Taksa notarialna.

ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI
z dnia 12 kwietnia 1991 r.
w sprawie taksy notarialnej.

Na podstawie art. 5 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91) zarządza się, co następuje:

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§  1. 1
Rozporządzenie określa maksymalne stawki wynagrodzenia przysługującego notariuszom za czynności notarialne (taksa notarialna).
§  2. 2
 
1.
Z zastrzeżeniem § 9-16 maksymalna stawka wynagrodzenia zależy od wartości przedmiotu czynności notarialnej.
2.
Za wartość przedmiotu czynności notarialnej przyjmuje się wartość podaną przez stronę (strony) czynności z uwzględnieniem zasad przewidzianych w ustawie o podatku od spadków i darowizn albo o podatku od czynności cywilnoprawnych.
3.
Podstawą określenia maksymalnej stawki wynagrodzenia jest:
1)
przy umowie zamiany - najwyższa wartość zamienianego przedmiotu umowy,
2)
przy działach - ogólna wartość majątku podlegającego działowi,
3)
przy oddawaniu gruntu w użytkowanie wieczyste - wartość pierwszej opłaty, a przy jej braku - skapitalizowana wartość opłaty rocznej, stosownie do przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn,
4)
przy umowie o rentę, na podstawie której następuje zbycie nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu - wartość tych rzeczy lub praw,
5)
przy licytacjach i przetargach - cena rzeczy uzyskana w wyniku licytacji lub przetargu,
6)
przy losowaniach nagród - wartość wylosowanych nagród,
7)
przy umowie dzierżawy (poddzierżawy) oraz najmu (podnajmu) - wartość świadczeń powtarzających się za czas, na jaki umowa została zawarta, a przy umowie zawartej na czas nieokreślony - wartość świadczeń za okres 10 lat,
8)
przy ustąpieniu pierwszeństwa hipotecznego wartość przedmiotu czynności określa się według pozycji posuwającej się naprzód, a jeżeli suma pozycji ustępującej jest niższa - według tej niższej sumy.
§  3. 3
Maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi od wartości:
1)
do 5.000 zł - 200 zł,
2)
powyżej 5.000 zł do 15.000 zł - 200 zł + 3% od nadwyżki powyżej 5.000 zł,
3)
powyżej 15.000 zł do 30.000 zł - 500 zł + 2% od nadwyżki powyżej 15.000 zł,
4)
powyżej 30.000 zł do 60.000 zł - 800 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30.000 zł,
5)
powyżej 60.000 zł do 1.000.000 zł - 1.100 zł + 0,5% od nadwyżki powyżej 60.000 zł,
6)
powyżej 1.000.000 zł - 5.800 zł + 0,25% od nadwyżki ponad 1.000.000 zł.
§  4. 4
Przy obliczaniu wartości przedmiotu czynności nie odlicza się obciążeń i bonifikat.
§  5.
Notariusz wymienia na każdym sporządzonym dokumencie wysokość pobranego wynagrodzenia, powołując podstawę prawną.

Rozdział  2

Czynności notarialne

Oddział  1

Akty notarialne

§  6. 5
Za sporządzenie aktu jako maksymalną stawkę wynagrodzenia przyjmuje się stawkę przewidzianą w § 3, z zastrzeżeniem § 7 i 8.
§  7. 6
Za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego:
1)
umowę zobowiązującą, zawartą pod warunkiem lub zastrzeżeniem terminu,
2)
umowę przenoszącą własność lub użytkowanie wieczyste, w wykonaniu umowy zobowiązującej,
3)
umowę sprzedaży nieruchomości rolnej z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa,
4)
umowę zbycia własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej (prawa do lokalu mieszkalnego w domu budowanym przez spółdzielnię mieszkaniową w celu przeniesienia jego własności na członka),
5)
umowę zbycia ekspektatywy odrębnej własności lokalu lub domu jednorodzinnego w trybie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 4, poz. 27 i Nr 57, poz. 601),
6)
umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu lub przeniesienia własności domu jednorodzinnego z prawem do gruntu, zawartych w wykonaniu umów o budowę lokalu lub domu, w trybie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych,
7)
umowę przeniesienia własności lokalu lub domu jednorodzinnego z prawem do gruntu, przez spółdzielnię mieszkaniową,
8)
ustanowienie hipoteki, z zastrzeżeniem § 8 ust. 1 pkt 1,
9)
przebieg licytacji lub przetargu,
10)
przyjęcie na przechowanie pieniędzy w walucie polskiej lub obcej

- maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi połowę stawki przewidzianej w § 3.

