraca w dziedzinie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji

ROZDZIAŁ 14 Ochrona konsumentów

ROZDZIAŁ 15 Zatrudnienie, polityka społeczna i równość szans

ROZDZIAŁ 16 Współpraca w dziedzinie zdrowia

ROZDZIAŁ 17 Kształcenie i szkolenie oraz młodzież

ROZDZIAŁ 18 Współpraca w dziedzinie kultury

ROZDZIAŁ 19 Współpraca w dziedzinie polityki audiowizualnej i mediów

ROZDZIAŁ 20 Współpraca w dziedzinie sportu i aktywności fizycznej

ROZDZIAŁ 21 Współpraca w zakresie społeczeństwa obywatelskiego

ROZDZIAŁ 22 Współpraca w zakresie rozwoju regionalnego, współpraca transgraniczna i współpraca na szczeblu regionalnym

ROZDZIAŁ 23 Ochrona ludności

TYTUŁ VI HANDEL I ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z HANDLEM

ROZDZIAŁ 1 Handel towarami

ROZDZIAŁ 2 Cła

ROZDZIAŁ 3 Bariery techniczne w handlu

ROZDZIAŁ 4 Kwestie sanitarne i fitosanitarne

ROZDZIAŁ 5 Handel usługami, zakładanie przedsiębiorstw i handel elektroniczny

Sekcja A Postanowienia ogólne

Sekcja B Prowadzenie przedsiębiorstwa

Sekcja C Transgraniczne świadczenie usług

Sekcja D Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych

Sekcja E Ramy regulacyjne

Podsekcja I Regulacje krajowe

Podsekcja II Postanowienia o zasięgu ogólnym

Podsekcja III Usługi informatyczne

Podsekcja IV Usługi pocztowe 20

Podsekcja V Sieci i usługi łączności elektronicznej

Podsekcja VI Usługi finansowe

Podsekcja VII Usługi transportowe

Sekcja F Handel elektroniczny

Podsekcja I Postanowienia ogólne

Podsekcja II Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami

Sekcja G Wyjątki

Sekcja H Inwestycje

ROZDZIAŁ 6 Płatności bieżące i przepływ kapitału

ROZDZIAŁ 7 Własność intelektualna

Sekcja A Cele i zasady

Sekcja B Normy dotyczące praw własności intelektualnej

Podsekcja I Prawo autorskie i prawa pokrewne

Podsekcja II Znaki towarowe

Podsekcja III Oznaczenia geograficzne

Podsekcja IV Wzory

Podsekcja V Patenty

Podsekcja VI Informacje niejawne

Podsekcja VII Odmiany roślin

Sekcja C Egzekwowanie praw własności intelektualnej

Podsekcja I Postanowienia ogólne

Podsekcja II Dochodzenie i egzekwowanie praw w postępowaniu cywilnym

Podsekcja III Egzekwowanie praw przy kontroli granicznej

Podsekcja IV Pozostałe postanowienia dotyczące egzekwowania praw

ROZDZIAŁ 8 Zamówienia publiczne

ROZDZIAŁ 9 Handel i zrównoważony rozwój

ROZDZIAŁ 10 Konkurencja

Sekcja A

Sekcja B Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym i łączenie przedsiębiorstw

Sekcja C Dotacje

Sekcja D Postanowienia ogólne

ROZDZIAŁ 11 Przedsiębiorstwa państwowe

KOMPLEKSOWA I WZMOCNIONA UMOWA

o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony,

sporządzona w Brukseli dnia 24 listopada 2017 r.

TYTUŁ I

CELE I ZASADY OGÓLNE

TYTUŁ II

DIALOG I REFORMY POLITYCZNE, WSPÓŁPRACA W DZIEDZINIE POLITYKI ZAGRANICZNEJ I BEZPIECZEŃSTWA

TYTUŁ III

SPRAWIEDLIWOŚĆ, WOLNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO

TYTUŁ IV

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA

ROZDZIAŁ 1

Dialog gospodarczy

ROZDZIAŁ 2

Podatki

ROZDZIAŁ 3

Statystyka

TYTUŁ V

POZOSTAŁE POLITYKI OBJĘTE WSPÓŁPRACĄ

ROZDZIAŁ 1

Transport

ROZDZIAŁ 2

Współpraca w sektorze energetycznym, w tym kwestie dotyczące bezpieczeństwa jądrowego

ROZDZIAŁ 3

Środowisko

ROZDZIAŁ 4

Działania w dziedzinie klimatu

ROZDZIAŁ 5

Polityka w dziedzinie przemysłu i przedsiębiorstw

ROZDZIAŁ 6

Prawo spółek, rachunkowość i audyt oraz ład korporacyjny

ROZDZIAŁ 7

Współpraca w dziedzinie usług bankowych, ubezpieczeniowych i innych usług finansowych

ROZDZIAŁ 8

Współpraca w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego

ROZDZIAŁ 9

Turystyka

ROZDZIAŁ 10

Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich

ROZDZIAŁ 11

Polityka rybołówstwa i gospodarka morska

ROZDZIAŁ 12

Górnictwo

ROZDZIAŁ 13

Współpraca w dziedzinie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji

ROZDZIAŁ 14

Ochrona konsumentów

ROZDZIAŁ 15

Zatrudnienie, polityka społeczna i równość szans

ROZDZIAŁ 16

Współpraca w dziedzinie zdrowia

ROZDZIAŁ 17

Kształcenie i szkolenie oraz młodzież

ROZDZIAŁ 18

Współpraca w dziedzinie kultury

ROZDZIAŁ 19

Współpraca w dziedzinie polityki audiowizualnej i mediów

ROZDZIAŁ 20

Współpraca w dziedzinie sportu i aktywności fizycznej

ROZDZIAŁ 21

Współpraca w zakresie społeczeństwa obywatelskiego

ROZDZIAŁ 22

Współpraca w zakresie rozwoju regionalnego, współpraca transgraniczna i współpraca na szczeblu regionalnym

ROZDZIAŁ 23

Ochrona ludności

TYTUŁ VI

HANDEL I ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z HANDLEM

ROZDZIAŁ 1

Handel towarami

ROZDZIAŁ 2

Cła

ROZDZIAŁ 3

Bariery techniczne w handlu

ROZDZIAŁ 4

Kwestie sanitarne i fitosanitarne

ROZDZIAŁ 5

Handel usługami, zakładanie przedsiębiorstw i handel elektroniczny

Sekcja A

Postanowienia ogólne

Sekcja B

Prowadzenie przedsiębiorstwa

Sekcja C

Transgraniczne świadczenie usług

Sekcja D

Tymczasowy pobyt osób fizycznych w celach biznesowych

Sekcja E

Ramy regulacyjne

Podsekcja I

Regulacje krajowe

Podsekcja II

Postanowienia o zasięgu ogólnym

Podsekcja III

Usługi informatyczne

Podsekcja IV

Usługi pocztowe 20

Podsekcja V

Sieci i usługi łączności elektronicznej

Podsekcja VI

Usługi finansowe

Podsekcja VII

Usługi transportowe

Sekcja F

Handel elektroniczny

Podsekcja I

Postanowienia ogólne

Podsekcja II

Odpowiedzialność usługodawców będących pośrednikami

Sekcja G

Wyjątki

Sekcja H

Inwestycje

ROZDZIAŁ 6

Płatności bieżące i przepływ kapitału

ROZDZIAŁ 7

Własność intelektualna

Sekcja A

Cele i zasady

Sekcja B

Normy dotyczące praw własności intelektualnej

Podsekcja I

Prawo autorskie i prawa pokrewne

Podsekcja II

Znaki towarowe

Podsekcja III

Oznaczenia geograficzne

Podsekcja IV

Wzory

Podsekcja V

Patenty

Podsekcja VI

Informacje niejawne

Podsekcja VII

Odmiany roślin

Sekcja C

Egzekwowanie praw własności intelektualnej

Podsekcja I

Postanowienia ogólne

Podsekcja II

Dochodzenie i egzekwowanie praw w postępowaniu cywilnym

Podsekcja III

Egzekwowanie praw przy kontroli granicznej

Podsekcja IV

Pozostałe postanowienia dotyczące egzekwowania praw

ROZDZIAŁ 8

Zamówienia publiczne

ROZDZIAŁ 9

Handel i zrównoważony rozwój

ROZDZIAŁ 10

Konkurencja

Sekcja B

Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym i łączenie przedsiębiorstw

Sekcja C

Dotacje

Sekcja D

Postanowienia ogólne

ROZDZIAŁ 11

Przedsiębiorstwa państwowe

ROZDZIAŁ 12

Przejrzystość

ROZDZIAŁ 13

Rozstrzyganie sporów