§  8. 7
 
1.
Za sporządzenie projektu aktu notarialnego obejmującego umowę oraz za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego:
1)
ustanowienie hipoteki w celu zabezpieczenia kredytu bankowego udzielonego na budownictwo mieszkaniowe, zakup domu mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego albo na działalność gospodarczą,
2)
losowanie nagrody,
3)
potwierdzenie oświadczenia woli zawartego w innym akcie notarialnym

- maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi 1/4 stawki przewidzianej w § 3.

2.
Za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego:
1)
oświadczenie o przystąpieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub objęciu udziałów w tej spółce,
2)
oświadczenie zawierające zgodę osób przystępujących do spółki akcyjnej na zawiązanie spółki, na brzmienie statutu i na objęcie akcji, wyrażoną w innym akcie niż akt obejmujący statut

- maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi 1/10 stawki przewidzianej w § 3.

§  9. 8
Maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego:
1)
umowę zbycia nieruchomości, jeżeli w związku z tą umową następuje wypłata świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników - 700 zł,
2)
umowę majątkową małżeńską - 400 zł,
3)
testament - 50 zł,
4)
testament zawierający zapis, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku - 100 zł,
5)
odwołanie testamentu - 25 zł,
6)
zwolnienie nieruchomości od obciążeń lub zrzeczenia się prawa, jeżeli wartości przedmiotu nie da się określić - 50 zł,
7)
zrzeczenie się własności nieruchomości - 100 zł,
8)
pełnomocnictwo - 50 zł,
9)
oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku - 20 zł.
§  10. 9
 
1.
Maksymalna stawka wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 2, wynosi:
1)
za sporządzenie protokołu zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub walnego zgromadzenia spółdzielni - 750 zł,
2)
za sporządzenie protokołu walnego zgromadzenia akcjonariuszy - 1.200 zł,
3)
za sporządzenie protokołu zgromadzenia wspólników innej spółki niż wymienione w pkt 1 i 2 albo protokołu posiedzenia zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego - 500 zł,
4)
za sporządzenie protokołu niedojścia do skutku licytacji, przetargu lub losowania nagród - 100 zł,
5)
za sporządzenie protokołu przyjęcia dokumentu na przechowanie - 100 zł, a za przechowanie dokumentu, od każdego dokumentu, za każdy rozpoczęty miesiąc - 20 zł,
6)
za sporządzenie innego protokołu - 300 zł.
2.
W razie podwyższenia kapitału zakładowego spółki, maksymalna stawka wynagrodzenia ustalana jest na podstawie § 3.
§  11. 10
 
1.
Jeżeli jednym aktem notarialnym, sporządzonym między tymi samymi osobami, objęto kilka czynności dotyczących tego samego przedmiotu i pozostających ze sobą w takim stosunku, że jedna z tych czynności ma charakter czynności głównej, a inne mają charakter czynności ubocznych i nie mogą istnieć bez czynności głównej - maksymalna stawka wynagrodzenia za sporządzenie tego aktu jest ustalana według czynności głównej.
2.
W razie gdy poszczególne czynności między tymi samymi osobami dotyczą różnych przedmiotów, wartość tych przedmiotów zlicza się, jeżeli dla dokonywanych czynności przewidziana jest ta sama maksymalna stawka wynagrodzenia. Jeżeli dla tych czynności przewidziane są różne maksymalne stawki wynagrodzenia, ustala się je od wartości każdego przedmiotu z osobna.
3.
Jeżeli akt obejmuje kilka czynności różnych osób, maksymalne stawki wynagrodzenia ustala się od każdej czynności z osobna.

Oddział  2

Wypisy i wyciągi

§  12.
1. 11
Za sporządzenie wypisu lub wyciągu z akt notarialnych lub innego dokumentu maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi 6 zł za każdą rozpoczętą stronę.
2.
Za stronę uważa się tekst obejmujący nie mniej niż 25 wierszy.

Oddział  3

Poświadczenia

§  13. 12
Maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi:
1)
za poświadczenie własnoręczności podpisu albo odcisku palca osoby niepiśmiennej lub niemogącej pisać:
a)
na dokumentach, jeżeli przedmiot jest oznaczony sumą pieniężną - 1/10 wynagrodzenia, jakie należałoby się, gdyby dokument sporządzono w formie aktu notarialnego,
b)
na pełnomocnictwach i innych dokumentach - 20 zł, -
2)
za poświadczenie zgodności odpisu z okazanym dokumentem, za każdą stronę - 6 zł,
3)
za poświadczenie czasu okazania dokumentu, za każdą stronę - 6 zł,
4)
za poświadczenie pozostawania przy życiu:
a)
w celu otrzymania emerytury, renty lub innych świadczeń z ubezpieczenia społecznego - 6 zł,
b)
w innym celu - 30 zł,
5)
za poświadczenie pozostawania osoby w określonym miejscu - 30 zł

Oddział  4

Doręczanie oświadczeń

§  14. 13
Za doręczenie stronie przeciwnej oświadczenia wniesionego ustnie do protokołu albo wręczonego lub przesłanego notariuszowi maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi 40 zł.

Oddział  5

Protesty

§  15.
1. 14
Za sporządzenie protestu maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi przy wartości kwoty ulegającej zaprotestowaniu:
1)
do 100 zł włącznie - do 5 zł,
2)
powyżej 100 zł - do 5 zł + 2% od nadwyżki ponad 100 zł.
2.
Jeżeli osoba, przeciwko której protest ma być skierowany, uczyni zadość wezwaniu przed sporządzeniem protestu, maksymalne wynagrodzenie ustala się w wysokości do połowy wynagrodzenia, jakie przypadałoby za sporządzenie protestu.

Oddział  6

Inne czynności

§  16. 15
Za dokonanie czynności notarialnej, niewymienionej w przepisach poprzedzających, maksymalna stawka wynagrodzenia wynosi 150 zł i jest ustalana w zależności od nakładu pracy notariusza oraz czasu przeznaczonego na tę czynność.

Rozdział  3

Wynagrodzenie w wypadkach szczególnych

§  17. 16
 
1.
Jeżeli dokonanie czynności notarialnej wymaga wyjątkowo dużego nakładu pracy i czasu, notariusz może ustalić wynagrodzenie wyższe, lecz nieprzekraczające dwukrotnej wysokości maksymalnej stawki wynagrodzenia przewidzianej za daną czynność.
2.
Jeżeli notariusz dokonał czynności notarialnej poza lokalem kancelarii notarialnej, może ustalić wynagrodzenie zwiększone o kwotę liczoną za każdą godzinę od opuszczenia kancelarii do powrotu, w wysokości:
1)
w porze dziennej - do 50 zł,
2)
w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy - do 100 zł.
3.
Za porę dzienną liczy się czas między godziną 8 a 20.
§  18.
W razie niedojścia do skutku czynności z przyczyn niezależnych od notariusza, wynagrodzenie ustala się w wysokości do jednej trzeciej wynagrodzenia, jakie przypadałoby, gdyby czynność ta została dokonana.

Rozdział  4

Sposób pobierania wynagrodzenia i zwrot innych wydatków

§  19.
Wynagrodzenie za dokonanie czynności notarialnych pobiera się gotówką lub w formie bezgotówkowej, w sposób przewidziany odrębnymi przepisami.
§  20.
Taksa notarialna nie obejmuje kosztów przejazdu i innych wydatków poniesionych przez notariusza w związku z dokonaniem czynności.

Rozdział  5

Przepisy przejściowe i końcowe

§  21. 17
(skreślony).
§  22.
Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 22 kwietnia 1991 r.
1 § 1 zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.
2 § 2 zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.
3 § 3 zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.
4 § 4 zmieniony przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.
5 § 6 zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.
6 § 7:

- zmieniony przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 19 listopada 1994 r. (Dz.U.94.130.654) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1995 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.

7 § 8 zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.
8 § 9:

- zmieniony przez § 1 pkt 6 rozporządzenia z dnia 19 listopada 1994 r. (Dz.U.94.130.654) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1995 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 7 maja 1997 r. (Dz.U.97.47.313) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 31 maja 1997 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.

9 § 10:

- zmieniony przez § 1 pkt 7 rozporządzenia z dnia 19 listopada 1994 r. (Dz.U.94.130.654) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1995 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 7 maja 1997 r. (Dz.U.97.47.313) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 31 maja 1997 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.

10 § 11 zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.
11 § 12 ust. 1:

- zmieniony przez § 1 pkt 8 rozporządzenia z dnia 19 listopada 1994 r. (Dz.U.94.130.654) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1995 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 7 maja 1997 r. (Dz.U.97.47.313) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 31 maja 1997 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.

12 § 13:

- zmieniony przez § 1 pkt 9 rozporządzenia z dnia 19 listopada 1994 r. (Dz.U.94.130.654) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1995 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 7 maja 1997 r. (Dz.U.97.47.313) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 31 maja 1997 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 5 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.

13 § 14:

- zmieniony przez § 1 pkt 10 rozporządzenia z dnia 19 listopada 1994 r. (Dz.U.94.130.654) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1995 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 5 rozporządzenia z dnia 7 maja 1997 r. (Dz.U.97.47.313) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 31 maja 1997 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 6 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.

14 § 15 ust. 1:

- zmieniony przez § 1 pkt 11 rozporządzenia z dnia 19 listopada 1994 r. (Dz.U.94.130.654) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1995 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 7 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.

15 § 16:

- zmieniony przez § 1 pkt 12 rozporządzenia z dnia 19 listopada 1994 r. (Dz.U.94.130.654) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1995 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 6 rozporządzenia z dnia 7 maja 1997 r. (Dz.U.97.47.313) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 31 maja 1997 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 8 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.

16 § 17 zmieniony przez § 1 pkt 8 rozporządzenia z dnia 2 października 2001 r. (Dz.U.01.115.1233) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 26 października 2001 r.
17 § 21 skreślony przez § 1 pkt 13 rozporządzenia z dnia 19 listopada 1994 r. (Dz.U.94.130.654) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1995 r.

Zmiany w prawie

Stosunek prezydenta Dudy do wolnej Wigilii "uległ zawieszeniu"

Prezydent Andrzej Duda powiedział w czwartek, że ubolewa, że w sprawie ustawy o Wigilii wolnej od pracy nie przeprowadzono wcześniej konsultacji z prawdziwego zdarzenia. Jak dodał, jego stosunek do ustawy "uległ niejakiemu zawieszeniu". Wyraził ubolewanie nad tym, że pomimo wprowadzenia wolnej Wigilii, trzy niedziele poprzedzające święto mają być dniami pracującymi. Ustawa czeka na podpis prezydenta.

kk/pap 12.12.2024
ZUS: Renta wdowia - wnioski od stycznia 2025 r.

Od Nowego Roku będzie można składać wnioski o tzw. rentę wdowią, która dotyczy ustalenia zbiegu świadczeń z rentą rodzinną. Renta wdowia jest przeznaczona dla wdów i wdowców, którzy mają prawo do co najmniej dwóch świadczeń emerytalno-rentowych, z których jedno stanowi renta rodzinna po zmarłym małżonku. Aby móc ją pobierać, należy jednak spełnić określone warunki.

Grażyna J. Leśniak 20.11.2024
Zmiany w składce zdrowotnej od 1 stycznia 2026 r. Rząd przedstawił założenia

Przedsiębiorcy rozliczający się według zasad ogólnych i skali podatkowej oraz liniowcy będą od 1 stycznia 2026 r. płacić składkę zdrowotną w wysokości 9 proc. od 75 proc. minimalnego wynagrodzenia, jeśli będą osiągali w danym miesiącu dochód do wysokości 1,5-krotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS. Będzie też dodatkowa składka w wysokości 4,9 proc. od nadwyżki ponad 1,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia, a liniowcy stracą możliwość rozliczenia zapłaconych składek w podatku dochodowym.

Grażyna J. Leśniak 18.11.2024
Prezydent podpisał nowelę ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności

Usprawnienie i zwiększenie efektywności systemu wdrażania Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS) przewiduje ustawa z dnia 11 października 2024 r. o zmianie ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności. Jak poinformowała w czwartek Kancelaria Prezydenta, Andrzej Duda podpisał ją w środę, 13 listopada. Ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

Grażyna J. Leśniak 14.11.2024
Do poprawki nie tylko emerytury czerwcowe, ale i wcześniejsze

Problem osób, które w latach 2009-2019 przeszły na emeryturę w czerwcu, przez co - na skutek niekorzystnych zasad waloryzacji - ich świadczenia były nawet o kilkaset złotych niższe od tych, jakie otrzymywały te, które przeszły na emeryturę w kwietniu lub w maju, w końcu zostanie rozwiązany. Emerytura lub renta rodzinna ma - na ich wniosek złożony do ZUS - podlegać ponownemu ustaleniu wysokości. Zdaniem prawników to dobra regulacja, ale równie ważna i paląca jest sprawa wcześniejszych emerytur. Obie powinny zostać załatwione.

Grażyna J. Leśniak 06.11.2024
Bez konsultacji społecznych nie będzie nowego prawa

Już od jutra rządowi trudniej będzie, przy tworzeniu nowego prawa, omijać proces konsultacji publicznych, wykorzystując w tym celu projekty poselskie. W czwartek, 31 października, wchodzą w życie zmienione przepisy regulaminu Sejmu, które nakazują marszałkowi Sejmu kierowanie projektów poselskich do konsultacji publicznych i wymagają sporządzenia do nich oceny skutków regulacji. Każdy obywatel będzie mógł odtąd zgłosić własne uwagi do projektów poselskich, korzystając z Systemu Informacyjnego Sejmu.

Grażyna J. Leśniak 30.10.2024
Metryka aktu
Identyfikator:

Dz.U.1991.33.146

Rodzaj: Rozporządzenie
Tytuł: Taksa notarialna.
Data aktu: 12/04/1991
Data ogłoszenia: 20/04/1991
Data wejścia w życie: 22/04/1991